شداد بن اوس
شَدّاد بن أوس بن ثابت انصاری نجاری مدنی، محدّث و صحابی.
شدّاد از قبیله بنی‌حُدَیله بود که نسب آنها به عمرو بن مالک بن نجّار می‌رسید.[۱] وی برادرزاده حسان بن ثابت، شاعر مشهور صدر اسلام بود.[۲] کنیه او را أبویعلی و أبوعبدالرحمن ذکر کرده‌اند.[۳]
پدر شدّاد بن اوس از جمله انصاری بود که در بیعت عقبه حضور داشت[۴] و به گفته ابن‌سعد،[۵] عثمان بعد از مهاجرت مسلمانان از مکه به مدینه، در خانه اوس بن ثابت اقامت گزید. همچنین پیامبر در جریان عقد مؤاخات میان مهاجران و انصار، میان اوس بن ثابت و عثمان پیمان برادری بست.[۶]
درباره شداد بن أوس و حضور او در غزوات پیامبر اختلاف نظر وجود دارد. برخی از حضور او در غزوه بدر سخن گفته‌اند اما بخاری[۷] در این مطلب تردید کرده است. به نوشته واقدی،[۸] اوس در جنگ بدر و دیگر نبردهای پیامبر حضور داشت و در زمان خلافت عثمان بن عفان،[۹] و به تصریح ابن‌حبان،[۱۰] در سال ۳۵ درگذشت. هر چند ابن سعد[۱۱] و ابن‌عبدالبر[۱۲] در خبری دیگر به نقل از عبداللّه بن محمد بن عماره انصاری از شهادت اوس در جنگ احد سخن گفته‌اند. شعری از حسان بن ثابت[۱۳] در ذکر کشته شدن أوس بن ثابت دلیلی بر درستی خبر شهادت اوس در جنگ احد است.[۱۴] مادر وی، صُرَیمَه یا صُرمَه نیز از بنی‌عَدیبن نجار بود.[۱۵]
وی به زهد شهرت داشت و معاصرانش او را بدین خصلت ستوده‌اند.[۱۶] درباره عبادت و ورع وی داستانهایی نقل شده است.[۱۷] شدّاد پس از فتح شام در زمان خلیفه دوم به امارت حِمص گماشته شد.[۱۸]
شدّاد چهار پسر به نامهای یعلی، محمد، عبدالوهاب و منذر داشت و دختری با نام خزرج.[۱۹] شدّاد از کعب‌الأحبار روایت کرده و از وی أسامة بن عمیر هُذَلی، خالد بن مَعدان، پسرانش محمد و یعلی و کسان دیگری روایت کرده‌اند.[۲۰] روایات وی در صحاح سته نقل شده است.[۲۱]
درباره مواضع سیاسی و گرایش کلامی شدّاد، اطلاع چندانی در دست نیست. بر اساس برخی شواهد به علویان گرایش داشته است[۲۲] و وقتی معاویه از او خواست بر منبر از علی علیه‌السلام بدگویی کند، از این کار سرباز زد.[۲۳] همچنین، نپیوستن به اصحاب جمل و یاری کردن امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام[۲۴] و نقل روایات فضائل علی علیه‌السلام، از دیگر شواهد این امر است.
ابن‌سعد[۲۵] بدون اشاره به تاریخ دقیق، از مهاجرت شداد به بیت‌المقدّس سخن گفته و اشاره کرده که شدّاد تا اواخر عمر خود در آنجا به‌سر برده است.[۲۶] شدّاد در سال ۵۸ در ۷۵ سالگی در بیت‌المقدّس درگذشت و همانجا مدفون شد.[۲۷]
ابوحاتم رازی[۲۸] از محمد بن عبدالرحمن، نواده او نام برده و به اقامت او در بیت‌المقدس اشاره کرده است. وی از پدر و جدش، شداد بن أوس روایت نقل کرده و از او ابراهیم بن محمد بن یوسف فریابی حدیث نقل کرده است.[۲۹]
پانویس
- پرش به بالا ↑ رجوع کنید به ابن‌خیاط، ص۱۵۶؛ ابن‌عبدالبر، ج۱، ص۱۱۷؛ ابن‌عساکر، ج۲۲، ص۴۰۵، ۴۱۷.
- پرش به بالا ↑ ابن‌سعد، ج۳، ص۵۰۳، ج۷، ص۴۰۱؛ رازی، ج۲، قسم۱، ص۳۲۸.
- پرش به بالا ↑ رجوع کنید به ابن‌عبدالبر، ج۲، ص۶۹۴؛ ابن‌حجر، ج۳، ص۳۱۹.
- پرش به بالا ↑ ابن‌سعد، ج۳، ص۵۰۳؛ ابن‌عبدالبر، ج۱، ص۱۱۷.
- پرش به بالا ↑ ج۳، ص۵۵ـ۵۶.
- پرش به بالا ↑ ابن‌سعد، ج۳، ص۵۶.
- پرش به بالا ↑ ج۲، قسم۲، ص۲۲۴.
- پرش به بالا ↑ ابن‌عبدالبر، ج۱، ص۱۱۷.
- پرش به بالا ↑ ابن‌سعد، ج۳، ص۵۰۳.
- پرش به بالا ↑ ج۳، ص۱۰.
- پرش به بالا ↑ همانجا.
- پرش به بالا ↑ همانجا.
- پرش به بالا ↑ ص۱۱۶.
- پرش به بالا ↑ رجوع کنید به ابن‌حجر، ج۱، ص۱۴۴، ج۳، ص۳۱۹ـ۳۲۰.
- پرش به بالا ↑ ابن‌عساکر، ج۲۲، ص۴۰۴.
- پرش به بالا ↑ رجوع کنید به ابن‌عبدالبر، ج۲، ص۶۹۴ـ۶۹۵؛ ابن‌عساکر، ج۲۲، ص۴۱۰.
- پرش به بالا ↑ رجوع کنید به ابن‌عساکر، ج۲۲، ص۴۱۵ـ۴۱۶؛ مزی، ج۱۲، ص۳۹۱.
- پرش به بالا ↑ مزی، ج۱۲، ص۳۹۰.
- پرش به بالا ↑ ابن‌عساکر، ج۲۲، ص۴۰۹؛ مزی، ج۱۲، ص۳۹۲.
- پرش به بالا ↑ رجوع کنید به مزی، ج۱، ص۳۹۰.
- پرش به بالا ↑ رجوع کنید به مزی، ج۱۲، ص۳۹۲.
- پرش به بالا ↑ رجوع کنید به ابن‌عساکر، ج۲۲، ص۴۱۶.
- پرش به بالا ↑ رجوع کنید به مفید، ص۹۶ـ۹۷.
- پرش به بالا ↑ رجوع کنید به خزاز قمی، ص۱۸۰ـ۱۸۲.
- پرش به بالا ↑ ج۷، ص۴۰۱.
- پرش به بالا ↑ رجوع کنید به ابن‌عبدالبر، ج۲، ص۶۹۴.
- پرش به بالا ↑ ابن‌حبان، ج۳، ص۱۸۵ـ۱۸۶؛ مزی، ج۱۲، ص۳۹۲ قس ابن‌سعد، ج۷، ص۴۰۱.
- پرش به بالا ↑ ج۳، قسم۲، ص۳۱۵.
- پرش به بالا ↑ رازی، همانجا.
منابع
- دانشنامه جهان اسلام، مدخل "شداد بن اوس" از سعید شفیعی.
