and as a summoner to Allah by His permission, and as a radiant lamp.
And as one inviting to Allah by His permission, and as a light-giving torch.
And as a summoner unto Allah by His permission, and as a lamp that giveth light.
And as one who invites to Allah's (grace) by His leave, and as a lamp spreading light.
معانی کلمات آیه
«دَاعِیاً»: دعوت کننده. «بِإِذْنِهِ»: برابر فرمان خدا و طبق برنامه الله. با توفیق خدا و در پرتو راهگشائی او. «سِرَاجاً»: چراغ. «مُنِیراً»: نورانی. نوربخش. «سِرَاجاً مُنِیراً»: مراد از چراغ روشن، خورشید تابان است (نگا: نوح / ). یعنی وجود خورشید گونه پیغمبر، تاریکیهای جهل و شرک و کفر را از افق آسمان روح انسانها می‌زداید، و راه منتهی به سعادت را برای همگان روشن می‌نماید.
و (نيز) دعوت كننده به سوى خدا به فرمان او و چراغى تابان (قرار داديم).
نکته ها
در اين دو آيه، نقش پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله در جامعه بيان شده است.
او مردم را به سوى خدا دعوت مى‌كند و شيوه‌ى او در اين دعوت، بشارت و انذار است، امّا نه فقط با زبان، بلكه عمل او نيز حجّت بر مردم و الگويى براى آنان است.
پیام ها
1- بايد نقش و مسئوليّت افراد را به آنان و جامعه اعلام كرد. يا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَرْسَلْناكَ ...
2- در برابر نيش‌ها و آزار دشمن، تجليل لازم است. أَرْسَلْناكَ شاهِداً وَ ...
(در آيه‌ى بعد مى‌خوانيم: «وَ دَعْ أَذاهُمْ»)
3- پيامبر بر اعمال مردم گواه است. «شاهِداً»
4- كسى مى‌تواند بشارت و هشدار دهد كه بر اعمال و رفتار مردم شاهد و در صحنه حاضر باشد. «شاهِداً وَ مُبَشِّراً»
5- در تبليغ و تربيت، بشارت و انذار هر دو لازم است. «مُبَشِّراً وَ نَذِيراً»
وَ داعِياً إِلَى اللَّهِ بِإِذْنِهِ: و خواننده‌اى اهل شرك و جهل را به فرمان او به پرستش و اقرار به يگانگى او و به آنچه واجب است تصديق به آن از صفات
جلد 10 - صفحه 466
ثبوتيه و سلبيه.
وصف پنجم: وَ سِراجاً مُنِيراً: و چراغى روشن كه مردمان به تو از ظلمات جهالت و كفر، مستضى‌ء شوند به طريق معرفت ايمان، و از نور تو اقتباس انوار بصائر كنند. 2- صاحب سراج منيرى كه قرآن است (به تقدير مضاف) 3- يا در حالى كه تلاوت كننده‌اى سراج منيرى را كه قرآن است (به تقدير تاليا).
نكته: اطلاق «بشير» و «نذير» به آن حضرت و تقييد دعوت به اذن، اشعار است به آنكه دعوت، امرى مشكل و حاصل نمى‌شود مگر به معونت و تيسير حضرت احديت.
تنبيه: در تفسير كاشفى: حق سبحانه و تعالى پيغمبر ما را «چراغ» خوانده به وجوهى:
1- چنانكه نور چراغ، ظلمت را محو كند، نور وجود آن حضرت نيز ظلمت كفر را از عرصه جهان نابود ساخت:
چراغى روشن از نور خدائى
جهان را داده از ظلمت رهائى
2- هر چه در ظلمت گم شود به نور چراغ باز توان يافت، و حقايقى كه از مردم پوشيده بود به نور اين چراغ بر مقتبسان انوار معرفت روشن گشت:
از او جان را به دانش آشنائى است
و ز او چشم جهان را روشنائى است
در گنج معانى برگشاده
و ز او صاحب دلان را مايه داده
3- چراغ، اهل خانه را سبب امن و راحت است، و دزد را واسطه خجلت و عقوبت، آن حضرت نيز دوستان را وسيله نجات و سلامتى است، و منكران را سبب حسرت و پشيمانى است. و «منيرا» تأكيد است، يعنى تو چراغى نه مانند چراغهاى ديگر، زيرا آن چراغها گاهى روشن و گاهى خاموش، لكن تو از اول تا به آخر روشنى. چراغهاى ديگر به بادى مقهور شوند و هيچكس تو را منتفى نتواند نمود، كه «يُرِيدُونَ لِيُطْفِؤُا نُورَ اللَّهِ بِأَفْواهِهِمْ وَ اللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ» «1».
چراغى را كه رحمان برفروزد
هر آنكس پف كند ريشه‌اش بسوزد
«1» تفسير منهج الصادقين، چ 1346 ش، ج 7 ص 338 و 339 بنقل از تفسير كاشفى و آيه در سوره صف آيه 8.
او است آنكه درود ميفرستد بر شما و فرشتگان او تا بيرون آورد شما را از تاريكى‌ها بروشنى و ميباشد بگروندگان مهربان
تهنيت ايشان روزى كه ملاقات ميكنند او را سلام است و آماده كرده براى آنان پاداشى بزرگ
اى پيغمبر همانا ما فرستاديم تو را گواه و بشارت دهنده و بيم دهنده
و خواننده بسوى خدا باجازه‌اش و چراغى روشنى بخش
و مژده ده مؤمنان را بآنكه براى ايشانست از خدا بخششى بزرگ
و اطاعت مكن كافران و منافقانرا و واگذار آزارشان را و واگذار كارت را بخدا و كافى است خدا كه كار گذار باشد.
تفسير
ذكر كثير ظاهرا معناى عرفى دارد كه بر حسب احوال و از منه و اشخاص متفاوت ميشود و شامل است انواع ذكر را از قبيل قلبى و لسانى و اقسام آنرا از قبيل تقديس و تحميد و تهليل و تمجيد و تسبيح در اوّل روز و آخرش كه افضل از ساير اوقات است براى آنكه مشهود است و ذكر و شكر خدا در بدو ورود در كار و ختم آن مناسب است و ملائكه روز و شب در اوّل آندو حاضرند و از ائمه اطهار ذكر كثير بتسبيحات اربعه سى مرتبه و تسبيح حضرت زهرا و مقدار نامحدود از ذكر تفسير شده و مراد از تسبيح تنزيه ذات احديّت است از آنچه لايق او نيست لذا بعضى آنرا
جلد 4 صفحه 329
بنماز صبح و شام تفسير نموده‌اند كه مشتمل بر تسبيح و تنزيه و تقديس است و اخبار و اقوال در باب ذكر كثير بسيار است و خداوند آنذات اقدسى است كه رحمت ميفرستد بتوسط ملائكه و كاركنان دستگاه خود بر شما پى در پى تا تكميل نمايد استعداد شما را براى معارف و بيرون آورد شما را از ظلمات جهل و نادانى و حيرت و سر گردانى و وارد نمايد در فضاى روشن علم و دانش و تحقّق بحقائق روحانى و او باهل ايمان مهربان بوده و هست و اگر قصور يا تقصيرى در اين سير از ظلمات بعالم نور براى آنها روى دهد خودش كمك ميكند بهدايت و مغفرت و ملائكه‌اش باستغفار و طلب رحمت براى آنها در كافى از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه كسيكه صلوات بفرستد بر محمد و آل محمد ده مرتبه صلوات ميفرستند خدا و ملائكه بر او صد مرتبه و كسيكه صلوات بفرستد بر محمد و آل محمد صد مرتبه صلوات ميفرستند خدا و ملائكه بر او هزار مرتبه آيا نميشنوى قول خداوند را هُوَ الَّذِي يُصَلِّي عَلَيْكُمْ وَ مَلائِكَتُهُ تا آخر آيه و در مجمع از پيغمبر (ص) نقل نموده كه فرمود رحمت فرستادند ملائكه بر من و على هفت سال چون نبود در آنوقت كسيكه مشمول رحمت شود غير از من و او و بعضى درود و رحمت الهى را به بيان معارف و احكام و صلوات ملائكه را باستغفار و خروج از ظلمات بنور را بخروج از كفر و معاصى و دخول در ايمان و طاعت تفسير فرموده‌اند و رحمت خدا بر مؤمنين را باستعمال ملائكه را در تهيّه صلاح آنها دانسته‌اند در هر حال تحيّت و تعارف اهل ايمان با يكديگر روز كه ملاقات نمايند ثواب خدا را كه بهشت جاويد است سلام است كه دلالت بر سلامتى و آسايش دائمى دارد يا تهنيت و مباركباد و خير مقدم ايشان از طرف خدا بتوسط ملائكه آنست و آماده نموده خدا براى آنها اجر و پاداش خوب پسنديده‌ئى كه فوق آن تصوّر نمى‌شود از حور و قصور و انهار و اشجار و اثمار كه در بهشت برين است و بزرگترين الطاف الهى بر بندگان آنستكه پيغمبر خاتم را فرستاده تا شاهد و ناظر بر عقائد و اعمال آنها باشد و صحيح و فاسد و بد و خوب را بآنها بشناساند و گواهى دهد بر آنان در محضر عدل الهى و بشارت دهد ايشانرا بثواب آخرت و بترساند از عذاب آن و دعوت فرمايد آنانرا بتوحيد و عدل و نبوّت و امامت و ساير معارف حقه بدستور الهى و چراغ نور افكنى باشد براى آنها كه تمام حقائق را بر
جلد 4 صفحه 330
ايشان روشن كند و تمام شكوك و شبهات را از آنها دفع فرمايد و راه هدايت و نجات و نيل بدرجات عاليات را بايشان ارائه دهد و فضل و مزيّت اهل ايمان بخود و ذرّيه طاهره‌اش را بر تمام امم در اجر بر اعمال آنان نزد خدا بآنها اعلام فرمايد و بايشان به اين معنى بشارت دهد يا بتفضّل الهى بر آنها زائد از ميزان استحقاقشان در اجر اعمال يا بفضيلت زائده ايشان بر امم از جانب خدا در هر جهت و از هر باب يا بتفضّلات بينهايت الهى كه بخودى خود بزرگ است در باره ايشان و بدلخواه و توقّعات اهل كفر و نفاق عمل نفرمايد چنانچه در اوّل سوره گذشت و اعتنا نكند بآزار و اذيّت لسانى و عملى آنها يا آزار و اذيّت نكند آنانرا و بقتل نرساندشان و توكّل كند بخدا در دفع شرّ آنها چون همه در قبضه تصرّف اويند و كافى است خدا كه كار گذار متوكّلين بخود باشد در تمام امور و احوال و لذا بعضى گفته‌اند اين آيه منسوخ است بآيه قتال و قمّى ره فرموده پنج سال قبل از هجرت از مكّه نازل شده و اين دليل بر خلاف تأليف است و اللّه اعلم.
و چه بسيار زشت است که ما در حضور پيغمبر و ائمه و حضرت بقية اللّه اينکه اعمال سيئه و افعال قبيحه را مرتكب شويم و شهداء روز قيامة بسيار هستند ملائكه كتبه، اعضاء و جوارح زمين، قرآن و غير اينها.
دويم: وَ مُبَشِّراً بشارت اهل ايمان و تقوي و اعمال صالحه به بهشت و سعادت و رضاء الهي و فيوضات و مثوبات و حشر با انبياء و ساير نعم الهي.
سيم: وَ نَذِيراً انذار كفار و مشركين و فساق و فجار و ظلمه از آتش و جهنم و عقوبات و غضب الهي.
چهارم: وَ داعِياً إِلَي اللّه‌ِ بِإِذنِه‌ِ دعوت الي اللّه دعوت به معرفت اللّه و توحيده و صفاته و افعاله و دينه و كتابه و احكامه و فرامينه و رخصه و عزائمه و عدله و انبيائه و رسله و حججه و نحو اينها.
پنجم: وَ سِراجاً مُنِيراً از براي نور اطلاقاتي است يكي از اسماء الحسناي الهي نور است « يا نور و يا قدوس رب الملائكة و الروح» اللّه‌ُ نُورُ السَّماوات‌ِ وَ الأَرض‌ِ- الايه (نور آيه 35) زيرا تمام ماهيات ممكنه ظهورش بواسطه وجود او است و تا وجود پيدا نكرده در ظلمت عدم است و نفس وجود ظاهر بالذات است.
هستي تو هستي پيوند نه
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 46)- این آیه به چهارمین و پنجمین وصف پیامبر اشاره کرده، می‌گوید:
«ما تو را دعوت کننده به سوی اللّه به فرمان او (قرار دادیم) و هم چراغ روشنی بخش» (وَ داعِیاً إِلَی اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَ سِراجاً مُنِیراً).
او چراغ روشنی است که خودش گواه خویش است، تاریکیها و ظلمات را می‌زداید، و چشمها و دلها را به سوی خود متوجّه می‌کند، و همان‌گونه که «آفتاب آمد دلیل آفتاب» وجود او نیز دلیل حقانیت اوست.
وجود پیامبر صلّی اللّه علیه و آله مایه آرامش، و فرار دزدان دین و ایمان و پرورش و نموّ روح ایمان و اخلاق، و خلاصه مایه حیات و جنبش و حرکت است، و تاریخ زندگی او شاهد و گواه زنده این موضوع است.
ج3، ص620
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
