سلامتی جسم در اسلام

در آیین مقدس اسلام، سلامتی از جایگاه و ارزش ویژه برخوردار است، زیرا بدن انسان، بسان مرکب روح و ابزار تکامل انسان است. از این رو قرآن و منابع روائی، حاوی دستورات بسیاری در خصوص صحت و سلامتی است.

اهمیت سلامتی در اسلام

در اسلام، احادیث و رهنمودهای فراوانی از بزرگان دین، جهت حفظ صحت و تقویت بدن و پرداختن به آن وارد شده است؛ از جمله می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

• "الصّحّة افضل النّعم؛ صحت و سلامتی از هر نعمت دیگری بهتر و ارزشمندتر است."
• "العجب لغفلة الحسّاد عن سلامة الاجساد؛ از این که حسودان در فکر سلامتی خویش نیستند، سخت در شگفتم."
• "و انّ لبدنک علیک حقّاً؛ بی شک بدن تو بر تو حقوقی دارد (که باید آنها را ادا کنی و به آن رسیدگی نمایی)."
• "المومن القویّ خیر و احب من المومن الضّعیف؛ مومنی که قوی و نیرومند باشد، در نظر من از مومنی که ضعیف باشد بهتر و دوست داشتنی تر است."

در اسلام، حفظ صحت و سلامت واجب شمرده شده است. حتی اگر عباداتی، مانند نماز و روزه، برای انسان مضر باشد، نه تنها جایز است ترک شود، بلکه واجب است که ترک شود و در چنین مواردی، کار واجب به کار حرام مبدل می گردد.

از نظر اسلام، چنانچه کسی به سلامتی دیگران لطمه وارد کند، چنانچه عمدی باشد، باید به سختی مجازات شود و چنانچه عمدی نباشد نیز باید مجازات مالی شده و دیه آن عضوی را که آسیب دیده، به صاحبش بپردازد. همچنین در اسلام هر چیز زیان آوری که به جسم انسان لطمه وارد آورد، تحریم شده و این یک قاعده فقهی است که: "کلّ مضرّ حرام؛ هر چیزی که ضرر دارد، حرام است."

شهید مطهری در این مورد می نویسد: "جای شک و تردید نیست که تعلیمات اسلام بر اساس حفظ و رشد و سلامت جسم است. علت حرمت بسیاری از این امور، مضر بودن آنها به حال بدن است. یکی از مسلمات فقه، این است که بسیاری از این امور به این دلیل تحریم شده اند که برای جسم انسان ضرر دارند. یک اصل کلی هم برای فقها مطرح است که هر چیزی که محرز بشود که برای جسم انسان مضر است - ولو هیچ دلیلی از قرآن و سنت نداشته باشد - قطعاً حرام است. البته این را هم می گویند که زیانها بعضی «معتد به» هستند و بعضی «غیر معتد به»؛ یعنی زیان آن قدر کم است که قابل اعتنا نیست. اسلام در تکالیف خود حرج ایجاد نمی کند؛ یعنی این مقدارها را از نظر اسلام تحریم نمی کنند، به صورت مکروه ذکر می شود یا می گویند: ترکش مستحب است، ولی اگر یک چیزی زیانش قطعی باشد و مسلّم بشود که زیان دارد، از نظر اسلام قطعاً حرام است...".

"اسلام آنجا که یک امر واجب (مانند روزه) احیاناً برای بدن مضر تشخیص داده شود، تکلیف آن را ساقط می کند، بلکه چنین روزه ای را حرام می داند. هر اعتیادی که برای بدن مضر باشد، از نظر اسلام حرام است. آداب و سنن بسیاری، در اسلام به خاطر بهداشت و سلامت بدن وضع شده است."

"در سنّت، زیاد می بینیم که خوردن فلان میوه یا فلان سبزی، مثلاً مستحب است چون دندان ها را محکم می کند؛ دیگری فلان بیماری را از بدن بیرون می برد و این موارد در سنّت زیاد است که ملاک یک حرام یا یک مستحب و با یک مکروه، زیان رساندن یا مفید بودن و یا مفید نبودن است. فلان چیز برای معده خوب است، مستحب است."

درخواست سلامت و قوّه بدن از خداوند، جزء دعای مسلمانان است، چنانچه در دعای ابوحمزه ثمالی می خوانیم: "اللّهم اعطنی السّعة فی الرّزق... والصّحّة فی الجسم والقوّة فی البدن؛ خداوندا! وسعت در روزی... و سلامتی در جسم و قوّت و توانایی در بدن را به من ارزانی فرما!"

و به طور خلاصه، ارزش بدن و سلامت آن در اسلام به حدی است که بعضی از دانشمندان اسلامی گفته اند: پیامبران الهی در آغاز نبوت خود باید سالم و از نقص بدنی، دور و برکنار باشند.

آداب تغذیه در اسلام

موضوع غذا و تغذیه در قرآن کریم از چنان اهمیتی برخوردار است که در بیش از ۳۰۰ آیه به طور مستقیم یا غیرمستقیم مطرح شده است. قرآن صریحاً انسان را به توجه و مراقبت در خصوص غذای خود سفارش می کند: «فَلْینظُرِ الْإِنسَانُ إِلَى طَعَامِهِ» (سوره عبس/۲۴). کلمه «فلینظر» تنها ۴ بار در قرآن به کار رفته است که دو مورد آن درباره غذای انسان (سوره کهف/۱۹)، یک مورد درباره عمل او (سوره حج/۱۵) و مورد دیگر درباره چگونگی خلقت او می باشد (سوره طارق/۵).

با اندیشه و تأمل در آیه «فَلْینظُرِ الْإِنسَانُ إِلَى طَعَامِهِ» که مهمترین دلیل قرآنی بر اهمیت و لزوم توجه به غذا می‌باشد، علاوه بر اثر مهمی که تفکر در مراحل تولید و مصرف غذا در از میان بردن کفر و تقویت روحیه اطاعت از خدا و شکر در برابر نعمت های او دارد، نکات بهداشتی و اصول ارزشمند دیگری برداشت می‌شود.

در روایات نیز احادیث بسیاری با موضوعاتی همچون بر زبان آوردن نام خدا، تشویق به کم خوری، نهی از پرخوری، توجه به نوع غذا و دقت در انتخاب آن، دو وعده غذا خوردن در شبانه روز، خوردنی های حلال و حرام، خواص گیاهان، میوه ها و سایر خوراکی ها و... وارد شده است.

دستورات بهداشتی

در اسلام، احادیث فراوانی درباره استحمام و نظافت و مسواک زدن و همچنین سایر دستورات بهداشتی، وارد شده است.

فرزندداری در اسلام

در اسلام، دستورات فراوانی در خصوص انتخاب همسر، زمان و مکان و نحوه آمیزش، تغذیه مادر در دوران بارداری وجود دارد که از ناقص الخلقه بودن نوزاد جلوگیری نموده و باعث می شود که کودک، قوی، زیبا و باهوش باشد.

همچنین شیر مادر به عنوان بهترین غذا برای نوزاد و کودک شیرخوار معرفی شده تا کودک بهتر رشد نموده، هوشش بیشتر شده و در مقابل بیماری های مصون تر باشد.

مقاله‌های مرتبط

• آداب تغذیه در اسلام
• آداب انعقاد نطفه