آیه 129 سوره نساء
| <<128 | آیه 129 سوره نساء | 130>> | |||||||||||||
| |||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
شما هرگز نتوانید میان زنان به عدالت رفتار کنید هر چند راغب و حریص (بر عدل و درستی) باشید، پس به تمام میل خود یکی را بهره‌مند و آن دیگر را محروم نکنید تا او را معلّق و بلا تکلیف گذارید. و اگر سازش کنید و پرهیزکار باشید همانا خدا بخشنده و مهربان است.
و شما هر چند حریص [بر عدالت] باشید، هرگز نمی توانید [از نظر علاقه و میل قلبی] میان زن ها [یی که در عقد خود دارید] عدالت ورزید، پس تمایل خود را به طور کامل متوجه یک طرف ننمایید تا دیگری را به صورت زنی سرگردان و بلاتکلیف رها کنید. و اگر توافق و سازش نمایید و تقوا را [در محیط خانواده] رعایت کنید [مورد آمرزش قرار می گیرید]؛ زیرا خدا همواره بسیار آمرزنده و مهربان است.
و شما هرگز نمى‌توانيد ميان زنان عدالت كنيد هر چند [بر عدالت] حريص باشيد! پس به يك طرف يكسره تمايل نورزيد تا آن [زن ديگر] را سرگشته [=بلا تكليف] رها كنيد. و اگر سازش نماييد و پرهيزگارى كنيد، يقيناً خدا آمرزنده مهربان است.
هر چند بكوشيد هرگز نتوانيد كه در ميان زنان به عدالت رفتار كنيد. لكن يكباره به سوى يكى ميل نكنيد تا ديگرى را سرگشته رها كرده باشيد. اگر از درآشتى درآييد و پرهيزگارى كنيد خدا آمرزنده و مهربان است.
شما هرگز نمی‌توانید (از نظر محّبت قلبی) در میان زنان، عدالت برقرار کنید، هر چند کوشش نمایید! ولی تمایل خود را بکلّی متوجّه یک طرف نسازید که دیگری را بصورت زنی که شوهرش را از دست داده درآورید! و اگر راه صلاح و پرهیزگاری پیش گیرید، خداوند آمرزنده و مهربان است.
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
«لَوْ حَرَصْتُمْ»: هر چند که رغبت و علاقه زیاد داشته باشید و آزمندانه بدان بپردازید. «فَتَذَرُوهَا»: او را رها سازید. از ماده (وذر) به معنی ترک کردن و بی‌اعتنائی کردن. از این ماده تنها فعل مضارع و امر استعمال دارد. «الْمُعَلَّقَة»: زنی را گویند که شوهر با او نمی‌سازد و میان او و دیگر زنان عدالت مراعات نمی‌دارد. لذا او پا در هوا بوده و به چیزی می‌ماند که میان آسمان و زمین آویزان است و نه اینجا قراری و نه آنجا مداری داشته باشد.
نزول
محل نزول:
این آیه همچون دیگر آیات سوره نساء در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۱]
شأن نزول:[۲]
«شیخ طوسی» گوید: ابومليكه روايت كرده و گويد: كه اين آيه درباره عائشه نازل گرديده است.[۳]
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ لَنْ تَسْتَطِيعُوا أَنْ تَعْدِلُوا بَيْنَ النِّساءِ وَ لَوْ حَرَصْتُمْ فَلا تَمِيلُوا كُلَّ الْمَيْلِ فَتَذَرُوها كَالْمُعَلَّقَةِ وَ إِنْ تُصْلِحُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ اللَّهَ كانَ غَفُوراً رَحِيماً «129»
و هرگز نمى‌توانيد (از نظر علاقه‌ى قلبى) ميان همسران به عدالت رفتار كنيد، هرچند كوشش فراوان كنيد. پس تمايل خود را يكسره متوجّه يك طرف نسازيد تا ديگرى را بلاتكليف رها كنيد. و اگر راه صلح و آشتى و تقوا پيش‌گيريد، به يقين خداوند همواره آمرزنده و مهربان است.
نکته ها
قانون آسمانى با فطرت تضاد ندارد. انسان به همسر جوان بيشتر از همسر سالخورده علاقه دارد. و لذا فرمان عدالت تنها نسبت به رفتار با آن دو است نه علاقه‌ى قلبى. حالا كه عدالت قلبى نمى‌شود عدالت در عمل بايستى باشد. «1» در اسلام، تكليف فوق توان نيست.
انسان قدرت بر تعديل محبّت را ندارد ولى حداقل عدالت در برخورد، را بايد داشته باشد.
در روايات آمده است: پيامبر صلى الله عليه و آله حتّى در ايام بيمارى در آستانه‌ى رحلت، بستر خود را به عدالت به اتاق‌هاى همسران خود منتقل مى‌كرد، و حضرت على عليه السلام در روزى كه متعلّق به همسرى بود، حتّى در خانه‌ى همسر ديگر وضو نمى‌گرفت. «2»
«1». تفسير نورالثقلين، ج 1، ص 558؛ كافى، ج 5، ص 362.
«2». تفسير نمونه و تبيان.
جلد 2 - صفحه 178
پیام ها
1- بلاتكليف گذاشتن زن، حرام است. «فَتَذَرُوها كَالْمُعَلَّقَةِ»
2- با صلح و تقوا، هم ضعف‌هاى گذشته بخشوده مى‌شود، هم غفلت‌هاى ناآگاهانه‌ى امروز. «وَ إِنْ تُصْلِحُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ اللَّهَ كانَ غَفُوراً رَحِيماً»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ لَنْ تَسْتَطِيعُوا أَنْ تَعْدِلُوا بَيْنَ النِّساءِ وَ لَوْ حَرَصْتُمْ فَلا تَمِيلُوا كُلَّ الْمَيْلِ فَتَذَرُوها كَالْمُعَلَّقَةِ وَ إِنْ تُصْلِحُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ اللَّهَ كانَ غَفُوراً رَحِيماً (129)
چون ذكر نشوز و صلح بين زوجين را فرمود، در عقب آن فوق استطاعت را كه مكلف نيستند بيان مى‌فرمايد:
وَ لَنْ تَسْتَطِيعُوا أَنْ تَعْدِلُوا بَيْنَ النِّساءِ: و هرگز نتوانيد اى كسانى كه زياده
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 597
بر يك زن داريد، اينكه عدل ورزيد و راستى و سويّت نگاهداريد ميان زنان.
براى آنكه عدل حقيقى آنست كه البته ميل واقع نشود، و ميلان طبع و قلب نسبت به زوجات، مساوى باشد و به هيچ وجه ميل طبيعت به يكى بيشتر نباشد نسبت به ديگرى، و اين متعذر است. وَ لَوْ حَرَصْتُمْ: و اگرچه حريص باشيد بر ارتكاب عدل و آنچه غايت جد و جهد شماست، در آن مرعى داريد كه در تحت مملوك و مقدور شما خارج خواهد بود، و لهذا حضرت رسالت صلّى اللّه عليه و آله و سلّم با آنكه در قسم ميان ازواج ملاحظه عدل مى‌فرمود، مى‌گفت: اللّهمّ هذا قسمتى فيما املك فلا تأخذنى فيما تملك و لا املك. «1» يعنى: بار خدايا اين قسمت من است در آنچه مالك آنم از صحبت و نفقه، پس مؤاخذه مكن مرا، و يا ملامت مفرما در آنچه تو مالك آنى و من مالك آن نيستم، يعنى در دوستى بعضى و ميل طبع نسبت به يكى دون ديگرى.
فَلا تَمِيلُوا كُلَّ الْمَيْلِ: پس ميل مكنيد تمام ميل، به ترك مستطلع وجود بر مرغوب عنها، يعنى ميل قلب را با ميل فعل يك جا جمع مكنيد، چه «ما لا يدرك كله لا يترك كله» اگر ميل غير اختيارى با ترك فعل اختيارى جمع نمائيد. فَتَذَرُوها كَالْمُعَلَّقَةِ: پس بگذاريد آن زن مرغوب عنها را مانند زنى كه معلق است ميان آن كه بيوه باشد يا شوهردار، يعنى نه او را شوهردار توان گفت به جهت عدم رعايت حقوق زوجيت، و نه اطلاق مطلقه بر او مى‌توان كرد به جهت وجود علاقه زوجيت بينهما. پس بين بين باشد. و در حديث آمده كه:
من كان له مرئتان يميل مع احدهما جاء يوم القيمة و احد شقّيه مايل. «2» يعنى: هر كه را دو زن باشد و او را ميلى به يكى دون ديگر باشد، در اداى حقوق واجبه مى‌آيد روز قيامت، و حال آن كه نيمه تن او مايل به سمت پشت است.
وَ إِنْ تُصْلِحُوا وَ تَتَّقُوا: و اگر به صلاح آريد آنچه تباه ساخته‌ايد از حقوق زنان
«1» تفسير صافى، جلد اوّل، صفحه 508 (به نقل از مجمع البيان)
«2» منهج الصادقين، جلد 3، صفحه 125.
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 598
در زمان گذشته و بيانديشيد و بپرهيزيد از مثل اين عملها در زمان آينده، فَإِنَّ اللَّهَ كانَ غَفُوراً رَحِيماً: پس بدرستى كه خداى متعال، هست آمرزنده گناهان ماضى را، مهربان است بر توفيق طاعت در مستقبل.
تبصره: در كنز آورده: اين آيه دلالت مى‌كند بر وجوب قسمت و تسويه ميان ايشان در قسمت بر سبيل اجمال و سنت شريفه مفصل. و موضع آنست به اين وجه كه صاحب نكاح دايم، اگر صاحب زوجه واحده است، پس آن زن را يك شب مى‌رسد از چهار شب، و سه شب ديگر از زوج است، به هر جا كه خواهد برود بيتوته كند. و اگر دو زن دارد، مر ايشان را دو شب است از چهار شب، و دو شب ديگر تعلق به زوج دارد. و اگر سه زن دارد، پس او را يكشب است و سه شب ديگر از زنان او. و اگر چهار زن دارد، هيچ شب براى او فاضل نخواهد بود.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ لَنْ تَسْتَطِيعُوا أَنْ تَعْدِلُوا بَيْنَ النِّساءِ وَ لَوْ حَرَصْتُمْ فَلا تَمِيلُوا كُلَّ الْمَيْلِ فَتَذَرُوها كَالْمُعَلَّقَةِ وَ إِنْ تُصْلِحُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ اللَّهَ كانَ غَفُوراً رَحِيماً (129)
ترجمه
و هرگز نتوانيد كه عدالت كنيد ميان زنان اگر چه بسى طالب باشيد پس ميل نكنيد بتمام ميل پس واگذاريد او را سر گردان و اگر اصلاح كنيد و بپرهيزيد پس همانا خدا باشد آمرزنده مهربان..
تفسير
در اوائل سوره بيان شد كه بر طبق روايات كافى و عياشى و قمى از حضرت صادق (ع) مراد از عدالت در اين آيه تسويه در محبت و مودت قلبيه است و در مجمع از صادقين عليهما السلام نقل نموده كه مراد تسويه در تمام امور از جميع جهات است و نيز در آنكتاب از پيغمبر (ص) روايت نموده كه بين زنان خود تقسيم ميفرمود و مى‌فرمود خدايا اين قسمت من است در آنچه مالكم پس ملامت مفرما مرا در آنچه مالكى و من مالك نيستم و نيز در آنكتاب از حضرت صادق (ع) روايت نموده است كه پيغمبر (ص) تقسيم ميفرمود ما بين زنان خود در حال مرض پس بستر آنحضرت را بنوبه منتقل مينمودند به منزل هر يك از زنان آنحضرت و روايت شده است كه امير المؤمنين (ع) دو زن داشت هر روز كه نوبه يكى از آنها بود در خانه ديگرى وضو نميساخت حقير عرض ميكنم اين ظاهرا بعد از وفات حضرت زهرا سلام اللّه عليها بوده است و خلاصه ظاهر آيه شريفه آنستكه چون شما قادر بر عدالت از تمام جهات كه عمده آن مودت قلبيه است نيستيد اگر چه حريص و مايل بآن باشيد چون در تحت قدرت و اختيار شما نيست پس لااقل آن مقدار كه بر شما واجب يا مستحب شده است كه متمكن از آن هستيد مراعات نمائيد و ممكن را براى غير ممكن از دست ندهيد و زن بيچاره را سرگردان و پا در هوا نگاه نداريد كه نداند شوهردار است يا بى‌شوهر و اگر توبه كنيد و اصلاح نمائيد امور زناشوئى خود را در آتيه و بپرهيزيد از ترك عدالت واجب خداوند قصور شما را نسبت بگذشته عفو مى‌فرمايد و مشمول رحمت و مغفرت الهى خواهيد شد.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ لَن تَستَطِيعُوا أَن تَعدِلُوا بَين‌َ النِّساءِ وَ لَو حَرَصتُم فَلا تَمِيلُوا كُلَّ المَيل‌ِ فَتَذَرُوها كَالمُعَلَّقَةِ وَ إِن تُصلِحُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ اللّه‌َ كانَ غَفُوراً رَحِيماً (129)
و هرگز نميتوانيد بعدالت رفتار كنيد بين زنهاي متعدد ولي انحراف پيدا نكنيد کل انحراف از آنها پس وا گذاريد آنها را مثل زنهاي بي‌شوهر و اگر بصلاح رفتار كرديد و از منع حقوق آنها پرهيز نموديد پس خداوند آمرزنده مهربان است.
(اشكال)
بعض زنادقه اعتراض بقرآن كردند که تناقض دارد اينکه آيه که ميفرمايد وَ لَن تَستَطِيعُوا أَن تَعدِلُوا بَين‌َ النِّساءِ با آيه در اوائل سوره که فرمود و ان لم تعدلوا فواحدة زيرا اينجا با فرض عدم عدالت و عدم استطاعت تعدد زوجات را تجويز فرموده و در آن آيه منع فرموده و با عدم استطاعت كلا بايد بواحده اكتفاء نمود.
(جواب)
اينکه اشكال را خدمت ائمه (ع) آوردند و آنها جواب فرمودند که عدالت در آن آيه عدالت در نفقه است که بايد تمام مساوي باشند و اگر نميتواند يا نميكند بيكي قناعت كند، و عدالت در اينکه آيه در محبت قلبست که يكي را بيشتر از ديگري دوست دارد و اينکه امر غير اختياري است مورد تكليف نيست وَ لَو حَرَصتُم يعني هر چه بخواهيد در محبت تساوي را ملحوظ داريد ممكن نيست زيرا زنها از حيث سن و جمال و اخلاق متفاوت هستند.
فَلا تَمِيلُوا كُلَّ المَيل‌ِ چون در محبت نميتوانيد تساوي را ملحوظ داريد
جلد 6 - صفحه 228
پس بكلي اعراض از آنكه محبت نداريد نكنيد که در نفقه و كسوه و قسمت كوتاهي كنيد البته در اينکه امور واجبه بايد تساوي را ملحوظ داريد که در اينجا بمعني اعراض است و متعدي بعن است بخلاف متعدي بالي که بمعني اقبال است فرق است بين مال اليه و مال عنه.
فَتَذَرُوها كَالمُعَلَّقَةِ معلق كسي را گويند که در وسط هوا او را آويزان كنند که سر او بطرف پائين باشد و پاي او بطرف بالا و در اينجا كنايه از اينست که نه بوظائف زوجيت با او رفتار كند مثل زني که شوهر نداشته باشد و از نفقه و كسوه و سكني و قسمت محرومه باشد و نه مطلقه شود که بتواند اختيار زوج ديگري بكند وَ إِن تُصلِحُوا يعني هر چه صلاح و صواب است رفتار كنيد با او وَ تَتَّقُوا و از آنچه موجب فساد و اضرار و منع حقوق او است پرهيز و دوري كنيد فَإِنَّ اللّه‌َ كانَ غَفُوراً رَحِيماً پس خداوند مؤاخذه نميكند از تفاوت در محبت و اگر حقوق او را مراعات كرديد مورد ترحم او خواهيد شد.
برگزیده تفسیر نمونه
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
تفسیر های فارسی
ترجمه تفسیر المیزان
تفسیر خسروی
تفسیر عاملی
تفسیر جامع
تفسیر های عربی
تفسیر المیزان
تفسیر مجمع البیان
تفسیر نور الثقلین
تفسیر الصافی
تفسیر الکاشف
پانویس
- ↑ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 3، ص 3.
- ↑ محمدباقر محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه، ص 252.
- ↑ در تفسير برهان بعد از آن كه موضوع دختر محمد بن مسلمة با رافع بن خديج از قول على بن ابراهيم نقل گرديد چنان كه در طى آيه 128 مشروحاً ذكر شده است. رافع بعد از رضايت دختر محمد بن مسلمة و نگهدارى وى نتوانست عدالت را بين دو زوجه خويش برقرار سازد و گويد كه اين آيه درباره آنان نازل گرديد.
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
- محمدباقر محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه.
