نامه های کوفیان به امام حسین علیه السلام
مردم کوفه پس از مرگ معاویه و به خلافت رسیدن یزید، نامهها و نمایندههایی جهت یاری و دعوت از امام حسین علیه السلام به مکه فرستادند و از ایشان خواستند تا به کوفه بیاید و رهبری آنان را بپذیرد. در پی همین نامه ها بود که امام علیه السلام به سمت کوفه حرکت نمود، اما با تغییر اوضاع شهر، اهل کوفه پیمان شکنی کردند که منجر به واقعه کربلا و شهادت مظلومانه امام حسین و یارانش شد.
محتویات
نامه کوفیان به امام حسین پس از شهادت امام حسن
شیخ مفید در کتاب ارشاد از كلبى، مداينى و ديگر سيره نويسان نقل مىكند كه گفتهاند: «هنگامى كه امام حسن عليه السلام از دنيا رفت شيعيان در عراق به جنبش درآمدند و درباره خلع معاويه و بيعت با امام حسين عليه السلام مكاتبه كردند. ولى امام عليه السلام نپذيرفت و يادآور شد كه ميان او و معاويه عهد و پيمانى است كه تا پايان يافتن مدتش، شكستن آن براى او جايز نيست؛ و پس از آن كه معاويه مرد، در اين موضوع خواهد نگريست.»[۱]
شیخ مفید متن این نامه را نقل نکرده اما بلاذرى نقل مىكند كه چون حسن بن على عليه السلام وفات يافت، شيعيان، در حالى كه بنوجعدة بن هبيرة بن أبى وهب مخزومى و امّ جعده و امهانى دختر ابىطالب همراهشان بودند، در خانه سليمان بن صرد گرد آمدند. آنگاه نامه تسليت آميزى به امام حسين عليه السلام نوشتند و در آن نامه گفتند: «خداوند تو را بزرگترين بازمانده گذشتگان قرار داده است و ما شيعيان در مصيبت تو عزاداريم، با اندوه تو اندوهناكيم با شادى تو شادمانيم و منتظر فرمان توايم.»
و بیان می دارد که امام در پاسخ آنها نوشت: « تا اين مرد [معاويه] زنده است به زمين بچسبيد و پنهان شويد و عقايدتان را كتمان كنيد و از آفتابى شدن بپرهيزيد. چنانچه براى او پيشآمدى رخ داد و من زنده بودم، نظرم را به شما خواهم نوشت. ان شاءالله.» [۲]
اولین نامه کوفیان به امام حسین علیه السلام پس از مرگ معاویه
وقتی خبر درگذشت معاویه به مردم کوفه رسید شیعیان در کوفه در منزل سلیمان بن صرد خزاعی گرد آمدند و درباره مرگ معاویه سخن گفتند و خدا را به این خاطر شکر کردند. آنگاه سلیمان بن صرد گفت معاویه مرده است و حسین بن علی با فرزندش بیعت نکرده و به مکه رفته است. اگر قصد دارید او را یاری کنید، به او خبر بدهید و اگر در یاریاش تردید دارید، او را به خطر نیندازید و فریبش ندهید. مردم تأکید کردند قصد یاری او را دارند و نامهای خطاب به امام حسین علیه السلام نوشتند و از او خواستند که به کوفه آمده پیشوایی آنها را بر عهده بگیرد و در ضمن آن اوضاع کوفه را برای امام تشریح کردند. [۳]
این نامه را عبدالله بن مسمع همدانی[۴] و عبدالله بن وال[۵] در روز دهم ماه رمضان در مکه بدست امام رساندند.
نامه های متعدد کوفیان در روزهای بعد
مردم کوفه دو روز پس از فرستادن آن نامه، نامههای دیگری به وسیله قیس بن مسهر صیداوی و عبدالرحمن بن عبدالله ارحبی و عماره بن عبدالله سلولی برای امام فرستادند که روی هم رفته حدود ۱۵۰ عدد میشد و هر یک از آنها از طرف یک یا دو یا چهار نفر بود.[۶]
در روزهای بعد نیز نامهرسانها و فرستادگان یکی پس از دیگری نزد امام حسین علیه السلام میرفتند و امام از آنها از حال مردم کوفه میپرسید. سرانجام امام نامهای به کوفیان نوشت و به دست هانی بن هانی و سعید بن عبدالله که آخرین فرستاده مردم کوفه بودند، داد تا به کوفه ببرند.[۷]
متن نامه های گزارش شده در تاریخ
در منابع تاریخی و روایی مضمون چند نامه از نامه های فرستاده شده به امام حسین علیه السلام آمده است. نامه هایی که متن آنها در منابع آمده از این قرارند:
1. نامه اول که کوفیان در خانه سلیمان بن صرد نوشتند. متن نامه در ارشاد شیخ مفید چنین است:
«بسم الله الرحمن الرحیم؛ این نامهای از سلیمان بن صرد خزاعی و مسیب بن نجبه و رفاعة بن شداد بجلی و حبیب بن مظاهر و شیعیان با ایمان و مسلمانان کوفه به حسین بن علی علیه السلام است. درود بر تو! خدایی را که هیچ کس جز او شایسته پرستش نیست، برای وجود تو سپاس میگوییم. خدایی را که دشمن ستمکار و سرکش شما را درهم شکست و نابود کرد، میستاییم. دشمنی که بر این امت یورش برده، خلافت بر آنان را به زور ربوده، اموال آنان را گرفته و بدون رضایت آنان، خود را فرمانروای آنان کرده بود. او نیکان و بزرگان را کناری نهاده و بدکاران و اشرار را بر جای آنها نشانده و اموال خدا را بدست گردنکشان و ثروتمندان داده بود. لعنت و نابودی بر او باد، همچنانکه قوم ثمود لعنت و نابود شدند. بهراستی که ما پیشوایی نداریم. پس به سوی ما بشتاب! امید است که خداوند به وسیله تو ما را گرد حق جمع کند. نعمان بن بشیر، فرماندار یزید و نماینده بنی امیه در قصر فرمانداری است، ولی ما در روزهای جمعه و عید با او نماز نمیخوانیم. اگر بدانیم که به سوی ما حرکت کردهای، او را از شهر کوفه بیرون خواهیم کرد و اگر خدا بخواهد به شام خواهیم فرستاد.»[۸]
2. نامه شبث بن ربعی و حجار بن ابجر و یزید بن رویم و عروة بن قیس و عمرو بن حجاج زیبدی و محمد بن عمرو تیمی.
مضمون این نامه چنین بود: «پس از حمد و ثنای پروردگار؛ همانا باغها سرسبز شده و میوهها رسیده است. پس هرگاه میخواهی به سوی لشگر فراوان و مجهزی که برای یاریت آمده است، بشتاب!»[۹]
نکته ای که در مورد این نامه وجود دارد آن است که نویسندگان همگی از سرشناسان کوفه بودند که قبلا به درخواست ابن زیاد به راحتی علیه صحابی بزرگ پیامبر حجر بن عدی که مظلومانه توسط معاویه به شهادت رسید شهادت داده بودند.[۱۰] متن این نامه نیز که در آن سعی دارند امام را با امور دنیایی به آمدن به کوفه ترغیب کنند نشان می دهد که معرفت درستی نسبت به امام حسین علیه السلام ندارند.
3. نامه ای از شیعیان کوفه که حامل آن هانی بن هانی سبیعی و سعید بن عبدالله حنفی بودند و پیرو نامه قبلی بوده است. چرا که در ان بی مقدمه فقط از امام دعوت به شتاب در آمدن به کوفه کرده اند. مضمون این نامه که گفته شده آخرین نامه شیعیان به امام حسین بوده است چنین است: «بسم الله الرحمن الرحیم؛ این نامهای است به حسین بن علی علیه السلام از طرف شیعیان مؤمن و مسلمان او: پس از حمد و ثنای پروردگار به سرعت به نزد ما بشتاب؛ زیرا مردم چشم به راه تو هستند و اندیشهای جز تو ندارند. پس بشتاب، بشتاب، بشتاب، والسلام.»[۱۱]
4. یکی دیگر از این نامه ها، نامه ای است که بلاذری، طبری و شیخ مفید بدان اشاره کرده اند و در آن نامه کوفیان به امام نوشتند که ما با شما هستیم و همراه ما صدهزار شمشیر است[۱۲] طبق گزارش بلاذری و طبری زمان نگارش این نامه قبل از فرستاده شدن مسلم به سوی کوفه برداشت می شود[۱۳]، درحالیکه شیخ مفید نگارش این نامه را در دوران حضور مسلم در کوفه و بیست و هفت روز قبل از شهادت او دانسته است. علاوه بر این، شیخ مفید گزارش می کند که این نامه همراه با نامه مسلم به سوی امام فرستاده شده و متن نامه را هم چنین آورده است: «همانا اینجا برای تو صدهزار شمشیر است، پس تأخیر مکن»[۱۴] [۱۵]
تعداد نامه های کوفیان به امام حسین علیه السلام
طبری تعداد نامه های کوفیان را حـدود ۵۳ نامـه[۱۶] و بلاذری ۵۰ نامه[۱۷] دانسته است. اما در برخی منابع مانند ارشاد شیخ مفید آمده است که در یک نوبت کوفیان قیس بن مسهر صیداوی، عبدالرحمن بن عبدالله ارحبی و عماره بن عبدالله سلولی را نزد حسین علیه السلام فرستادند و حدود صد و پنجاه نامه همراهشان بود که هر کدام از آنها را از یک نفر تا چهار نفر نوشته بودند.[۱۸] و سید بن طاووس در لهوف گفته است در یک روز ششصد نامه به دست آن حضرت رسید و نامه هایی که در فرصت های مختلف به دست او رسید در مجموع به 12 هزار نامه رسید
در برخی منابع متاخر مانند منتهی الآمال و مقتل الحسین مقرم و ... نیز تعداد نامه های کوفیان به امام حسین علیه السلام دوازده هزار عدد نوشته شده است.
لیکن این آمار با توجه به اختلاف زیادی که با گزارش منابعی چون تاریخ طبری دارد و بزرگی اندازه یک نامه در آن زمان، نمی تواند درست باشد و به نظر می رسد آمار دوازده هزار نفر آمار افرادی باشد که به واسطه این نامه ها از امام حسین علیه السلام برای رفتن به کوفه دعوت به عمل آورده اند و منظور سید بن طاووس نیز همین بوده است. یعنی در مجموع افرادی که به صورت گروهی یا چند نفری یا تکی به امام نامه نوشتند 12 هزار نفر بودند.
برخی نیز این احتمال را داده اند که بین آمار بیعت کنندگان با مسلم که 12 هزار یا 18 هزار گفته شده با آمار نامه ها اشتباه شده و امار بیعت کنندگان بجای نامه ها گرفته شده است. [۱۹]
پانویس
- ↑ ارشاد مفید، ج۲، ص۳۲.
- ↑ انساب الاشراف، ج 3، ص 151- 152، شماره 13. نقل از با كاروان حسينى، ج1، ص189.
- ↑ ارشاد مفید، ج۲، ص۳۴.
- ↑ «عبدالله بن مسمع همدانی سبعی» از مبارزان بنام نهضت توابین بوده است.
- ↑ «عبدالله بن وال» از اشراف کوفه و از جمله فقها و عباد بوده است. او نیز از توابین است که در «عین الورده» با سلیمان بن صرد به شهادت رسید.
- ↑ مفید، الارشاد، ج۲، ص۳۷ و ۳۸.
- ↑ بحارالانوار، ج۴۴، ص۳۳۴.
- ↑ ارشاد مفید، ج۲، ص۳۴.
- ↑ بحارالانوار، ج۴۴، ص۳۳۴.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ج۵، ص۲۵۴ و ۲۵۵
- ↑ بحارالانوار، ج۴۴، ص۳۳۴.
- ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۳، ص۲۲۴.
- ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۳، ص۲۲۴.؛ طبری، ابوجعفر، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص۳۹۱.
- ↑ ارشاد مفید، ج۲، ص۷۱.
- ↑ قاضی خانی، حسین، «کاوشی در آمار نامه های کوفیان برای دعوت از امام حسین (ع)»، شیعه پژوهی، پاییز 1395، شماره 8.
- ↑ طبری، ابوجعفر، تاریخ الامم و الملوک، ج۵، ص٣٥٢.
- ↑ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج۳، ص۱۵۸.
- ↑ مفید، الارشاد، ج۲، ص۳۷ و ۳۸.
- ↑ محسنی، محمد سالم، آمار نامه های کوفیان به امام حسین علیه السلام، فصلنامه سخن تاریخ، شماره ٢۸، زمستان ۱۴۰۱ش ، ص۷
منابع
- بلاذری، احمدبن یحیی، انساب الاشراف، بیروت: دارالفکر، ۱۴۱۷ق.
- جمعى از نويسندگان، با كاروان حسينى، مترجم عبدالحسين بينش، زمزم هدايت، قم، ۱۳۸۶ ش.
- سید ابن طاوس، علی بن موسی، اللهوف على قتلى الطفوف، تهران، جهان، ۱۳۴۸ش.
- طبری، محمدبن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت: دارالتراث، ۱۳۸۷ ش.
- قاضی خانی، حسین، «کاوشی در آمار نامه های کوفیان برای دعوت از امام حسین (ع)»، شیعه پژوهی، پاییز 1395، شماره 8. [۱]
- مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (ط - بیروت)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ ق.
- مفید، محمد بن محمد، الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ ق.
- محسنی، محمد سالم، «آمار نامه های کوفیان به امام حسین علیه السلام»، فصلنامه سخن تاریخ، شماره ٢۸، زمستان ۱۴۰۱ش.
 |
|||
| قبل از واقعه | |||
| شرح واقعه |
| ||
| پس از واقعه | |||
| بازتاب واقعه | |||
| وابسته ها | |||
