آیه 22 سوره محمد
| <<21 | آیه 22 سوره محمد | 23>> | |||||||||||||
| |||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
شما منافقان اگر (از فرمان خدا و اطاعت قرآن) روی بگردانید آیا جز این امید می‌برید که در زمین فساد و قطع رحم کنید؟
پس اگر [از خدا و پیامبر] روی گردان شوید آیا از شما جز این انتظار می رود که در زمین فساد کنید و [بر سر مال و منال دنیا] قطع رحم نمایید؟
پس [اى منافقان،] آيا اميد بستيد كه چون [از خدا] برگشتيد [يا سرپرست مردم شديد] در [روى] زمين فساد كنيد و خويشاونديهاى خود را از هم بگسليد؟
آيا اگر به حكومت رسيديد، مى‌خواهيد در زمين فساد كنيد و پيوند خويشاونديتان را ببريد؟
اگر (از این دستورها) روی گردان شوید، جز این انتظار می‌رود که در زمین فساد و قطع پیوند خویشاوندی کنید؟!
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
«عَسَیْتُمْ»: کلمه‌ای است که بیانگر انتظار حصول بعد از خود است. یعنی توقع و انتظار جز این را دارید. «فَهَلْ عَسَیْتُمْ إِن تَوَلَّیْتُمْ ...»: (تَوَلَّیْتُمْ) فعل شرط، جواب شرط محذوف و یا (عَسَیْتُمْ) مقدم است، و (أَن تُفْسِدُوا فِی‌الأرْضِ) خبر (عَسَیْتُمْ) است. بعضی هم مجموع جمله (فَهَلْ عَسَیْتُمْ أَن تُفْسِدُوا فِی الأرْضِ) را جزای شرط می‌دانند.
نزول
محمد بن یعقوب کلینى بعد از پنج واسطه از ابوالعباس المالکى و او از امام باقر علیه‌السلام نقل نماید که فرمود: روزى عمر بن الخطاب، على بن ابى‌طالب را ملاقات نمود و گفت: یا على تو آیه «بِأَیکمُ الْمَفْتُونُ» را درباره من و رفیق من میدانى، على ابن ابى‌طالب فرمود: آیا می‌خواهى تو را خبر بدهم به آیه 22 سوره محمد که درباره بنى‌امیه نازل شده است.
عمر بن الخطاب در جواب گفت: بنى‌امیه به صله ارحام خود بیش از سایرین مى پردازند و شاید تو از روى دشمنى که با طوایف بنى‌عدى و بنى‌امیه دارى چنین سخن مى گوئى[۱] چنان که محمد بن جعفر نیز بعد از چهار واسطه این حدیث را از ابوالعباس المالکى و او از امام باقر علیه‌السلام نقل نموده است.[۲]
و محمد بن العباس بعد از هفت واسطه از ابوعیاش نقل نماید که این آیه درباره بنى‌هاشم و بنى‌امیه نازل گردیده است و منظور از بنى‌هاشم بنى عباس مى باشند[۳] و نیز گویند این آیه درباره طوایف بنى‌امیه و بنى‌مغیرة نازل شده است.[۴]
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
فَهَلْ عَسَيْتُمْ إِنْ تَوَلَّيْتُمْ أَنْ تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ وَ تُقَطِّعُوا أَرْحامَكُمْ «22»
پس (اى بيماردلانِ سست ايمان!) اگر (از جهاد) روى گردانيد، جز اين از شما انتظار نمى‌رود كه در زمين فساد كنيد و پيوندهاى خويشاوندى را قطع كنيد.
«1». احزاب، 13.
«2». توبه، 81.
«3». توبه، 49.
«4». نساء، 77.
«5». مائده، 52.
تفسير نور(10جلدى)، ج9، ص: 88
أُولئِكَ الَّذِينَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فَأَصَمَّهُمْ وَ أَعْمى أَبْصارَهُمْ «23»
آنانند كسانى كه خداوند از رحمت خويش دور و (گوششان را) كر و چشم‌هايشان را كور ساخته است (نه حقّى مى‌شنوند و نه حقّى مى‌بينند).
نکته ها
مفسّران، «تَوَلَّيْتُمْ» را دو گونه معنا كرده‌اند:
الف) اعراض و پشت كردن به جبهه و سرگرم شدن به خلافكارى و قطع صله رحم.
ب) ولايت بر مردم را به دست گرفتن و سپس قلع و قمع ديگران.
امّا معناى دوم با سياق آيات سازگار نيست. «1»
آيه خطاب به افراد سست ايمان كه به خاطر حفظ جان از شركت در جهاد اعراض مى‌كنند، مى‌فرمايد: گمان نكنيد كه با ترك جهاد محفوظ مى‌مانيد، زيرا با فرار خود از جنگ، زمينه گسترش فساد و قتل را فراهم مى‌سازيد كه دامان شما را نيز مى‌گيرد و همچون دوران جاهليّت، حتّى كشتن فرزند را براى شما مباح مى‌سازد.
پیام ها
1- اعراض از دين و دستورات قرآن، زمينه ساز فساد و تباهى است. إِنْ تَوَلَّيْتُمْ ... تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ وَ ...
2- ترك صله رحم و روابط خويشاوندى، گناهى است در رديف فساد در زمين. «تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ وَ تُقَطِّعُوا أَرْحامَكُمْ»
3- اگر فساد گسترش يابد، انسان حتّى به بستگان خود نيز رحم نمى‌كند. «تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ وَ تُقَطِّعُوا أَرْحامَكُمْ»
4- فراريان از جنگ، فسادگران و قاطعان رحم، مورد نفرين خداوند هستند. تَوَلَّيْتُمْ ... تُفْسِدُوا ... تُقَطِّعُوا ... أُولئِكَ الَّذِينَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ
«1». تفسير الميزان.
جلد 9 - صفحه 89
5- محروميّت از رحمت الهى، نتيجه عملكرد خود ماست. تُفْسِدُوا ... تُقَطِّعُوا ... لَعَنَهُمُ اللَّهُ
6- بهره نگرفتن از امكانات، همانند محروميّت از آنها است. (گوش دارد ولى حقّ‌شنو نيست، چشم دارد ولى حقيقت بين نيست) لَعَنَهُمُ اللَّهُ فَأَصَمَّهُمْ ...
7- بزرگ‌ترين محروميّت معنوى، محروميّت از شناخت حقيقت است. «لَعَنَهُمُ اللَّهُ فَأَصَمَّهُمْ وَ أَعْمى أَبْصارَهُمْ»
8- استفاده نامشروع و نامتعارف و غير مفيد از استعدادهاى خدادادى، نشانه‌ى دور شدن از رحمت الهى است. «لَعَنَهُمُ اللَّهُ فَأَصَمَّهُمْ وَ أَعْمى أَبْصارَهُمْ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
فَهَلْ عَسَيْتُمْ إِنْ تَوَلَّيْتُمْ أَنْ تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ وَ تُقَطِّعُوا أَرْحامَكُمْ «22»
پس بر سبيل التفات از غيبت به خطاب فرمايد:
فَهَلْ عَسَيْتُمْ: پس آيا متوقع است از شما اى منافقين، إِنْ تَوَلَّيْتُمْ: كه اگر متولى امور مردمان شويد و حاكم ايشان گرديد، أَنْ تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ: اينكه فساد كنيد و تباهى جوئيد در زمين به سبب گرفتن رشوه و ريختن خون و تعدى از امر الهى و غير آن، وَ تُقَطِّعُوا أَرْحامَكُمْ: و ببريد از خويشان (استفهام تقريرى است)، يعنى البته از شما مى‌آيد كه چون منصب امارت و حكومت يابيد، به سبب تكبر و كثرت جاه و جلال در زمين فساد كنيد و قطع ارحام نمائيد چنانكه در زمان جاهليت مى‌كرديد. يا از شما بعيد نيست كه از دين اسلام برگرديد و
جلد 12 - صفحه 122
طريقه جاهليت پيش گيريد كه آن افساد و ريختن خون ناحق و قطع رحم و غارت اهل اسلام باشد. ثعلبى، در تفسير خود نقل نموده كه اين آيه نازل شده در حق بنو اميه و بنى مغيره.
بيان: چون علم حق سبحانه بر احوال ماضى و مستقبل جميع بندگان نافى است توقع را، پس مراد از اين كلام آنست كه منافقان به جهت ضعف اسلام و سستى ايمان و حرص بر زندگانى دنيا بر وجهى هستند كه اگر كسى معرفت بر حال ايشان پيدا كند از آنها توقع اين نوع افعال داشته باشد و به اينكلام آنها را مخاطب سازد.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
طاعَةٌ وَ قَوْلٌ مَعْرُوفٌ فَإِذا عَزَمَ الْأَمْرُ فَلَوْ صَدَقُوا اللَّهَ لَكانَ خَيْراً لَهُمْ «21» فَهَلْ عَسَيْتُمْ إِنْ تَوَلَّيْتُمْ أَنْ تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ وَ تُقَطِّعُوا أَرْحامَكُمْ «22» أُولئِكَ الَّذِينَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فَأَصَمَّهُمْ وَ أَعْمى أَبْصارَهُمْ «23» أَ فَلا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلى قُلُوبٍ أَقْفالُها «24» إِنَّ الَّذِينَ ارْتَدُّوا عَلى أَدْبارِهِمْ مِنْ بَعْدِ ما تَبَيَّنَ لَهُمُ الْهُدَى الشَّيْطانُ سَوَّلَ لَهُمْ وَ أَمْلى لَهُمْ «25»
ترجمه
اطاعت و گفتار پسنديده بهتر است پس چون منجز شد فرمان پس اگر راست گفته بودند با خدا هر آينه بهتر بود براى آنها
پس آيا انتظار ميرود از شما اگر اختياردار شويد آنكه فساد كنيد در زمين و به بريد از خويشاوندانتان
آنگروه آنانند كه لعنت كردشان خدا پس كر نمود آنها را و كور كرد چشمهاشان را
آيا پس تأمّل و تفكر نميكنند در قرآن يا بر دلها است قفلهاى آنها
همانا آنانكه برگشتند بر پشتهاشان بعد از آنكه ظاهر شد براى آنها هدايت، شيطان نيكو و آسان كرد براى آنها و دراز نمود آرزوهاشانرا.
جلد 5 صفحه 11
تفسير
خداوند متعال براى گوشزد منافقين مذكوره در آيات سابقه كه اظهاراتشان موافق با ضمائرشان نبود ميفرمايد كه اطاعت امر خدا و رسول و گفتار پسنديده موافق با ضمير بهتر است از اظهار شجاعت و انقياد و اضمار جبن و كراهت از جهاد و بنابراين مبتدا مذكور و خبر بقرينه ذيل آيه محذوف است و محتمل است كلام مربوط بآيه سابقه باشد يعنى سزاوارتر است براى آنها طاعت و قول معروف پس چون پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم منجز فرمود امر جهاد را و جز مى‌شد آن دروغ آنها ظاهر گرديد پس اگر بصداقت و راستى با خدا معامله نموده بودند براى آنها بهتر بود و عزم الأمر بمعناى عزم الآمر على الأمر استعمال ميشود و گفته‌اند اسناد مجازى است مانند جارى شد ناودان كه معمول است و حذف جواب بقرينه جمله فلو صدقوا اللّه است كه دلالت بر آن دارد و بعدا فرموده پس آيا ميشود و جاى توقع از شما مردم بدسير هست كه اگر متصدّى امور خلق شويد و حكم فرمائى كنيد آنكه فساد نمائيد در زمين بقتل و غارت ارحام و اقارب خودتان و قطع رحم چنانچه معمول شما در زمان جاهليّت و قبل از اسلام بوده و هست با آنكه اين كار بسيار منكر قبيحى است و محتمل است تولّيتم بمعناى اعرضتم باشد يعنى آيا انتظار ميرود از شما اگر از دين اسلام اعراض نمائيد مرتكب اين امور شويد البتّه معلوم است كه جاى اين احتمال هست چون هنوز همان اخلاق بد زمان جاهليّت در شما باقى است و باسلام ظاهرى تصفيه نشده و چنين مردمى محروم از رحمت خدايند و خداوند آنها را بحال خودشان واگذار فرموده ديگر قلب آنها را روشن نميكند لذا حرف حق بگوش آنها فرو نميرود و آيات آنرا مشاهده نمينمايند و اين مهر الهى است كه بگوش و چشم آنها خورده و كر و كورشان كرده است آيا تأمّل و تفكر و تدبّر در آيات قرآنيّه نمينمايند تا قلب آنها روشن شود يا بر دلهاى آنان قفلهاى مخصوص بقلوب كه از تراكم جهالت و نافرمانى خدا پيدا ميشود زده شده كه ديگر چيزى نميفهمند در محاسن از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه از براى تو دل و گوشها است وقتى خدا بخواهد كسيرا هدايت كند باز ميكند گوشهاى دل او را و وقتى بخواهد براى او جز آنرا مهر ميكند گوشهاى دل او را پس بصلاح
جلد 5 صفحه 12
در نميآيد هرگز و آنكسانيكه مرتدّ شدند بعد از وضوح حق براى آنان و بدين اعقاب خود برگشتند و آنانكه بعد از رحلت پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم از امير المؤمنين عليه السّلام اعراض نمودند شيطان جنّى و انسى كه از آن در بعضى از روايات بدوّمى تعبير شده زينت داده در نظر آنها اعمال ناشايسته آنانرا و سهل و آسان نموده اعراض از حق و اقبال بباطل را براى آنها و طولانى كرده آمال و آرزوها را براى آنها و املى بصيغه مجهول و بصيغه متكلّم وحده نيز قرائت شده و در اينصورت مراد مهلت دادن خداوند است براى آنها و اللّه اعلم.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
فَهَل عَسَيتُم إِن تَوَلَّيتُم أَن تُفسِدُوا فِي الأَرض‌ِ وَ تُقَطِّعُوا أَرحامَكُم «22»
پس آيا اگر شما منافقين تولي كرديد فساد ميكنيد در زمين و قطع رحم ميكنيد.
فَهَل عَسَيتُم يكي از اخبار غيبيه که پيغمبر خبر داده اينکه است که اينکه منافقين نزديك است که چه فسادي در زمين كنند و قطع رحم كنند.
إِن تَوَلَّيتُم دو نحوه تفسير شده يكي معني تولي قبول ولايت است يعني شما منافقين اگر والي و مسلط شديد چه ميكنيد چنانچه خلفاء ثلاث و بني اميه و بني العباس چه كردند، ديگر معناي تولي اعراض از جهاد و ترك مجاهده يا فرار از زحف باشد که برگرديد بهمان كفر و شرك اولي.
أَن تُفسِدُوا فِي الأَرض‌ِ از ظلم و تعدي و طغيان و قتل و غارت دوره جاهليت را پيش ميگيريد.
وَ تُقَطِّعُوا أَرحامَكُم ديديد خلفاي سه‌گانه را با علي چه كردند با اينكه همه از قريش بودند و جزو مهاجرين، و بني اميه با بني هاشم که همه اولاد عبد مناف بودند، و بني العباس با بني ابي طالب ائمه طاهرين که همه از بني عبد- المطلب بودند
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 22)- در این آیه می‌افزاید: «اگر (از این دستورها) روی گردان شوید، جز این انتظار می‌رود که در زمین فساد و قطع پیوند خویشاوندی کنید» (فَهَلْ عَسَیْتُمْ إِنْ تَوَلَّیْتُمْ أَنْ تُفْسِدُوا فِی الْأَرْضِ وَ تُقَطِّعُوا أَرْحامَکُمْ).
ج4، ص456
زیرا اگر از قرآن و توحید روی گردان شوید قطعا به سوی جاهلیت باز می‌گردید، و برنامه‌های جاهلی چیزی جز «فساد در زمین»، «قتل و غارت و خونریزی»، «کشتن خویشاوندان و دختران» نبود.
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
تفسیر های فارسی
ترجمه تفسیر المیزان
تفسیر خسروی
تفسیر عاملی
تفسیر جامع
تفسیر های عربی
تفسیر المیزان
تفسیر مجمع البیان
تفسیر نور الثقلین
تفسیر الصافی
تفسیر الکاشف
پانویس
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
- محمدباقر محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه.
