آیه 36 سوره اسراء
| <<35 | آیه 36 سوره اسراء | 37>> | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
و (ای انسان) هرگز آنچه را که بدان علم و اطمینان نداری دنبال مکن که چشم و گوش و دل همه مسئولند.
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
لا تقف: قفو (بر وزن عقل): پى گيرى و در پى آمدن. «لا تقف»: پيروى مكن و در پى آن ميا و پيگيرى مكن
«فؤاد»: قلب.[۱]
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ لا تَقْفُ ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ كُلُّ أُولئِكَ كانَ عَنْهُ مَسْؤُلًا «36»
و از آنچه به آن علم ندارى پيروى مكن، چون گوش و چشم و دل، همه‌ى اينها مورد بازخواست قرار خواهد گرفت.
نکته ها
ذكر چشم و گوش و دل در آيه، شايد از باب نمونه باشد، زيرا در قيامت علاوه بر خود انسان، از دست و پا و اعضاى ديگر هم سؤال مى‌شود «1» و آنها به سخن آمده، اعتراف مى‌كنند. «2» و ممكن است براى اين باشد كه انگيزه‌ى پيروى از ديگران از طريق ديدن يا شنيدن و يا انديشه و درك است.
در طول تاريخ، بسيارى از فتنه‌ها و نزاع‌ها، از قضاوت‌هاى عجولانه يا حرف‌هاى بى‌مدرك ونظريه‌هاى بدون تحقيق و علم، بروز كرده است. عمل به اين آيه، فرد و جامعه را در برابر بسيارى از فريب‌ها و خطاها بيمه مى‌كند. چرا كه خوش‌بينى بيجا، زودباورى وشايعه‌پذيرى، جامعه را دستخوش ذلّت وتسليم دشمن مى‌كند.
تقليد كوركورانه، پيروى از عادات وخيالات، تبعيّت از نياكان، باور كردن پيشگويى‌ها، خواب‌ها، حدس‌ها و گمان‌ها، قضاوت بدون علم، گواهى دادن بدون علم، موضعگيرى، ستايش يا انتقاد بدون علم، تفسير و تحليل و نوشتن و فتوا دادن بدون علم، نقل
«1». نور، 24؛ يس، 65؛ فصّلت، 20.
«2». شايد عبارت «كل اولئك» اشاره باشد كه اين سه عضو، از باب نمونه است، وگرنه بدون «كلّ‌اولئك» هم معناى آيه تمام بود.
جلد 5 - صفحه 60
شنيده‌هاى بى‌اساس و شايعات، نسبت دادن چيزى به خدا و دين بدون علم، تصميم در شرايط هيجانى و بحرانى وبدون دليل وبرهان، تكيه به سوگندها و اشك‌هاى دروغين ديگران، همه‌ى اينها مصداق «لا تَقْفُ ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ» بوده و ممنوع است.
به مقتضاى روايات متواتر و معتبر، پيروى از اصول قطعى شرعى (مانند فتواى مجتهد، يا علمى كه به اطمينان‌هاى نزديك به يقين اطلاق مى‌شود) پيروى از علم است. همچنان كه مردم از نسخه‌ى پزشك متخصّص و دلسوز، علم پيدا مى‌كنند، از فتواى مجتهد جامع‌الشرايط و متّقى نيز علم به حكم خدا پيدا مى‌كنند. بنابراين اين مرحله از علم كافى است، هر چند علم درجاتى دارد و مراحل عميق‌تر آن مانند: علم اليقين، حقّ اليقين و عين‌اليقين مى‌باشد.
امامان معصوم عليهم السلام، اصحاب خود را از شنيدن و گفتن هر سخنى باز مى‌داشتند و به آنان توصيه مى‌كردند كه دربانِ دل و گوش خود باشيد. ودر اين امر، به اين آيه «لا تَقْفُ ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ» استناد مى‌كردند.
چنانكه امام صادق عليه السلام براى متنبّه كردن شخصى كه هنگام رفتن به دستشويى، توقّف خود را در آنجا طول مى‌داد تا صداى ساز وآواز همسايه را بشنود، اين آيه را تلاوت كرد وفرمود:
گوش از شنيده‌ها، چشم از ديده‌ها ودل از خاطرات مؤاخذه مى‌شود. امام سجاد عليه السلام نيز فرمود: انسان حقّ ندارد هرچه مى‌خواهد بگويد. «1»
پیام ها
1- زندگى بايد براساس علم واطلاعات صحيح ومنطق وبصيرت باشد. «لا تَقْفُ ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ»
2- بازار شايعات را داغ نكنيم و با نقل شنيده‌هاى بى‌اساس، آبرو و حقوق افراد را از بين نبريم. لا تَقْفُ ...
3- قرآن بساط ساحران، كاهنان و پيش‌گويان را كه مردم ساده‌لوح را دور خود
«1». تفسير نورالثقلين.
جلد 5 - صفحه 61
جمع مى‌كنند، بر هم مى‌زند. «لا تَقْفُ ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ»
4- راه شناخت، تنها حس نيست، دل نيز يكى از راههاى شناخت است. «السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ»
5- در قيامت، از باطن و نيّات هم بازخواست مى‌شود. «الْفُؤادَ»
6- ايمان به قيامت وحسابرسى خداوند، عامل پيدايش تقواست. «كُلُّ أُولئِكَ كانَ عَنْهُ مَسْؤُلًا»
7- بهره‌بردارى صحيح نكردن از جسم و امكانات، مؤاخذه خواهد داشت. «كُلُّ أُولئِكَ كانَ عَنْهُ مَسْؤُلًا»
پانویس
- پرش به بالا ↑ تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
