علی اصغر فقیهی
استاد علی اصغر فقیهی (۱۲۹۲ - ۱۳۸۲ ش)، مورخ، مترجم، ادیب و محقق معاصر و از تحصیل‌کرده‌های حوزه علمیه قم و دانش‌آموختگان دانشگاه تهران بود. وی در ضمن تحصیل و تدریس، با عده‌ای از استادان و بزرگانی از حوزه و دانشگاه مانند شهید بهشتی و شهید مفتح حشر و نشر داشت و نیز شاگردان بسیاری را در زمینه‌های مختلف تربیت کرد. از استاد فقیهی، کتابها و مقالاتی به صورت تألیف و ترجمه، مانند «تاریخ و عقاید وهابیان» و ترجمه «نهج البلاغه» بجا مانده است.
 | |
| نام کامل | علی اصغر فقیهی |
| زادروز | ۱۲۹۲ شمسی |
| زادگاه | قم |
| وفات | ۱۳۸۲ شمسی |
| مدفن | قم، حرم حضرت معصومه علیهاالسلام |
|
| |
| اساتید |
امام خمینی، آیت الله مرعشی نجفی، محمدمهدی الهی قمشه‌ای، سید محمدتقی خوانساری، بدیع‌الزمان فروزانفر،... |
|
| |
| آثار |
تاریخ و عقاید وهابیان، ترجمه نهج البلاغه، تاریخ مذهبی قم، دستورهای املا و انشاء، دستور زبان فارسی،... |
محتویات
ولادت و خاندان
علی‌اصغر فقیهی، در روز ۱۲ دی ماه ۱۲۹۲ ش. (برابر با سال ۱۳۳۶ ق) در شهر قم و در خانواده‌ای روحانی و اهل علم متولد گردید. پدرش آقا شیخ ابوالحسن فقیهی متوفای ۱۳۵۹ ق. و جدّ وی آخوند ملا محمد تا چند پشت در سلک روحانیت بودند و به زهد و تقوا شهرت داشتند.
شیخ ابوالحسن و برادرش شیخ احمد از مدرسان دروس سطح و فضلای حوزه علمیه قم و از شاگردان آیات عظام شیخ عبدالکریم حایری متوفای ۱۳۵۵ ق، شیخ محمد فیض قمی متوفای ۱۳۷۰ ق، و سیدابوالحسن اصفهانی متوفای ۱۳۶۵ ق بودند. این دو عالم بزرگوار در مدرسه «جهانگیرخان» دروس حوزوی را تدریس می کردند و در ایام تبلیغ برای وعظ و ارشاد مردم به روستاهای قم می‌رفتند.
تحصیل و استادان
علی‌اصغر در پنج سالگی به مکتب خانه محله‌اش که توسط تنها خانم باسواد آن محله اداره می شد، رفت. وی الفبا را با سبک مکتب‌خانه‌ای، همراه با پاره‌ای از مسائل دینی در خور فهم آن سن و سال مثل: اذان، اقامه و نماز آموخت. او سپس قرآن را که به طور معمول از آخرین سوره‌های جزء سی ام تدریس می شد، فراگرفت. وی بعد از آن، بقیه قرآن و برخی متون فارسی، از قبیل گلستان سعدی و بعضی نامه‌هایی را که توسط منشیان قدیمی تحریر شده بود و در مکتب‌خانه‌ها تدریس می شد، آموخت. علی‌اصغر در ده سالگی به مدرسه «جهانگیرخان» که در نزدیکی منزلشان بود و پدر و عمویش نیز در آن مدرسه تدریس می کردند، رفت. وی نصاب الصبیان و جامع المقدمات را نزد پدرش به طور کامل خواند.
آقای فقیهی فراگیری کتاب های شرح سیوطی، شروح جامی، کافیه، شافیه، رضی و تمام کتاب مغنی را به خوبی پشت سرگذاشت. وی با شروع منطق، حاشیه ملاعبدالله و بعد از آن شرح شمسیه و شرح مطالع را خواند و سپس «المطوّل» تفتازانی در علم معانی و بیان را به طور کامل آموخت و به سراغ مقدمات اصول و فقه رفت. او اولین کتاب اصول، یعنی معالم الاصول را که جزء برنامه های درسی آن روز بود همراه شرایع که در موضوع فقه نوشته شده، خواند و شرح لمعه، قوانین الاصول و دو کتاب بعد از آن ها یعنی رسائل و مکاسب شیخ مرتضی انصاری را تمام کرد و با خواندن دو جلد کفایة الاصول آخوند خراسانی دوره سطح را نزد استادان و فضلای آن وقت حوزه مانند: شیخ عبدالحسین قمی، سید شهاب الدین نجفی مرعشی، فیض قمی، گلپایگانی، امام خمینی و... به پایان برد. او پس از اتمام این دوره، برای مدتی از درس خارج فقه آیت الله سید محمدتقی خوانساری بهره برد.
پس از تأسیس دانشکده معقول و منقول در دانشگاه تهران و شرایط و جو عمومی حاکم بر حوزه و دیدگاه روحانیت نسبت به دانشگاه ها، آقای فقیهی که ۱۹ سال داشت تصمیم گرفت از تحصیلات دانشگاهی نیز بهره مند شود. او در سال ۱۳۱۵ ش. در دانشکده یاد شده که دارای سه رشته تحصیلی در علوم معقول، منقول و ادبیات بود، در رشته ادبیات ثبت نام کرد. او پس از پشت سرگذاشتن امتحانات ورودی تحصیلات خود را در آن دانشکده شروع نمود. از آنجا که وضع مادی پدر برای تأمین هزینه‌های تحصیلی مساعد نبود، او در دفترخانه ای که مقابل بازار بزرگ تهران قرار داشت مشغول بکار شد.
از استادان مشهور آقای فقیهی در این مقطع تحصیلی می توان از آقایان: میرزا محمود شهابی، بدیع الزمان فروزانفر، احمد بهمنیار، عبدالعظیم قریب، مهدی الهی قمشه ای، محسن هشترودی و... نام برد که در این دانشکده، ادبیات فارسی و عربی، علوم تجربی، ریاضیات، تاریخ ادبیات، فلسفه و... را تدریس می کردند.
آقای فقیهی در شهریور ماه سال ۱۳۱۹ ش. تحصیلات دانشگاهی خود را به پایان رسانید. او رساله پایانی اش را در موضوع تأثیر ایرانیان در بسط تمدن اسلامی نوشت و موفق به دریافت مدرک کارشناسی ارشد در رشته ادبیات گردید.
تدریس
آقای فقیهی در آبان ۱۳۱۹ ش. به عنوان دبیر، به قم بازگشت. وی با معرفی خود به اداره فرهنگ قم، حکم رسمی خود را برای تدریس در دبیرستان حکیم نظامی دریافت کرد و در این دبیرستان به تدریس درس های عربی، فارسی، تاریخ و جغرافیا پرداخت. استاد فقیهی پس از سال ها تدریس و کسب تجربیات آموزشی، از سوی دبیران و همکارانش در آن دبیرستان، برای پذیرفتن مسؤولیت اداره دبیرستان پیشنهاد شد.
استاد از خاطرات دوران مدیریت خود چنین نقل می کند: «در آن موقع که بنده مسئولیت دبیرستان را به عهده داشتم، مرحوم آیت الله بروجردی به اداره فرهنگ آن روز دستور دادند که در دبیرستان - این مدرسه تنها دبیرستان کامل قم بود - هفته ای یک بار جلسه وعظ تشکیل شود و واعظی برای دانش آموزان سخنرانی کند. همچنین مسجدی هم برای آن ها در نظر گرفته شود که در آن جا نماز بخوانند. اداره فرهنگ قم دستور ایشان را به من ابلاغ کرد و من هم که خیلی مشتاق این کار بودم از فرصت استفاده کردم و گفتم: حال که قرار است چنین کاری صورت بگیرد، باید از مهمترین و معروف ترین واعظ شهر؛ بلکه ایران، برای سخنرانی دعوت کنیم تا اولین جلسه آن باشکوه زیادی برگزار شود و بچه‌ها برای آن اهمیت قائل شوند. معروف‌ترین واعظ شهر در آن ایام مرحوم آقا میرزا محمدتقی اشراقی بود که مردی فوق العاده باهوش و خوش حافظه بود... ایشان به مدرسه آمدند و حدود یک ساعت و نیم صحبت می کردند و بچه‌ها هم با دقت به آن گوش می دادند و بعد از سخنرانی هم به سؤالات دانش آموزان پاسخ گفتند و از آن پس این جلسات ادامه پیدا کرد....».
استاد فقیهی بیش از سی سال (۱۳۱۹ تا ۱۳۵۰ ش) در قم به تدریس پرداخت. او علاوه بر دبیرستان حکیم نظامی در دبیرستان های اوحدی، صدر اوحدی، دخترانه پنبه چی و دین و دانش نیز تدریس می کرد. وی در سال ۱۳۵۰ ش. تقاضای بازنشستگی نمود و پس از آن به تهران مهاجرت کرد. و تا سال ۱۳۵۸ ش. در دبیرستان های علوی و نیکان مشغول تدریس بود و بعد از آن نیز به قم بازگشت. استاد فقیهی از خاطرات دوران همکاری خود با شهید بهشتی در دبیرستان دین و دانش قم و مدرسه علوی تهران چنین می گوید:
«در سال ۱۳۳۰ ش. شهید دکتر بهشتی به قم آمدند. آن موقع ایشان زبان انگلیسی می دانستند و تدریس می کردند. یک بار مرحوم حاج آقا مرتضی حائری از آقای بهشتی و آقای جزی که دبیر ریاضیات بود و آقای جوادی و بنده دعوت کردند و ما به منزل ایشان رفتیم. در آن جا (آقای حایری) فرمودند: من در نظر دارم مدرسه ای تأسیس کنم که علاوه بر برنامه فرهنگی، برنامه دینی هم - به طور صحیح، نه آن طور که در مدارس معمول است - داشته باشد و موادّی از جمله، تاریخ اسلام، جغرافیای کشورهای اسلامی و فقه و آشنایی با قرآن به طور صحیح در آن تدریس شود. مدتی در این باره مشورت کردیم و سرانجام طرح آن تهیه شد و همه افراد حاضر، به اتفاق، نظر دادند که آقای بهشتی مناسب ترین فرد برای مدیریت آن هستند. در تمام مدتی که ایشان در قم بودند، ما با ایشان معاشر و همسایه بودیم و رفت و آمد داشتیم و در مدرسه دین و دانش هم همکار بودیم...».
استاد فقیهی شاگردان و دست پروردگان علمی و معنوی فراوانی داشتند که غالب آنان در سطوح عالی دانشگاه‌ها و مدیریت‌های اجرایی کشور به فعالیت می پردازند.
آثار و تألیفات
برخی از تألیفات استاد فقیهی عبارتند از:
۱- تاریخ و عقاید وهابیان: این کتاب نخستین اثر استاد فقیهی است که ابتدا به صورت سلسله مقالات در نشریه استوار قم به چاپ می رسید. سپس این مقالات به صورت کتابی در ۶۸ صفحه رقعی، توسط کتاب فروشی کتابچی با مقدمه آیت الله نجفی مرعشی در سال ۱۳۲۳ ش. چاپ و منتشر گردید. استاد درباره انگیزه تألیف این کتاب، چنین می نگارد: «انگیزه من برای نوشتن این کتاب حادثه گردن زدن یک جوان شیعه ایرانی به نام حاج ابوطالب یزدی در مکه بود. این واقعه در سال ۱۳۲۲ ش. ۱۳۶۳ ق. توسط طرفداران فرقه وهابیت انجام شد». در بخش پایانی این کتاب، نویسنده اظهار امیدواری کرده که در کتابی که در دست تألیف دارد، بیشتر و بهتر بتواند تاریخ و عقاید این فرقه را بررسی کند.
۲- وهابیان: در این اثر همان طور که مؤلف وعده داده بود؛ به بررسی و تحقیق درباره عقاید و تاریخ فرقه وهابیت پرداخته است.
۳- ترجمه عهدنامه مالک اشتر: عهدنامه مالک اشتر مهمترین نامه حضرت امیرالمومنین علیه السلام است. استاد فقیهی در سال ۱۳۴۱ ش. برای استفاده دانشجویان رشته ادبیات، آن را ترجمه نمود. سپس متن و ترجمه با مقدمه و تعلیقاتی مفید در ۳۱ صفحه رقعی چاپ و در اختیار عموم قرار گرفت. توضیح این که این ترجمه زمینه و اندیشه ترجمه تمامی کتاب شریف نهج البلاغه را فراهم آورد.
۴- دستورهای املا و انشاء: کتاب دیگر استاد که نیمی از آن اختصاص به قواعد املا و نیم دیگر حاوی نکاتی درباره روش و اصول نگاشتن است، به نام دستورهای املا و انشاء، نخست در سال ۱۳۳۰ ش. چاپ و منتشر گردید.
۵- جغرافیای کشورهای اسلامی و تاریخ اسلام: این کتاب در ابتدا به صورت جزوه برای محصلان دوره متوسطه دبیرستان دین و دانش تدریس می شد. سپس قسمتی از آن با مقدمه‌ای از آیت الله دکتر بهشتی در سال ۱۳۳۴ ش. در چاپخانه حکمت به صورت کتابی مستقل در دو بخش جغرافیا و تاریخ به چاپ رسید و منتشر گردید.
۶- ترجمه توحید مفضل: این کتاب با نام راه خداشناسی یا خلاصه توحید مفضل، شامل ترجمه گفتار امام صادق علیه السلام به ضمیمه مختصری از نبوت، عدل، امامت و معاد، به گونه‌ای همه فهم چاپ و در دسترس عموم قرار گرفت. در چاپ‌های بعد برای تفهیم بیشتر مطالب در جای جای کتاب از تصاویر مناسب نیز استفاده شد. این اثر به زبان انگلیسی نیز ترجمه شده است.
۷- سفرنامه حج: کتاب سفرنامه با نام «حج آن طور که من رفتم» شامل گزارش ۲۷ روزه از سفر پربرکت تشرف به حج تمتع استاد فقیهی در سال ۱۳۴۵ ش. است که وی پس از بازگشت، وقایع و رویدادهای این سفر را همراه با اعمال حج نگاشته است.
۸- چگونگی فرمانروایی عضدالدوله دیلمی: استاد در سال ۱۳۴۷ ش. به تألیف این کتاب که از جهات مختلف به بررسی چگونگی فرمانروایی عضدالدوله پرداخته، دست زد. عضدالدوله از فرمانروایان معروف و متشخص این سلسله و دارای درایت، تدبیر، ادب و دانش وسیع بوده و در احیای شعائر مذهب شیعه اهتمام تمام داشته است.
۹- تاریخ مذهبی قم: این کتاب همان بخش اول تاریخ جامع قم است، که با نام تاریخ مذهبی قم توسط استاد فقیهی تألیف شده است. در این کتاب به وضع مذهبی شهر قم، از هنگام فتح آن به دست مسلمانان، تا زمان حاضر پرداخته شده است.
۱۰- تاریخ آل بویه: این کتاب که دارای یک مقدمه و سه بخش و چندین فصل است و به اوضاع و احوال زمان آل بویه و نموداری از زندگی مردم آن عصر پرداخته در سال ۱۳۵۷ ش. به چاپ رسیده است. اثر مذکور چندین نوبت توسط ناشران مختلف داخل کشور چاپ و منتشر شده و یک نوبت در بیروت به زبان عربی ترجمه و چاپ گردیده است.
۱۱- ترجمه نهج البلاغه: این اثر که با نام کتاب شریف نهج البلاغه همراه با شرح شیخ محمد عبده، توسط استاد ترجمه شده، در میان دیگر آثارش جلوه ویژه ای دارد. در مقدمه این اثر که بالغ بر ۵۰ صفحه است، روش کار مؤلف همراه با اطلاعات ارزنده و نکات مفید آورده شده. ترجمه این کتاب ۷ سال (۱۳۶۱-۱۳۶۸ ش) به طول انجامیده و ترجمه متن عربی آن به فارسی چنان با دقت صورت گرفته که می توان آن را کلمه به کلمه و جمله به جمله با ترجمه فارسی آن تطبیق و مقابله کرد.
۱۲- سفرنامه آفریقا: استاد فقیهی علاقه وافری به سیر و سفر داشت. نخستین سفر خارج از کشور وی مربوط به حج تمتع بوده و پس از آن در سال ۱۳۵۲ ش. مسافرت‌های متعددی به اروپا، آفریقا، خاوردور، استرالیا و چند کشور عربی نموده است. از آن جا که قاره آفریقا غنی ترین قاره جهان است استاد خاطرات این سفر را که حاوی تحقیقی جامع پیرامون آن قاره و آداب و سنن اجتماعی، آثار و شگفتی های آنجاست، در این مجموعه گردآورده است.
۱۳- دستور زبان فارسی: چاپ اول این کتاب در سال ۱۳۴۶ ش. و چاپ دوم آن در سال ۱۳۴۹. با تجدید نظر کامل در ۱۹۹ صفحه رقعی توسط انتشارات اسماعیلیان در چاپخانه حکمت قم صورت گرفته است.
۱۴- محمد رسول الله صلی الله علیه و آله (ترجمه): اصل این کتاب تألیف احمد تیموربک مصری است که توسط استاد، به فارسی ترجمه گردیده ولی از چاپ و نشر آن خبری در دست نیست.
۱۵- دست نوشته هایی پیرامون خاطرات سفر به عتبات.
۱۶- فغان دل: مقدمه چندین صحفه ای بر دیوان شعر شرر بیگدلی.
۱۷- دست نوشته هزار لغت، مخصوص لهجه قمی.
۱۸- قم در مسیر تاریخ: که به صورت سلسله مقالات در فصلنامه نامه قم چاپ شده است.
۱۹- بنی امیه در تاریخ: این مقاله استاد در مجموعه مقالات کنگره شیخ مفید، در سال ۱۴۱۳ ق/۱۳۷۲ ش در ۵۶ سفحه و در قطع وزیری چاپ گردیده است.
همچنین از استاد فقیهی، کتابخانه‌ای با حدود ۵۰۰۰ جلد کتاب فارسی و عربی که غالب آن ها از منابع و مآخذ معتبرند باقی مانده که آن مرحوم وصیت نمود تا به شکل مطلوبی مورد استفاده همگان قرار گیرد.
ویژگی‌های اخلاقی
از جهت این که آثار پژوهشی و تحقیقی ایشان زمینه همکاری و آشنایی بسیاری را با وی فراهم آورده بود، مناسب است که به برخی از آرا و نظراتی که در مورد استاد از سوی بستگان، دوستان و استادانش ابراز شده، پرداخته شود.
آقای حاج عباس فقیهی برادر کوچکتر استاد، می گوید: «مرحوم آقای فقیهی انسانی بسیار مودب بود، به صله ارحام اهمیت زیاد می داد و در رفت و آمدهایی که ما و سایر بستگان با او داشتیم به کوچک و بزرگ فامیل احترام می گذاشت. و نسبت به آن دسته از فامیل که از نظر معیشتی در حد متوسط یا پایین‌تر بودند، بیشتر عنایت داشت. در میان خویش و قوم، به کودکان و نوجوانان بسیار اظهار علاقه می کرد و هنگامی که آنان وارد مجلس خانوادگی می شدند، تمام قد جلوی آنان برمی‌خاست و احترام می نمود. گاهی با آنان شوخی و مزاح های مناسب می کرد و گاهی با طرح سؤالات و مطالب طنز و معماگونه، باب گفتگو را با آنان می گشود و جایزه‌اش به بچه‌ها گفتن صدآفرین و هزارآفرین بود. وی به بزرگترها و پدران و مادران فامیل سفارش می کرد که برای تربیت دینی و یادگرفتن آداب اجتماعی فرزندان، سعی و اهتمام داشته باشند. او در جلسه قرائت قرآن هفتگی که هنوز هم بین فامیل و اهالی محل برقرار است برای حاضران کلمات قصار و برخی خطبه ها و نامه های نهج البلاغه را ترجمه و شرح می کرد».
آقای عباس رامین یکی از دوستان قدیمی و از بستگان استاد فقیهی که تا پایان عمر با او معاشرت و ارتباط داشت چنین تعریف می کند: «در تمام دوران رفاقت و معاشرتمان با استاد فقیهی، هرگز حرف یا کلمه ای زشت و زننده نشنیدم. بسیار صبور بود و در مقابل پیش آمدهای سخت و ناملایم که برایش پیش می آمد، تحمل داشت و هیچگاه زبان به ناراحتی و گله نمی گشود. مهمان های خود را، هر کس که بود خودش بدرقه می کرد و به مهمانی هم که می رفت، از هر گونه تکلف و زحمت و تعارفات بیهوده و بی جهت برای میزبان خودی و غیرخودی پرهیز می نمود. دوست داشت که مطلبی را از او سؤال کند و در موقع پاسخ دادن، متناسب با درک و فهم سؤال کننده به طور کامل و جامع جواب می داد. او در اعیاد ملی و مذهبی در خانه می نشست و فرهنگیان همکار، استادان و شاگردان و فامیل به دیدنش می‌آمدند. نیز برخی از استادان معروف دانشگاه، مثل: دکتر معینی، دکتر شهیدی و... هرگاه به قم می آمدند، با استاد ملاقات می کردند».
آیت الله جعفر سبحانی از استادان بزرگ حوزه درباره استاد فقیهی می گوید: «سابقه آشنایی این جانب با استاد فقیهی از سال ۱۳۳۷ ش. است. در آن سال ها می خواستیم در مجله مکتب اسلام، راجع به پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و جغرافیای عربستان و سایر کشورهای اسلامی مقالاتی بنویسیم. ما به دنبال متنی به زبان فارسی، درباره موضوعات فوق می گشتیم که پس از بررسی، از نوشته‌های ایشان استفاده کردیم. نیز برای نوشتن رساله عملیه به زبان فارسی در زمان آیت الله العظمی بروجردی، مرحوم آقای کرباسچیان، آقای فقیهی را که از نظر ادبیات قوی بودند پیشنهاد کردند. استاد فقیهی این کار را قبول کرد به شرطی که نام ایشان در میان نباشد. از ویژگی‌های اخلاقی ایشان این که او مرد دانش و سکوت بود و از خصیصه‌های مردان خودساخته این است که هرگز خودنمایی نمی کنند. وقتی از او سؤالی می شد، جواب می داد و اطلاعات در او موج می زد. او شیفته علم و قلم بود. توان علمی ایشان در تاریخ به خصوص تاریخ ایران، در دوران آل بویه و صفویه و تاریخ قم بسیار بالا و از نظر قلم و ادبیات فارسی بسیار قوی بود. آثار علمی او هم عفت قلم دارد و هم مطالب یاد شده با ذکر مدرک و مصدر است».
آیت الله علی کریمی جهرمی از استادان و فضلای حوزه که سالها با استاد ارتباط داشت می گوید: «آقای فقیهی دانشمندی بارع و مهذب و بافضیلت بود. شاخصه این دانشمند بزرگوار یکی جنبه تحقیق و پژوهشگری او بود. وی مطالب مورد نظرش را با شوق فراوان دنبال می کرد و به مطالب سطحی یا مسموعات بی مستند دلخوش نمی کرد. روح تشنه او همواره ردیاب علم و تحقیق و نوع نوشته‌ها و آثار قلمی او از این دو خصیصه برخوردار بود. شاخصه دیگر آن مرد دانشمند، وقار و وزانت او بود. در طول چند دهه آشنایی، یک بار سخنی از او نشنیدم که به دنبال آن گفته شود این حرف چه بود یا این سخن شایسته وی نبود. ادب و انسانیت در سخن گفتن وی موج می زد و به حق، مصداق آیه شریفه «قولوا للنّاس حُسنا» بود. از ستوده‌ترین صفات و مزایای او تواضع عالمانه وی بود. او با آن که در لباس روحانیت نبود و نشیندم نزد معلم اخلاقی برای این هدف نشسته و زانو زده باشد؛ از اخلاق فاضله‌ای برخوردار بود و با وجود مراتب فضل و کمال و آثار خوب قلمی متعدد، هرگز من و ما نمی کرد و آن قدر بی تکلف و ساده زیست و بی ادعا بود که انسان را به شگفتی وامی داشت».
وفات
مرحوم علی‌اصغر فقیهی، سرانجام پس از تحمل چهار سال بیماری ناشی از عوارض مغزی، در مورخه ۱۳۸۲/۹/۲ ش. (۲۸ رمضان ۱۴۲۴ ق) در ۹۰ سالگی، بر اثر سکته قلبی دعوت حق را اجابت نمود و به سرای باقی شتافت. پیکرش توسط دوستان، شاگردان و جامعه فرهنگی قم، تشییع و پس از مراسم نماز در صحن مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها در حجره‌ای که محل به خاکسپاری یار و همکارش شهید دکتر مفتح است به خاک سپرده شد.
منابع
- حبیب‌الله سلمانی آرانی، ستارگان حرم، جلد ۱۹، صفحه ۵۹-۷۶.
آرشیو عکس و تصویر
علی اصغر فقیهی در نوجوانی
علی اصغر فقیهی در جوانی
ایستاده جلو از راست: علی اکبر شهابی خراسانی، علی محسنی، حسین کریمان، محسن مفید، بهرام فره‌وشی، محمد صاحب نسق، مرتضی جوادی، سید غلامحسین آل یاسین و رضا جزی - ایستاده عقب از راست: اشراقی، احمد توکل، محمد ابوذری، موسی بهرامی، مصطفی شهرتاش و حمید بقایی: دبیران دبیرستان حکیم نظامی قم در تاریخ 5 اردیبهشت سال 29 شمسی
نشسته از راست: ناشناس، محمد غروی، رضا جزی، علی اصغر فقیهی، گویا، سید غلامحسین آل یاسین، شهید سید محمد حسینی بهشتی، ابوالفضل مصفا، سید حسن سادات ناصری، اشراقی: دبیران دبیرستان حکیم نظامی قم
نشسته از راست: رضا جزی، حسین کریمان، علی اصغر فقیهی، تقی ثابتی، جواد حیدری، مشایخ فریدنی، نوروزی، بهاء الدین روانشاد و احمد جواد: کادر و دبیران دبیرستان حکیم نظامی قم
علی اصغر فقیهی
علی اصغر فقیهی در جمع دانش آموزان سابقش
علی اصغر فقیهی
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpeg)
