آیه 37 سوره اسراء: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(تفسیر آیه)
(تفسیر آیه)
 
(۴ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۴۱: سطر ۴۱:
 
</tabber>
 
</tabber>
 
==معانی کلمات آیه==
 
==معانی کلمات آیه==
«مَرَحاً»: خوشحالی فراوان. شادمانی زیاد، و توأم با خودپسندی و خود بزرگ‌بینی. مصدر است و حال بشمار است؛ یا این که مفعول مطلق فعل محذوف، و یا این که معفول‌له است. «لَن تَخْرِقَ»: پاره نخواهی کرد. نخواهی شکافت. «طُولاً»: تمییز یا این که حالِ فاعل است. یعنی از لحاظ بلندی یا گردن‌کشان و متطاولانه.
+
مرحا: مرح: تكبّر و خودپسندى، آن در اصل به معنى فرح شديد است كه عبارت اخراى خودپسندى است،
 +
آن در آيه به معنى «ذا مرح» است.
 +
 
 +
لن تخرق: خرق: شكافتن. «لن تخرق»: هرگز شكافتن نتوانى.<ref>تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی</ref>
  
 
== تفسیر آیه ==
 
== تفسیر آیه ==
سطر ۶۷: سطر ۷۰:
  
 
ج: «وَ عِبادُ الرَّحْمنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْناً» «2» بندگان خدا آنانند كه در زمين با
 
ج: «وَ عِبادُ الرَّحْمنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْناً» «2» بندگان خدا آنانند كه در زمين با
 
+
--------
 
«1». لقمان، 61.
 
«1». لقمان، 61.
  
سطر ۹۳: سطر ۹۶:
  
 
5- اوامر و نواهى پروردگار، در جهت رشد و تربيت انسان است. «عِنْدَ رَبِّكَ»
 
5- اوامر و نواهى پروردگار، در جهت رشد و تربيت انسان است. «عِنْدَ رَبِّكَ»
 +
------
 +
«1». قصص، 79.
 +
 +
«2». نهج‌البلاغه، خطبه 193.
 
}}
 
}}
 +
  
 
|-|
 
|-|
سطر ۱۰۲: سطر ۱۱۰:
 
{{نمایش فشرده تفسیر|
 
{{نمایش فشرده تفسیر|
  
كُلُّ ذلِكَ كانَ سَيِّئُهُ عِنْدَ رَبِّكَ مَكْرُوهاً (38)
 
  
كُلُّ ذلِكَ كانَ سَيِّئُهُ عِنْدَ رَبِّكَ مَكْرُوهاً: تمام منهيات مذكوره در اين آيات، باشد گناه آن نزد پروردگار تو ناپسند، يعنى خداى تعالى آن را كاره بود و نخواسته و راضى نيست به آن. يا قوله «كل ذلك» اشاره باشد به تمام محسنات مأموره و تمام مقبحات منهيه كه مجموع آنها بيست و پنج عدد است كه 11 امر و 14 نهى است، مخالفت و معصيت هر يك از آنها را حق تعالى كاره و رضايت ندارد.
+
وَ لا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحاً إِنَّكَ لَنْ تَخْرِقَ الْأَرْضَ وَ لَنْ تَبْلُغَ الْجِبالَ طُولاً (37)
 +
 
 +
«1» تفسير عيّاشى، جلد 2، صفحه 292، حديث 76- فروع كافى، جلد 6، كتاب الاشربة، صفحه 432، حديث 10.
 +
 
 +
«2» تفسير نور الثقلين، جلد 3، صفحه 165، حديث 209 (به نقل از علل الشرايع)
 +
 
 +
جلد 7 - صفحه 374
 +
 
 +
ششم از محرمات مذكوره:
 +
 
 +
وَ لا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحاً: و راه مرو در زمين به حالت تكبر و تجبر و بطر و خيلاء. نزد بعضى «مرح» شدت خوشحالى به باطل باشد. بعد از آن مثلى بيان فرمايد: إِنَّكَ لَنْ تَخْرِقَ الْأَرْضَ‌: بدرستى كه تو اى انسان هرگز نشكافى زمين را از قدم خود به سبب كبر خود. وَ لَنْ تَبْلُغَ الْجِبالَ طُولًا: و هرگز نرسى كوه را در بلندى به سركشى و گردن‌فرازى، يعنى قدرت ندارى اينكه برسى قلل جبال را.
 +
 
 +
تنبيه: آيه شريفه نهى از تكبر و تجبر و تهكم است نسبت به متبختر، كه در زمين راه رود به حالت بطر به اينكه سرش را بلند و گردنش را بكشد و پاهايش را بزمين زند به تصور آنكه قوه خود را در آن بيند و ديگران را زبون داند. خداوند سبحان او را آگاه فرمايد به نهايت ضعف و عجز به حدى كه قدرت ندارى بشكافى زمين را تا برسى به آخرش، و در ترفع قوه ندارى كه برسى قله كوه را در بلنديش، به اينحال تو را چه رسد به گردن كشى و خود سرى با آن كه عقل و شرع زاجر باشد از آن.
 +
 
 +
حضرت امير المؤمنين عليه السّلام در وصاياى به محمد حنفيه فرمايد: و فرض على الرّجلين ان تثقلهما فى طاعة و ان لا تمشى بهما مشية عاص فقال عز و جل و لا تمش فى الارض مرحا. «1» يعنى: و واجب است بر پاها اينكه سنگين كنى آنها را در طاعت، و راه نروى به روش گناهكار. پس خداوند عزّ و جلّ فرموده: و راه مرو در زمين به حالت تجبر و گردن‌كشى.
 +
 
 +
حكايت: متكبرى به تبختر مى‌خراميد. در اثناء راه فقيرى به جامه او برخورد. برآشفت متغيرانه گفت: مگر نشناختى مرا. فقير گفت: چرا، شناختم‌
 +
 
 +
«1» نهج السعادة فى مستدرك نهج البلاغه، جزء هفتم، صفحه 208.
 +
 
 +
جلد 7 - صفحه 375
 +
 
 +
تو را (اوّلك نطفة قذره و آخرك جيفة نتنة و انت بين ذلك تحمل العذرة) اول تو نطفه نجس، و آخر تو مردار گنديده، و تو بين اين دو حالت، حمال نجاست باشى.
  
تبصره: يكى از معتقدات مذهب اماميه آن كه: خداى تعالى اراده فرموده طاعات را، خواه در خارج واقع شود يا نه، و كراهت دارد معاصى را، خواه در خارج واقع شود يا نه. و آيه شريفه نيز دليل است بر آن كه نافرمانى اوامر و نواهى سبحانى، مكروه و ناپسند باشد در پيشگاه الهى، زيرا فرمايد (كُلُّ ذلِكَ كانَ سَيِّئُهُ عِنْدَ رَبِّكَ مَكْرُوهاً) بدين تقرير كه مخالفت افعال مذكوره در اين آيات مكروه است نزد خدا، و مكروه مراد الهى نباشد، پس اعمال سيئه مراد سبحانى نباشد. تقرير ديگر آن كه: حق تعالى حكيم على الاطلاق و صدور قبيح از ساحت كبريائى محال است، بنابراين چنانچه فعل قبيح قبيح است، همچنين اراده قبيح نيز قبيح است، و چنانچه ترك حسن قبيح باشد، اراده ترك حسن نيز قبيح خواهد بود.
+
ز خاك آفريدت خداوند پاك‌
  
جلد 7 - صفحه 376
+
پس اى بنده افتادگى كن چو خاك‌
  
  
سطر ۱۴۶: سطر ۱۷۵:
 
===اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)===
 
===اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)===
 
{{نمایش فشرده تفسیر|
 
{{نمایش فشرده تفسیر|
كُل‌ُّ ذلِك‌َ كان‌َ سَيِّئُه‌ُ عِندَ رَبِّك‌َ مَكرُوهاً (38)
+
وَ لا تَمش‌ِ فِي‌ الأَرض‌ِ مَرَحاً إِنَّك‌َ لَن‌ تَخرِق‌َ الأَرض‌َ وَ لَن‌ تَبلُغ‌َ الجِبال‌َ طُولاً (37)
 +
 
 +
و ‌در‌ ميان‌ بندگان‌ روي‌ زمين‌ ‌از‌ راه‌ تكبّر و نخوت‌ و فيس‌ و افاده‌ مشي‌ نكن‌ محققا نميتواني‌ زمين‌ ‌را‌ بشكافي‌ و نه‌ ببلندي‌ كوه‌ برسي‌ وَ لا تَمش‌ِ فِي‌ الأَرض‌ِ مَرَحاً يكي‌ ‌از‌ صفات‌ بسيار خبيثه‌ صفت‌ كبر ‌است‌ ‌در‌ خبر ‌است‌:
  
تمام‌ اينها ميباشد بدي‌ و خباثت‌ و ضررش‌ ‌در‌ پيشگاه‌ الهي‌ مذموم‌ و ناخوش‌ ‌در‌ ‌اينکه‌ ‌آيه‌ چند جمله‌ متذكر ميشويم‌ يكي‌ قاعده‌ئيست‌ نزد حكماء و علماء اعلام‌ (كلّما حكم‌ ‌به‌ العقل‌ حكم‌ ‌به‌ الشرع‌ و كلّما حكم‌ ‌به‌ الشرع‌ حكم‌ ‌به‌ العقل‌) و چون‌ ‌اينکه‌ امور نزد عقل‌ بسيار مذموم‌ ‌است‌ لذا شرعا ‌هم‌ حرام‌ ‌است‌.
+
لن‌ يدخل‌ الجنة ‌من‌ ‌کان‌ ‌في‌ قلبه‌ حبة خردل‌ ‌من‌ الكبر
  
جمله‌ ثانيه‌ اينكه‌ كراهة نزد ‌خدا‌ مقابل‌ اراده‌ ‌است‌ و ‌از‌ صفات‌ ذاتيه‌ ‌است‌ و مرجعش‌ بعلم‌ ‌است‌ چنانچه‌ مكرّر گفته‌ايم‌ ‌که‌ حكمت‌ علم‌ بمصالح‌ و مفاسد ‌است‌ و اراده‌ علم‌ بصلاح‌ فعل‌ ‌است‌ زيرا ‌هر‌ فعلي‌ ‌که‌ داراي‌ مصلحت‌ ‌باشد‌ ‌آن‌ فعل‌ صلاح‌ ‌است‌ و كراهت‌ علم‌ بفساد ‌است‌ ‌هر‌ فعلي‌ ‌که‌ داراي‌ مفسده‌ ‌باشد‌ ‌آن‌ فاسد ‌است‌ و خداوند علم‌ بفساد ‌آن‌ دارد چون‌ داراي‌ مفسده‌ ‌است‌.
+
و ‌در‌ قرآن‌ فَادخُلُوا أَبواب‌َ جَهَنَّم‌َ خالِدِين‌َ فِيها فَلَبِئس‌َ مَثوَي‌ المُتَكَبِّرِين‌َ نحل‌ ‌آيه‌ 31.
  
جمله‌ ثالثه‌ امور مذكوره‌ ‌در‌ آيات‌ سابقه‌ ‌از‌ شرك‌ باللّه‌ و بي‌ احترامي‌ بوالدين‌ و تبذير مال‌ و بخل‌ و اسراف‌ و قتل‌ اولاد و نزديك‌ زنا رفتن‌ و قتل‌ نفس‌ محترمه‌ و اكل‌ مال‌ يتيم‌ و خلف‌ وعد و كم‌ فروشي‌ و متابعت‌ ظن‌ّ و شك‌ بدون‌ علم‌ و تكبّر تماما عقلا مذموم‌ و شرعا حرام‌ لذا ميفرمايد (كُل‌ُّ ذلِك‌َ) تمام‌ ‌اينکه‌ مذكورات‌ (كان‌َ سَيِّئُه‌ُ) بدي‌ و خباثت‌ و مضار دنيوي‌ و اخروي‌ ‌آنها‌ (عِندَ رَبِّك‌َ) ‌در‌ علم‌ الهي‌ و ‌در‌ پيشگاه‌ ربوبي‌ (مَكرُوهاً) داراي‌ مفسده‌ ‌است‌ و نبايد ‌از‌ انسان‌ صادر شود چون‌ فاسد ‌است‌.
+
إِنَّك‌َ لَن‌ تَخرِق‌َ الأَرض‌َ براه‌ رفتن‌ متكبر روي‌ زمين‌ زمين‌ شكاف‌ برنميدارد ‌هر‌ چه‌ ‌خود‌ ‌را‌ سنگين‌ كند چنانچه‌ بعض‌ اكابر قريش‌ ‌اگر‌ درب‌ خانه‌ كوتاه‌ ‌بود‌ سر خم‌ نميكردند ‌تا‌ ‌در‌ ‌را‌ خراب‌ كنند و وارد شوند ‌اگر‌ چيزي‌ ‌از‌ ‌آنها‌ روي‌ زمين‌ ‌بود‌ خم‌ نميشدند بردارند و امروز ‌هم‌ ‌در‌ ميانه‌ ‌ما همچه‌ اشخاصي‌ ‌که‌ نميتوان‌ ‌با‌ ‌آنها‌ تكلّم‌ كرد هستند وَ لَن‌ تَبلُغ‌َ الجِبال‌َ طُولًا.
  
مسئله‌ فرق‌ ‌بين‌ حكم‌ عقل‌ و شرع‌ اينست‌ ‌که‌ عقل‌ فقط مذموم‌ ميدارد و گفتند بزرگان‌ الانسان‌ يستسهل‌ الذم‌ ‌في‌ قضاء الوتر ‌يعني‌ چيزي‌ نميگيرد ‌در‌ رسيد بمقصود
+
معني‌ ‌اينکه‌ نيست‌ ‌که‌ بالاي‌ كوه‌ نميتواني‌ بروي‌ بلكه‌ معني‌ اينست‌ ‌که‌ كوه‌ ‌با‌ اينكه‌ يك‌ جمادي‌ بيش‌ نيست‌ ‌از‌ تو بزرگتر ‌است‌ ‌هر‌ چه‌ بزرگي‌ كني‌ باين‌ درجه‌ نميرسي‌ و تعجّب‌ اينست‌ ‌که‌ انسان‌ بسيار ضعيف‌ ‌است‌.
  
جلد 12 - صفحه 254
+
جلد 12 - صفحه 253
  
‌خود‌ مذمت‌ عقلاء ‌را‌ و اما شرع‌ ‌در‌ مخالفت‌ ‌او‌ عقوبت‌ ‌است‌ ‌هم‌ ‌در‌ دنيا ببلاهاي‌ گوناگون‌ مبتلا ميشود و ‌هم‌ ‌در‌ آخرت‌ بعذاب‌هاي‌ الهي‌ معذب‌ ميگردد غاية الامر بتفاوت‌ معاصي‌ و اشخاص‌ و مراتب‌ بقدر استحقاق‌ چنانچه‌ ‌در‌ اطاعت‌ بمراتب‌ قابليت‌ تفضل‌ ميشود و بمثوبات‌ ميرسد.
+
وَ خُلِق‌َ الإِنسان‌ُ ضَعِيفاً نساء ‌آيه‌ 32 و ‌مع‌ ‌ذلک‌ ‌حتي‌ ‌بر‌ انبياء و ائمه‌ ‌عليهم‌ السّلام‌ تكبر ميكند ‌حتي‌ ‌بر‌ خداوند متعال‌ زير بار فرمايشات‌ ‌او‌ نميرود ‌حتي‌ دعوي‌ خدايي‌ ميكند مثل‌ نمرود شدّاد فرعون‌ و امثال‌ ‌آنها‌ ‌حتي‌ باب‌ ‌که‌ ‌گفت‌ (انا اللّه‌ الذي‌ آمن‌ ‌به‌ البقالون‌) ‌الي‌ آخر مزخرفاته‌ ‌حتي‌ ‌گفت‌ (اول‌ ‌من‌ آمن‌ بي‌ محمّد ‌ثم‌ ‌علي‌).
 
}}
 
}}
 
|-|
 
|-|
سطر ۱۶۷: سطر ۱۹۸:
 
]
 
]
  
(آیه 38)- این آیه به عنوان تأکیدی بر تمام احکامی که در مورد تحریم شرک و قتل نفس و زنا و فرزندکشی و تصرف در مال یتیمان و آزار پدر و مادر و مانند آن در آیات پیشین گذشت می‌گوید: «تمام اینها گناهش نزد پروردگارت منفور است» (کُلُّ ذلِکَ کانَ سَیِّئُهُ عِنْدَ رَبِّکَ مَکْرُوهاً).
+
(آیه 37)- متکبر مباش! این آیه به مبارزه با کبر و غرور برخاسته و با تعبیر زنده و روشنی مؤمنان را از آن نهی می‌کند، روی سخن را به پیامبر صلّی اللّه علیه و آله کرده، می‌گوید:
 +
 
 +
«و در روی زمین از روی کبر و غرور، گام برمدار» (وَ لا تَمْشِ فِی الْأَرْضِ مَرَحاً).
 +
 
 +
«چرا که تو نمی‌توانی زمین را بشکافی! و طول قامتت به کوهها نمی‌رسد»! (إِنَّکَ لَنْ تَخْرِقَ الْأَرْضَ وَ لَنْ تَبْلُغَ الْجِبالَ طُولًا).
 +
 
 +
اشاره به این که افراد متکبر و مغرور غالبا به هنگام راه رفتن پاهای خود را محکم به زمین می‌کوبند تا مردم را از آمد و رفت خویش آگاه سازند، گردن به آسمان می‌کشند تا برتری خود را به پندار خویش بر زمینیان مشخص سازند! هدف قرآن این است که کبر و غرور را بطور کلی، محکوم کند، نه تنها در چهره خاصی یعنی راه رفتن. چرا که غرور سر چشمه بیگانگی از خدا و خویشتن،
 +
 
 +
ج2، ص639
 +
 
 +
و اشتباه در قضاوت، و گم کردن راه حق، و پیوستن به خط شیطان، و آلودگی به انواع گناهان است.
 +
 
 +
برنامه عملی پیشوایان اسلام سرمشق بسیار آموزنده‌ای برای هر مسلمان راستین در این زمینه است.
 +
 
 +
در سیره پیامبر صلّی اللّه علیه و آله می‌خوانیم: هرگز اجازه نمی‌داد به هنگامی که سوار بود افرادی در رکاب او پیاده راه بروند و نیز می‌خوانیم: پیامبر صلّی اللّه علیه و آله بر روی خاک می‌نشست، و غذای ساده همچون غذای بردگان می‌خورد، و از گوسفند شیر می‌دوشید، بر الاغ برهنه سوار می‌شد.
 +
 
 +
در حالات علی علیه السّلام نیز می‌خوانیم که او برای خانه آب می‌آورد و گاه منزل را جارو می‌کرد.
  
از این تعبیر روشن می‌شود که بر خلاف گفته پیروان مکتب جبر، خدا هرگز اراده نکرده است گناهی از کسی سر بزند، چرا که اگر چنین چیزی را اراده کرده بود با کراهت و ناخشنودی که در این آیه روی آن تأکید شده است سازگار نبود.
+
و در تاریخ امام مجتبی علیه السّلام می‌خوانیم که با داشتن مرکبهای متعدد، بیست مرتبه پیاده به خانه خدا مشرف شد و می‌فرمود: من برای تواضع در پیشگاه خدا این عمل را انجام می‌دهم.
 
}}
 
}}
 
|-|
 
|-|
سطر ۱۷۷: سطر ۲۲۴:
  
 
==تفسیر های فارسی==
 
==تفسیر های فارسی==
==={{ترجمه تفسیر المیزان|سوره=17 |آیه=38}}===
+
==={{ترجمه تفسیر المیزان|سوره=17 |آیه=37}}===
==={{تفسیر خسروی|سوره=17 |آیه=38}}===
+
==={{تفسیر خسروی|سوره=17 |آیه=37}}===
==={{تفسیر عاملی|سوره=17 |آیه=38}}===
+
==={{تفسیر عاملی|سوره=17 |آیه=37}}===
==={{تفسیر جامع|سوره=17 |آیه=38}}===
+
==={{تفسیر جامع|سوره=17 |آیه=37}}===
  
 
==تفسیر های عربی==
 
==تفسیر های عربی==
==={{تفسیر المیزان|سوره=17 |آیه=38}}===
+
==={{تفسیر المیزان|سوره=17 |آیه=37}}===
==={{تفسیر مجمع البیان|سوره=17 |آیه=38}}===
+
==={{تفسیر مجمع البیان|سوره=17 |آیه=37}}===
==={{تفسیر نور الثقلین|سوره=17 |آیه=38}}===
+
==={{تفسیر نور الثقلین|سوره=17 |آیه=37}}===
==={{تفسیر الصافی|سوره=17 |آیه=38}}===
+
==={{تفسیر الصافی|سوره=17 |آیه=37}}===
==={{تفسیر الکاشف|سوره=17 |آیه=38}}===
+
==={{تفسیر الکاشف|سوره=17 |آیه=37}}===
 
</tabber>
 
</tabber>
  

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۸ مهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۰۴:۱۰

مشاهده آیه در سوره

وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا ۖ إِنَّكَ لَنْ تَخْرِقَ الْأَرْضَ وَلَنْ تَبْلُغَ الْجِبَالَ طُولًا

مشاهده آیه در سوره


<<36 آیه 37 سوره اسراء 38>>
سوره : سوره اسراء (17)
جزء : 15
نزول : مکه

ترجمه های فارسی

و هرگز در زمین به کبر و ناز مرو و غرور و نخوت مفروش، که به نیرو زمین را نتوانی شکافت و به کوه در سربلندی نخواهی رسید.

و در زمین، با تکبّر و سرمستی راه مرو که تو هرگز نمی توانی [با قدم هایت] زمین را بشکافی، و هرگز در بلندی قامت نمی توانی به کوه ها برسی.

و در [روى‌] زمين به نخوت گام برمدار، چرا كه هرگز زمين را نمى‌توانى شكافت، و در بلندى به كوهها نمى‌توانى رسيد.

به خودپسندى بر زمين راه مرو، كه زمين را نخواهى شكافت و به بلندى كوه‌ها نخواهى رسيد.

و روی زمین، با تکبر راه مرو! تو نمی‌توانی زمین را بشکافی، و طول قامتت هرگز به کوه‌ها نمی‌رسد!

ترجمه های انگلیسی(English translations)

Do not walk exultantly on the earth. Indeed, you will neither pierce the earth, nor reach the mountains in height.

And do not go about in the land exultingly, for you cannot cut through the earth nor reach the mountains in height.

And walk not in the earth exultant. Lo! thou canst not rend the earth, nor canst thou stretch to the height of the hills.

Nor walk on the earth with insolence: for thou canst not rend the earth asunder, nor reach the mountains in height.

معانی کلمات آیه

مرحا: مرح: تكبّر و خودپسندى، آن در اصل به معنى فرح شديد است كه عبارت اخراى خودپسندى است، آن در آيه به معنى «ذا مرح» است.

لن تخرق: خرق: شكافتن. «لن تخرق»: هرگز شكافتن نتوانى.[۱]

تفسیر آیه

تفسیر نور (محسن قرائتی)


وَ لا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحاً إِنَّكَ لَنْ تَخْرِقَ الْأَرْضَ وَ لَنْ تَبْلُغَ الْجِبالَ طُولًا «37»

و در زمين با تكبّر و سرمستى راه مرو، قطعاً تو زمين را نخواهى شكافت و در بلندى به كوه‌هانخواهى رسيد.

كُلُّ ذلِكَ كانَ سَيِّئُهُ عِنْدَ رَبِّكَ مَكْرُوهاً «38»

همه‌ى اينها، گناهش نزد پروردگارت ناپسند است.

نکته ها

از جامعيّت اسلام اينكه علاوه بر مسائل اعتقادى، سياسى، نظامى واقتصادى، براى كارهاى جزئى مانند رفت وآمد بيرون خانه نيز دستور دارد. از جمله اينكه:

الف: «وَ اقْصِدْ فِي مَشْيِكَ» «1» در راه رفتن، ميانه‌رو باش.

ب: «وَ لا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحاً» در زمين با تكبّر و سرمستى راه نرو.

ج: «وَ عِبادُ الرَّحْمنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْناً» «2» بندگان خدا آنانند كه در زمين با


«1». لقمان، 61.

«2». فرقان، 63

جلد 5 - صفحه 62

آرامش و بى‌تكبّر راه مى‌روند.

د: از قارون ثروتمند هم انتقاد مى‌كند كه هنگام عبور در كوچه و بازار، با تكبّر و جلال و جبروت ظاهر مى‌شد. «1»

در سيره‌ى پيامبر اسلام است كه وى حتّى روز فتح مكّه بر الاغى بدون پالان سوار شد.

امام حسن مجتبى عليه السلام نيز با داشتن مركب‌هاى زياد، پياده به مكّه مى‌رفت. اينها نشانه‌ى فروتنى اولياى دين است. حضرت على عليه السلام نيز از اوصاف متّقين، راه رفتن متواضعانه را بر مى‌شمارد. «و مَشيُهم التواضع» «2»

پیام ها

1- تكبّر، حتّى در راه، رفتن از نظر قرآن نكوهيده است. «وَ لا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحاً»

2- راه مقابله با تكبّر، توجّه دادن به ضعف‌ها وعجزهاست. «إِنَّكَ لَنْ تَخْرِقَ الْأَرْضَ»

3- خصلت‌هاى درونى در رفتار انسان اثر گذار است. «وَ لا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحاً»

4- بدى اعمال زشت در همه‌ى اديان الهى امرى ثابت است. كانَ سَيِّئُهُ‌ ... مَكْرُوهاً

5- اوامر و نواهى پروردگار، در جهت رشد و تربيت انسان است. «عِنْدَ رَبِّكَ»


«1». قصص، 79.

«2». نهج‌البلاغه، خطبه 193.

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)



وَ لا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحاً إِنَّكَ لَنْ تَخْرِقَ الْأَرْضَ وَ لَنْ تَبْلُغَ الْجِبالَ طُولاً (37)

«1» تفسير عيّاشى، جلد 2، صفحه 292، حديث 76- فروع كافى، جلد 6، كتاب الاشربة، صفحه 432، حديث 10.

«2» تفسير نور الثقلين، جلد 3، صفحه 165، حديث 209 (به نقل از علل الشرايع)

جلد 7 - صفحه 374

ششم از محرمات مذكوره:

وَ لا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحاً: و راه مرو در زمين به حالت تكبر و تجبر و بطر و خيلاء. نزد بعضى «مرح» شدت خوشحالى به باطل باشد. بعد از آن مثلى بيان فرمايد: إِنَّكَ لَنْ تَخْرِقَ الْأَرْضَ‌: بدرستى كه تو اى انسان هرگز نشكافى زمين را از قدم خود به سبب كبر خود. وَ لَنْ تَبْلُغَ الْجِبالَ طُولًا: و هرگز نرسى كوه را در بلندى به سركشى و گردن‌فرازى، يعنى قدرت ندارى اينكه برسى قلل جبال را.

تنبيه: آيه شريفه نهى از تكبر و تجبر و تهكم است نسبت به متبختر، كه در زمين راه رود به حالت بطر به اينكه سرش را بلند و گردنش را بكشد و پاهايش را بزمين زند به تصور آنكه قوه خود را در آن بيند و ديگران را زبون داند. خداوند سبحان او را آگاه فرمايد به نهايت ضعف و عجز به حدى كه قدرت ندارى بشكافى زمين را تا برسى به آخرش، و در ترفع قوه ندارى كه برسى قله كوه را در بلنديش، به اينحال تو را چه رسد به گردن كشى و خود سرى با آن كه عقل و شرع زاجر باشد از آن.

حضرت امير المؤمنين عليه السّلام در وصاياى به محمد حنفيه فرمايد: و فرض على الرّجلين ان تثقلهما فى طاعة و ان لا تمشى بهما مشية عاص فقال عز و جل و لا تمش فى الارض مرحا. «1» يعنى: و واجب است بر پاها اينكه سنگين كنى آنها را در طاعت، و راه نروى به روش گناهكار. پس خداوند عزّ و جلّ فرموده: و راه مرو در زمين به حالت تجبر و گردن‌كشى.

حكايت: متكبرى به تبختر مى‌خراميد. در اثناء راه فقيرى به جامه او برخورد. برآشفت متغيرانه گفت: مگر نشناختى مرا. فقير گفت: چرا، شناختم‌

«1» نهج السعادة فى مستدرك نهج البلاغه، جزء هفتم، صفحه 208.

جلد 7 - صفحه 375

تو را (اوّلك نطفة قذره و آخرك جيفة نتنة و انت بين ذلك تحمل العذرة) اول تو نطفه نجس، و آخر تو مردار گنديده، و تو بين اين دو حالت، حمال نجاست باشى.

ز خاك آفريدت خداوند پاك‌

پس اى بنده افتادگى كن چو خاك‌


تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)


وَ لا تَقْفُ ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ كُلُّ أُولئِكَ كانَ عَنْهُ مَسْؤُلاً (36) وَ لا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحاً إِنَّكَ لَنْ تَخْرِقَ الْأَرْضَ وَ لَنْ تَبْلُغَ الْجِبالَ طُولاً (37) كُلُّ ذلِكَ كانَ سَيِّئُهُ عِنْدَ رَبِّكَ مَكْرُوهاً (38) ذلِكَ مِمَّا أَوْحى‌ إِلَيْكَ رَبُّكَ مِنَ الْحِكْمَةِ وَ لا تَجْعَلْ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ فَتُلْقى‌ فِي جَهَنَّمَ مَلُوماً مَدْحُوراً (39) أَ فَأَصْفاكُمْ رَبُّكُمْ بِالْبَنِينَ وَ اتَّخَذَ مِنَ الْمَلائِكَةِ إِناثاً إِنَّكُمْ لَتَقُولُونَ قَوْلاً عَظِيماً (40)

ترجمه‌

و پيروى مكن آنچه را نباشد از براى تو بآن دانش همانا گوش و چشم و دل هر يك از آنها باشد از آن پرسيده شده‌

و راه مرو در زمين بكبر و ناز همانا تو نمى‌شكافى هرگز زمين را و نميرسى هرگز بكوهها در گردن كشى‌

هر آنچه ذكر شد باشد نافرمانيش نزد پروردگار تو ناخوش داشته شده‌

اين دستورات از چيزهائى است كه وحى فرمود بتو پروردگارت از روى حكمت و قرار مده با خدا خداى ديگرى را پس انداخته شوى در جهنّم ملامت كرده شده رانده شده‌

آيا پس برگزيد شما را پروردگارتان به پسران و گرفت خود از فرشتگان دختران همانا شما هر آينه ميگوئيد سخنى بزرگ.

تفسير

ظاهرا خطاب متوجّه به پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم و مقصود بآن امّتند يعنى متابعت و پيروى مكن چيزيرا كه بآن علم ندارى قولا و فعلا پس نبايد شخص سخنى بگويد كه علم بصدق آن ندارد در باره خود و غير و نه كارى بكند كه سند يقينى براى جواز آن نداشته باشد راجع بامور دنيا و آخرت و نه عقد قلب نمايد بر امريكه تحقّق آن معلوم نباشد در گذشته و آينده و بنابراين مدلول آيه شريفه عام است و اختصاص ندارد بشهادت ناحق و بهتان و دروغ و عمل بگمان كه هر يك را گفته‌اند همانا گوش و چشم و دل و ساير اعضاء و جوارح در پيشگاه الهى مسئولند از اعماليكه بتوسط آنها انجام داده شده است يعنى به بنده ميگويند چرا اين اعضاء و جوارح را كه خداوند براى صرف در طاعت بتو عنايت فرمود در معصيت بكار بردى و اگر بگويد نميدانستم نمى‌پذيرند و ميگويند چرا تحصيل علم نكردى با آنكه خداوند رسول باطن كه عقل است و رسول ظاهر كه شرع است براى تعيين تكليف تو فرستاد و تو رجوع بآن دو ننمودى و پيروى از شيطان و نفس امّاره بسوء كردى پس مستحق عذاب اليم ميباشى در كافى و عيّاشى ره از امام صادق عليه السّلام در اين آيه روايت نموده كه سؤال ميشود از گوش از آنچه شنيد و از چشم از آنچه نگريست و از دل از آنچه‌

جلد 3 صفحه 360

عقيده كرد بآن و در علل از امام سجّاد عليه السّلام نقل نموده كه حقّ ندارى هر چه بخواهى بگوئى خداوند فرموده پيروى مكن چيزيرا كه نميدانى و پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرموده خدا رحمت كند بنده‌اى را كه سخن نيك بگويد و فائده ببرد يا خاموش باشد و سالم بماند و در كتب معتبره از امام صادق عليه السّلام نقل شده كه نهى فرمود از زياد نشستن در مستراح براى استماع غناء و استدلال فرمود باين آيه شريفه و بعدا نهى شده است از راه رفتن بتكبر و تبختر و گفته‌اند مرح شدّت فرح بباطل است براى آنكه هر قدر كسى از روى تكبر و غرور پا بزمين بكوبد نتواند زمين را بشكافد و هر قدر گردن بكشد و سر فراز نمايد نميتواند فرق از فرح بر فرقدان و كوه بسايد پس بهتر آنستكه آرام و سر بزير باوقار و فروتنى راه رود تا مورد استهزاء خدا و خلق نشود آنچه تاكنون بعد از قول خداوند سابقا لا تجعل مع اللّه الها آخر ذكر شد از دستورات عملى و اخلاقى كه گفته‌اند بيست و پنج خصلت است و در الواح حضرت موسى عليه السّلام نوشته شده هر يك از آنها بدى و معصيت و نافرمانى آن نزد خداوند مكروه و مبغوض و ناپسند بوده و خواهد بود و بعضى بجاى سيّئه سيّئة بصيغه مؤنث بدون اضافه بضمير قرائت نموده‌اند و بنابراين معنى اوضح و امر در تذكير و تأنيث سهل است و اين از احكامى است كه خداوند به پيغمبر خود وحى فرموده بر طبق حكمت و مصلحت و قابل نسخ و تبديل نيست تا قيام قيامت و براى اهميّت توحيد اخيرا نهى از شرك تكرار شده و نتيجه اخروى آن كه دخول در جهنم است ذكر گرديده با آنكه مشرك در قيامت مورد ملامت از خود و دور از رحمت خدا خواهد بود و در كافى از امام باقر عليه السّلام در ضمن حديثى نقل نموده كه خداوند مبعوث فرمود پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم را در مكّه ده سال و كسى از دنيا نرفت در آنمدت كه شهادت بتوحيد و رسالت دهد مگر آنكه داخل فرمود او را در بهشت براى اقرار و ايمانش و عذاب نفرمود مگر كسيرا كه مرد در حال شرك و دليل بر اين امر آنستكه احكام مذكوره ميان دو نهى از شرك بر سبيل موعظه و نصيحت و انذار و تحذير بدون غلظت و تشديد و وعده عقاب با نهى خفيف و تأديب لطيف ذكر شده است و بسى جاى تعجّب است از كسانيكه اقرار داشته باشند بآنكه خداوند بآنها پسر داده و مخصوص باين كرامت فرموده چون پسر بهتر است از دختر و بگويند ملائكه دختران خدايند و او آنها را

جلد 3 صفحه 361

براى خود اختيار نموده چنانچه قريش قائل بودند بنقل قمّى ره با آنكه بدليل عقلى خداوند منزّه است از ولد و ساير لوازم جسميّت و بر فرض اختيار ولد چرا دختر را كه صنف پست‌تر است اختيار فرمايد آنهم از نوع اشرف خلق كه ملائكه باشد بعقيده آنها و اين معلوم است كه دروغ بزرگ و گفتار ناهنجارى است كه داراى شعورى نبايد بآن تفوّه نمايد ..

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)


وَ لا تَمش‌ِ فِي‌ الأَرض‌ِ مَرَحاً إِنَّك‌َ لَن‌ تَخرِق‌َ الأَرض‌َ وَ لَن‌ تَبلُغ‌َ الجِبال‌َ طُولاً (37)

و ‌در‌ ميان‌ بندگان‌ روي‌ زمين‌ ‌از‌ راه‌ تكبّر و نخوت‌ و فيس‌ و افاده‌ مشي‌ نكن‌ محققا نميتواني‌ زمين‌ ‌را‌ بشكافي‌ و نه‌ ببلندي‌ كوه‌ برسي‌ وَ لا تَمش‌ِ فِي‌ الأَرض‌ِ مَرَحاً يكي‌ ‌از‌ صفات‌ بسيار خبيثه‌ صفت‌ كبر ‌است‌ ‌در‌ خبر ‌است‌:

لن‌ يدخل‌ الجنة ‌من‌ ‌کان‌ ‌في‌ قلبه‌ حبة خردل‌ ‌من‌ الكبر

و ‌در‌ قرآن‌ فَادخُلُوا أَبواب‌َ جَهَنَّم‌َ خالِدِين‌َ فِيها فَلَبِئس‌َ مَثوَي‌ المُتَكَبِّرِين‌َ نحل‌ ‌آيه‌ 31.

إِنَّك‌َ لَن‌ تَخرِق‌َ الأَرض‌َ براه‌ رفتن‌ متكبر روي‌ زمين‌ زمين‌ شكاف‌ برنميدارد ‌هر‌ چه‌ ‌خود‌ ‌را‌ سنگين‌ كند چنانچه‌ بعض‌ اكابر قريش‌ ‌اگر‌ درب‌ خانه‌ كوتاه‌ ‌بود‌ سر خم‌ نميكردند ‌تا‌ ‌در‌ ‌را‌ خراب‌ كنند و وارد شوند ‌اگر‌ چيزي‌ ‌از‌ ‌آنها‌ روي‌ زمين‌ ‌بود‌ خم‌ نميشدند بردارند و امروز ‌هم‌ ‌در‌ ميانه‌ ‌ما همچه‌ اشخاصي‌ ‌که‌ نميتوان‌ ‌با‌ ‌آنها‌ تكلّم‌ كرد هستند وَ لَن‌ تَبلُغ‌َ الجِبال‌َ طُولًا.

معني‌ ‌اينکه‌ نيست‌ ‌که‌ بالاي‌ كوه‌ نميتواني‌ بروي‌ بلكه‌ معني‌ اينست‌ ‌که‌ كوه‌ ‌با‌ اينكه‌ يك‌ جمادي‌ بيش‌ نيست‌ ‌از‌ تو بزرگتر ‌است‌ ‌هر‌ چه‌ بزرگي‌ كني‌ باين‌ درجه‌ نميرسي‌ و تعجّب‌ اينست‌ ‌که‌ انسان‌ بسيار ضعيف‌ ‌است‌.

جلد 12 - صفحه 253

وَ خُلِق‌َ الإِنسان‌ُ ضَعِيفاً نساء ‌آيه‌ 32 و ‌مع‌ ‌ذلک‌ ‌حتي‌ ‌بر‌ انبياء و ائمه‌ ‌عليهم‌ السّلام‌ تكبر ميكند ‌حتي‌ ‌بر‌ خداوند متعال‌ زير بار فرمايشات‌ ‌او‌ نميرود ‌حتي‌ دعوي‌ خدايي‌ ميكند مثل‌ نمرود شدّاد فرعون‌ و امثال‌ ‌آنها‌ ‌حتي‌ باب‌ ‌که‌ ‌گفت‌ (انا اللّه‌ الذي‌ آمن‌ ‌به‌ البقالون‌) ‌الي‌ آخر مزخرفاته‌ ‌حتي‌ ‌گفت‌ (اول‌ ‌من‌ آمن‌ بي‌ محمّد ‌ثم‌ ‌علي‌).

برگزیده تفسیر نمونه


]

(آیه 37)- متکبر مباش! این آیه به مبارزه با کبر و غرور برخاسته و با تعبیر زنده و روشنی مؤمنان را از آن نهی می‌کند، روی سخن را به پیامبر صلّی اللّه علیه و آله کرده، می‌گوید:

«و در روی زمین از روی کبر و غرور، گام برمدار» (وَ لا تَمْشِ فِی الْأَرْضِ مَرَحاً).

«چرا که تو نمی‌توانی زمین را بشکافی! و طول قامتت به کوهها نمی‌رسد»! (إِنَّکَ لَنْ تَخْرِقَ الْأَرْضَ وَ لَنْ تَبْلُغَ الْجِبالَ طُولًا).

اشاره به این که افراد متکبر و مغرور غالبا به هنگام راه رفتن پاهای خود را محکم به زمین می‌کوبند تا مردم را از آمد و رفت خویش آگاه سازند، گردن به آسمان می‌کشند تا برتری خود را به پندار خویش بر زمینیان مشخص سازند! هدف قرآن این است که کبر و غرور را بطور کلی، محکوم کند، نه تنها در چهره خاصی یعنی راه رفتن. چرا که غرور سر چشمه بیگانگی از خدا و خویشتن،

ج2، ص639

و اشتباه در قضاوت، و گم کردن راه حق، و پیوستن به خط شیطان، و آلودگی به انواع گناهان است.

برنامه عملی پیشوایان اسلام سرمشق بسیار آموزنده‌ای برای هر مسلمان راستین در این زمینه است.

در سیره پیامبر صلّی اللّه علیه و آله می‌خوانیم: هرگز اجازه نمی‌داد به هنگامی که سوار بود افرادی در رکاب او پیاده راه بروند و نیز می‌خوانیم: پیامبر صلّی اللّه علیه و آله بر روی خاک می‌نشست، و غذای ساده همچون غذای بردگان می‌خورد، و از گوسفند شیر می‌دوشید، بر الاغ برهنه سوار می‌شد.

در حالات علی علیه السّلام نیز می‌خوانیم که او برای خانه آب می‌آورد و گاه منزل را جارو می‌کرد.

و در تاریخ امام مجتبی علیه السّلام می‌خوانیم که با داشتن مرکبهای متعدد، بیست مرتبه پیاده به خانه خدا مشرف شد و می‌فرمود: من برای تواضع در پیشگاه خدا این عمل را انجام می‌دهم.

سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:

تفسیر های فارسی

ترجمه تفسیر المیزان

تفسیر خسروی

تفسیر عاملی

تفسیر جامع

تفسیر های عربی

تفسیر المیزان

تفسیر مجمع البیان

تفسیر نور الثقلین

تفسیر الصافی

تفسیر الکاشف

پانویس

  1. تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی

منابع