روز عاشورا
روز دهم محرّم را روز عاشورا می گویند. این روز روز شهادت سالار شهيدان، حسین بن علی علیه السلام و فرزندان و اصحاب او در كربلا است. شیعیان جهان این روز را به عزاداری می پردازند. «عشر» به معنای ده و عاشورا به معنای دهم می باشد.
محتویات
عاشورا در دوران جاهلیت
عاشورا در تاريخ جاهليّت عرب، از روزهاى عيد رسمى و ملّى بوده و در آن روزگار، در چنين روزى روزه مى گرفتند، روز جشن ملّى و مفاخره و شادمانى بوده است و در چنين روزى لباسهاى فاخر مى پوشيدند و چراغانى و خضاب مى كردند. در جاهليّت، اين روز را روزه مى گرفتند. در اسلام، با تشريع روزه رمضان، آن روزه نسخ شد.
عاشورا در فرهنگ شیعه
در فرهنگ شيعى، به خاطر واقعه شهادت امام حسين علیه السلام در اين روز، عظيمترين روز سوگوارى و ماتم به حساب مى آيد كه بزرگترين فاجعه و ستم در مورد خاندان پيامبر انجام گرفته و دشمنان اسلام و اهل بيت اين روز را خجسته شمرده به شادى مى پرداختند، امّا پيروان خاندان رسالت، به سوگ و عزا مى نشينند و بر كشتگان اين روز مى گريند. امام صادق علیه السلام فرمود: «و امّا يوم عاشورا فيوم اصيب فيه الحسين علیه السلام صريعا بين اصحابه و اصحابه حوله صرعى عراة» [۱] عاشورا روزى است كه حسين علیه السلام ميان يارانش كشته بر زمين افتاد، ياران او نيز پيرامون او به خاك افتاده و عريان بودند. امام رضا علیه السلام فرمود: «من كان عاشورا يوم مصيبته و بكائه جعل الله عزّ و جلّ يوم القيامة يوم فرحه و سروره»،[۲] هر كس را كه عاشورا روز مصيبت و اندوه و گريه باشد، خداوند قيامت را روز شادى او قرار مى دهد. در «زيارت عاشورا» درباره اين روز غم انگيز كه امويان آن را مبارك مى دانستند، آمده است: «اللّهم هذا يوم تبرّكت به بنو اميّة و ابن آكلة الأكباد ...».
امامان شيعه، ياد اين روز را زنده مى داشتند، مجلس برپا مى كردند، بر حسين بن على علیه السلام مى گريستند، آن حضرت را زيارت مى كردند و به زيارت او تشويق و امر مى كردند و روز اندوهشان بود. از جمله آداب اين روز، ترك لذّتها، دنبال كار نرفتن، پرداختن به سوگوارى و گريه، تا ظهر چيزى نخوردن و نياشاميدن، چيزى براى خانه ذخيره نكردن، حالت صاحبان عزا و ماتم داشتن و ... است.[۳]
در دوران سلطه امويان و عباسيان، شرايط اجتماعى اجازه مراسم رسمى و گسترده در سوگ ابا عبد الله الحسين را نمى داد، امّا هر جا كه شيعيان، قدرت و فرصتى يافته اند، سوگوارى پرشور و دامنه دارى در ايّام عاشورا به راه انداخته اند. در تاريخ است كه معز الدّوله ديلمى اهل بغداد را به برگزارى مراسم سوگ و نوحه براى سيد الشهدا علیه السلام وادار ساخت و دستور داد كه بازارها را ببندند و كارها را تعطيل كنند و هيچ طبّاخى غذايى نپزد و زنان سياهپوش بيرون آيند و به عزادارى و نوحه بپردازند. اين كار را چندين سال ادامه داد و اهل سنّت نتوانستند جلوى آن را بگيرند، چون كه حكومت، شيعى بود.[۴]
از قرنها پيش، «عاشورا» بعنوان تجلّى روز درگيرى حق و باطل و روز فداكارى و جانبازى در راه دين و عقيده، شناخته شده است. حسين بن على علیه السلام در اين روز، با يارانى اندك ولى با ايمان و صلابت و عزّتى بزرگ و شكوهمند، با سپاه سنگدل و بى دين حكومت ستم يزيدى به مقابله برخاست و كربلا را به صحنه هميشه زنده عشق خدايى و آزادگى و حرّيت مبدّل ساخت. عاشورا گرچه يك روز بود، امّا دامنه تاثير آن تا ابديّت كشيده شد و چنان در عمق وجدانها و دلها اثر گذاشته كه همه ساله دهه محرم و بويژه عاشورا، اوج عشق و اخلاص نسبت به معلّم حرّيت و اسوه جهاد و شهادت، حسين بن على علیه السلام مى گردد و همه، حتى غير شيعه، در مقابل عظمت روح آن آزاد مردان تعظيم مى كنند. عاشورا، نشان دهنده معناى «حسين منّى و انا من حسين» بود كه دين رسول خدا با خون سيد الشهدا آبيارى و احيا شد. به تعبير امام خمينى «ره»: «عاشورا، قيام عدالتخواهان با عددى قليل و ايمان و عشقى بزرگ در مقابل ستمگران كاخ نشين و مستكبران غارتگر بود ...»،[۵] «اگر عاشورا نبود، منطق جاهليّت ابوسفيانيان كه مى خواستند قلم سرخ بر وحى و كتاب بكشند و يزيد، يادگار عصر تاريك بت پرستى كه به گمان خود با كشتن و به شهادت كشيدن فرزندان وحى اميد داشت اساس اسلام را برچيند و با صراحت و اعلام «لا خبر جاء و لا وحى نزل» بنياد حكومت الهى را بر كند، نمى دانستيم بر سر قرآن كريم و اسلام عزيز چه مى آمد.»[۶]
امام حسين علیه السلام كه به دعوت اهل كوفه از مكّه عازم اين شهر بود تا به شيعيان انقلابى بپيوندد و رهبرى آنان را به عهده گيرد، پيش از رسيدن به كوفه، در كربلا به محاصره نيروهاى ابن زياد در آمد و چون حاضر نشد ذلّت تسليم و بيعت با حكومت غاصب و ظالم يزيدى را بپذيرد، سپاه كوفه با او جنگيدند. حسين و يارانش روز عاشورا، لب تشنه، با رشادتى شگفت تا آخرين نفر جنگيدند و به شهادت رسيدند و بازماندگان اين قافله نور، به اسارت نيروهاى ظلمت در آمده به كوفه برده شدند. هفتاد و دو تن ياران شهيد او، بزرگترين حماسه بشرى را آفريدند و ياد خويش را در دل تاريخ و وجدان بشرهاى فضيلت‌خواه، ابدى ساختند.[۷] به تعبير يكى از نويسندگان معاصر: «عاشورا، مائده بزرگ روح انسان است در تداوم اعصار، تجسّم اعلاى وجدان بزرگ است در دادگاه روزگار، صلابت شجاعت انسان است در تجلّيگاه ايمان، طواف خون است در احرام فرياد، تجلّى كعبه است در ميقات خون، نقش بيدار گذرها و رهگذرهاست در كاروان دراز آهنگ زندگيها و عبورها، عاشورا، بازخوان تورات و انجيل و زبور است در معبد اقدام، ترتيل آيات قرآن است در الواح ابديّت، خون خداست جارى در رگهاى تنزيل، حنجره خونين كوه «حرا» ست در ستيغ ابلاغ، درگيرى دوباره محمّد صلی الله علیه و آله و سلم است با جاهليّت بنى اميّه و شرك قريش، تجديد مطلع رجزهاى «بدر» است و «حنين»، انفجار نماز است در شهادت و انفجار شهادت است در نماز، تبلور شكوهزاد جاودانگى حق است در تباهستان نابود باطل، هشدار خونين حسينيّه هاست در معبر اقوام، فريادگستر انسانهاى مظلوم است در همه تاريخ، دست نوازش انسانيّت است بر سر بى پناهان، رواق سرخ حماسه است در تاريكستان سياهى و بيداد، قلب تپنده دادخواهان است در محكمه بشريّت، طنين بلند پيروزى است در گوش آباديها، عطشى است دريا آفرين در اقيانوس حيات، «رسالتى» است بزرگ بر دوش «اسارتى» رهايى بخش، عاشورا آبروى نمازگزاران است و عزت مسلمانان، و سرانجام، عاشورا ركن كعبه است و پايه قبله و عماد امّت و حيات قرآن و روح نماز و بقاى حج و صفاى صفا و مروه و جان مشعر و منا. و عاشورا، هديه اسلام است به بشريّت و تاريخ ...». [۸]
عاشورا نمایشگر فضائل و رذائل اخلاقی
قیام امام حسین علیه السلام از سویی تجلی گاه خصلت های پاک انسانی و فضایل اخلاقی در جبهه حق، و از سوی دیگر محل بروز و ظهور رذایل اخلاقی در جبهه باطل است. عاشورا، میدان مسابقه خصلت های پاکی است که ریشه در افکار درخشان رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم دارد. حسین علیه السلام و یاران وفادارش، برای احیاء این خصلت ها قیام کردند و به همین خصایل نیز مشهور شدند. در جبهه مقابل نیز، دشمنان گرفتار رذیله های اخلاقی بودند و به همان رذایل معروف شدند.
فضائلی همچون : ایمان، تصدیق، رجاء، رضا، وفا، صبر، عدل، تعهد و احساس مسؤولیت، توکل و زهد که جبهه حق نمایشگر آن بود و رذائلی همچون: کفر، جور، حرص بر دنیا، حماقت، هتک حرمت، جحود، حقد و کینه، مکر و خدعه، فسق و قساوت و سنگدلی که جبهه باطل نمایشگر آن بود.[۹]
پانویس
- ↑ بحار الأنوار، ج 45، ص 95.
- ↑ همان، ج 44، ص 284، وسائل الشيعة، ج 10، ص 394.
- ↑ وسائل الشيعة، ج 10، ص 394، سفينة البحار، ج 2، ص 196.
- ↑ سفينة البحار، ج 2، ص 196.
- ↑ صحيفه نور، ج 9، ص 57.
- ↑ همان، ج 14، ص 265.
- ↑ درباره عاشورا، از جمله ر. ك: «عاشورا فى الاسلام» از عبد الرزاق الموسوى المقرّم.
- ↑ تلخيص شده از «قيام جاودانه»، محمد رضا حكيمى، ص 94 به بعد.
- ↑ عاشورا، نمايشگاه فضايل و رذايل اخلاقى، نشريه خُلُق، آذر و دى 1388 - شماره 14
منابع
جواد محدثى، فرهنگ عاشورا، ص:276
عاشورا؛ نمايشگاه فضايل و رذايل اخلاقى، نشريه خُلُق، آذر و دى 1388 - شماره 14
 |
|||
| قبل از واقعه | |||
| شرح واقعه |
| ||
| پس از واقعه | |||
| بازتاب واقعه | |||
| وابسته ها | |||
پیوندها
گريه رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در عزاي امام حسين علیه السلام
