آیه 72 سوره توبه
| <<71 | آیه 72 سوره توبه | 73>> | |||||||||||||
| |||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
خدا اهل ایمان را از مرد و زن وعده فرموده که در بهشت خلد ابدی که زیر درختانش نهرها جاری است درآورد و در عمارات نیکو و پاکیزه بهشت عدن منزل دهد و برتر و بزرگتر از هر نعمت، مقام رضا و خشنودی خداست و آن به حقیقت فیروزی بزرگ است.
خدا به مردان و زنان با ایمان بهشت هایی را وعده داده که از زیرِ [درختانِ] آن نهرها جاری است؟ در آن جاودانه اند، و نیز سراهای پاکیزه ای را در بهشت های ابدی [وعده فرموده] و هم چنین خشنودی و رضایتی از سوی خدا [که از همه آن نعمت ها] بزرگ تر است؛ این همان کامیابی بزرگ است.
خداوند به مردان و زنان با ايمان باغهايى وعده داده است كه از زير [درختان] آن نهرها جارى است. در آن جاودانه خواهند بود. و [نيز] سراهايى پاكيزه در بهشتهاى جاودان [به آنان وعده داده است] و خشنودى خدا بزرگتر است. اين است همان كاميابى بزرگ.
خدا به مردان مؤمن و زنان مؤمن بهشتهايى را وعده داده است كه جويها در آن جارى است، و بهشتيان همواره در آنجايند و نيز خانه‌هايى نيكو در بهشت جاويد. ولى خشنودى خدا از همه برتر است كه پيروزى بزرگ، خشنودى خداوند است.
خداوند به مردان و زنان باایمان، باغهایی از بهشت وعده داده که نهرها از زیر درختانش جاری است؛ جاودانه در آن خواهند ماند؛ و مسکنهای پاکیزه‌ای در بهشتهای جاودان (نصیب آنها ساخته)؛ و (خشنودی و) رضای خدا، (از همه اینها) برتر است؛ و پیروزی بزرگ، همین است!
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
«طَیِّبَةً»: پاکیزه و قشنگ و دلپسند. «عَدْنٍ»: جای اقامت و ماندگاری. مراد بهشت جاویدان است که سرای ماندن و زیستن واقعی و همیشگی است. «رِضْوَانٌ»: رضایت و خوشنودی. «ذلِکَ»: همه اینهائی که گذشت، یا این که خوشنودی خدا.
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَعَدَ اللَّهُ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها وَ مَساكِنَ طَيِّبَةً فِي جَنَّاتِ عَدْنٍ وَ رِضْوانٌ مِنَ اللَّهِ أَكْبَرُ ذلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ «72»
خداوند به مردان و زنان با ايمان، باغهايى (از بهشت) كه از پاى (درختان) آن، نهرها جارى ودر آن جاودانند و (نيز) مسكن‌هايى دلپسند در بهشت برين را وعده داده است، ولى رضايت و خرسندى خداوند، برتر و والاتر (از اينها) است. اين همان رستگارى‌بزرگ است.
نکته ها
اين آيه چگونگى تحقّق رحمتى را كه در آيه‌ى قبل بود، «سَيَرْحَمُهُمُ» بيان مى‌كند.
«جَنَّاتِ عَدْنٍ»، طبق روايات، بهترين و شريف‌ترين منطقه‌ى بهشت و جايگاه پيامبران و صدّيقان و شهداست، منطقه‌اى كه از نظر خوبى، به خيال كسى خطور نكرده است. «1»
«1». تفسير كنزالدقائق.
جلد 3 - صفحه 465
مقايسه‌ى اهل نفاق با اهل ايمان
(آيات 67 و 68 با 71 و 72)
1. اهل نفاق، «بَعْضُهُمْ مِنْ بَعْضٍ»، امّا اهل ايمان «بَعْضُهُمْ أَوْلِياءُ بَعْضٍ»
2. اهل نفاق، «يَأْمُرُونَ بِالْمُنْكَرِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمَعْرُوفِ»، امّا اهل ايمان «يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ»
3. اهل نفاق، «نَسُوا اللَّهَ»، امّا اهل ايمان «يُقِيمُونَ الصَّلاةَ»
4. اهل نفاق، «يَقْبِضُونَ أَيْدِيَهُمْ»، امّا اهل ايمان «يُؤْتُونَ الزَّكاةَ»
5. اهل نفاق، «فاسقون»، امّا اهل ايمان «يُطِيعُونَ اللَّهَ»
6. خداوند به اهل نفاق، «نارَ جَهَنَّمَ» وعده داده، امّا به اهل ايمان «جَنَّاتٍ، مَساكِنَ»
7. براى اهل نفاق، «لَعَنَهُمُ اللَّهُ»، امّا براى اهل ايمان «رِضْوانٌ مِنَ اللَّهِ»
8. براى اهل نفاق، «عَذابٌ مُقِيمٌ»، امّا براى اهل ايمان «فوز عظيم»
پیام ها
1- زن و مرد، در برخوردارى از پاداش الهى، برابرند «وَعَدَ اللَّهُ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ»
2- بزرگ‌ترين امتياز بهشت، خلود در آن و جاودانگى نعمت‌هاى آن است.
«خالِدِينَ فِيها»
3- زندگى آخرت تنها معنوى نيست، بلكه مادّى و جسمانى است. «جَنَّاتٍ، مَساكِنَ طَيِّبَةً»
4- مسكن خوب، وقتى ارزشمند است كه در منطقه‌ى خوب باشد. «مَساكِنَ طَيِّبَةً فِي جَنَّاتِ عَدْنٍ»
5- از تمايلات طبيعى انسان به آب، سرسبزى، باغ، بوستان و منزل، در جهت گرايش به معنويت استفاده كنيم. وَعَدَ اللَّهُ ... جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ ...
6- لذّت‌هاى معنوى، بالاتر از لذّت‌هاى مادّىِ بهشت است. «رِضْوانٌ مِنَ اللَّهِ أَكْبَرُ»
7- بهشت نيز درجات ومراتبى دارد. «جَنَّاتٍ تَجْرِي، جَنَّاتِ عَدْنٍ وَ رِضْوانٌ مِنَ اللَّهِ أَكْبَرُ»
8- رسيدن به پاداش اخروى ورضايت الهى، رستگارى بزرگ است «الْفَوْزُ الْعَظِيمُ»
تفسير نور(10جلدى)، ج3، ص: 466
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَعَدَ اللَّهُ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها وَ مَساكِنَ طَيِّبَةً فِي جَنَّاتِ عَدْنٍ وَ رِضْوانٌ مِنَ اللَّهِ أَكْبَرُ ذلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ (72)
و چون حق تعالى در آيه سابقه بيان وعد را نسبت به مؤمنين به اجمال فرمود، در اين آيه تفصيل آن را مى‌فرمايد:
وَعَدَ اللَّهُ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ: وعده فرموده حق تعالى مردان مؤمن و زنان مؤمنه را در آخرت. جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ: بهشتها و بوستان‌هاى پر نعم كه از جمله آن جارى است از جلو آنها نهرها. يا جارى است از زير درختان نهرهاى آب. خالِدِينَ فِيها: در حالتى كه مخلد و دائمند و جاويد باشند در آن بهشتها. وَ مَساكِنَ طَيِّبَةً: و ديگر منازل پاكيزه و خوش كه نفوس آنان از آنها مستطيب شوند و زندگانى با طيب نفس و منزه از شوائب آزردگى خاطر باشد. مفسرين خاصه و عامه روايت نموده از پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله كه: آن قصورى است از لؤلؤ سفيد و ياقوت سرخ و زمرد سبز. فِي جَنَّاتِ عَدْنٍ: در بهشتهاى بادوام و خلود و با اقامت. نزد ابن مسعود جنات عدن وسط بهشت است. و نزد ضحاك مدينه بهشت است و در آن انبياء و رسل و شهداء و ائمه هدى و مردم اطراف آنها هستند. و نزد بعضى اعلا درجه بهشت باشد.
روى عن النّبىّ صلّى اللّه عليه و آله انّه قال: عدن دار اللّه الّتى لم ترها عين و لم تخطر على قلب بشر لا يسكنها غير ثلثة النّبيين و الصّدّيقين و الشّهداء يقول اللّه عزّ و جلّ طوبى لمن دخلك.
ج5، ص 147
روايت مرسله در مجمع حضرت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله فرمايد: جنات عدن، خانه رحمت و نعمت الهى است كه هيچ چشمى آن را نديده و بر قلب هيچ بشرى خطور ننموده، ساكن نفرمايد در آن مگر سه طايفه را: پيغمبران و ائمه هدى و شهداء.
تبصره- بدانكه حق تعالى به فضل عميم و لطف عظيم خود در اين آيه اول مؤمنان را وعده فرموده به احسن اماكن تا طباع ايشان بر آن ميل نمايد، بعد وصف فرموده به آنكه محفوف است به طيب عيش و معرى از شوائب كدورات كه منازل دنيا خالى از آن نيست، و آنگاه توصيف نمود به دار اقامت و ثبات در جوار عليّين كه گرد فنا به گرد آن نمى‌گردد، تا همگى همت خود را از تعلقات حطام دنيا گردانيده، به طاعت و عبادت رغبت نمايند، و بدان وسيله به درجات عاليه عقبى نائل شوند.
بعد از آن ايشان را به وعده بزرگتر و شريفتر از آن فرمايد: وَ رِضْوانٌ مِنَ اللَّهِ أَكْبَرُ: و رضا و خشنودى از جانب حضرت حق تعالى بزرگتر و شريفتر است از جنات عدن و انواع نعم آن، زيرا مبدأ جميع سعادات و منشأ تمام كرامات، رضاى الهى است و قرب رحمت سبحانى.
در تفسير برهان: عياشى از حضرت سيد الساجدين عليه السّلام روايت نموده كه فرمود: وقتى اهل بهشت در آن قرار، و محبان خدا به مساكن خود وارد، و هر مؤمنى بر تخت خود تكيه نمايد؛ خدام، اطراف او، شاخه‌اى بر او منبسط، و چشمه‌ها به اطرافش، و انهار در جلو جارى، و بساطهاى مخمل منبسط و مخده‌ها بر آن گذاشته، و خدمه هر چه خواهد پيش از سؤال بياورند، و حور العين بر او وارد؛ پس مكث نمايد به مدتى كه خدا بخواهد. بعد از جانب حق تعالى خطاب شود: اى محبان من و اهل طاعت من و اهل جنت، مى‌خواهيد خبر دهم شما را به بهتر چيزى كه شما در آن هستيد؟ عرض كنند: پروردگار ما، بهتر از مشتهيات نفس، و لذت اعين از نعم در جوار كريم چه باشد؟ خداى تعالى فرمايد: رضاى من از شما، و محبت من براى شما بهتر و عظيمتر است از آنچه درآيند. عرض كنند: بلى، اى پروردگار ما، رضا و محبت تو بهتر و شريفتر است
ج5، ص 148
براى ما. بعد حضرت اين آيه تلاوت فرمود «وَعَدَ اللَّهُ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ».
ذلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ: آن رضوان با جميع نعم بهشت آن رستگارى بزرگى است در دنيا و آخرت، زيرا اگر به تعقل و تأمل، شخص مؤمن فكر نمايد، هر آينه نعم دنيا و آخرت را در مقابل رضاى الهى حقير و خفيف و اندك يابد.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِياءُ بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ يُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ يُطِيعُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ أُولئِكَ سَيَرْحَمُهُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ (71) وَعَدَ اللَّهُ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدِينَ فِيها وَ مَساكِنَ طَيِّبَةً فِي جَنَّاتِ عَدْنٍ وَ رِضْوانٌ مِنَ اللَّهِ أَكْبَرُ ذلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ (72)
ترجمه
مردان مؤمن و زنان مؤمنه بعضى از آنها دوستان بعض ديگرند امر مى‌كنند بكار خوب و نهى مى‌كنند از كار بد و بپا ميدارند نماز را و ميدهند زكوة را و اطاعت مى‌كنند خدا و پيغمبرش را آنگروه زود باشد كه رحمت كند ايشان را خدا همانا خداوند غالب درست كردار است
وعده داد خدا مردان مؤمن و زنان مؤمنه را بهشتهائيكه ميرود در آنها نهرها جاودانيانند در آن و منزلهاى پاكيزه در باغهاى جاويدان و خوشنودى از خدا بزرگتر است اين است آن كاميابى بزرگ.
تفسير
در مقابل سنخيّت اهل نفاق و كفر با يكديگر كه در آيات سابقه بيان شد سنخيّت و اتّحاد و دوستى اهل ايمان است از مرد و زن با يكديگر بدليل آنكه همه طالب و مروّج يك مقصودند امر ميكنند بكار خوب شرعى و عقلى و نهى ميكنيد از كار بد عقلى و شرعى و سعى مى‌كنند در اقامه نماز و از دادن زكوة بخل نمى‌كنند و اطاعت پيغمبر را اطاعت خدا ميدانند و از حكم او تخلّف نمى‌نمايند و خداوند هم مسلّما رحمت خود را در دنيا و آخرت از ايشان دريغ نميفرمايد چون سين مؤكّد وقوع فعل مضارع است و خدا داراى عزّت تامّه است كسى نميتواند مانع از نفوذ اراده او شود و افعالش محكم و متين و مطابق باصلاح عامّه است و در مجمع از پيغمبر (ص) نقل نموده كه عدن خانه خدا است كه كسى آنرا نديده و بقلب بشرى خطور نكرده سكونت نميكنند در آن مگر سه گروه انبياء و صدّيقان و شهداء خداوند ميفرمايد خوشا بحال كسانيكه داخل در آن خانه ميشوند و در خصال از آنحضرت نقل نموده كه كسيكه خوش داشته باشد كه زندگى كند مانند زندگى من و بميرد مانند مردن من و سكونت كند در بهشت من آن بهشتيكه خدا كه پروردگار من است بمن وعده فرموده كه باغهاى جاودان سبز و خرّمى است كه درخت هاى آنرا خداوند بدست خود كاشته و بعد فرموده بشو آنطور كه من ميخواهم و شده پس بايد دوست بدارد على بن أبي طالب و ذرّيّه او را بعد از او و از امير المؤمنين (ع) روايت شده است كه يك نفر يهودى پرسيد از آن حضرت كه مسكن پيغمبر شما از بهشت كجا است جواب فرمود اعلى درجات و اشرف مقامات آن كه جنّات عدن است و يهودى قسم خورد كه راست است و همان است كه موسى املاء نمود و هرون نوشت رزقنا اللّه بولايتهم
جلد 2 صفحه 601
انشاء اللّه تعالى و با همه اين تفصيلات ذرّه از خوشنودى خدا برتر و بالاتر و بزرگتر از تمام اين مراتب و مقامات و درجات است چون آن وسيله تمام سعادات و موجب هر فوز و فلاح و كاميابى و نجاح است و سبب وصول بدار كرامت اوست كه اكبر و اعظم ثواب‌هاى آخرت است ..
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَعَدَ اللّه‌ُ المُؤمِنِين‌َ وَ المُؤمِنات‌ِ جَنّات‌ٍ تَجرِي مِن تَحتِهَا الأَنهارُ خالِدِينَ فِيها وَ مَساكِنَ طَيِّبَةً فِي جَنّات‌ِ عَدن‌ٍ وَ رِضوان‌ٌ مِنَ اللّه‌ِ أَكبَرُ ذلِكَ هُوَ الفَوزُ العَظِيم‌ُ (72)
وعده داده خداوند مؤمنين و مؤمنات را بهشتهايي که از پاي قصرهاي آنها نهرهايي جاري است هميشه در آن بهشتها هستند و منزلهاي پاكيزه در بهشتهاي عدن و خوشنودي خداوند از آنها بزرگتر از بهشت و آن منازل است و اينکه رستگاري عظيمي است.
وَعَدَ اللّه‌ُ المُؤمِنِين‌َ وَ المُؤمِنات‌ِ خلف وعد از قبايح عقليه است و محال است از خدا صادر شود و نص‌ّ قرآن است إِنَّ اللّه‌َ لا يُخلِف‌ُ المِيعادَ آل عمران آيه 7 و مؤمن و مؤمنة كسي را گويند که با عقائد حقّه از دنيا رود و كاري نكند که باعث سلب ايمان شود از انكار ضروري يا اهانت بمقدسات ديني يا ارتكاب عملي که باعث سلب ايمان شود که در اخبار تصريح شده مثل ترك صلوة از روي بي‌اعتنايي که گفتند كافر است يا تضييع صلوة که بدون ايمان از دنيا ميرود يا ترك زكاة و حج و امر بمعروف و نهي از منكر و اعراض از علماء و غير اينها مگر اينكه موفق بتوبه شود و ما در مجلد سوم كلم الطيب چهارده دليل از اخبار در باب بشارات شيعه اقامه كرده‌ايم که اگر كسي با ايمان از دنيا برود اهل نجات است و لو غرق گناه باشد و خطر معاصي اينست که باعث ميشود که بدون ايمان از دنيا رود و همين آيه شريفه خود يك دليل بارزي است زيرا جمع محلي بالف و لام افاده عموم دارد شامل جميع مؤمنين و مؤمنات ميشود (اللهم اجعل عاقبة امرنا خيرا) جنات يك بهشت و دو بهشت نيست جنات عديدة است تَجرِي مِن تَحتِهَا الأَنهارُ معني اينکه نيست که از زير قصرها نهر جاري شود مراد پاي قصرها است بدليل قول فرعون که گفت قال‌َ يا قَوم‌ِ أَ لَيس‌َ لِي مُلك‌ُ مِصرَ وَ هذِه‌ِ الأَنهارُ
جلد 8 - صفحه 269
تَجرِي مِن تَحتِي زخرف آيه 50، مسلما از زير پاي او جاري نبوده و انهار بهشت چهار نهر است بدليل قوله تعالي فِيها أَنهارٌ مِن ماءٍ غَيرِ آسِن‌ٍ وَ أَنهارٌ مِن لَبَن‌ٍ لَم يَتَغَيَّر طَعمُه‌ُ وَ أَنهارٌ مِن خَمرٍ لَذَّةٍ لِلشّارِبِين‌َ وَ أَنهارٌ مِن عَسَل‌ٍ مُصَفًّي محمّد صلّي اللّه عليه و آله و سلّم آيه 71 خالِدِينَ فِيها ابد الاباد انتهي ندارد وَ مَساكِنَ طَيِّبَةً منزلها و قصرهاي عاليه فِي جَنّات‌ِ عَدن‌ٍ که يكي از هشت بهشت جنة عدن است.
وَ رِضوان‌ٌ مِنَ اللّه‌ِ که راضية مرضية باشد اكبر مقامي بالاتر از اينکه نيست حتي دارد که اهل بهشت بعد از آني که در بهشت متنعم ميشوند خطاب ميرسد آيا توقع ديگري داريد عرض ميكنند (ربّنا رضاك) ذلِكَ هُوَ الفَوزُ العَظِيم‌ُ اي فوز اعظم من رضا الرب حتي در خبر است
(اذا اشتغل اهل الجنة بالجنة اشتغل اهل اللّه باللّه).
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 72)- این آیه قسمتی از این رحمت واسعه الهی را که شامل حال افراد با ایمان می‌شود، در دو جنبه «مادی» و «معنوی» شرح می‌دهد.
ج2، ص229
نخست می‌فرماید: «خداوند به مردان و زنان با ایمان باغهایی از بهشت وعده داده است که از زیر درختانش نهرها جریان دارد» (وَعَدَ اللَّهُ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِناتِ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ).
از ویژگیهای این نعمت بزرگ این است که زوال و جدایی در آن راه ندارد و «آنان جاودانه در آن می‌مانند» (خالِدِینَ فِیها).
دیگر از مواهب الهی به آنها این است که خداوند «مسکنهای پاکیزه و منزلگاههای مرفّه در قلب بهشت عدن در اختیار آنها می‌گذارد» (وَ مَساکِنَ طَیِّبَةً فِی جَنَّاتِ عَدْنٍ).
از احادیث اسلامی چنین استفاده می‌شود که «جنّات عدن» باغهای مخصوصی است از بهشت که پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و جمعی از خاصان پیروان او در آنها مستقر خواهند شد.
سپس اشاره به نعمت و پاداش معنوی آنها کرده، می‌فرماید: «رضایت و خشنودی خدا (که نصیب این مؤمنان راستین می‌شود) از همه برتر و بزرگتر است» (وَ رِضْوانٌ مِنَ اللَّهِ أَکْبَرُ).
هیچ کس نمی‌تواند آن لذت معنوی و ا͘ӘǘӠروحانی را که به یک انسان به خاطر توجه رضایت و خشنودی خدا از او، دست می‌دهد، توصیف کند.
و در پایان آیه اشاره به تمام این نعمتهای مادی و معنوی کرده، می‌گوید: «این پیروزی بزرگی است» (ذلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ).
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
تفسیر های فارسی
ترجمه تفسیر المیزان
تفسیر خسروی
تفسیر عاملی
تفسیر جامع
تفسیر های عربی
تفسیر المیزان
تفسیر مجمع البیان
تفسیر نور الثقلین
تفسیر الصافی
تفسیر الکاشف
پانویس
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
