آیه 17 سوره زمر
| <<16 | آیه 17 سوره زمر | 18>> | |||||||||||||
| |||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
و آنان که از پرستش طاغوت دوری جستند و به درگاه خدا با توبه و انابه باز گشتند آنها را بشارت و مژده رحمت است، (ای رسول) تو هم بندگان مرا (به لطف و رحمت من) بشارت آر.
و کسانی که از پرستیدن طاغوت [یعنی بت ها، اربابان کفر و شیطان های سرکش] دوری کردند و به سوی خدا بازگشتند، بر آنان مژده باد؛ پس به بندگانم مژده ده.
و[لى] آنان كه خود را از طاغوت به دور مى‌دارند تا مبادا او را بپرستند و به سوى خدا بازگشته‌اند آنان را مژده باد، پس بشارت ده به آن بندگان من كه:
و كسانى را كه از پرستش بتان پرهيز كرده‌اند و به خدا روى آورده‌اند بشارت است. پس بندگان مرا بشارت ده:
و کسانی که از عبادت طاغوت پرهیز کردند و به سوی خداوند بازگشتند، بشارت از آن آنهاست؛ پس بندگان مرا بشارت ده!
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
- طاغوت: در اصل مصدر است به معنى طغيان كردن، سپس به معنى طغيانگر متجاوز به كار مىرود، انسان باشد يا معبود باطل يا غير آن.[۱]
نزول
شأن نزول آیات 17 و 18:
جویبر از جابر بن عبدالله نقل نماید که وقتى که آیه 44 سوره حجر «لَها سَبْعَةُ أَبْوابٍ» درباره دوزخ نازل گردید. مردى از انصار نزد رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم آمد و گفت: یا رسول الله من هفت مملوک و برده دارم و براى هر بابى از جهنم و رهائى از آن یکى از آنها را آزاد می‌سازم سپس آیه «فَبَشِّرْ عِبادِ، الَّذِینَ یسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ» نازل شد.[۲]
زید بن اسلم گوید: آیه 17 درباره سه نفر نازل شده که در جاهلیت لا اله الّا اللّه مى گفتند: اینان عبارت بودند از زید بن عمرو بن نفیل و ابوذر غفارى و سلمان فارسى.[۳]
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ الَّذِينَ اجْتَنَبُوا الطَّاغُوتَ أَنْ يَعْبُدُوها وَ أَنابُوا إِلَى اللَّهِ لَهُمُ الْبُشْرى فَبَشِّرْ عِبادِ «17»
و كسانى كه از عبادت و بندگى طاغوت‌ها (و قدرت‌هاى ضد الهى) دورى نموده و به سوى خدا بازگشتند بر آنان مژده باد، پس بندگان مرا بشارت ده.
الَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُولئِكَ الَّذِينَ هَداهُمُ اللَّهُ وَ أُولئِكَ هُمْ أُولُوا الْأَلْبابِ «18»
آنان كه سخن را با دقّت مى‌شنوند و بهترين آن را پيروى مى‌كنند، آنانند كه خداوند هدايتشان نموده و آنانند همان خردمندان.
نکته ها
«طاغوت» به كسى گفته مى‌شود كه اهل طغيان و تجاوز باشد. «اجتناب» يعنى چيزى را در يك جانب و خود را در جانب ديگر قرار دادن. مراد از انابه به سوى خدا و اجتناب از طاغوت، همان است كه در آية الكرسى مى‌خوانيم: «فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ» «1»
مراد از عبادت طاغوت، اطاعت از ستمگران و طاغيان است. زيرا در حديثى در تفسير مجمع‌البيان مى‌خوانيم: «من اطاع جبارا فقد عبده» اطاعت از ستمگر، پرستش اوست.
در آيه 18 مى‌فرمايد: بشارت ده به كسانى كه از احسن پيروى مى‌كنند و در جاى ديگر سخنِ احسن را دعوت به خدا مى‌داند، «أَحْسَنُ قَوْلًا مِمَّنْ دَعا إِلَى اللَّهِ» «2» و بهترين
«1». بقره، 256.
«2». فصّلت، 33.
جلد 8 - صفحه 156
دعوت‌كننده را رسول خدا مى‌داند. «أَدْعُوا إِلَى اللَّهِ عَلى بَصِيرَةٍ» «1» بنابراين بايد از احسن گفته‌ها پيروى كرد كه دعوت به خداست و بهترين دعوت به خدا، دعوت پيامبر اوست، پس پيروى از احسن، يعنى پيروى از وحى ودعوت‌هاى رسول خدا صلى الله عليه و آله.
پیام ها
1- از اوصاف مؤمنان و بندگان خالص خدا پرهيز از طاغوت‌هاست. اجْتَنَبُوا الطَّاغُوتَ ... فَبَشِّرْ عِبادِ
2- اجتناب از طاغوت، مقدّمه توجّه به خداست. «اجْتَنَبُوا الطَّاغُوتَ- أَنابُوا إِلَى اللَّهِ»
3- شرط توبه، دورى از طاغوت است واطاعت از طاغوت مانع انابه و توبه است. «اجْتَنَبُوا الطَّاغُوتَ- أَنابُوا إِلَى اللَّهِ»
4- بركات انتخاب احسن نامحدود است. (كلمه «بشر» مطلق است تا شامل انواع بشارت بشود).
5- كسانى حقّ شنيدن هر سخنى را دارند كه به كلام توجّه كنند و دچار شخصيّت‌زدگى گوينده نشوند. «يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ»
6- انسان بايد تحمّل شنيدن سخنان ديگران را داشته باشد و داراى سعه صدر باشد. يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ ...
7- اسلام از طرح شدن سخنان ديگران دلهره‌اى ندارد. «يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ»
8- عقل، حجّت باطنى است و تقليد كوركورانه ممنوع است. «يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ»
9- انتخاب احسن مورد توجّه قرآن است. «فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ»
10- كسانى حقّ شنيدن هر سخنى را دارند كه از نظر علمى و منطقى قدرت
«1». يوسف، 108.
جلد 8 - صفحه 157
تشخيص احسن را داشته باشند. يَسْتَمِعُونَ ... فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ
11- سخنى كه حُسن و خوبى ندارد، شايسته استماع و شنيدن نيست. «يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ»
12- به خوب بودن قانع نباشيم، بهتر بودن را دنبال كنيم. «فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ»
13- انتخاب احسن بدون توفيق الهى ممكن نيست. «أُولئِكَ الَّذِينَ هَداهُمُ اللَّهُ»
14- هدايت الهى را تنها كسانى دريافت مى‌كنند كه براى دست يابى به حقيقت وقت بگذارند و سخنان را گوش دهند. «أُولئِكَ الَّذِينَ هَداهُمُ اللَّهُ»
15- كسانى كه چشم و گوش بسته مكتبى را مى‌پذيرند، در حقيقت عاقل نيستند. «أُولُوا الْأَلْبابِ»
16- تنها راه مطمئن انتخاب آگاهانه است. فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ ... أُولئِكَ الَّذِينَ هَداهُمُ اللَّهُ
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ الَّذِينَ اجْتَنَبُوا الطَّاغُوتَ أَنْ يَعْبُدُوها وَ أَنابُوا إِلَى اللَّهِ لَهُمُ الْبُشْرى فَبَشِّرْ عِبادِ «17»
وَ الَّذِينَ اجْتَنَبُوا الطَّاغُوتَ: و آنانكه اجتناب نمودند از شيطان كه در غايت
جلد 11 - صفحه 231
طغيان و عدوان است و شياطين انسى كه رؤساى ضلالند و دورى نمودند، أَنْ يَعْبُدُوها: از اينكه پرستش و اطاعت كنند آنها را، وَ أَنابُوا إِلَى اللَّهِ: و بازگشتند بسوى خدا از روى يقين و به صدق بدرگاه او رو آوردند، لَهُمُ الْبُشْرى: مر ايشان راست مژده ثواب، و آن يا در زمان حيات به لسان پيغمبر يا بعد از ممات به خطاب الهى به مغفرت گناهان و دخول جنان است. فَبَشِّرْ عِبادِ: پس بشارت ده اى پيغمبر بندگان مرا.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
قُلْ إِنِّي أُمِرْتُ أَنْ أَعْبُدَ اللَّهَ مُخْلِصاً لَهُ الدِّينَ «11» وَ أُمِرْتُ لِأَنْ أَكُونَ أَوَّلَ الْمُسْلِمِينَ «12» قُلْ إِنِّي أَخافُ إِنْ عَصَيْتُ رَبِّي عَذابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ «13» قُلِ اللَّهَ أَعْبُدُ مُخْلِصاً لَهُ دِينِي «14» فَاعْبُدُوا ما شِئْتُمْ مِنْ دُونِهِ قُلْ إِنَّ الْخاسِرِينَ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ وَ أَهْلِيهِمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ أَلا ذلِكَ هُوَ الْخُسْرانُ الْمُبِينُ «15»
لَهُمْ مِنْ فَوْقِهِمْ ظُلَلٌ مِنَ النَّارِ وَ مِنْ تَحْتِهِمْ ظُلَلٌ ذلِكَ يُخَوِّفُ اللَّهُ بِهِ عِبادَهُ يا عِبادِ فَاتَّقُونِ «16» وَ الَّذِينَ اجْتَنَبُوا الطَّاغُوتَ أَنْ يَعْبُدُوها وَ أَنابُوا إِلَى اللَّهِ لَهُمُ الْبُشْرى فَبَشِّرْ عِبادِ «17» الَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُولئِكَ الَّذِينَ هَداهُمُ اللَّهُ وَ أُولئِكَ هُمْ أُولُوا الْأَلْبابِ «18» أَ فَمَنْ حَقَّ عَلَيْهِ كَلِمَةُ الْعَذابِ أَ فَأَنْتَ تُنْقِذُ مَنْ فِي النَّارِ «19» لكِنِ الَّذِينَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ لَهُمْ غُرَفٌ مِنْ فَوْقِها غُرَفٌ مَبْنِيَّةٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ وَعْدَ اللَّهِ لا يُخْلِفُ اللَّهُ الْمِيعادَ «20»
جلد 4 صفحه 489
ترجمه
بگو همانا من مأمور شده‌ام كه بپرستم خدا را با آنكه خالص كننده باشم براى او دين را
و مأمور شده‌ام به اين كه باشم پيش قدم منقادان
بگو همانا من ميترسم اگر نافرمانى كنم پروردگارم را از عذاب روزى بزرگ
بگو خدا را ميپرستم با آنكه خالص كننده‌ام برايش دينم را
پس بپرستيد آنچه را مى- خواهيد غير از او بگو همانا زيانكاران آنانند كه زيانكار نمودند خودشان و كسانشان را روز قيامت آگاه باش اين است آن زيانكارى آشكار
براى آنها است از بالاى سرشان خيمه‌هائى از آتش و از پائينشان خيمه‌هائى اينست كه ميترساند خدا بآن بندگانش را اى بندگان من پس بترسيد از من
و آنانكه كناره كردند از هر بسيار سركش كه بپرستند او را و بازگشتند بسوى خدا مرايشان را است مژده پس مژده ده بندگان مرا
آنانكه مى‌شنوند سخن را پس پيروى ميكنند نيكوتر آن را آن گروه آنانند كه هدايت نمود ايشانرا خداوند و آن گروه ايشانند خردمندان
آيا پس كسى كه واجب شد بر او وعده عذاب دوزخ آيا پس تو نجات ميدهى كسى را كه در آتش است
لكن آنانكه ترسيدند از پروردگارشان براى ايشان است منازل رفيعه‌اى كه از بالاى آنها منازل رفيعه‌اى است بنا شده جارى ميشود از زير آنها نهرها اين است وعده خدا تخلّف نميكند خدا وعده خود را.
تفسير
خداوند سبحان به پيغمبر خود دستور داده كه طريقه خود را در خدا پرستى براى كفار مكه بيان فرمايد باين تقريب كه من مأمور شدم از جانب خدا كه عبادت نمايم او را و خالص كنم براى خدا ديانت خود را از شرك بتمام اقسام و انواع آن و نيز مأمور شدم كه اول مطيع و منقاد خدا باشم و مقدّم باشم در اطاعت و انقياد و توابع آن كه فضل و شرف و ثواب است بر تمام بندگان مطيع و منقاد حق در دنيا و آخرت و آنكه من ميترسم اگر معصيت كنم خدا را از عذاب روز قيامت كه روز بسيار بزرگى است و من مأموريت خود را انجام داده و خواهم داد و غير خدا را با او در عبادت خود شريك نمى‌نمايم تا دين من خالص براى او باشد شما هم هر چه و هر كس را ميخواهيد غير از خدا عبادت كنيد فعلا من بشما كار ندارم بحال خودتان واگذارتان نمودم تا فرمان الهى برسد ولى بدانيد كه شما از افراد حقيقى و كامل زيانكارانيد چون منافع خود و خانواده خود را كه به تبع شما بر كفر باقى ماندند
جلد 4 صفحه 490
از دست داده و خودتان و آنها را متضرّر نموديد در روز قيامت چون منازل بهشتى خودتان را بدل نموديد بمنازل جهنمى و اين خود زيانكارى واضحى است كه جاى ترديد در آن نيست و منازل آنها در جهنم از اين قرار است كه طبقات آتش مانند خيمه‌هائى كه هر يك فوق ديگرى برپا شده باشد بر اهلش احاطه دارد بطوريكه زير پاى اهل هر خيمه آتشينى خيمه آتشين ديگر است كه اهلى دارد تا برسد بدرك اسفل كه آن مخصوص بمنافقين اين امّت و دشمنان آل محمد صلى اللّه عليه و اله است و اين جهنم يا اين عذاب است كه خداوند ميترساند بآن بندگان خود را و ميفرمايد اى بندگان من پس بترسيد از عذاب من و آنانكه اجتناب نمودند از عبادت شيطان و هر طاغى ياغى با خدا مانند فرعون و نمرود و شدّاد و گوساله و سامرى اين امّت و توبه نمودند از كفر و خلاف و رجوع نمودند بخدا و اولياء او براى ايشان است بشارت ببهشت كه فوق همه بشارات است پس بشارت بده اى پيغمبر بندگان مرا آنانكه قوّه ادراك و تميزشان بقدرى است كه گوش ميدهند بسخنان حق و باطل پس پيروى ميكنند از حق و در بين سخنان حق اختيار مينمايند بهتر و برتر را اينها هستند كه مهتدى بهدايت الهى شدند و اينها هستند كه داراى عقول سليمه خالى از اوهامند چنانچه در كافى از امام كاظم عليه السّلام نقل شده كه اين بشارت براى اهل عقل و فهم است و از امام صادق عليه السّلام براويان احاديث ائمه اطهار كه كم و زياد در آن نمى‌كنند تفسير شده است و پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله نبايد ملول باشد از آنكه بعضى گوش شنوا ندارند و مواعظ آن حضرت در آنها اثر نمى‌كند چون جاى تعجب است كسى را كه خدا مقدّر نموده در جهنم معذّب باشد كسى بتواند از آتش نجات دهد و تكرار استفهام براى تأكيد و ضمير مفعول در تنقذ براى تصريح بنوع عذاب تبديل بمن فى النّار شده و اصل كلام افمن حقّ عليه كلمة العذاب انت تنقذه است و كسانيكه تقوى و پرهيزكارى را شعار خود نمودند براى ايشان است در بهشت قصور رفيعه و منازل فوقانى چند طبقه بعضى فوق بعضى ساخته شده باعمال خودشان در دنيا كه در آنها سكونت نموده از مناظر بهشتى بيشتر ملتذّ شوند و از زير اين قصور عاليه و منازل رفيعه نهرهائى از آب شيرين گوارا جارى است و اين منازل بهشتى كه در مقابل آن منازل جهنمى است براى اهل جهنم مبدّل بمنازل سابق
جلد 4 صفحه 491
الذكر شده حال بايد ملاحظه كرد چه قدر ضرر نموده و زيانكار شده‌اند وعده داده است خدا وعده دادنى و خداوند از وعده خود تخلف نخواهد فرمود و آن غرفه‌ها از قرارى كه پيغمبر صلى اللّه عليه و اله براى امير المؤمنين عليه السّلام بيان فرموده بروايت كافى از امام باقر عليه السّلام براى اولياء خدا از درّ و ياقوت و زبر جد بنا شده و سقفها مركّب از طلا و نقره است و فرش‌ها از حرير و ديباى متعدّد رنگارنگ روى هم افتاده ولاى آنها مشك و عنبر پاشيده شده و هر غرفه‌اى هزار در طلا دارد و ساير تشريفات هم لابد بدين منوال است رزقنا اللّه تعالى انشاء اللّه.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ الَّذِينَ اجتَنَبُوا الطّاغُوت‌َ أَن يَعبُدُوها وَ أَنابُوا إِلَي اللّه‌ِ لَهُمُ البُشري فَبَشِّر عِبادِ «17» الَّذِينَ يَستَمِعُون‌َ القَول‌َ فَيَتَّبِعُونَ أَحسَنَه‌ُ أُولئِكَ الَّذِينَ هَداهُمُ اللّه‌ُ وَ أُولئِكَ هُم أُولُوا الأَلباب‌ِ «18»
و كساني که دوري كردند و تجنب نمودند طاغوت را اينكه او را عبادت كنند و اطاعت كنند و انابه و رجوع الي اللّه كردند از براي آنها بشارت است پس بشارت ده اي رسول محترم بندگان مرا آن كساني که استماع ميكنند فرمايشات تو را پس متابعت ميكنند بهتر آن را اينها كساني هستند که خداوند آنها را هدايت فرموده و اينها صاحب عقل و ادراك هستند.
وَ الَّذِينَ اجتَنَبُوا الطّاغُوت‌َ از كافي مسندا از ابي بصير از حضرت صادق (ع) فرمود
(کل راية ترفع قبل قيام القائم (ع) فصاحبها طاغوت)
و نيز از حضرت باقر (ع) حديث مفصلي نقل فرموده مسندا که يك جمله او ميفرمايد
(و الجبت و الطاغوت فلان و فلان و فلان)
و ما در مجلد سيم اينکه تفسير در ذيل آية الكرسي آيه 257 سوره بقره صفحه 23 وَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَولِياؤُهُم‌ُ الطّاغُوت‌ُ گفتيم شيطان و رؤساء اهل ضلال و سلاطين كفر و جور و امراء ظلم و دعات باطل طاغوت هستند.
أَن يَعبُدُوها اطاعت آنها را نكنند و آنها را اولياء خود ندانند و از آنها دوري كنند.
وَ أَنابُوا إِلَي اللّه‌ِ توجه بخدا داشته باشند و انابه و رجوع به او كنند و اطاعت اوامر او كنند و از مخالفت و معاصي و نواهي او اجتناب كنند.
لَهُمُ البُشري اختصاص بآنها دارد بشارات پروردگار.
فَبَشِّر پس رسول محترم بشارت ده آنها را و آنها كساني هستند عِبادِ الَّذِينَ يَستَمِعُون‌َ القَول‌َ استماع كلام الهي و فرمايشات نبي اكرم و اولياء حقه الهي و علماء دين ميكنند.
جلد 15 - صفحه 298
فَيَتَّبِعُونَ أَحسَنَه‌ُ آن راهي که بهتر و نيكوتر است ميگيرند و ميروند که بهترين راه‌ها اتيان بواجبات و مندوبات و ترك محرمات و مكروهات و تصفيه اخلاق حميده و ازاله صفات خبيثه و ايمان بجميع عقائد حقه که احسن القول است.
أُولئِكَ الَّذِينَ هَداهُمُ اللّه‌ُ اينها بهدايت الهي هدايت شدند و مهدي گشتند.
وَ أُولئِكَ هُم أُولُوا الأَلباب‌ِ صاحبان عقل که از امير المؤمنين پرسيدند از معناي عقل فرمود
«العقل ما عبد به الرحمن و اكتسب به الجنان»
و غير اينکه نكري است.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 17)- بندگان حقیقی خدا: باز در اینجا، قرآن از روش مقایسه بهره‌گیری کرده، و در مقابل مشرکان متعصب و لجوجی که سرنوشتی جز آتش دوزخ ندارند سخن از بندگان خاص و حقیقت جوی پروردگار به میان آورده، می‌گوید: و کسانی
ج4، ص218
که از عبادت طاغوت پرهیز کردند و به سوی خدا بازگشتند بشارت از آن آنهاست» (وَ الَّذِینَ اجْتَنَبُوا الطَّاغُوتَ أَنْ یَعْبُدُوها وَ أَنابُوا إِلَی اللَّهِ لَهُمُ الْبُشْری).
«اجتناب از طاغوت» دوری از هر گونه شرک و بت پرستی و هوی پرستی و شیطان پرستی و تسلیم در برابر حاکمان جبّار و سلطه گران ستمکار را فرا می‌گیرد و «أَنابُوا إِلَی اللَّهِ» جامع روح تقوا و پرهیزکاری و ایمان است، و البته چنین کسانی در خور بشارتند.
سپس برای معرفی این بندگان ویژه می‌گوید: «پس بندگان مرا بشارت ده» (فَبَشِّرْ عِبادِ).
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
تفسیر های فارسی
ترجمه تفسیر المیزان
تفسیر خسروی
تفسیر عاملی
تفسیر جامع
تفسیر های عربی
تفسیر المیزان
تفسیر مجمع البیان
تفسیر نور الثقلین
تفسیر الصافی
تفسیر الکاشف
پانویس
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
- محمدباقر محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه.
