حله
شهر «حِلّه» شهری قدیمی در میانه عراق و مرکز استان بابل می‌باشد. این شهر بین راه بغداد به نجف و در فاصله هشتاد کیلومتری جنوب شرقی بغداد قرار دارد. این شهر کهن، یکی از مراکز مهم حوزه‌های علمی شیعه است و بسیاری از بزرگان شیعه مانند، علامه حلی و محقق حلی از این شهر برخاسته‌اند و امروزه استان بابل یکی از استان‌های شیعه‌نشین مهم عراق است.
در نزدیکی حله شهر باستانی «هاشمیه» قرار دارد که روزگاری پایتخت اولیه عباسی‌ها بود. در این شهر ابوالعباس سفاح و منصور دوانیقی خلافت کردند و منصور پس از ساختن بغداد پایتخت خود را به آنجا منتقل کرد. دهها نفر از سادات جلیل‌القدر بنی الحسن علیه السلام به دست این دو تن در این شهر به شهادت رسیدند. برخی از آن‌ها را از مدینه بدین شهر آورده، زندان نموده و سپس درگورهای دسته‌جمعی دفن کردند و یا در دیوارها و ستون‌ها جای دادند و بر آن‌ها ساختمان بنا کردند.[۱]
اماکن زیارتی و تاریخی حله
۱. مرقد امامزاده حمزه:
این امامزاده به «حمزه الغربی» شهرت دارد، وی ابویعلی حمزه بن القاسم بن علی بن حمزه بن الحسن بن عبیدالله بن ابی الفضل العباس علیه السلام است. او از راویان حدیث و از علمای بزرگوار شیعه بوده و آرامگاهش در روستای «مزیدیه» در نزدیکی حله می‌باشد. بر قبر او گنبد و ضریح و رواق و صحن بزرگی ساخته شده و زیارتگاه مردم است.
۲. مرقد امامزاده قاسم:
فرزند بزرگوار امام موسی بن جعفر علیه السلام و برادر تنی امام رضا علیه السلام و حضرت معصومه سلام الله علیها است. او پس از شهادت پدرش از بغداد گریخت و در میان عشایر منطقه «سور» در اطراف حله مخفی گردید و پس از وفات در آرامگاه کنونی‌اش دفن شد. امروزه قبر او زیارتگاه مردم است و صحن و سرا و بارگاه باشکوهی دارد و میان مردم به استجابت دعا و نذر مشهور است.
این دو امامزاده بزرگوار و صحیح النسب، مشهورترین امامزادگان این منطقه هستند و شهرت این دو به گونه‌ای است که نام شهر مدفن آنان، از نام اصلی به نام این دو تن تغییر یافت و در میان مردم به شهر «حمزه و قاسم» مشهور شده است.
۳. مسجد ردالشمس:
در آغاز بزرگراه کربلا به حله بقعه‌ای است به نام مسجد ردالشمس با گنبد مخروطی که بنابر روایات تاریخی، امیرالمومنین علیه السلام هنگام بازگشت از جنگ صفین در این بقعه نماز ظهر و نماز عصر را پس از آن که خورشید به اراده پروردگار و خواست حضرت علیه السلام از وضعیت غروب به ظهر بازگشت، بجای آورد. این واقعه پیشینة تاریخی کهنی دارد و تمامی مورخان و محدثان درباره آن سخن گفته و آن را یکی از معجزات حضرت علی علیه السلام شمرده‌اند.[۲]
۴. تپه حراقه:
جایگاه و تپه‌ای است که حضرت ابراهیم علیه السلام را در زمان نمرود بر منجنیق نهادند و به آتش افکندند. امروزه فضای باز روبروی تپه به گونه‌ای است که گویی آثار برافروختن آتشی عظیم بر روی زمین نمایان است. این جایگاه در دهکده‌ای به نام «برس» در شمال حله واقع است.
۵. آرامگاه ابراهیم احمر العینین:
وی ابراهیم بن عبدالله المحض بن الحسن المثنی فرزند امام حسن مجتبی علیه السلام است. او عالم، عابد، زاهد و شجاع بود و در سال ۱۴۵ هـ.ق علیه ابوجعفر منصور قیام کرد و پس از جنگ و خونریزی به دست لشکریان منصور به شهادت رسید و سر او را بریدند و به هاشمیه پایتخت منصور بردند. امروزه در محل دفن سر او در هاشمیه، در نزدیکی رودخانه «الجربوعیه» آرامگاهی ساخته‌اند.
۶. آرامگاه ابودمیعه:
او محمد بن علی بن الحسین فرزند زید بن علی بن الحسین علیه السلام است که آرامگاهش در «محله الطاق» است. وی امامزاده‌ای والامقام است و در سال۱۴۰ هـ.ق درگذشت، قبر او از زیارتگاه‌های مشهور شهر حله است.
۷. آرامگاه حسن الاسمر:
ابومحمد حسن الاسمر از نوادگان زید شهید است و آرامگاهش در روستای «زبید» در حومه حله قرار دارد.
۸. آرامگاه محمد الادرع:
ابوجعفر محمد الادرع از نوادگان امام حسن مجتبی علیه السلام است و آرامگاهش در روستایی در جنوب حله واقع است.
۹. آرامگاه اسماء بنت عمیس:
اسماء بنت عمیس از زنان پیشتاز در اسلام است که به همراه شوهرش جعفر بن ابی‌طالب به حبشه مهاجرت کرد و پس از شهادت جعفر به همسری ابوبکر درآمد و محمد بن ابی‌بکر را برایش به دنیا آورد و پس از مرگ ابوبکر و شهادت حضرت فاطمه سلام الله علیها به همسری امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام درآمد و برایش یحیی را به دنیا آورد. آرامگاهی در حومه شهر هاشمیه به او نسبت داده می‌شود و در نزدیکی این آرامگاه قبر فرزندش یحیی قرار دارد.
۱۰. آرامگاه اسماعیل طباطبایی:
او نواده حسن مثنی فرزند امام حسن علیه السلام است و آرامگاهش در هاشمیه است.
۱۱. مرقد حضرت ایوب:
حضرت ایوب یکی از انبیای بنی‌اسرائیل است که خداوند به منظور آزمایش، وی را به انواع بلایای دنیوی مبتلا ساخت و آن حضرت در تمامی آن بلایا صابر و شکیبا بود. وی در سرزمین عراق وفات یافت و آرامگاهش در چهار فرسنگی جنوب شهر حله به سمت کوفه در منطقه‌ای به نام «الرازنجیه» قرار دارد.
۱۲. مرقد بکر بن علی:
این مرقد در اطراف حله و در سمت راست جادة شهر «کفل» به حله و نزدیک جادة اصلی کوفه به حله، در فاصله شش کیلومتری حله واقع شده است. مرقد دارای گنبدی کوچک و بنای آن به اواخر دوران عثمانی‌ها در عراق بازمی‌گردد. مرقد در سال ۱۳۸۷ هـ.ق تجدید بنا شده و روی آن گنبد بزرگتری از آجر ساختند که ارتفاع آن به ۹ متر می‌رسد. مساحت حرم زیرگنبد ۲۵ مترمربع است و روی قبر مطهرش ضریحی از آهن قرار دارد و بر قبر وی لوحی با این متن وجود دارد: «این قبر بکر بن علی بن أبی طالب است که مادرش لیلی دختر مسعود بن خالد تمیمی است».
در بررسی‌های به عمل آمده در خصوص این اسم، متأسفانه هیچ‌گونه اثری از آن یافت نشده است و برخی از محققین معتقدند که منظور از بکر همان ابوبکر بن علی بن أبی طالب است که در مورد اسم او اختلاف نظر است، برخی او را عبدالله و برخی عبیدالله و برخی محمد می‌دانند و همچنین درباره نام مادرش برخی معتقدند که مادرش لیلی دختر مسعود بن خالد دارمی است و برخی می گویند که مادرش «أم ولد» است. به هر حال بررسی عمیق در این خصوص را باید به صاحبنظران مربوطه محول نمود.
۱۳. قبر ابوالعباس سفاح:
ابوالعباس سفاح اولین خلیفة عباسی است. او در سال ۱۳۶ هـ.ق درگذشت و گور او درون مخروبه‌ای در شهر قاسم است.
۱۴. آرامگاه عبدالله المحض:
او نوه امام حسن علیه السلام است که در سال ۱۴۵ هـ.ق زنده‌بگور گردید و آرامگاهش در هاشمیه است.
۱۵. آرامگاه عبدالله بن زید:
او برادر یحیی بن زید شهید است. مدفنش در ۱۷ کیلومتری شهر کفل و در حومه هاشمیه است.
۱۶. آرامگاه عمران بن علی علیه السلام:
عمران بن علی بن ابی طالب علیه السلام یکی از فرزندان حضرت امام علی علیه السلام است که بنا به نقل مورخان در جنگ نهروان مجروح شد و هنگام انتقال به کوفه در نزدیکی حله شهید شده و در همانجا دفن گردید. آرامگاهش در یک کیلومتری شمال حله واقع است.
۱۷. آرامگاه عون بن علی:
از امامزاده‌های مدفون در حومه شهر هاشمیه است.
۱۸. آرامگاه قاسم بن موسی الکاظم علیه السلام:
آرامگاهش در جنوب شهر حله واقع است.
۱۹. آرامگاه محمد الدیباج:
محمد دیباج و چهارتن دیگر از سادات بنی الحسن علیه السلام در بقعه‌ای در هاشمیه مدفونند.
۲۰. آرامگاه ابن ادریس حلی:
ابن ادریس حلی از بزرگان فقهای امامیه است و از وی کتاب مشهوری به نام «السرائر» برجای مانده است که خود نیز بدین نام شهرت یافته و به «صاحب السرائر» معروف شد. ابن ادریس در سال ۵۹۸ هـ.ق درگذشت و آرامگاه باشکوهش اینک درون شهر حله واقع است.
۲۱. آرامگاه ابن حماد واسطی:
ابن حماد از بزرگان فقهای امامیه است که قبرش در «محله الجامعیین» حله می‌باشد.
۲۲. آرامگاه ابن سعید حلی:
شیخ نجیب الدین یحی بن احمد حلی یکی از فقهای نامدار شیعه است و نویسنده کتاب «جامع الشرائع» است. او در سال ۶۸۹ هـ.ق در حله درگذشت و در خانه خود مدفون شد. آرامگاه وی امروزه در «محله الطاق» شهر حله قرار دارد و بر قبرش گنبد و سرایی ساخته‌اند. در پیرامون قبر او، آرامگاه گروهی از بزرگان شیعه نیز قرار دارد.
۲۱. آرامگاه محقق حلی:
محقق حلی یکی از علمای بزرگ امامیه و نویسنده کتاب «شرائع الاسلام» است. او در سال ۶۷۶ هـ.ق در حله درگذشت و آرامگاهش در حله مشهور است.[۳]
پانویس
