بصره

تصویر مسجدی در شهر بصره

شهر «بصره» نخستین شهر اسلامی ساخته شده در عراق است که در سال ۱۴ هـ.ق قبل از کوفه تأسیس شد. این شهر در آغاز، محل استقرار لشکریان اسلام بود و سپس نقش مهمی در تاریخ و علوم اسلامی ایفا کرده و مرکز یکی از مدارس مهم فقه و کلام و زبان عربی به شمار می‌رفته است.

معرفی اجمالی

معنای لغوی «بصره»، زمین سخت، سنگلاخ و پرسنگریزه است. نام قدیمی آن منطقه، خریبه، تَدمُر و مؤتفکه بوده است. مجموعا به کوفه و بصره، «عراقین» هم می‌گفتند.

بصره در سال ۱۴ هجری در زمان عمر بن خطاب بنا شد. بنای آن شش ماه قبل از کوفه بود. مدتی هم پایتخت امویان شد. لقب‌های قبة الاسلام و خزانة العرب هم به آن داده‌اند. گویند که این شهر بر بقایای پادگان ایرانیان، در منطقه‌ای به نام «الخریبه» ساخته شده و در کنار آن بقایای شهر کهن «طریدون» قرار دارد و ظاهراً یکی از شهرهای تمدن بابل و یا آشور بوده است.

بصره اکنون یکی از شهرهای مهم و بزرگ و بندری عراق در کنار اروندرود (شط العرب) و نزدیک خرمشهر است و دارای کشتزارها و نخلستان‌های بسیار می باشد.

اماکن دیدنی بصره

مسجد جامع بصره:

این مسجد به مسجد امام علی علیه السلام نیز شهرت دارد و نخستین مسجد ساخته شده در عراق است. حضرت علی علیه السلام پس از جنگ جمل در این مسجد نماز گزارد و درباره آن پیشگویی نمود که سیل عظیمی این مسجد را غرق خواهد کرد که صدها سال بعد این سیل به وقوع پیوست و این حادثه جزو غیب‌گویی‌های آن حضرت شمرده شد. امروزه از این مسجد تنها قسمتی از گلدسته و باروی آن باقی مانده است.

آرامگاه زید بن صوحان:

زید بن صوحان از یاران باوفای امیرالمؤمنین علیه السلام بود که در سال ۳۶ هـ.ق در جنگ جمل به شهادت رسید و آرامگاهش در منطقه «کوت الزین» بصره قرار دارد.

قبر حسن بصری:

حسن بصری از تابعین و مشایخ معروف صوفیه است که سال ۲۱ هـ.ق در مدینه به دنیا آمد و سال ۱۱۰ هـ.ق در بصره درگذشت و بر قبر او بنای کهنی از قرن هفتم با گنبدی مخروطی قرار دارد.

قبر زبیر بن عوام:

زبیر بن عوام عمه‌زاده پیامبر صلی الله علیه و آله و یکی از رهبران جنگ جمل بود که به همراهی طلحه و عایشه غائله جمل را برپا کرد، اما در میانه جنگ پشیمان شد و هنگام فرار از میدان جنگ به دست مردی به نام «ابن جرموز» به قتل رسید. حکومت عثمانی برای گور او که در بیابان بود ساختمانی ساخت که امروزه اطراف آن شهری به نام «الزبیر» ساخته شده است و این شهر تا بصره ۳۰ کیلومتر فاصله دارد.

آرامگاه ملاصدرا:

صدرالدین شیرازی یکی از علمای برجسته شیعه و از فلاسفه معروف است که در حین سفر حج در بصره درگذشت و - به گفته برخی منابع - در یکی از اتاق‌های پیرامون قبر حسن بصری به خاک سپرده شد.