آیه 164 سوره بقره
<<163 | آیه 164 سوره بقره | 165>> | ||||||||||||||
|
محتویات
ترجمه های فارسی
محققا در خلقت آسمانها و زمین و رفت و آمد شب و روز، و کشتیها که بر روی آب برای انتفاع خلق در حرکت است، و بارانی که خدا از بالا فرو فرستاد تا به آن آب، زمین را بعد از مردن زنده کرد و سبز و خرّم گردانید، و در پراکندن انواع حیوانات در زمین، و گردانیدن بادها (به هر طرف) و در خلقت ابر که میان زمین و آسمان مسخّر است، در همه این امور ادلّهای واضح برای عاقلان است.
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
سماوات: آسمانها، بقره/ 22. اصل آن از «سمو» به معنى رفعت و بلندى است.
اختلاف: اختلاف شب و روز پى در پى آمدن آنست. اصل «خلف» به معنى پس و پشت سر است.
فلك: كشتى. در مفرد و جمع بكار مى رود، چنان كه در آيه فوق و در: وَ تَرَى الْفُلْكَ مَواخِرَ فِيهِ. نحل/ 14 جمع آمده.
بث: پراكندن و منتشر كردن. آن در آيه با آفريدن تطبيق مى شود.
دابة: جنبنده. دب و دبيب به معنى آرام رفتن و حركت خفيف است، موجودات زنده را به علت حركت، دابه گفته اند، آن در انسان و حيوان بكار مى رود: وَ اللَّهُ خَلَقَ كُلَّ دَابَّةٍ مِنْ ماءٍ. نور/ 45.
تصريف: گرداندن. از آن مى شود فهميد كه وزش بادها به طور دائره است نه افقى.
رياح: بادها. مفرد آن ريح است.
سحاب: ابرها. اسم جنس جمعى است، واحد آن سحابه، جمعش سحب و سحائب است در مفرد و جمع بكار مى رود.
مسخر: رام شده. تسخير رام كردن با قهر است (قاموس قرآن).[۱]
نزول
محل نزول:
این آیه در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۲]
شأن نزول:
«شیخ طوسی» گوید: وقتى كه خداوند در آيه 163 خبر داد از اين كه معبودى جز خداى يكتا موجود نيست. گفتند: دليل بر وجود خداى يكتا چيست؟ خداوند اين آيه را دليل قرار داد[۳][۴][۵].[۶]
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«163» وَ إِلهُكُمْ إِلهٌ واحِدٌ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحِيمُ
و معبود شما خدايى يگانه است، جز او معبودى نيست، بخشندهى مهربان است.
«164» إِنَّ فِي خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلافِ اللَّيْلِ وَ النَّهارِ وَ الْفُلْكِ الَّتِي تَجْرِي فِي الْبَحْرِ بِما يَنْفَعُ النَّاسَ وَ ما أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّماءِ مِنْ ماءٍ فَأَحْيا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَ بَثَّ فِيها مِنْ كُلِّ دَابَّةٍ وَ تَصْرِيفِ الرِّياحِ وَ السَّحابِ الْمُسَخَّرِ بَيْنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ
همانا در آفرينش آسمانها و زمين و در پى يكديگر آمدن شب و روز و كشتىهايى كه براى سودرسانى به مردم در دريا در حركتند و آبى كه خداوند از آسمان نازل كرده و با آن زمين مرده را زنده نموده و انواع جنبندگان را در آن گسترده و (همچنين) در تغيير مسير بادها و ابرهايى كه ميان آسمان و زمين معلّقند، براى مردمى كه مىانديشند، نشانههايى گوياست.
نکته ها
هماهنگى ميان عناصر طبيعت و اجزاى هستى و قوانين حاكم بر آنها، همه نشاندهندهى حاكميّت وقدرت وارادهى خداى يگانه است.
آفرينش آسمانها و توسعهى دائمى آنها «1» كه دست انسان تاكنون فقط به قسمتى از اوّلين آسمان رسيده، و استحكام «2» و طبقات هفتگانه «3» و نظام حاكم «4» و تناسبات و ارتباطات ميان هريك و بىستون بودن «5» و حفاظت آنها «6» و حركات ستارگان در مدارهاى خود و
«1». «وَ إِنَّا لَمُوسِعُونَ» ذاريات، 47.
«2». «سَبْعاً شِداداً» نبأ، 12.
«3». «سَبْعَ سَماواتٍ طِباقاً» ملك، 3.
«4». «أَوْحى فِي كُلِّ سَماءٍ أَمْرَها» فصّلت، 12.
«5». «بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَها» رعد، 2.
«6». «سَقْفاً مَحْفُوظاً» انبيا، 32.
جلد 1 - صفحه 251
فاصله هريك از آنها، همه نشانههاى قدرت خداوند يكتاى حكيم است.
سعدى مىگويد:
آفرينش، همه تدبير خداوند دل است
دل ندارد، كه ندارد به خداوند اقرار
كوه و دريا ودرختان، همه در تسبيحند
نه همه مستمعى، فهم كند اين اسرار
عقل، حيران شود از خوشه زرين عنب
فهم، عاجز شود از حبّه ياقوت انار
پاك وبىعيب، خدايى كه به تقدير عزيز
ماه وخورشيد، مسخّر كند وليل ونهار
كلمه «رياح» جمع «ريح» به معناى باد است، ولى در قرآن هر جا كلمه «ريح» آمده همراه قهر و عذاب است، مانند: «ريح صَرصَر» «1» ولى هرجا كلمه «رياح» آمده، همراه باران و لطف الهى است. در حديث مىخوانيم: هرگاه بادى مىوزيد، پيامبر صلى الله عليه و آله مىفرمود: «اللهم اجعلها رياحا و لا تجعلها ريحا» خداوندا! اين باد را رياحِ رحمت قرار ده، نه ريحِ عذاب. «2»
پیام ها
1- شناخت طبيعت، يكى از راههاى خداشناسى است كه شناخت آن، قدرت، حكمت و يكتايى او را در بر دارد. «إِلهُكُمْ إِلهٌ واحِدٌ ... فِي خَلْقِ السَّماواتِ ... لَآياتٍ»
2- خداوند، نظير و شبيه ندارد و مركب از اجزا نيست. «إِلهٌ واحِدٌ»
3- هم طبيعت و هم صنعتِ دست ساختِ انسان، از اوست. «خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ ... وَ الْفُلْكِ»
4- هر موجودى در جهان هستى، آيهاى از آيات كتاب خداوند در طبيعت است. «لَآياتٍ»
برگ درختانِ سبز، در نظر هوشيار
هر ورقش دفترى است، معرفت كردگار
5- تنها خردمندان از نگاه در هستى، درس خداشناسى مىگيرند. «إِنَّ فِي خَلْقِ السَّماواتِ ... لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ»
«1». حاقّه، 6.
«2». تفاسير مجمع البيان و صفوةالتفاسير.
تفسير نور(10جلدى)، ج1، ص: 252
پانویس
- پرش به بالا ↑ تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی
- پرش به بالا ↑ طبرسی، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج 1، ص 111.
- پرش به بالا ↑ صاحب تفسير روض الجنان گويد: كه مشركين عرب از يكتابودن خداوند به تعجب افتادند و از پيامبر خواستند كه خداوند را براى آنها توجيه نمايد اين آيه نازل شد، چنان كه سعيد بن منصور در سنن خود و فريابى در تفسير خود و بيهقى در شعب الايمان از ابوالضحى اين روايت را با اندك تفاوتى ذكر نموده اند.
- پرش به بالا ↑ در تفسير روض الجنان از ابن عباس و نيز در تفسير ابن ابى حاتم و همچنين ابوالشيخ در كتاب العظمة از عطا روايت كنند كه يهوديان يا كفار قريش يك چنين موضوعى را از پيامبر خواسته بودند و اين آيه نازل گرديد چنانكه در تفسير كشف الاسرار نيز از ابن عباس نقل گرديده است.
- پرش به بالا ↑ در تفسير ابن ابى حاتم و تفسير ابن مردويه از ابن عباس و نيز در تفسير روض الجنان روايت شده كه قريش يا مشركين به رسول خدا صلى الله عليه و آله گفتند: از خدا بخواه كه كوه صفا را براى ما به طلا مبدل نمايد تا بر دشمنان چيره شويم يا از تو پيروى نمائيم. خداوند وحى فرستاد كه انجام چنين كارى ميسر است ولى بعد اگر ايمان نياورند به عذابى مبتلا خواهند شد كه كسى چنين عذابى را نديده باشد پيامبر از خدا خواست كه از آن صرفنظر كند و اين آيه نازل گرديد.
- پرش به بالا ↑ محمدباقر محقق، نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص 48.
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
- محمدباقر محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه.