سید مهدی روحانی: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
(۲۰ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
 +
'''آیت الله سید مهدی حسینی روحانی''' (۱۳۰۳ - ۱۳۷۹ ش)، از روحانیون مجاهد [[شیعه]] و از شاگردان مرحوم [[امام خمینی]] بود. او در پی ریزی بنیاد جامعه مدرسین [[حوزه علمیه قم|حوزه‌ علمیه‌ قم]] مؤثر بود و در طول تاریخ مبارزات مردم مسلمان [[ایران|ایران]] به رهبری امام خمینی، نقشی ویژه ایفا کرد. آیت الله روحانی، عالمی عامل، پاسدار فرهنگ اصیل اسلامی و حامی مستضعفان و امید درماندگان بود.
 
{{بخشی از یک کتاب}}
 
{{بخشی از یک کتاب}}
اسوه پارسايي
 
  
'''اشاره'''
+
{{شناسنامه عالم
 +
||نام کامل = سید مهدی حسینی روحانی
 +
||تصویر= [[پرونده:مهدی روحانی.jpg|230px]]
 +
||زادروز =  ۱۳۰۳ شمسی
 +
|زادگاه = [[قم]]
 +
|وفات =  ۱۳۷۹ شمسی
 +
|مدفن = قم، [[حرم حضرت معصومه علیها السلام|حرم حضرت معصومه]]
 +
|اساتید =  [[امام خمینی]]، [[سید محمد حجت کوه کمره ای|سید محمد حجت کوه‌کمری]]، [[آیت الله بروجردی]]، [[سید محمد محقق داماد|سید محمد محقق داماد]]، [[علامه طباطبایى]]،...
 +
|شاگردان = [[علی صفایی حائری]]،...
 +
|آثار = فرقة السلفیة و تطوراتها فی التاریخ، بحوث مع اهل السنة والسلفیة، الوتر ثلاث رکعات، احادیث اهل بیت (ع) عن طرق اهل السنة،...
 +
}}
 +
==ولادت و خاندان==
 +
سید مهدی روحانی ۲۳ [[ذی الحجه]] ۱۳۴۳ قمری (۱۳۰۳ ش)، در بیت مرحوم آیت الله حاج سید ابوالحسن روحانی، یکی از علمای محترم [[قم]]، به دنیا آمد. دوران کودکی سید مهدی در خانه‌ای گذشت که مرکز علم، فضیلت و [[فقه|فقاهت]] بود.
  
«مرحوم آيت الله سيد مهدي روحاني به [[حق]] تكيه‌گاه بينوايان، حامي مستضعفان و اميد درماندگان بود. گمان نمي‌كنم در ميان واژه‌ها و صفت‌ها، واژه‌اي بهتر از پناه بي‌پناهان، برازنده‌ي وجود نازنين آن يگانه‌ي دوران باشد». (يكي از شاگردان)
+
پدر و مادر سید مهدی از خانواده‌های اصیل و ریشه دار [[سادات]] قم بودند. نیای پدری او مرحوم آیت الله العظمی حاج [[سید صادق قمی|سید صادق قمی]] (۱۲۵۵-۱۳۳۸ ق) مرجع دینی مردم در نیمه‌ی نخست قرن چهاردهم هجری، [[فقیه|فقیهی]] صاحب نفوذ و یگانه مرجع قضاوت و حل و فصل منازعات بود. او پایه‌گذار بیت شریف «روحانی» و بنیان گذار [[مسجد]] و مدرسه‌ی حاج سید صادق است که همه‌ی آن ها بیش از صد سال است در قم منشأ آثار و خیر فراوان‌اند. نیای مادری او نیز مرحوم آیت الله حاج [[سید فخرالدین سیدی قمی|سید فخرالدین حسینی قمی]] (۱۲۸۱-۱۳۶۳ ق) شیخ العلمای قم و از شاگردان آیت الله [[میرزا حبیب الله رشتی|میرزا حبیب الله رشتی]] بود.
  
آيت الله حاج سيد مهدي روحاني چهره‌اي محبوب و آشنا، مدرسي مشهور، تلاش‌گري ژرف‌نگر، استادي دلسوز، عالمي عامل، فقيهي مردم دوست، راوي [[احاديث]] [[اهل بيت]] عصمت علیهم السلام، پاسدار فرهنگ اصيل اسلامي و از ثمرات گرانقدر حوزه‌ي علميه‌ي قم بود. در اين مقاله پنجره‌اي مي‌گشاييم به زندگي آن رادمرد.
+
==تحصیلات و استادان==
 +
سید مهدی روحانی در اوج استبداد رضاخانی و زمانی که کیان [[حوزه علمیه|حوزه‌های علمیه]] در خطر بود و کمتر کسی به تحصیل علوم دینی رغبت می‌کرد؛ به فراگیری دانش دینی روی آورد. عمده‌ی ادبیات و سطوح را نزد حضرات بزرگوار: حاج سید مرتضی علوی فریدنی (حاشیه و شرح شمسیه)، میرزا محمدعلی ادیب تهرانی (مطوّل)، حاج شیخ جعفر صبوری قمی و بیشتر حاج شیخ عبدالرزاق قاینی (از سیوطی تا [[شرح لمعه]]) آموخت و این درس ها را با مرحوم آیت الله حاج شیخ محمد حسینی قاینی مباحثه می‌کرد.
  
'''مولود مبارك تبار'''
+
وی در ۱۹ سالگی (۱۳۶۲ ق) به [[نجف]] اشرف مهاجرت کرد و بخش اعظم سطوح عالی را از حضرات آیات: میرزا حسن یزدی ([[فرائد الاصول (کتاب)|رسائل]])، سید یحیی مدرسی یزدی، ([[مکاسب (کتاب)|مکاسب]]) و میرزا باقر زنجانی ([[کفایة الاصول (کتاب)|کفایه]]) فراگرفت. در بازگشت به [[قم]] (۱۳۷۰ ق) قسمت های برجای مانده‌ی رسائل (برائت و اشتغال) را از مرحوم [[امام خمینی]] قدس سره و مکاسب را از آیت الله قاینی و بخشی از جلد اول کفایه را از آیت الله حاج شیخ [[محمدعلی حائری کرمانی|محمدعلی حایری کرمانی]] آموخت. سپس در محضر آیات عظام:
  
23 [[ذی الحجه]] الحرام 1343 ق. (1303 ش)، در بيت مرحوم آيت الله حاج سيد ابوالحسن روحاني، يكي از علماي محترم [[قم]]، كودكي به دنيا آمد كه او را «سيد مهدي» نام نهادند. دوران كودكي سيد مهدي در خانه‌اي گذشت كه مركز علم، فضيلت و فقاهت بود. اين خانه‌ي قديمي كه عمر آن متجاوز از صد سال است؛ در محله سلطان محمد شريف (گذر قلعه) قرار دارد كه از قديمي‌ترين محله‌هاي قم است.
+
. [[سید محمد حجت کوه کمره ای|سید محمد حجت کوه‌کمری]] (متوفا: ۱۳۷۲ ق).
  
پدر و مادر سيد مهدي از خانواده‌هاي اصيل و ريشه دار [[سادات]] قم بودند. نياي پدري او مرحوم آيت الله العظمي حاج سيد صادق قمي (1255-1338 ق) مرجع ديني مردم در نيمه‌ي نخست قرن چهاردهم هجري، فقيهي صاحب نفوذ و يگانه مرجع قضاوت و حل و فصل منازعات بود. او پايه‌گذار بيت شريف «روحاني» و بنيان گذار مسجد و مدرسه‌ي حاج سيد صادق است كه همه‌ي آن ها بيش از صد سال است در قم منشأ آثار و خير فراوان‌اند. نياي مادري او مرحوم آيت الله حاج سيد فخرالدين حسيني قمي (1281-1363 ق) شيخ العلماي قم و از شاگردان آيت الله ميرزا حبيب الله رشتي بود. جلالت قدر، سيادت و كمالاتش بيش از آن است كه در اين مختصر بگنجد. او بسيار محترم و معظم بود. در استواري حوزه‌ي علميه‌ي [[قم]] با آيت الله حاج شيخ عبدالكريم حايري همكاري داشت. وي بر پيكر مرحوم آيت الله حايري [[نماز]] خواند و خود نيز پس از وفات در جوار ايشان دفن شد.
+
*۲. [[آیت الله بروجردی|آقا حسین بروجردی]] (متوفا: ۱۳۸۰ ق).
  
'''استادان'''
+
*۳. [[سید محمد محقق داماد|سید محمد محقق داماد]] (متوفا: ۱۳۸۸ ق).
  
اگر سري به كوچه‌هاي خاطرات كودكي آيت الله روحاني بزنيم؛ او را عم جزء به دست، در تداوم گام هايي كودكانه، راهي مكتب خانه‌ي مرحومه ملاباجي مريم بيگم خواهيم ديد. اين حضور خاطره انگيز كه به قصد يادگيري [[قرآن]] كريم صورت مي‌گرفت؛ نخستين شراره‌هاي علم آموزي را در وجود او شعله‌ور ساخت. و به مرور ايام، او با گام‌هايي بلندتر و اراده و همتي والاتر، جاده‌هاي پر پيچ و خم سرزمين دانش را طي كرد. پس از دوران كودكي و نوجواني، در اوج استبداد رضاخاني و زماني كه كيان حوزه‌هاي علميه در خطر بود و كمتر كسي به تحصيل علوم ديني رغبت مي‌كرد؛ به فراگيري دانش ديني روي آورد. عمده‌ي ادبيات و سطوح را نزد حضرات بزرگوار: حاج سيد مرتضي علوي فريدني (حاشيه و شرح شمسيه)، ميرزا محمدعلي اديب تهراني (مطول)، حاج شيخ جعفر صبوري قمي و بيشتر حاج شيخ عبدالرزاق قايني (از سيوطي تا شرح لمعه) آموخت و اين درس ها را با مرحوم آيت الله حاج شيخ محمد حسيني قايني مباحثه مي‌كرد.
+
. [[سید احمد خوانساری|سید احمد خوانساری]] (متوفا: ۱۴۰۵ ق).
  
در 19 سالگي (1362 ق) به [[نجف]] اشرف مهاجرت كرد و بخش اعظم سطوح عالي را از حضرات آيات: ميرزا حسن يزدي (رسائل)، سيد يحيي مدرسي يزدي، (مكاسب) و ميرزا باقر زنجاني (كفايه) فراگرفت. در بازگشت به [[قم]] (1370 ق) قسمت هاي برجاي مانده‌ي رسائل (برائت و اشتغال) را از حضرت [[امام خمینی]] قدس سره و مكاسب را از آيت الله قايني و بخشي از جلد اول كفايه را از آيت الله حاج شيخ محمدعلي حايري كرماني آموخت. سپس در محضر آيات عظام:
+
. [[علامه طباطبایى|علامه سید محمدحسین طباطبایی]] (متوفا: ۱۴۰۲ ق).
  
* 1. حاج سيد محمد حجت كوه‌كمري (متوفا: 1372 ق).
+
حاضر شد و در [[فقه]]، [[اصول فقه‌‌‌‌|اصول]]، [[فلسفه]]، [[کلام]] و [[تفسیر قرآن|تفسیر]] بهره‌های فراوان برد و مبانی علمی‌اش را استوار ساخت.  
  
* 2. حاج آقا حسين بروجردي (متوفا: 1380 ق).
+
==فعالیتهای علمی==
 +
آیت الله روحانی در مطالعات خود، در دو چیز تبحر خاصی داشت و ممتاز شناخته می شد:
  
* 3. حاج سيد محمد محقق داماد (متوفا: 1388 ق).
+
*۱. ملل و نحل، اعم از اسلامی و غیراسلامی؛ راجع به [[یهود|یهودیت]] و [[مسیحیت]] مطالعات عمیقی داشت.
  
* 4. حاج سيد احمد خوانساري (متوفا: 1405 ق).
+
*۲. در [[تفسیر قرآن|تفسیر قرآن]] نظریات خوبی داشت. یک جمع تفسیری درست کرده بود که خود، مؤسس آن بود. او در کنار مطالعات رایج حوزه‌های علمیه، به تحقیق در علوم تفسیر، [[حدیث]]، [[تاریخ]]، [[کلام]] و مذاهب اسلامی پرداخت و یکی از صاحب نظران برجسته‌ی [[علوم اسلامی|علوم اسلامی]] در [[حوزه علمیه قم|حوزه‌ی علمیه‌ی قم]] بشمار می‌رفت. وی با پژوهش تطبیقی کتاب‌های آسمانی ([[تورات]] و [[انجیل]]) با [[قرآن|قرآن مجید]]، نقاط اشتراک و افتراق آن ها را با قرآن روشن ساخت و یادداشت‌های بسیار درشناخت فرقه‌های گوناگون اسلامی فراهم آورد. از این رو به دلیل آگاهی گسترده‌ای که از تاریخ، [[فقه]] و اعتقادات آنان داشت؛ چند بار به نمایندگی از سوی جمهوری اسلامی و حوزه‌های علمیه‌ی قم به [[ترکیه]]، [[عربستان]]، ژاپن و جاهای دیگر رفت و از اعتقادات [[شیعه|شیعه]] به خوبی حمایت کرد.
  
* 5. علامه سيد محمدحسين طباطبايي (متوفا: 1402 ق).
+
آیت الله روحانی همزمان با این فعالیتها، به تدریس سطوح عالی پرداخت و شاگردان فراوانی پرورش داد که از جمله‌ی ایشان، مرحوم استاد [[علی صفایی حائری|شیخ علی صفایی حائری]] بود.
 
 
حاضر شد و در [[فقه]]، [[اصول]]، [[فلسفه]]، [[كلام]] و تفسير بهره‌هاي فراوان برد و مباني علمي‌اش را استوار ساخت. وي همزمان به تدريس سطوح عالي پرداخت و شاگردان فراواني پرورش داد كه از جمله‌ي ايشان، مرحوم استاد حاج شيخ علي صفايي حايري بود.
 
 
 
'''تخصص'''
 
 
 
در مطالعات خود، در دو چيز تبحر خاصي داشت و ممتاز شناخته مي شد:
 
 
 
* 1. ملل و نحل، اعم از اسلامي و غيراسلامي؛ راجع به يهوديت و مسيحيت مطالعات عميقي داشت.
 
 
 
* 2. در تفسير قرآن نظريات خوبي داشت. يك جمع تفسيري درست كرده بود كه خود، مؤسس آن بود. او در كنار مطالعات رايج حوزه‌هاي علميه به تحقيق در علوم [[تفسير]]، [[حديث]]، [[تاريخ]]، [[كلام]] و مذاهب اسلامي پرداخت و يكي از صاحب نظران برجسته‌ي علوم اسلامي در حوزه‌ي علميه‌ي قم بشمار مي‌رفت.
 
 
 
وي با پژوهش تطبيقي كتاب‌هاي آسماني ([[تورات]] و [[انجيل]]) با [[قرآن]] مجيد، نقاط اشتراك و افتراق آن ها را با قرآن روشن ساخت و يادداشت‌هاي بسيار درشناخت فرقه‌هاي گوناگون اسلامي فراهم آورد. از اين رو به دليل آگاهي گسترده‌اي كه از تاريخ، [[فقه]] و اعتقادات آنان داشت؛ چند بار به نمايندگي از سوي جمهوري اسلامي و حوزه‌هاي علميه‌ي قم به [[تركيه]]، عربستان، ژاپن و جاهاي ديگر رفت و از اعتقادات شيعه به خوبي حمايت كرد.
 
 
 
'''تأليفات'''
 
  
 +
==آثار و تألیفات==
 
'''<I>الف) چاپ شده:</I>'''
 
'''<I>الف) چاپ شده:</I>'''
  
از آن فقيه بزرگوار، آثاري چند در [[تفسير]]، [[حديث]] و [[كلام]] برجاي مانده است كه عبارتند از:
+
از آن [[فقیه|فقیه]] بزرگوار، آثاری چند در [[تفسیر]]، [[حدیث]] و [[کلام]] برجای مانده است که عبارتند از:
  
* 1. فرقة السلفية و تطوراتها في التاريخ (در كنفرانس علوم انساني ژاپن، به عربي و انگليسي و سپس در مجله‌ي نور علم به چاپ رسيد.
+
*۱. فرقة السلفیة و تطوراتها فی التاریخ (در کنفرانس علوم انسانی ژاپن، به عربی و انگلیسی و سپس در مجله‌ی نور علم به چاپ رسید
  
* 2. بحوث مع اهل السنة والسلفية؛
+
*۲. بحوث مع اهل السنة والسلفیة؛
  
* 3. الوتر ثلاث ركعات (كه همراه با نظريات آيت الله سيد موسي شبيري زنجاني به چاپ رسيد.)؛
+
*۳. الوتر ثلاث رکعات (که همراه با نظریات آیت الله [[سید موسی شبیری زنجانی|سید موسی شبیری زنجانی]] به چاپ رسید.)؛
  
* 4. [[احاديث]] [[اهل بيت]] علیهم ت=السلام عن طرق اهل السنة (با همكاري مرحوم آيت الله حاج ميرزا علي احمدي ميانجيكه يك جلد آن چاپ شده است.
+
*۴. احادیث [[اهل بیت]] علیهم السلام عن طرق اهل السنة (با همکاری مرحوم آیت الله [[علی احمدی میانجی|علی احمدی میانجی]]که یک جلد آن چاپ شده است.
  
 
'''<I>ب) چاپ نشده:</I>'''
 
'''<I>ب) چاپ نشده:</I>'''
 +
[[پرونده:Salafy.jpg|thumb|left|بحوث مع اهل السنة و السلفیة - یکی از آثار آیت الله روحانی]]
  
* 5. حاشيه بر تفسير جوامع الجامع؛
+
*۵. حاشیه بر تفسیر [[جوامع الجامع (کتاب)|جوامع الجامع]]؛
 
 
* 6. تفسير [[سوره حمد]]؛
 
 
 
* 7. تفسير [[سوره فجر]]؛
 
 
 
* 8. تاريخ فرق و مذاهب اسلامي (2 جلد)؛
 
 
 
* 9. تقريرات درس فقه آيت الله محقق داماد؛
 
 
 
* 10. يادداشت‌هاي فقهي.
 
 
 
'''مقالات'''
 
 
 
* 1. اشاعره (بخش اول)، مكتب اسلام، خرداد 1338.
 
 
 
* 2. اشاعره (بخش دوم)، مكتب اسلام، تير 1338.
 
 
 
* 3. فواتح سور، مكتب اسلام، مرداد 1338.
 
 
 
* 4. اشاعره (بخش سوم)، مكتب اسلام، شهريور 1338.
 
 
 
* 5. پيشنهادي براي تعيين خط دقيق قبله، مجله‌ي نور علم، بهمن 1363.
 
  
* 6. مصاحبه پيرامون مسائل حوزه و...، مجله‌ي نور علم، بهمن 1367.
+
*۶. تفسیر [[سوره حمد]]؛
  
* 7. النظرات الفقهية والاصولية للشيخ البهائي، مجلة الثقافة الاسلامية، ش 5.
+
*۷. تفسیر [[سوره فجر]]؛
  
* 8. مبدأ تاريخ، هجري يا ميلادي؟ (نقدي بر مقاله‌ي تقي زاده)، مجموعه سيماي اسلام.
+
*۸. تاریخ فرق و مذاهب اسلامی (۲ جلد)؛
  
* 9. مقدمه بر كتاب سر السعادة (نوشته مرحوم حاج آقا احمد روحاني).
+
*۹. تقریرات درس فقه [[سید محمد محقق داماد|آیت الله محقق داماد]]؛
  
* 10. رساله‌اي در تجويد (فارسي).
+
*۱۰. یادداشت‌های فقهی.
  
'''فعاليت هاي سياسي-اجتماعي'''
+
'''''ج) مقالات:'''''
  
او در پي ريزي بنياد جامعه‌ي مدرسين حوزه‌ي علميه‌ي قم نقش داشت. و در سال 1340 ش، در جريان انجمن هاي ايالتي و ولايتي و پس از آن در طول تاريخ مبارزات مردم مسلمان ايران به رهبري [[امام خمینی]] قدس سره، نقشي ويژه ايفا كرد و در گسترش پيام مرجعيت و روحانيت در گوشه و كنار كشور، شركت مستقيم داشت و نام آيت الله سيد مهدي روحاني در بسياري از اعلاميه هاي ضد رژيم، از جمله اعلاميه‌ي تاريخي خلع شاه از سلطنت ديده مي شود. وي و گروهي از دوستانش، نخستين كساني بودند كه در حوزه‌ي علميه‌ي قم كار گروهي را بنياد نهادند و در گرماگرم هجوم فلسفه‌ي مادي در سال‌هاي پس از 1325 ش، جلسات نقد و بررسي اصول ماركسيسم و فلسفه‌ي ديالكتيك را تشكيل داده و بازده‌ي انديشه‌ها و بحث‌هاي خويش را در اختيار مؤلفان و نويسندگان قرار مي دادند.  
+
. اشاعره (بخش اول)، مکتب اسلام، خرداد ۱۳۳۸.
  
كتاب «فيلسوف نماها» نوشته‌ي آيت الله مكارم شيرازي ثمره و نمونه‌ي روشني از آن جلسات است. پس از انقلاب شكوهمند اسلامي فعاليت‌هاي فرهنگي آيت الله روحاني ادامه يافت. در سال 1371 ش. حضرت آيت الله خامنه‌اي، رهبر معظم انقلاب اسلامي و ولي امر مسلمين، طي حكمي گروهي از صاحب نظران و فضلاي حوزه‌هاي علميه را براي بررسي موضوعات جديد فقهي و پاسخگويي به مسائل روز، منصوب كردند. آيت الله روحاني جزو اولين كساني بود كه به عضويت اين هيأت درآمد. او همچنين از مؤسسان «جامعه‌ي اسلامي ناصحين» و عضو هيئت امناي «مؤسسه‌ي خيريه‌ي الزهرا سلام الله علیها» بود كه در پيشبرد اهداف مقدس و نيت خير اين نهادها، به همراه دوست گرانقدرش مرحوم آيت الله احمدي ميانجي سعي و كوشش فراوان مي‌نمود. آيت الله روحاني سه دوره به نمايندگي از مردم استان‌هاي مركزي و قم در مجلس خبرگان رهبري حضور يافت.
+
. اشاعره (بخش دوم)، مکتب اسلام، تیر ۱۳۳۸.
  
'''ويژگي‌هاي اخلاقي'''
+
*۳. فواتح سور، مکتب اسلام، مرداد ۱۳۳۸.
  
آيت الله روحاني فقيهي دلسوز به حال جامعه و عالمي عامل به دستورهاي ديني بود. از بام تا شام، خانه‌اش - كه يادگار بيت يكصد ساله ي فقاهت، مرجعيت و رياست عامه‌ي قم بود - به روي همگان باز بود. با صبر و حوصله به مشكلات مردم رسيدگي مي كرد. بسياري از خانواده‌هاي نيازمند را تحت سرپرستي و عنايت خود قرار داده بود. اخلاق خوش و زبان ملايمش، مرهمي بود بر زخم دلهاي رنج ديده.
+
. اشاعره (بخش سوم)، مکتب اسلام، شهریور ۱۳۳۸.
  
در ميان مردم [[قم]] به دليل سابقه‌ي خانوادگي، [[زهد]]، [[تقوا]] و ويژگي‌هاي ممتازي كه داشت؛ جايگاهي والا بدست آورده بود. در مسجد حاج سيد صادق، سه نوبت صبح، ظهر و شب اقامه‌ي جماعت مي‌كرد و مردم متدين محل به او اقتدا مي‌كردند. زندگي‌اش بسيار ساده و نشانه‌هاي بي‌اعتنايي به دنيا از آن نمايان بود. به حق مي‌توان گفت رفتار، كردار و زندگي‌اش يادآور زندگي پيشوايان دين و ائمه‌ي طاهرين علیهم السلام بود. نسبت به صله‌ي ارحام و برگزاري مجالس روضه، توجهي ويژه داشت.  
+
. پیشنهادی برای تعیین خط دقیق قبله، مجله‌ی نور علم، بهمن ۱۳۶۳.
  
[[زيارت]] اهل قبور زياد مي‌رفت. او فقيهي بود كه هيچ گاه خودش را در معرض مرجعيت قرار نداد. در سطح مراجع بود. اما خودش را كنار كشيد و به ترويج آنان پرداخت. انسان منصفي بود. حتي حرف رقيب را اگر درست بود، مي‌پذيرفت. انسان خاكي و متواضعي بود. با هر كس مي‌نشست. خيلي خودماني بود. شايد صد سال خانه‌ي ايشان هيچ فرقي نكرده بود. خودش را به دنيا آلوده نكرد.
+
. مصاحبه پیرامون مسائل حوزه و...، مجله‌ی نور علم، بهمن ۱۳۶۷.
  
مرحوم آيت الله سيد مهدي روحاني به حق تكيه‌گاه بينوايان، حامي مستضعفان و اميد درماندگان بود. گمان نمي‌كنم در ميان واژه‌ها و صفت‌ها، واژه‌اي بهتر از پناه بي‌پناهان، برازنده ي وجود نازنين آن يگانه‌ي دوران باشد.
+
. النظرات الفقهیة والاصولیة للشیخ البهائی، مجلة الثقافة الاسلامیة، ش ۵.
  
'''فرزندان'''
+
*۸. مبدأ تاریخ، هجری یا میلادی؟ (نقدی بر مقاله‌ی تقی زاده)، مجموعه سیمای اسلام.
  
آيت الله روحاني صاحب پنج فرزند شدند (دو پسر و سه دختر).
+
*۹. مقدمه بر کتاب سر السعادة (نوشته مرحوم حاج آقا احمد روحانی).
  
* 1. شهيد حجة الاسلام سيد علي روحاني:
+
*۱۰. رساله‌ای در تجوید (فارسی).
  
وي به سال 1340 ش. در [[قم]] به دنيا آمد. از كودكي دلسوز فقرا و محرومين بود. آن چه داشت براي آن ها در طبق [[اخلاص]] مي‌گذاشت. به دليل علاقه‌اي كه داشت، مشغول تحصيل علوم ديني شد و به كسوت مقدس اهل علم و سربازان [[امام زمان]] عجل اله تعالی فرجه شریف درآمد. پس از پيروزي انقلاب شكوهمند اسلامي و شروع جنگ تحميلي بارها عازم جبهه شد و به تبليغ و ارشاد رزمندگان پرداخت. سرانجام در آخرين اعزام به عضويت «گروه تخريب» درآمد و روز سوم اسفند ماه سال 1362 ش. در «عمليات خيبر» به درجه‌ي رفيع شهادت نائل شد. پيكر مطهرش را در گلزار شهداي علي بن جعفر علیه السلام به خاك سپردند. حضرت آيت الله خامنه‌اي، رهبر معظم انقلاب اسلامي كه در آن زمان رئيس جمهور بودند، در تاريخ شانزدهم اسفند ماه سال 1362 پيام تسليتي به مناسبت شهادت حجة الاسلام سيد علي روحاني، خطاب به آيت الله روحاني فرستادند. متن پيام تسليت از اين قرار است: بسم الله الرحمن الرحيم. عالم بزرگوار و عزيز، آيت الله آقاي حاج سيد مهدي روحاني! خبر شهادت فرزند دلبند شما را دريافت كردم. اگر چه دلِ آگاه و [[روح]] بزرگ عبادِ صالح، با [[ياد خدا]] مطمئن و به ذكر انّا لله و انّا اليه راجعون مترنم است، با اين حال دستِ ابتهال به درگاه حضرت حق تعالي برداشته، صبر جميل براي جنابعالي و خانواده‌ي محترم و براي همه‌ي پدران و مادران داغدار مسئلت مي‌كنم و اميدوارم اين «شهادت» موجب بركت و مايه‌ي روشني چشم شما در دنيا و آخرت باشد. سيد علي خامنه‌اي. 3 [[جمادی الثانی]] 1404 ه.ق.
+
==فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی==
 +
او در پی ریزی بنیاد جامعه‌ی مدرسین [[حوزه علمیه قم|حوزه‌ی علمیه‌ی قم]] مؤثر بود و در سال ۱۳۴۰ شمسی در جریان انجمن های ایالتی و ولایتی و پس از آن در طول تاریخ مبارزات مردم مسلمان [[ایران|ایران]] به رهبری [[امام خمینی]] قدس سره، نقشی ویژه ایفا کرد و در گسترش پیام [[مرجعیت|مرجعیت]] و روحانیت در گوشه و کنار کشور، شرکت مستقیم داشت. نام آیت الله سید مهدی روحانی در بسیاری از اعلامیه های ضد رژیم ستمشاهی، از جمله اعلامیه‌ی تاریخی خلع شاه از سلطنت دیده می شود.
  
* 2. آقاي سيد محمد روحاني:
+
آیت الله روحانی و گروهی از دوستانش، نخستین کسانی بودند که در حوزه‌ی علمیه‌ی قم کار گروهی را بنیاد نهادند و در گرماگرم هجوم [[فلسفه|فلسفه‌]] مادی در سال‌های پس از ۱۳۲۵ ش، جلسات نقد و بررسی اصول مارکسیسم و فلسفه‌ دیالکتیک را تشکیل داده و بازده‌ی اندیشه‌ها و بحث‌های خویش را در اختیار مؤلفان و نویسندگان قرار می دادند. کتاب «فیلسوف نماها» نوشته‌ی [[ناصر مکارم شیرازی|آیت الله مکارم شیرازی]] ثمره و نمونه‌ی روشنی از آن جلسات است. 
  
وي بارها جهت مبارزه با دشمن متجاوز به جبهه هاي نبرد [[حق]] عليه [[باطل]] رفت و پس از پايان جنگ از طريق نهاد مقدس جهاد سازندگي عازم [[لبنان]] شد و مشغول خدمت و كمك رساني به شيعيان محروم جنوب لبنان گرديد و اين فعاليت تاكنون ادامه پيدا كرده است.
+
پس از انقلاب شکوهمند اسلامی، فعالیت‌های فرهنگی آیت الله روحانی ادامه یافت. در سال ۱۳۷۱ ش. حضرت [[سید علی حسینی خامنه ای|آیت الله خامنه‌ای]]، رهبر معظم انقلاب اسلامی، طی حکمی، گروهی از صاحب نظران و فضلای حوزه‌های علمیه را برای بررسی موضوعات جدید فقهی و پاسخگویی به مسائل روز، منصوب کردند. آیت الله روحانی جزو اولین کسانی بود که به عضویت این هیأت درآمد.
  
دامادهاي ايشان به ترتيب عبارتند از:
+
او همچنین از مؤسسان «جامعه‌ی اسلامی ناصحین» و عضو هیئت امنای «مؤسسه‌ی خیریه‌ی الزهرا سلام الله علیها» بود که در پیشبرد اهداف مقدس و نیت خیر این نهادها، به همراه دوست گرانقدرش مرحوم آیت الله احمدی میانجی سعی و کوشش فراوان می‌نمود. آیت الله روحانی سه دوره به نمایندگی از مردم استان‌های مرکزی و [[قم]] در مجلس خبرگان رهبری حضور یافت.
  
* 1. حجة الاسلام سيد محمد حسيني؛
+
==ویژگی‌های اخلاقی==
 +
آیت الله روحانی فقیهی دلسوز به حال جامعه و عالمی عامل به دستورهای دینی بود. از صبح تا شب، خانه‌اش - که یادگار بیت یکصد ساله فقاهت، مرجعیت و ریاست عامه‌ی قم بود - به روی همگان باز بود. با [[صبر]] و حوصله به مشکلات مردم رسیدگی می کرد. بسیاری از خانواده‌های نیازمند را تحت سرپرستی و عنایت خود قرار داده بود. [[خوش خویی|اخلاق خوش]] و زبان ملایمش، مرهمی بر زخم دلهای رنج دیده بود.
  
* 2. حجة الاسلام شيخ محمدعلي شاه آبادي (نوه مرحوم آيت الله شاه آبادي)؛
+
در میان مردم [[قم]] به دلیل سابقه‌ی خانوادگی، [[زهد]]، [[تقوا]] و ویژگی‌های ممتازی که داشت؛ جایگاهی والا بدست آورده بود. در مسجد حاج سید صادق، سه نوبت صبح، ظهر و شب اقامه‌ی [[نماز جماعت|جماعت]] می‌کرد و مردم متدین محل به او اقتدا می‌کردند. 
  
* 3. حجة الاسلام سيد مهدي علوي (فرزند آيت الله علوي گرگاني).
+
زندگی‌اش بسیار ساده و نشانه‌های بی‌اعتنایی به دنیا از آن نمایان بود. به حق می‌توان گفت رفتار، کردار و زندگی‌اش یادآور زندگی پیشوایان دین و [[ائمه اطهار|ائمه‌]] طاهرین علیهم السلام بود. نسبت به [[صله رحم|صله‌ ارحام]] و برگزاری مجالس [[روضه خوانی|روضه]]، توجهی ویژه داشت و به [[زیارت اهل قبور]] زیاد می‌رفت. 
  
'''وفات'''
+
او فقیهی بود که هیچ گاه خودش را در معرض [[مرجعیت|مرجعیت]] قرار نداد. در سطح مراجع بود، اما خودش را کنار کشید و به ترویج آنان پرداخت. انسان منصفی بود، حتی حرف رقیب را اگر درست بود، می‌پذیرفت. انسان خاکی و متواضعی بود، با هر کس می‌نشست و خیلی خودمانی بود.
  
سرانجام آن فقيه پارسا، در سالي پر از رنج و پس از تحمل داغ [[مرگ]] تنها برادر (مرحوم آيت الله حاج سيد هادي روحاني، از علما و ائمه ي جماعات تهران) و خواهرانش و همين طور مرگ يار باوفا و دوست دانشمندش آيت الله احمدي ميانجي، پس از چند ماه بيماري روز پنج شنبه، سوم آذرماه سال 1379 (26 [[شعبان]] المعظم 1421 ق) در 77 سالگي چشم از جهان فروبست و به اجداد طاهرين‌اش پيوست.
+
==وفات==
 +
سرانجام آن [[فقیه|فقیه]] پارسا، پس از چند ماه بیماری روز پنج شنبه، سوم آذرماه سال ۱۳۷۹ شمسی (۲۶ [[شعبان]] ۱۴۲۱ ق) در ۷۷ سالگی چشم از جهان فروبست. پیکر پاکش، پس از اقامه‌ی نماز توسط حضرت [[آیت الله محمدتقی بهجت|آیت الله بهجت]]، در ضلع شمالی مسجد بالاسر [[حرم حضرت معصومه علیها السلام|حرم مطهر حضرت معصومه]] سلام الله علیها در کنار مرقد [[علی احمدی میانجی|آیت الله احمدی میانجی]] به خاک سپرده شد.
  
با اعلام خبر وفاتش، شهر قم در هاله‌اي از غم و اندوه فرورفت و پرچم‌هاي سياه در بسياري از نقاط نصب شد و عزاي عمومي اعلام گرديد. مراجع تقليد و مقام معظم رهبري حضرت آيت الله خامنه‌اي و بسياري از مقامات روحاني و كشوري در بزرگداشت مقامش پيام‌هايي صادر كردند و پيكر پاكش، در صبح روز جمعه 27 شعبان، با حضور هزاران نفر از علما و فضلا و مردم متدين و حق شناس قم تشييع شد و پس از اقامه‌ي نماز توسط حضرت آيت الله بهجت، در ضلع شمالي مسجد بالاسر حرم مطهر [[حضرت معصومه]] سلام الله علیها در كنار مرقد آيت الله احمدي ميانجي به خاك سپرده شد مجالس يادبودش تا مدت‌ها در قم و تهران ادامه يافت.
+
==منابع مقاله==
  
پيام مقام معظم رهبري مدظله العالي به مناسبت وفات آيت الله سيد مهدي روحاني قدس سره: بسم الله الرحمن الرحيم. با تأسف فراوان، اطلاع يافتيم كه عالم رباني و فقيه و متكلم عالي مقام آيت الله آقاي حاج سيد مهدي روحاني پس از گذراندن دوران بيماري پر رنج و دشوار، زندگي را بدرود گفته و حوزه‌ي علميه‌ي [[قم]] و دوستان و ارادتمندان بي شمار خود را به فقداني دردناك دچار ساخته است. ايشان فقيه و متكلمي سرآمد و يكي از استوانه‌هاي علم و تقوا در حوزه‌ي علميه‌ي قم و نمونه و اسوه‌اي در پارسايي و پرهيزگاري و صدق و صراحت بودند. بيت رفيع و اصيل و منش زهد و تواضع و رفتار مردمي و فروتنانه در كنار برجستگي علمي و تحقيقي، از ايشان شخصيتي كم نظير پديد آورده بود كه ارادت و محبت و تكريم دل‌هاي بي شماري را به خود جلب مي كرد. نام اين روحاني برجسته و جليل القدر در آزمون هاي بزرگ دوران مبارزات و از آغاز تشكيل نظام جمهوري اسلامي تاكنون، در رديف مدافعان صميمي و صادق انقلاب قرار داشت و شهادت فرزند رشيد و عزيز ايشان در جبهه‌هاي جنگ تحميلي، آزموني بزرگ در اين باره بود. رحلت اين شخصيت ممتاز، فقداني خسارت بار براي حوزه ي علميه‌ي قم و دوستان و ارادتمندان ايشان محسوب مي‌گردد و اينجانب اين مصيبت را به حضرت بقية الله روحي فداه و حوزه‌هاي علميه و خاندان محترم و فرزندان و بازماندگان مكرم ايشان تسليت عرض مي كنم و علو درجات ملكوتي ايشان را از خداوند رحيم مسئلت مي‌نمايم. سيد علي خامنه‌اي. 3/9/1379. 26 [[شعبان]] المعظم 1421.
+
(۱). عالم ربانی، یادنامه آیت الله حاج سید مهدی روحانی، کانون نویسندگان فضلای قمی حوزه علمیه قم.
  
==منابع:==
+
(۲). مصاحبه با استاد آیت الله حاج سید مهدی روحانی، نشریه نور علم، دوره سوم، شماره پنجم.
  
(1). عالم رباني، يادنامه آيت الله حاج سيد مهدي روحاني، كانون نويسندگان فضلاي قمي حوزه ي علميه ي قم.
+
(۳). پرونده شهید حجة الاسلام سید علی روحانی، واحد پژوهش اداره کل بنیاد شهید انقلاب اسلامی قم.
  
(2). مصاحبه با استاد آيت الله حاج سيد مهدي روحاني، نشريه نور علم، دوره سوم، شماره پنجم.
+
(۴). روزنامه‌ی اطلاعات، چهارشنبه ۹ دی ۱۳۷۱، شماره ۱۹۸۰۶.
  
(3). پرونده شهيد حجة الاسلام سيد علي روحاني، واحد پژوهش اداره كل بنياد شهيد انقلاب اسلامي قم.
+
(۵). خبرگان ملت، دفتر دوم، دبیرخانه مجلس خبرگان.
  
(4). روزنامه‌ي اطلاعات، چهارشنبه 9 دي 1371، شماره 19806.
+
(۶). ستارگان حرم، دفتر چهارم، انتشارات زائر.
  
(5). خبرگان ملت، دفتر دوم، دبيرخانه مجلس خبرگان.
+
==منبع==
  
(6). ستارگان حرم، دفتر چهارم، انتشارات زائر.
+
مرتضی عبدالوهابی، [[ستارگان حرم (کتاب)|ستارگان حرم]]، جلد ۱۶، صفحه ۱۳۵-۱۴۵.
  
===منبع===
+
==آرشیو عکس و تصویر==
 +
<gallery mode="packed" heights="170">
 +
پرونده:روحانی0.jpg|از راست: نصرالله شاه آبادی، سید ابوالحسن روحانی، سلمان خاقانی، [[سید محمد صادق حسینی روحانی|سید محمدصادق حسینی روحانی]] و سید مهدی حسینی روحانی
 +
پرونده:شبیری (3).jpg|alt=آیت الله فاضلی، آیت الله موسوی زنجانی، آیت الله طباطبایی زرندی، آیت الله روحانی، آیت الله شبیری زنجانی،آیت الله میرمحمدی زرندی - آیت الله آذری قمی، آیت الله رضوی بستان آبادی، آیت الله حقی سرابی، آیت الله احمدی میانجی، آیت الله مجتهدی تبریزی و آیت الله پایانی در جوانی (جلسه تفسیر در منزل سید ابوالفضل میرمحمدی زرندی در خرداد 48 - قم)|از راست نشسته: سید علی فاضلی، سید اسماعیل موسوی زنجانی، سید رضا طباطبایی زرندی، سید مهدی حسینی روحانی، [[سید موسی شبیری زنجانی|سید موسی شبیری (حسینی) زنجانی]]، سید زنجانی و سید ابوالفضل میرمحمدی زرندی - از راست ایستاده: سید مهدی میرمحمدی زرندی، بستان آبادی، احمد بیگدلی آذری قمی، محمدامین رضوی بستان آبادی، [[شیخ محمد حقی|محمدعلی حقی سرابی]]، علی احمدی میانجی، مهدی احمدی میانجی، عبدالرحیم مجتهدی تبریزی و احمد پایانی
 +
پرونده:شبیری (4).jpg|alt=آیت الله فاضلی، آیت الله موسوی زنجانی، آیت الله طباطبایی زرندی، آیت الله روحانی، آیت الله شبیری زنجانی،آیت الله میرمحمدی زرندی - آیت الله آذری قمی، آیت الله رضوی بستان آبادی، آیت الله حقی سرابی، آیت الله احمدی میانجی، آیت الله مجتهدی تبریزی و آیت الله پایانی در جوانی (جلسه تفسیر در منزل سید ابوالفضل میرمحمدی زرندی در خرداد 48 - قم)|نشسته: 1. سید مهدی میرمحمدی زرندی، 2. احمد بیگدلی آذری قمی، 3. سید علی فاضلی، 4. احمد، 5. مهدی احمدی میانجی - ایستاده: 1. سید مهدی حسینی روحانی، 2. عبدالرحیم مجتهدی تبریزی، 3. بستان آبادی، 4. محمدامین رضوی بستان آبادی، 5. سید رضا طباطبایی زرندی، 6. سید اسماعیل موسوی زنجانی، 7. سید موسی شبیری (حسینی) زنجانی، 8. احمد پایانی، 9. محمدعلی حقی سرابی، 10. سید زنجانی، 11. سید ابوالفضل میرمحمدی زرندی و  12. [[علی احمدی میانجی]] (جلسه تفسیر در منزل سید ابوالفضل میرمحمدی زرندی در خرداد 48 - قم)
 +
پرونده:رضا استادی (5).jpg|از راست: علی احمدی میانجی، ناشناس، محمدهادی معرفت، سید محسن خرازی، سید مهدی حسینی روحانی و ابراهیم رمضانیان فردویی - ایستاده از راست: محمد علی شاه آبادی، [[رضا استادی مقدم]] و ناشناس
 +
پرونده:میانجی (3).jpg|1. سید مهدی حسینی روحانی، 2. احمد بیگدلی آذری قمی، 3. علی احمدی میانجی، 4. سید ابوالفضل میرمحمدی، 5. بهزاد نبوی، 6. حبیب الله عسکراولادی، 7. عباس محفوظی، 8. محمد موحدی (فاضل لنکرانی)، 9. محمد یزدی، 10. حسین راستی کاشانی، 11. محمدعلی شرعی
 +
پرونده:محمد فاضل لنكرانی (999).jpg|از راست: [[ابراهیم امینی]]، سید مهدی حسینی روحانی، [[ناصر مکارم شیرازی]]، ناشناس، محمد محمدی دعوی سرایی (محمدی گیلانی)، ناشناس، سید ابوالفضل موسوی تبریزی، [[مسلم ملکوتی]]، محمد صادق صادقی گیوی (خلخالی)، [[سید رضا بهاءالدینی|سید رضا بهاء الدینی]]، احمد بیگدلی آذری قمی، محمد موحدی (فاضل لنکرانی)، [[محسن حرم پناهی]] و ناشناسان
 +
پرونده:روحانی01.JPG|از راست: سید مهدی حسینی روحانی، سید جلال الدین موسوی طاهری، [[سید عبدالکریم موسوی اردبیلی|میرکریم موسوی کریمی (سید عبدالکریم موسوی اردبیلی)]]، [[سید علی حسینی خامنه ای]] و سید حسن طاهری خرم آبادی
 +
پرونده:شبیری (88).jpg|از راست: سید مهدی حسینی روحانی، مهدی فیض قمی، [[سید موسی شبیری زنجانی|سید موسی شبیری (حسینی) زنجانی]] و [[سید رضا صدر|سید رضا موسوی صدر]]
 +
</gallery>
  
مرتضي عبدالوهابي, ستارگان حرم، جلد 16، صفحه 135-145
+
[[رده:علمای معاصر|روحانی،سید مهدی]]
[[رده:علمای قرن چهاردهم]]
+
[[رده:مبارزان علیه پهلوی]]
 +
[[رده:مدفونین در حرم حضرت معصومه (س)]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۸ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۵:۲۷

آیت الله سید مهدی حسینی روحانی (۱۳۰۳ - ۱۳۷۹ ش)، از روحانیون مجاهد شیعه و از شاگردان مرحوم امام خمینی بود. او در پی ریزی بنیاد جامعه مدرسین حوزه‌ علمیه‌ قم مؤثر بود و در طول تاریخ مبارزات مردم مسلمان ایران به رهبری امام خمینی، نقشی ویژه ایفا کرد. آیت الله روحانی، عالمی عامل، پاسدار فرهنگ اصیل اسلامی و حامی مستضعفان و امید درماندگان بود.

این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.

Icon book.jpg

محتوای فعلی بخشی از یک کتاب متناسب با عنوان است.

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)


مهدی روحانی.jpg
نام کامل سید مهدی حسینی روحانی
زادروز ۱۳۰۳ شمسی
زادگاه قم
وفات ۱۳۷۹ شمسی
مدفن قم، حرم حضرت معصومه

Line.png

اساتید

امام خمینی، سید محمد حجت کوه‌کمری، آیت الله بروجردی، سید محمد محقق داماد، علامه طباطبایى،...

شاگردان

علی صفایی حائری،...

آثار

فرقة السلفیة و تطوراتها فی التاریخ، بحوث مع اهل السنة والسلفیة، الوتر ثلاث رکعات، احادیث اهل بیت (ع) عن طرق اهل السنة،...

ولادت و خاندان

سید مهدی روحانی ۲۳ ذی الحجه ۱۳۴۳ قمری (۱۳۰۳ ش)، در بیت مرحوم آیت الله حاج سید ابوالحسن روحانی، یکی از علمای محترم قم، به دنیا آمد. دوران کودکی سید مهدی در خانه‌ای گذشت که مرکز علم، فضیلت و فقاهت بود.

پدر و مادر سید مهدی از خانواده‌های اصیل و ریشه دار سادات قم بودند. نیای پدری او مرحوم آیت الله العظمی حاج سید صادق قمی (۱۲۵۵-۱۳۳۸ ق) مرجع دینی مردم در نیمه‌ی نخست قرن چهاردهم هجری، فقیهی صاحب نفوذ و یگانه مرجع قضاوت و حل و فصل منازعات بود. او پایه‌گذار بیت شریف «روحانی» و بنیان گذار مسجد و مدرسه‌ی حاج سید صادق است که همه‌ی آن ها بیش از صد سال است در قم منشأ آثار و خیر فراوان‌اند. نیای مادری او نیز مرحوم آیت الله حاج سید فخرالدین حسینی قمی (۱۲۸۱-۱۳۶۳ ق) شیخ العلمای قم و از شاگردان آیت الله میرزا حبیب الله رشتی بود.

تحصیلات و استادان

سید مهدی روحانی در اوج استبداد رضاخانی و زمانی که کیان حوزه‌های علمیه در خطر بود و کمتر کسی به تحصیل علوم دینی رغبت می‌کرد؛ به فراگیری دانش دینی روی آورد. عمده‌ی ادبیات و سطوح را نزد حضرات بزرگوار: حاج سید مرتضی علوی فریدنی (حاشیه و شرح شمسیه)، میرزا محمدعلی ادیب تهرانی (مطوّل)، حاج شیخ جعفر صبوری قمی و بیشتر حاج شیخ عبدالرزاق قاینی (از سیوطی تا شرح لمعه) آموخت و این درس ها را با مرحوم آیت الله حاج شیخ محمد حسینی قاینی مباحثه می‌کرد.

وی در ۱۹ سالگی (۱۳۶۲ ق) به نجف اشرف مهاجرت کرد و بخش اعظم سطوح عالی را از حضرات آیات: میرزا حسن یزدی (رسائل)، سید یحیی مدرسی یزدی، (مکاسب) و میرزا باقر زنجانی (کفایه) فراگرفت. در بازگشت به قم (۱۳۷۰ ق) قسمت های برجای مانده‌ی رسائل (برائت و اشتغال) را از مرحوم امام خمینی قدس سره و مکاسب را از آیت الله قاینی و بخشی از جلد اول کفایه را از آیت الله حاج شیخ محمدعلی حایری کرمانی آموخت. سپس در محضر آیات عظام:

حاضر شد و در فقه، اصول، فلسفه، کلام و تفسیر بهره‌های فراوان برد و مبانی علمی‌اش را استوار ساخت.

فعالیتهای علمی

آیت الله روحانی در مطالعات خود، در دو چیز تبحر خاصی داشت و ممتاز شناخته می شد:

  • ۱. ملل و نحل، اعم از اسلامی و غیراسلامی؛ راجع به یهودیت و مسیحیت مطالعات عمیقی داشت.
  • ۲. در تفسیر قرآن نظریات خوبی داشت. یک جمع تفسیری درست کرده بود که خود، مؤسس آن بود. او در کنار مطالعات رایج حوزه‌های علمیه، به تحقیق در علوم تفسیر، حدیث، تاریخ، کلام و مذاهب اسلامی پرداخت و یکی از صاحب نظران برجسته‌ی علوم اسلامی در حوزه‌ی علمیه‌ی قم بشمار می‌رفت. وی با پژوهش تطبیقی کتاب‌های آسمانی (تورات و انجیل) با قرآن مجید، نقاط اشتراک و افتراق آن ها را با قرآن روشن ساخت و یادداشت‌های بسیار درشناخت فرقه‌های گوناگون اسلامی فراهم آورد. از این رو به دلیل آگاهی گسترده‌ای که از تاریخ، فقه و اعتقادات آنان داشت؛ چند بار به نمایندگی از سوی جمهوری اسلامی و حوزه‌های علمیه‌ی قم به ترکیه، عربستان، ژاپن و جاهای دیگر رفت و از اعتقادات شیعه به خوبی حمایت کرد.

آیت الله روحانی همزمان با این فعالیتها، به تدریس سطوح عالی پرداخت و شاگردان فراوانی پرورش داد که از جمله‌ی ایشان، مرحوم استاد شیخ علی صفایی حائری بود.

آثار و تألیفات

الف) چاپ شده:

از آن فقیه بزرگوار، آثاری چند در تفسیر، حدیث و کلام برجای مانده است که عبارتند از:

  • ۱. فرقة السلفیة و تطوراتها فی التاریخ (در کنفرانس علوم انسانی ژاپن، به عربی و انگلیسی و سپس در مجله‌ی نور علم به چاپ رسید)؛
  • ۲. بحوث مع اهل السنة والسلفیة؛

ب) چاپ نشده:

بحوث مع اهل السنة و السلفیة - یکی از آثار آیت الله روحانی
  • ۸. تاریخ فرق و مذاهب اسلامی (۲ جلد)؛
  • ۱۰. یادداشت‌های فقهی.

ج) مقالات:

  • ۱. اشاعره (بخش اول)، مکتب اسلام، خرداد ۱۳۳۸.
  • ۲. اشاعره (بخش دوم)، مکتب اسلام، تیر ۱۳۳۸.
  • ۳. فواتح سور، مکتب اسلام، مرداد ۱۳۳۸.
  • ۴. اشاعره (بخش سوم)، مکتب اسلام، شهریور ۱۳۳۸.
  • ۵. پیشنهادی برای تعیین خط دقیق قبله، مجله‌ی نور علم، بهمن ۱۳۶۳.
  • ۶. مصاحبه پیرامون مسائل حوزه و...، مجله‌ی نور علم، بهمن ۱۳۶۷.
  • ۷. النظرات الفقهیة والاصولیة للشیخ البهائی، مجلة الثقافة الاسلامیة، ش ۵.
  • ۸. مبدأ تاریخ، هجری یا میلادی؟ (نقدی بر مقاله‌ی تقی زاده)، مجموعه سیمای اسلام.
  • ۹. مقدمه بر کتاب سر السعادة (نوشته مرحوم حاج آقا احمد روحانی).
  • ۱۰. رساله‌ای در تجوید (فارسی).

فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی

او در پی ریزی بنیاد جامعه‌ی مدرسین حوزه‌ی علمیه‌ی قم مؤثر بود و در سال ۱۳۴۰ شمسی در جریان انجمن های ایالتی و ولایتی و پس از آن در طول تاریخ مبارزات مردم مسلمان ایران به رهبری امام خمینی قدس سره، نقشی ویژه ایفا کرد و در گسترش پیام مرجعیت و روحانیت در گوشه و کنار کشور، شرکت مستقیم داشت. نام آیت الله سید مهدی روحانی در بسیاری از اعلامیه های ضد رژیم ستمشاهی، از جمله اعلامیه‌ی تاریخی خلع شاه از سلطنت دیده می شود.

آیت الله روحانی و گروهی از دوستانش، نخستین کسانی بودند که در حوزه‌ی علمیه‌ی قم کار گروهی را بنیاد نهادند و در گرماگرم هجوم فلسفه‌ مادی در سال‌های پس از ۱۳۲۵ ش، جلسات نقد و بررسی اصول مارکسیسم و فلسفه‌ دیالکتیک را تشکیل داده و بازده‌ی اندیشه‌ها و بحث‌های خویش را در اختیار مؤلفان و نویسندگان قرار می دادند. کتاب «فیلسوف نماها» نوشته‌ی آیت الله مکارم شیرازی ثمره و نمونه‌ی روشنی از آن جلسات است.

پس از انقلاب شکوهمند اسلامی، فعالیت‌های فرهنگی آیت الله روحانی ادامه یافت. در سال ۱۳۷۱ ش. حضرت آیت الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی، طی حکمی، گروهی از صاحب نظران و فضلای حوزه‌های علمیه را برای بررسی موضوعات جدید فقهی و پاسخگویی به مسائل روز، منصوب کردند. آیت الله روحانی جزو اولین کسانی بود که به عضویت این هیأت درآمد.

او همچنین از مؤسسان «جامعه‌ی اسلامی ناصحین» و عضو هیئت امنای «مؤسسه‌ی خیریه‌ی الزهرا سلام الله علیها» بود که در پیشبرد اهداف مقدس و نیت خیر این نهادها، به همراه دوست گرانقدرش مرحوم آیت الله احمدی میانجی سعی و کوشش فراوان می‌نمود. آیت الله روحانی سه دوره به نمایندگی از مردم استان‌های مرکزی و قم در مجلس خبرگان رهبری حضور یافت.

ویژگی‌های اخلاقی

آیت الله روحانی فقیهی دلسوز به حال جامعه و عالمی عامل به دستورهای دینی بود. از صبح تا شب، خانه‌اش - که یادگار بیت یکصد ساله فقاهت، مرجعیت و ریاست عامه‌ی قم بود - به روی همگان باز بود. با صبر و حوصله به مشکلات مردم رسیدگی می کرد. بسیاری از خانواده‌های نیازمند را تحت سرپرستی و عنایت خود قرار داده بود. اخلاق خوش و زبان ملایمش، مرهمی بر زخم دلهای رنج دیده بود.

در میان مردم قم به دلیل سابقه‌ی خانوادگی، زهد، تقوا و ویژگی‌های ممتازی که داشت؛ جایگاهی والا بدست آورده بود. در مسجد حاج سید صادق، سه نوبت صبح، ظهر و شب اقامه‌ی جماعت می‌کرد و مردم متدین محل به او اقتدا می‌کردند.

زندگی‌اش بسیار ساده و نشانه‌های بی‌اعتنایی به دنیا از آن نمایان بود. به حق می‌توان گفت رفتار، کردار و زندگی‌اش یادآور زندگی پیشوایان دین و ائمه‌ طاهرین علیهم السلام بود. نسبت به صله‌ ارحام و برگزاری مجالس روضه، توجهی ویژه داشت و به زیارت اهل قبور زیاد می‌رفت.

او فقیهی بود که هیچ گاه خودش را در معرض مرجعیت قرار نداد. در سطح مراجع بود، اما خودش را کنار کشید و به ترویج آنان پرداخت. انسان منصفی بود، حتی حرف رقیب را اگر درست بود، می‌پذیرفت. انسان خاکی و متواضعی بود، با هر کس می‌نشست و خیلی خودمانی بود.

وفات

سرانجام آن فقیه پارسا، پس از چند ماه بیماری روز پنج شنبه، سوم آذرماه سال ۱۳۷۹ شمسی (۲۶ شعبان ۱۴۲۱ ق) در ۷۷ سالگی چشم از جهان فروبست. پیکر پاکش، پس از اقامه‌ی نماز توسط حضرت آیت الله بهجت، در ضلع شمالی مسجد بالاسر حرم مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها در کنار مرقد آیت الله احمدی میانجی به خاک سپرده شد.

منابع مقاله

(۱). عالم ربانی، یادنامه آیت الله حاج سید مهدی روحانی، کانون نویسندگان فضلای قمی حوزه علمیه قم.

(۲). مصاحبه با استاد آیت الله حاج سید مهدی روحانی، نشریه نور علم، دوره سوم، شماره پنجم.

(۳). پرونده شهید حجة الاسلام سید علی روحانی، واحد پژوهش اداره کل بنیاد شهید انقلاب اسلامی قم.

(۴). روزنامه‌ی اطلاعات، چهارشنبه ۹ دی ۱۳۷۱، شماره ۱۹۸۰۶.

(۵). خبرگان ملت، دفتر دوم، دبیرخانه مجلس خبرگان.

(۶). ستارگان حرم، دفتر چهارم، انتشارات زائر.

منبع

مرتضی عبدالوهابی، ستارگان حرم، جلد ۱۶، صفحه ۱۳۵-۱۴۵.

آرشیو عکس و تصویر