جلال الدین ابوالفضل عنقای طالقانی
جلال الدین ابوالفضل عنقای طالقانی (۱۳۳۳-۱۲۶۶ ق)، ادیب، شاعر متخلص به «عنقاء» و مؤسس سلسله عرفانی اویسیه و بزرگ خاندان «عنقا» در قرن ۱۳ قمری است. مجموعه شعری «حقایق المناقب» در مدح اهل بیت (علیهم‌السلام) و «غنچۀ باز در شرح گلشن راز»، از جمله آثار اوست.
 | |
| نام کامل | جلال‌الدین علی میرزا ابوالفضل طالقانی |
| زادروز | ۱۲۶۶ قمری |
| زادگاه | قزوین |
| وفات | ۱۳۳۳ قمری |
| مدفن | شهر ری، قبرستان ابن بابویه |
|
| |
| اساتید |
سیدرضی حکیم اللهی، شیخ محمدصادق برغانی، ملا علی النقی خیارجی قزوینی، ملا هادی مدرس،... |
|
| |
| آثار |
غنچۀ باز در شرح گلشن راز، عقاید حقه، رساله اثبات نبوت و ولایت، حقایق المناقب، دیوان عنقا،... |
تحصیل و استادان
جلال الدین علی ابوالفضل عنقا در سال ۱۲۶۶ قمری در قزوین به دنیا آمد. او تحصیلات اولیه خود را در شهر قزوین گذراند و پدرش علی بن هاشم کرکبودی طالقانی اولین استاد او بود. جلال الدین در همان شهر در حوزه درس سیدرضی حکیم اللهی، حکمت و کلام آموخت. آقا سید علی صاحب حاشیه بر قوانین الاصول و شیخ محمدصادق برغانی و آخوند ملا علی النقی خیارجی قزوینی نیز اساتید او در فقه و اصول بودند.
میرزا ابوالفضل در آغاز ۱۹ سالگی (۱۲۸۴ق) اقامت در تهران را وجهه همت خویش کرد تا به خوشه چینی از خرمن معارف اساتید بزرگی چون آقا محمدرضا و آقا علی زنوزی (مشهور به مدرس) و حاج ملا هادی مدرس (شاگرد صاحب جواهر) و آقا سید علی قزوینی (مشهور به علاقبند) در زمینه های حکمت و کلام، فقه، اصول، علم نقطه و اسرار حروف و ریاضیات بپردازد؛ البته با این تفاوت که او در تهران دیگر فقط شاگرد نبود بلکه به تدریس علوم متداول آن روزگار هم همت گماشته بود.
عنقا که در جوانی خود تحت تأثیر دایی اش سیدحسین قریشی ذهبی، آشنای اهل تصوف و عرفان قزوین شده بود، در تهران نیز دست ارادت از دامان اهل تصوف برنداشت و با کسوت روحانیت به محفل عرفانی شیخ محمد جاسبی (متخلص به فنا) پیوست. دیدار عبدالقادر جهرمی -از پیران و بزرگان متصوفه- یک باره عنقا را به کناره گیری از خلق و ترک غوغای تدریس علوم رسمی واداشت؛ در این باره آمده است: «روزی پیر عبدالقادر به مجلس درس عنقا آمد و از او پرسید: چه درسی می گویی؟ عنقا گفت: «نحو»، عبدالقادر پرسید: «آیا علم محو هم می دانی؟» و بی آنکه منتظر پاسخ عنقا بماند از مجلس درس او خارج شد. درست پس از این دیدار بود که عنقا یکسره دگرگون شد و دل خویش را سراپرده محبت او کرد. عنقا پس از درگذشت عبدالقادر (۱۳۰۲ق) به احیای سلسله عرفانی اویسیه مبادرت کرد.
آثار و تألیفات
عنقای طالقانی از فضایل علمى و ادبى و حسن خط بهره داشت. از وی آثار منظوم و منثور زیر به یادگار مانده است:
آثار منظوم:
- حقایق المناقب، مجموعه شعر در مدح اهل بیت (ع)؛
- انوار قلوب السالکین، مجموعه شعر (مثنوى)؛
- مسمّط عشقیه؛
- مثنوی آیین جهانبانی و آیین جهانداری؛
- اشارت حسینیه، در رثای امام حسین علیه السلام بر وزن مثنوی معنوی که در ۱۳۱۲ق سروده شده است؛
- منتخب دیوان عنقا (غزلیات)؛
آثار منثور:
- غنچۀ باز در شرح گلشن راز؛
- عقاید حقه، در اثبات اصول دین و مذهب؛
- رساله اثبات نبوت و ولایت خاصه؛
- رساله در بیان اسرار حروف؛
- رساله صحو، بررسی احادیث قدسی؛
- رساله اصطلاح.
وفات
جلال الدین ابوالفضل عنقا در ۶۷ سالگی (۱۳۳۳ ق) در تهران به دیار باقی شتافت و در شهر ری در گورستان ابن بابویه در جوار آرامگاه شیخ صدوق به خاک سپرده شد.
منابع
- "سیمای علی در آینه شعر فارسی"، فرید پورمصطفی، جلد اول.
- دایرةالمعارف تشیع، ج۱۱، ص۵۰۵، مقاله "عنقا، جلال الدین علی میرزا ابوالفضل"، نوشته حسین عسگری.
- انجمن مفاخر فرهنگی، اثرآفرینان، ج۴، ص۲۲۲.
