حدیث مدینة العلم

حدیث مدینه العلم حدیثی است از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله که در آن خود را به عنوان شهر علم و علی علیه السلام را دروازه ی آن شهر نامیده اند. این حدیث دلالت بر اعلمیت و افضلیت امام علی علیه السلام و مرجعیت علمی ایشان بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله دارد.

متن حدیث

حدیث «مدینه علم» با تعبیرهاى مختلف در کتاب هاى حدیثى اهل سنت وارد شده است که به بعضی از آنان اشاره می کنیم:

1 ـ حاکم نیشابورى نقل کرده که رسول خدا(صلى الله علیه وآله) فرمود: «أنا مدینة العلم و علىّ بابها فمن اراد العلم فلیأت الباب»؛ من شهر علمم و على دروازه آن است. پس هر کس اراده آن شهر را نموده است باید از دروازه آن وارد شود.

2 ـ ترمذى در صحیح خود از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) نقل کرده که فرمود: «انا مدینة العلم و علىّ بابها»؛ من شهر علم هستم و على دروازه آن است.

3 ـ ابن عبد البرّ قرطبى از پیامبر(صلى الله علیه وآله) نقل کرده که فرمود: «أنا مدینة العلم و علىّ بابها فمن اراد العلم فلیأته من بابه»؛ من شهر علمم و على دروازه آن است، پس هر کس اراده علم کرده، باید از دروازه آن وارد شود.

4 ـ ترمذى به سند خود از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) نقل کرده که فرمود: «انا دار الحکمة و علىّ بابها»؛ من خانه حکمت و على درِ آن است.

راویان بزرگ شیعه از جمله شیخ صدوق، شیخ مفید، سيّد هاشم بَحْرانى، شيخ طوسى و .....نیز حديث أنا مدينة العلم را در كتب خود با اسانيد متعدّد از رسول خدا صلّى الله عليه نقل کرده اند.

بررسی محتوا و مدلول حدیث مدینه العلم

حدیث مدینه العلم از معتبرترین احادیث نزد اهل سنت و شیعه است.در این حدیث شریف رسول خدا صلی الله علیه و آله در قالب یک تمثیل معارفی هدایت بخش برای روشن کردن راه مسلمانان و حق جویان تببین نموده اند:

اعلمیت علی علیه السلام

در این حدیث پیامبر اکرم (ص) خود را شهر علم و علی علیه السلام  را دروازه ورود به آن شهر شمرده اند. به این معنا که  آگاهی از علوم الهی که نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله است جز با مراجعه به امیرالمؤمنین علی علیه السلام ممکن نیست. به عبارت دیگر همانطور که اگر دروازه های شهری گشوده نشود ورود به آن ممکن نیست؛اگر وجود امام علی(ع) نبود، حقیقت علم پیامبر صلی الله علیه و آله بر مسلمانان پوشیده می ماند.

امر به رجوع به امام علی علیه السلام برای رسیدن به علم پیامبر صلی الله علیه و آله نشان از این حقیقت دارد که علی علیه السلام خود نیز واجد علم پیامبر است و اگر غیر از این باشد دروازه ی شهر نخواهد بود. زیرا دروازه ی شهر راه وصول به همه شهر است نه بخشی از آن .

احادیث فراوان دیگر از سوی رسول خدا شاهد و موَیّد دلالت این حدیث بر اعلمیت امام علی است. به عنوان نمونه در روایت دیگری پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «اعلم امتی بعدی امیرالمومنین (ع)»

عصمت علی علیه السلام

روشن است که وحی الهی که برای هدایت بشر  نازل می شود  باید از طریقی پاکیزه از خطا و اشتباه به بندگان ابلاغ شود تا خود عامل گمراهی آنان نشود. از این رو هم شخص رسول اکرم که شهر علم هستند و هم علی علیه السلام که مسیر و مجرای وصول به آن علم است باید از آلودگی و خطا پاکیزه باشد. اگر غیر از این باشد و طریق دستیابی به علم پیامبر مصون از پلیدی و اشتباه نباشد، عصمت رسول خدا و قرآن نیز بی فایده خواهد بود. به عبارت دیگر، آب زلال و پاکیزه ای که از سرچشمه می جوشد باید در مسیری که جریان می یابد نیز از آلودگی دورباشد تا زلال و پاکیزه به دست نوشندگان در پایین دست برسد.

آیات و احادیث دیگر که مؤید این معنا باشد فراوان است. از آن جمله است: آیه تطهیر و روایات ذیل آن، حدیث ثقلین، حدیث سفینه، حدیث علی مع الحق و حدیث علی مع القرآن و...    

منابع

سید مصطفی حسینی دشتی، فرهنگ «معارف و معاریف».

• عنوان: امام شناسی موضوع: کلام شیعی - اصول عقاید پدیدآور اصلی:  نويسنده: حسینی طهرانی، محمدحسین قرن: 15 تاریخ وفات: 1416 ه.ق. سایر پدید آورندگان:  اشراف: موسسه ترجمه و نشر دوره علوم و معارف اسلام ناشر: علامه طباطبايی محل نشر: مشهد مقدس - ایران سال نشر: 1426 ه.ق. تعدادجلد: ۱۸ زبان: فارسی