غزوه ذی قرد
«غزوه ذى قرد» یا «غزوه غابه»[۱] غزوه ای است که در منطقه «ذی قرد» بین مسلمانان و عیینة بن حصن فزارى همراه با عده ای از سواران قبیله غطفان درگرفت. در این غزوه ابتدا سواران غطفانی به منظور غارت شتران به مزارع آنها حمله کردند ولی با واکنش سریع مسلمانان نقشه آنها بی اثر ماند.
محتویات
تاریخ و مکان وقوع غزوه
منطقه «غابه» در شش کیلومترى شمال غربى مدینه قرار دارد. در این ناحیه شتران ماده رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم به چرا برده مى‌شدند. کسانى نیز به محافظت از آنها مى پرداختند. در سوم ربیع الثانى سال ششم هجری عُیینة بن حصن با چهل سوار به شتران یورش برده آنان را به همراه خویش بردند.[۲] واقدی می نویسد: عیینه بن حصن شب چهارشنبه سه شب از ربیع الآخر سال ششم گذشته بر مسلمان غارت آورد.[۳]
وقایع مرتبط با این غزوه
علت وقوع این غزوه
طایفه غطفان گرسنگان جزیره بودند که در جاهلیت براى سیر کردن شکم خود به یثرب مى آمدند. چنانکه گفته شد، عیینه بن حصن فزارى با عده‌اى از سواران قبیله غطفان -که با رسول خدا صلى الله علیه و آله دشمنى دیرینه داشتند- باطراف مدینه حمله برد و در جائى موسوم به «غابة» -که نزدیکیهاى مدینه و در طرف شام قرار داشت- عده‌اى از شترهاى شیرده رسول خدا صلى الله علیه و آله را به سرقت بردند، و مردى از بنى غفار را که متصدى نگهدارى شترها بود کشتند و زنش را نیز باسارت بردند.[۴]
مقریزى و دیگران نوشته‌اند: «أبوذرّ» از رسول خدا اجازه خواست که برود و در «غابه» شترهاى شیرده رسول خدا را سرپرستى کند و رسول خدا به او گفت که: من از ناحیه «عیینه» و همراهان وى ایمن نیستم و مى ترسم پیش‌آمدى رخ دهد. چون «أبوذرّ» بیشتر اصرار کرد به وى فرمود: مى بینم که مى روى و روزى مى ریزند و پسرت را مى کشند و زنت را مى برند و با عصاى خویش نزد من بازمى گردى. «أبوذرّ» با زن و پسرش رفت و روزى که «عیینة بن حصن فزارى» براى بردن بیست شتر رسول خدا حمله برد، پسرش کشته شد و زن او را بردند.[۵]
واکنش مسلمانان به این حمله
نخستین کسى که از این جریان مطلع شد: سلمة بن عمرو بن اکوع بود که در آن روز بسوى غابة می رفت و چون به ثنیة الوداع رسید از جریان مطلع شد و از این رو خود را بجاى بلندى از کوه سلع (که در کنار مدینه قرار دارد) رسانید و با فریادهاى «وا صباحاه»! مردم مدینه را از جریان مطلع ساخت. آنگاه بسرعت غارت کنندگان را تعقیب کرد، و چون به آنها رسید شروع به تیر اندازى کرد و هر گاه عیینة و همراهانش بسوى او حمله ور می شدند فرار می کرد و چون بمسیر خود باز می گشتند دو باره آنها را تعقیب می کرد و با تیرهاى پى در پى مزاحمتى در رفتن آنها ایجاد می نمود. گویند سلمة پیاده بوده است.
نخستین کسى که از مهاجرین خود را بدر خانه آن حضرت رساند مقداد بود و پس از او از انصار عباد بن بشر و سعد بن زید بن ظهیر و محرز بن نضلة و دیگران بودند که اسبهاى تند رو خود را سوار شده حاضر شدند. رسول خدا صلى الله علیه و آله مقداد بن عمرو[۶] را بر آنان امیر ساخته فرمود: شما بتعقیب دشمن بروید تا من نیز از دنبال بشما برسم. اینان بدستور آن حضرت به راه افتادند.
رسول خدا صلى الله علیه و آله نیز ابن ام مکتوم را در مدینه منصوب فرمود و با گروهى از مسلمانان حرکت کرد، سوارانى که از جلو رفته بودند برخى از آنها بدنباله غارتگران رسیدند، و پسر عیینة بن حصن که حبیب نام داشت بدست یکى از سواران مسلمان بنام ابو قتادة کشته شد و دو نفر دیگر از آنها نیز بنام اوبار و پسرش عمرو بن اوبار که بر یک شتر سوار شده بودند بدست یکى دیگر از سواران اسلام بنام عکاشة بن محصن بقتل رسیدند و عکاشة و ابو قتادة و دیگران که خود را بآنها رسانده بودند موفق شدند قسمتى از شتران غارت شده را از آنها بازپس گیرند.
رسول خدا صلى الله علیه و آله نیز از عقب بدانها رسید و همچنان تا کوه ذى قرد بتعقیب دشمن پیش رفتند ولى چون عیینة و همراهان خود را بغطفان رسانده بودند لشگریان اسلام بدانها نرسیدند و در ذى قرد فرود آمدند و یک شبانه روز در آنجا مانده سپس بمدینه باز گشتند.[۷]
رسول خدا در «ذى قرد» نماز خوف خواند، و یک شب و روز آنجا ماند و در میان أصحاب خود که پانصد یا هفتصد نفر بودند، به هر صد نفر یک شتر داد که براى خوراک خود بکشند. «سعد بن عباده» هم از مدینه چند بار خرما و ده شتر فرستاد که در «ذى قرد» به رسول خدا رسید. از سوى دیگر سعدبن عباده نیز با یک گروه سیصد نفرى از مدینه، حراست مى کرد.
نتیجه این جنگ
غزوه ذى قرد نشانگر آن بود که اعراب اطراف، چشم طمع به مدینه داشته و براى ضربه زدن به اسلام از شبیخون خوددارى نمى کرده‌اند. بنابراین رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم محق بود که هر از چندى به محض شنیدن کمترین گزارشى از تلاش مشرکان، به سوى آنان حرکت کند.[۸]
پانویس
- ↑ واقدی، کتاب المغازی، تحقیق مارسون جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۹۸۹م.، الطبعه الاولی، ج۲، ص۵۳۷.
- ↑ سبل الهدى، ج ۵، ص ۱۶۷- ۱۶۶
- ↑ المغازى/ترجمه،متن،ص:۴۰۷
- ↑ زندگانى‌محمد(ص)/ترجمه،ج۲،ص:۱۹۲
- ↑ المغازى/ترجمه،متن،ص:۴۰۷
- ↑ ابن هشام معتقد است که که رسول خدا سعد بن زید را فرمانده قرار داده است.
- ↑ زندگانى محمد(ص)/ترجمه،ج۲،ص:۱۹۴
- ↑ سیره رسول خدا(ص)، جعفریان ،ص:۵۷۲
منابع
- سیره رسول خدا صلى الله علیه و آله وسلم، رسول جعفریان، دلیل ما، قم، ۱۳۸۳ش.
- مغازى تاریخ جنگهاى پیامبر(ص)، محمد بن عمر واقدى (م ۲۰۷)، ترجمه محمود مهدوى دامغانى، تهران، مرکز نشر دانشگاهى، ۱۳۶۹ش.
- تاریخ پیامبر اسلام، محمد ابراهیم آیتى، دانشگاه تهران، تهران، ۱۳۷۸ش.
- فروغ ابدیت، آیت الله جعفر سبحانی، ج۲.
- تاریخ یعقوبى، احمد بن ابى یعقوب ابن واضح یعقوبى (م بعد ۲۹۲)، ترجمه محمد ابراهیم آیتى، تهران، انتشارات علمى و فرهنگى، ۱۳۷۱ش.
- زندگانى محمد(ص) پیامبر اسلام، ابن هشام (م ۲۱۸)، ترجمه سید هاشم رسولى، تهران، انتشارات کتابچى، چ پنجم، ۱۳۷۵ش.
| غزوات پیامبر اکرم (ص) | ||||||
| 2 هجری | غزوه ودّان * غزوه بواط * غزوه عشيره * غزوه كدر * غزوه بنى قينقاع * غزوه سويق | |||||
| 3 هجری | غزوه بدر * غزوه غطفان * غزوه احد * غزوه حمراء الأسد | |||||
| 4 هجری | غزوه بنى نضير * غزوه ذات الرقاع * غزوه بدر الموعد | |||||
| 5 هجری | غزوه دومة الجندل * غزوه خندق یا احزاب * غزوه بنى قريظه | |||||
| 6 هجری | غزوه بنى لحيان * غزوه ذى قرد * غزوه بنى مصطلق * غزوه حديبيه | |||||
| 7 هجری | غزوه خيبر | |||||
| 8 هجری | غزوه فتح مكه * غزوه حنين * غزوه طائف | |||||
| 9 هجری | غزوه تبوك | |||||
