ابوبشر عمی

«احمد بن ابراهيم ابوبِشْر عَمّى» (م، 350 ق)، مورخ، متكلم، محدث و فقيه شيعه در قرن چهارم هجری است.

زندگی‌نامه

اَبوبِشْرِ عَمّی، احمد بن ابراهیم بن مُعلّی بن اسد، از مردم بصره بود. از زندگی او اطلاع اندکی در دست است. ابن نديم می گويد كه نزديك به روزگار او زندگى مى كرده است. و چون به گفته ابن نديم، احمد بن ابراهيم بعد از پنجاه سال درگذشت، از اين روى تاريخ تولد وى احتمالاً آغاز سده چهارم هجرى بوده است.

نسبت او (عَمّی)، به «عمّ» که لقب نیای بزرگش مُرّة بن مالک از موالی قبیلۀ بنی تمیم بود، باز می‌گردد. مرة بن مالک به همراه طایفۀ خود به فارس کوچ کرده بود، ولی ابوبشر، پدر و عمویش در بصره اقامت داشتند. جدش معلی بن اسد و عمش اسد بن معلی از یاران نزدیک صاحب الزنج (م، ‍۲۷۰ ق) بوده و ابوبشر اخبار صاحب الزنج را به حکایت آنان روایت کرده است.

جایگاه علمی

ابن نديم ابوبِشر عَمّى را در شمار متكلمان و فقهاى شيعه مى داند. رجال‌نویسان امامی نیز او را فقيهى ثقه شمرده و تصریح کرده‌اند که وی از محدثان اهل سنت بسار روایت داشته است. نجاشى به دو واسطه از او روايت مى كند. شيخ طوسى او را از كسانى مى داند كه از ائمه علیهم السلام روايت نكرده اند.

مؤلفان، عبدالعزیز بن یحیی جلودی را استاد برجستۀ او دانسته و افزوده‌اند که ابوبشر مستملی او بوده و تألیفات وی را روایت کرده است. از مشایخ دیگر او می‌توان محمد بن زکریا غلابی (م، ۲۹۸ ق) و زکریا بن یحیی ساجی را نام برد.

از میان راویان او نیز باید از ابوالفرج اصفهانی، محمد بن وهبان دبیلی و حسین بن حُصَین عمی یاد کرد.

آثار و تألیفات

ابوبشر عمی تألیفاتی در تاریخ و حدیث داشته که نسخه‌های آنها در دست نیست و نجاشی فهرستی از آنها را به دست داده است:

1. التاريخ الكبير؛
2. التاريخ الصغير؛
3. مناقب امیرالمؤمنین (ع)؛
4. اخبار صاحب الزنج بالبصرة؛
5. كتاب الفرق، که نجاشی آن را ستوده است؛
6. اخبار السید اسماعیل الحمیری؛
7. شعر السید الحميرى؛
8. عجائب العالم؛
9. مثالب القبائل، که آن را بی‌نظیر خوانده‌اند.
10. محن الانبیاء و الاوصیاء، که ابن ندیم به او نسبت داده است.
11. الابواب الدامغة، سید بن طاووس این کتاب را به وی نسبت داده‌ است.

منابع

• "ابو بشر عمی"، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
• فرهنگ معارف و معاریف، سيد مصطفى حسينى دشتى.