ترتیب نزول سوره ها
این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.
محتوای فعلی بخشی از یک کتاب متناسب با عنوان است.
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
منبع: علوم قرآنی
نویسنده: محمد هادی معرفت
ترتیب نزول سوره ها
در ترتیب نزول سوره ها روایاتی در دست است که مورد اعتماد بزرگان است و عمدتا از ابن عباس نقل شده است. مانند روایتی که احمد بن ابی یعقوب کاتب، معروف به ابن واضح یعقوبی (متوفای 292) در تاریخ خود از محمد بن سائب کلبی از ابی صالح از ابن عباس نقل می کند.[۱] و یا روایتی که محمد بن اسحاق وراق، معروف به ابن ندیم (متوفای 385) در کتاب الفهرست خود آورده است.[۲]
و یا علامه طبرسی صاحب تفسیر از شیخ خود ابومحمد مهدی بن نزار حسینی قاینی از علامه قرن پنجم حافظ کبیر عبیدالله بن عبدالله بن احمد، معروف به حاکم حسکانی نیشابوری صاحب کتاب «شواهد التنزیل »روایت ترتیب را از ابن عباس آورده است.
و نیز از کتاب «الایضاح »استاد احمد زاهد روایتی را نقل کرده است.[۳] و نیز امام بدرالدین زرکشی، اولین محقق مسایل قرآنی (متوفای 794) در کتاب خود «البرهان فی علوم القرآن» که در سال 773 آن را نگاشته، تفصیلا روایات ترتیب را آورده است و می گوید: «هذا نزل من القرآن و علیه استقرت الروایة من الثقات».[۴]
و بالاخره جلال الدین سیوطی، علامه عصر خود (متوفای 911) در کتاب معروف خود «الاتقان»این روایات را آورده است، و از ابوالحسن بن حصار، در این زمینه منظومه ای می آورد که در کتاب الناسخ والمنسوخ وی درج شده است. سیوطی روایت ترتیب را از جابر بن زید[۵] نیز می آورد که تکمیل کننده روایت ابن عباس بشمار می رود.[۶]
علامه طبرسی و دیگر بزرگان فن، متذکر می شوند که رعایت ترتیب سوره ها، نظر به ابتدای هر سوره است. اگر سوره ای تا چند آیه نازل شود، و پیش از اتمام آن سوره، سوره دیگری به طور کامل نازل گردد، و حتی چند سوره دیگر در این میان به صورت کامل نازل شود، آن گاه بقیه سوره نخست نازل شود، در این حالت نیز اعتبار ترتیب، مبدا نزول هر سوره خواهد بود. چنان که سوره علق تا پنج آیه در آغاز بعثت نازل گردید و پس از چند سال بقیه سوره نازل شد. همچنین سوره مدثر و سوره مزمل و غیره نیز به همین روال نازل شده اند. به همین دلیل سوره علق اولین سوره نازل شده شمرده می شود. چنان که طبرسی در مجمع البیان (ج 10 ص 405) از کتاب «الایضاح» احمد زاهد نقل کرده است.
ترتیب سوره ها طبق روایت ابن عباس و تکمیل آن مطابق روایت جابر بن زید، با تصحیح از روی نسخه های متعدد قابل اعتماد،[۷] عبارت است از:
|
پانویس
- ↑ تاریخ یعقوبی، ج 2، ص 26 و 35.
- ↑ ابن الندیم، الفهرست، فن سوم از مقاله اول، ص 47-43.
- ↑ تفسیر طبرسی، ج 10، ص 406-405. نیز رجوع شود به شواهد التنزیل، ج 2، ص 311 به بعد.
- ↑ البرهان، ج 1، ص 193.
- ↑ جابر بن زید، از فقهای بنام بصره و از بزرگان تابعین بشمار می رود. از ابن عباس و عکرمه روایت کرده است. وفات او به سال 103 اتفاق افتاده است. روز وفات او قتاده گفت: «امروز داناترین اهل عراق وفات نمود».
- ↑ الاتقان، ج 1، ص 29-22.
- ↑ زرکشی سوره صف را بعد از سوره تحريم و قبل از سوره جمعه و سوره برائت را قبل از مائده و مائده را آخرین سوره قرار داده است.
