حدیث اربعمأة
حدیثی از امیرمؤمنان امام على علیه‌السلام است كه آن حضرت در مجلسى چهارصد مطلب از مطالب مورد نیاز مسلمانان را كه براى اصلاح امور دین و دنیاى خود بدان‌ها نیازمندند به اصحابش آموخت. فقها به مناسبت در باب‌هاى مختلف به مضامین این حدیث استناد كرده‌اند.
تکه‌ای از ابتدای حدیث در کتاب خصال شیخ صدوق چنین است: محمد بن مسلم از امام صادق علیه‌السلام از پدر بزرگوارش از جدش نقل مى كند كه امیرمؤمنان على علیه‌السلام در یك مجلس چهارصد درس از مواردى كه كار دین و دنیاى یك مسلمان را اصلاح مى كند به یارانش آموخت:
فرمود: حجامت بدن را تندرست و عقل را نیرومند مى كند، عطر زدن به شارب از اخلاق پیامبر صلی الله علیه و آله و گرامى داشت دو فرشته نویسنده اعمال است. مسواك كردن از كارهایى است كه موجب خشنودى خدا و سنت پیامبر است و دهان را پاكیزه مى كند و روغن مالیدن پوست بدن را نرم مى كند و قدرت مغز را مى افزاید و مجارى آب را در بدن آسان مى سازد و خشكى پوست را از بین مى برد و رنگ پوست را روشن مى سازد و شستن سر چرك و گرد و خاشاك را از بین مى برد، مضمضه یعنى آب در دهان گرداندن و استنشاق یعنى آب به بینى كشیدن، سنت و پاك كننده دهان و بینى است. انفیه در بینى كردن مایه سلامتى سر و تنقیه بدن و از بین برنده دردهاى سر است. استعمال نوره موجب نشاط و پاكیزگى تن است.
كفش نیكو به پا كردن مایه نگهدارى بدن و یارى به پاكیزگى و نماز است. چیدن ناخن جلوگیرى از درد بزرگ است و روزى را زیاد نموده و آن را جلب مى كند. ستردن موى زیر بغل بوى بد را نابود مى نماید و آن پاكیزگى و سنت و از جمله مواردى است كه پیامبر پاكیزه صلی الله علیه و آله بدان دستور داده است. شستن دست ها پیش از غذا و پس از آن موجب افزایش روزى و زدودن چربى از لباس است و دیده را روشن مى گرداند.
شب زنده دارى موجب سلامتى تن و خشنودى پروردگار متعال و خود را در معرض رحمت الهى قرار دادن و چنگ زدن به اخلاق پیامبران است. خوردن سیب موجب پیراستگى معده است. جویدن كندر دندان ها را نیرومند مى كند و بلغم را نابود و بوى دهان را از بین مى برد. نشستن در مسجد پس از طلوع فجر تا طلوع خورشید سریع ترین وسیله در طلب روزى از كوشش در زمین است. خوردن به موجب تقویت قلب ناتوان است و هم او معده را پاكیزه و نیروى دل را مى افزاید و ترسو را شجاع كرده و فرزند را نیكو مى كند. خوردن هر روز ناشتا بیست و یك عدد مویز جز درد مرگ، همه بیمارى ها را درمان مى كند.
آمیزش هر مرد مسلمان با همسرش در شب اول ماه رمضان مستحب است؛ زیرا خداوند مى فرماید: «در شب روزه آمیزش با همسرانتان بر شما حلال شده است» به جز انگشتر نقره، انگشتر دیگر به دست نكنید كه پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «دستى كه در آن انگشتر آهن است پاك نمى شود و هر كه بر انگشترش اسم خدا نقش كرده به هنگام دستشویى رفتن بایستى آن را از دستى كه با آن خود را مى شوید، درآورد.
هرگاه یكى از شما در آینه مى نگرد بگوید: «سپاس خدایى را كه مرا آفرید و نیكو آفرید و به من صورت بخشید و زیبا نگارش كرد و آنچه از دیگران نكوهیده بود در من آراسته داشت و مرا به اسلام گرامى داشت» وقتى یكى از شما با برادر مسلمانش روبرو مى شود براى او خود را بیاراید آن گونه كه براى بیگانه خود را آرایش مى كنید و دوست دارید او شما را در بهترین قیافه ببیند.
روزه سه روز از هر ماه كه یك چهارشنبه میان دو پنجشنبه باشد و روزه ماه شعبان، وسوسه سینه و پریشانى قلب را از بین مى برد. شستن و تمیزكردن محل مدفوع با آب سرد بواسیر را قطع مى كند. شستن لباس اندوه و حزن را از بین برده و همان پاك كننده براى نماز است. هرگز موى سفید را نكنید كه آن نور مسلمان است و هر كه در اسلام از جوانى به پیرى رسیده (و مویش سفید شود) روز رستاخیز براى او نور مى گردد.
مسلمان در حال جنابت نخوابد و جز با وضو نخوابد، اگر آبى نیافت با خاك تیمم كند زیرا كه روح مؤمن به سوى خداى متعال بالا مى رود و خداوند او را پذیرفته و مبارك قرار مى دهد و اگر هنگام مرگش فرارسیده باشد او را در گنجینه رحمتش قرار مى دهد و اگر هنگام مرگش فرانرسیده باشد او را با فرشتگان امینش مى فرستد تا او را به تنش بازگردانند.
مؤمن به سمت قبله تف نكند كه اگر از روى فراموشى چنین كرد از خداوند متعال آمرزش بخواهد. مرد در محل سجده فوت نكند و غذایش را فوت نكند و آشامیدنى خود را فوت نكند و نیز در تعویذ (دعاى بازوبند) خود فوت نكند. مرد در وسط راه نخوابد و از پشت بام در هوا ادرار نكند و در آب گرم ادرار نكند. اگر چنین كرد و مشكلى براى او پیش آمد جز خودش را سرزنش نكند؛ زیرا كه آب و هوا اهلى دارند.
مرد به رو نخوابد و اگر كسى را دیدید كه به رو خوابیده بیدارش كنید و نگذارید و هیچ یك از شما با حالت كسالت و چرت به نماز نایستد و در نماز به خود نیندیشد كه در پیشگاه خداى بزرگ خود است و تنها براى بنده آن نمازش پذیرفته است كه با حضور قلبش اقامه كند. آنچه را كه از سفره بیرون مى افتد بخورید كه شفاى هر دردى به اذن خداست براى هر كسى كه بدان شفا جوید.
هرگاه یكى از شما غذایى بخورد و انگشتانى كه بدان غذا خورده بلیسد، خداوند بزرگ مى فرماید: خدا تو را بركت دهد. لباس پنبه اى بپوشید كه همان لباس پیامبر خدا صلی الله علیه و آله بود كه لباس ما نیز هست و ما لباس مو و پشم نمى پوشیم مگر آن كه علتى داشته باشد و فرمود: خداوند زیباست و زیبایى را دوست مى دارد و دوست دارد كه اثر نعمت خود را در بنده اش ببیند.
با خویشان خود پیوند داشته باشید گرچه به سلام كردن باشد، خداوند متعال مى فرماید: «از خدایى كه مورد بازخواست از او و خویشان هستید، بیم داشته باشید كه به راستى خداوند بر شما رقیب و دیده بان است» روز خود را با گفتار چنین و چنان و چنین و چنان كردیم نگذرانید، چرا كه به همراه شما نگهبانانى است كه شما و ما را نگهبانند.
خدا را در همه جا به یاد آورید كه او با شماست. بر محمد و خاندان او صلوات بفرستید؛ چرا كه خداوند متعال به هنگام یاد محمد و دعاى بر او و رعایت او دعاى شما را مى پذیرد. غذاى گرم را بگذارید تا خنك شود؛ چرا كه چون غذاى گرمى به پیامبر خدا صلی الله علیه و آله تعارف كردند. فرمود: «بگذارید تا خنك شود و بشود آن را خورد، خداوند آتش را غذاى ما قرار نداده و بركت در غذاى خنك است».
به هنگام دفع ادرار به سمت هوا و رو به باد ادرار نكنید. به كودكانتان چیزى بیاموزید كه خدا به وسیله آن به آن‌ها سود دهد، نكند كه مرجئه عقاید خود را بدان ها تحمیل كنند. زبان خود را نگهدارید و سلام كنید تا سود ببرید. كسانى كه شما را امین دانسته و امانت سپردند، امانتشان را برگردانید گرچه كشندگان فرزندان پیامبر باشند.
آنگاه كه وارد بازار شدید و به هنگام اشتغال مردم خدا را بسیار یاد كنید، زیرا كه كفاره گناهان شماست و موجب زیادتى حسنات مى شود و در زمره غافلان نوشته نشوید.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، جمعى از پژوهشگران زیر نظر سید محمود هاشمى شاهرودى؛ مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، 1426 ه‍ـ.ق، چاپ اول، قم-ایران؛ ج3، ص259.
- خصال، شیخ صدوق، ترجمه سید احمد فهرى زنجانى؛ انتشارات علمیه اسلامیه ، تهران ، چاپ: اول ، ج 2، ص441.
