آیه 14 سوره تغابن
| <<13 | آیه 14 سوره تغابن | 15>> | |||||||||||||
| |||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
الا ای اهل ایمان، زنان و فرزندان شما هم برخی (که شما را از طاعت و جهاد و هجرت در دین باز دارند) دشمن شما هستند، از آنان حذر کنید، و اگر (از عقاب آنها پس از توبه آنان) عفو و آمرزش و چشم‌پوشی کنید خدا هم (در حق همه شما) بسیار آمرزنده و مهربان است.
ای اهل ایمان! به راستی برخی از همسران و فرزندانتان [به علت بازداشتن شما از اجرای فرمان های خدا و پیامبر] دشمن شمایند؛ بنابراین از [عمل به خواسته های بی جای] آنان [که مخالف احکام خداست] بپرهیزید، و اگر [از آزار و رنجی که به شما می دهند] چشم پوشی کنید و سرزنش کردن آنان را ترک نمایید و از آنان بگذرید [خدا هم شما را مورد الطاف بی کرانش قرار می دهد]؛ زیرا خدا بسیار آمرزنده و مهربان است.
اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، در حقيقت برخى از همسران شما و فرزندان شما دشمن شمايند، از آنان بر حذر باشيد، و اگر ببخشاييد و درگذريد و بيامرزيد، به راستى خدا آمرزنده مهربان است.
اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، بعضى از زنان و فرزندانتان دشمن شما هستند. از آنها حذر كنيد. و اگر عفو كنيد و چشم بپوشيد و گناهشان پوشيده داريد، خدا آمرزنده و مهربان است.
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! بعضی از همسران و فرزندانتان دشمنان شما هستند، از آنها برحذر باشید؛ و اگر عفو کنید و چشم بپوشید و ببخشید، (خدا شما را می‌بخشد)؛ چرا که خداوند بخشنده و مهربان است!
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
*فاحذروهم: حذر: احتراز از شىء مخوف.
- تصفحوا: صفح. اغماض و عدم ملامت. راغب گويد: آن ترك ملامت و از عفو ابلغ است. استعمال قرآن اين سخن را تأييد مىكند.[۱]
نزول
«شیخ طوسى» گویند: ابن عباس گوید: این آیه درباره عده اى از مسلمین نازل شده که در مکه مسلمان شدند و اراده هجرت به مدینه نمودند ولى زنان و اولاد آنها مانع شده بودند. چنان که عطاء بن یسار گوید که اینان اراده عزت از راه هجرت کردند و زنان و فرزندانشان مانع شدند.
مجاهد گوید: درباره قومى نازل شده که اراده اطاعت از خداوند کردند ولى آنها را مانع گردیده بودند.[۲]
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْواجِكُمْ وَ أَوْلادِكُمْ عَدُوًّا لَكُمْ فَاحْذَرُوهُمْ وَ إِنْ تَعْفُوا وَ تَصْفَحُوا وَ تَغْفِرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ «14»
اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! برخى از همسران و فرزندانتان براى شما دشمنند (كه شما را از راه خدا بازمى‌دارند)، پس از آنان بر حذر باشيد و اگر (آزار و خطايشان را) عفو كنيد و چشم بپوشيد و درگذريد، پس (بدانيد كه) خداوند آمرزنده مهربان است.
نکته ها
«عفو» به معناى گذشت و «صفح» به معناى ترك سرزنش و «مغفرت» به معناى از ياد بردن و به فراموشى سپردن است و اين سه امر (عفو و صفح و مغفرت) سه گام در برخورد با خطاهاى ديگران و از جمله همسر و فرزند است.
امام باقر عليه السلام فرمود: هنگامى كه مسلمانان مكه بناى هجرت را گذاشتند، بعضى همسران و فرزندان، مانع آنها شده و با سوگند مى‌گفتند: تو را به خدا هجرت نكن و عده‌اى مى‌پذيرفتند و مى‌ماندند. «1» لذا اين آيه نازل شد و مردان را از پذيرش اين خواستِ همسران و فرزندان
«1». تفسير نورالثقلين.
جلد 10 - صفحه 86
كه مخالف فرمان رسول خدا بوده برحذر داشت.
همسر و فرزندى كه مانع انجام وظيفه شوند، آخرت و بهشت انسان را مى‌گيرند و لذا اين گونه همسران و فرزندان دشمن شمرده شده‌اند.
در تمام قرآن، هيچ كجا كلمات عفو و صفح و مغفرت، پشت سر هم نيامده است، جز در مورد زندگى خانوادگى با همسر و فرزند. يعنى حتى در موردى كه هم فكرى نيست و بايد از آنان بر حذر بود، باز هم عفو و صفح و مغفرت را بايد مراعات كرد.
با توجه به شأن نزول، معيار شناخت دوست از دشمن، تشويق به كارهاى خير يا مانع تراشى در برابر انجام عمل خير است. كسى كه به خاطر منافع خود، ديگرى را از انجام وظيفه‌اش باز مى‌دارد، دشمن اوست.
بعضى از مهاجران، به همسر و فرزند خود مى‌گفتند: ما هجرت مى‌كنيم و اگر شما پشيمان شديد و هجرت كرديد، ما در مدينه شما را تحويل نخواهيم گرفت. لذا ادامه آيه مى‌فرمايد:
گرچه آنان در مكه مانع هجرت شما بودند، ولى اكنون كه به شما ملحق شده‌اند، گذشته آنان را ببخشيد و سرزنش نكنيد. «1»
مشابه اين آيه را در سوره نور آيه 22 نيز مى‌خوانيم: «وَ لْيَعْفُوا وَ لْيَصْفَحُوا أَ لا تُحِبُّونَ أَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَكُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ» مردم بايد عفو و گذشت كنند، آيا دوست نداريد كه خدا شما را ببخشد و خداوند بخشنده و مهربان است. (آرى اگر ما ديگران را بخشيديم، خداوند نيز ما را مى‌بخشد)
گرچه عفو كردن «تَعْفُوا» و سرزنش نكردن «تَصْفَحُوا» مهم است، ولى به كلى ناديده گرفتن خطا «تَغْفِرُوا» مهم‌تر است؛ لذا اولًا كلمه «تَغْفِرُوا» بعد از آن دو آمده است كه نشان دهنده مرحله بالاترى از عفو و صفح است. ثانياً در پايان آيه خداوند به «غَفُورٌ» توصيف شده است، با اين كه خداوند به دو صفت ديگر نيز متّصف شده است: «كانَ اللَّهُ عَفُوًّا غَفُوراً» «2» و يا در دعا مى‌خوانيم: «يا كريم الصفح».
«1» تفسير نمونه
«2» نساء 99
جلد 10 - صفحه 87
در رهبرى امت نيز قرآن به پيامبرش سه دستور مى‌دهد: «فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَ شاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ» «1» يعنى علاوه بر گذشت و به كلى صرف نظر كردن لغزشها و بالاتر از همه مشورت كردن و شخصيت دادن به مردم لازم است.
از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله نقل شده است: زمانى خواهد آمد كه هلاك مرد به دست همسر و فرزندش خواهد بود. زيرا آنان مرد را به خاطر فقرش سرزنش مى‌كنند و او براى تأمين خواسته‌هاى آنان، به هر كارى دست مى‌زند و هلاك مى‌شود. «يسخرانه بالفقر فيركب مراكب السوء فيهلك» «2»
پیام ها
1- لازمه ايمان واقعى، مقاومت در برابر خواسته‌هاى عاطفى و به ناحق همسر و فرزند است، گرچه ممكن است دشمنى آنان را به همراه داشته باشد. «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْواجِكُمْ وَ أَوْلادِكُمْ عَدُوًّا لَكُمْ»
2- تنها بعضى از همسران و فرزندان، مانع‌تراشى مى‌كنند، نه همه. «مِنْ أَزْواجِكُمْ»
3- بايد مراقب بوده و فريب همسران و فرزندان نااهل را نخورد. «فَاحْذَرُوهُمْ»
4- گرچه نبايد تسليم خواسته‌هاى نابجايى همسر و فرزندان شد، ولى رابطه عفو و گذشت و بخشش را مراعات كنيد. «فَاحْذَرُوهُمْ وَ إِنْ تَعْفُوا وَ تَصْفَحُوا وَ تَغْفِرُوا»
5- در مسير خطاپوشى، تا آخرين مرحله پيش رويد؛ ببخشيد، سرزنش نكنيد و به ياد خودتان هم نياوريد. «تَعْفُوا وَ تَصْفَحُوا وَ تَغْفِرُوا»
6- تعادل ميان وظيفه و غريزه در زندگى خانوادگى لازم است، نه به خاطر عواطف و غرايز، دست از وظيفه و هجرت و جهاد برداريد و نه به خاطر انجام وظيفه، عواطف خانوادگى را ناديده بگيريد. «فَاحْذَرُوهُمْ وَ إِنْ تَعْفُوا وَ تَصْفَحُوا وَ تَغْفِرُوا»
7- به دنبال عفو و مغفرت شما، عفو و مغفرت الهى است. «إِنْ تَعْفُوا وَ تَصْفَحُوا
«1». آل‌عمران، 159.
«2». تفسير مراغى.
جلد 10 - صفحه 88
وَ تَغْفِرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ»
8- مغفرت الهى، همراه با رحمت و الطاف ويژه است. اگر شما ديگران را ببخشيد، خداوند هم شما را مى‌بخشد و هم مورد لطف ويژه قرار مى‌دهد.
«فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْواجِكُمْ وَ أَوْلادِكُمْ عَدُوًّا لَكُمْ فَاحْذَرُوهُمْ وَ إِنْ تَعْفُوا وَ تَصْفَحُوا وَ تَغْفِرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ «14»
شأن نزول: از ابن عباس منقول است كه بعد از هجرت حضرت، جمعى از اهل اسلام قصد مهاجرت مدينه نمودند. زنان و فرزندان به تضرع و زارى گفتند:
شما مى‌رويد، ما اينجا ضايع شويم. آنها هم به سبب شفقت به آنها، از هجرت بازماندند، آيه نازل شد:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا: اى كسانى كه ايمان آورديد به خدا و رسول و معاد، إِنَّ مِنْ أَزْواجِكُمْ: بدرستى كه بعضى از زنان شما، وَ أَوْلادِكُمْ: و اولادان شما كه مانع هجرت مى‌شوند، و در امر دين با شما امتناع مى‌كنند و نشوز و عقوق ورزند، عَدُوًّا لَكُمْ: دشمنانند مر شما را، زيرا نمى‌گذارند شما به مثوبات اخرويه و درجات عاليه فايز شويد. فَاحْذَرُوهُمْ: پس حذر كنيد از ايشان و به مكائد و تملق و تضرع آنان، فريفته نشويد تا شما را از راه نبرند و از هجرت كه
«1» اصول الكافى، جلد 2، صفحه 63.
«2» بحار الانوار، جلد 71، صفحه 135، حديث 12.
جلد 13 - صفحه 200
مثمر حصول بهشت است، باز ندارند.
تبصره: اين مقدمه ثابت شده كه آيات قرآنى عبرت به عموم لفظ است نه خصوص سبب. بنابراين آيه شريفه گرچه نزولش خاص باشد، لكن مفاد آن عام است به تمام مردمان در هر عصر و زمان، كه حذر كنيد و بيانديشيد از زنان و اولادان خود، كه دشمنان شمايند در وقتى كه بخواهند مانع شوند از انجام وظيفه دينى و اوامر سبحانى، پس حذر كنيد كه فريفته نشويد به مكايد و تملق و چاپلوسى آنان، و به ناگاه بربايند شما را و شما هم به سبب محبت و شفقت و علاقه‌مندى به آنان، تقصير كنيد در انجام وظيفه، و خود را بازداريد از ثواب ابديه و نعمت سرمديه به اطاعت فرامين سبحانيه.
حضرت امير المؤمنين عليه السّلام در كلام خود فرمايد: فاتّقوا شرار النّساء و كونوا من خيارهنّ على حذران امرتكم بالمعروف فخالفوهنّ كيلا بطمعن منكم فى المنكر. پس بترسيد و بپرهيزيد زنان بد را، و باشيد از خوبان آنها در حذر، اگر امر كردند شما را به معروف، پس مخالفت كنيد ايشان را، براى اينكه طمع نكنند از شما منكرات را.
بعد از نزول اين آيه، مهاجرين هجرت كردند. وقتى به مدينه رسيدند، ديدند كسانى كه پيش از ايشان مهاجرت كرده بودند، هر يك فقيهى كامل و دانائى فاضل شدند. قصد عقوبت زنان و فرزندان نمودند، آيه نازل شد: وَ إِنْ تَعْفُوا: و اگر درگذريد از گناه ازواج و اولاد به ترك معاقبت ايشان، وَ تَصْفَحُوا: و روى بگردانيد از معاتبه ايشان در آنچه از ايشان صادر شده، وَ تَغْفِرُوا: و بپوشيد آن را و عذر ايشان بپذيريد، فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ: پس بدرستى كه خداى تعالى بسيار بسيار آمرزنده و مهربان است، از ايشان درگذرد. و با شما همان معامله نمايد كه شما با آنها بجا آوريد، از عفو، صفح و مغفرت و معذلك مزيت تفضل بر شما كرامت فرمايد.
تبصره: عفو و صفح، از صفات حسنه و عام است نسبت به هر كسى كه تعدى كند، خواه اقربا باشد يا ديگرى عفو، گذشت و ترك عقوبت گناه است. صفح، ترك سرزنش و توبيخ باشد. و از اخلاق حسنه است كه
جلد 13 - صفحه 201
خداى تعالى امر فرموده، و از صفات الهى باشد، و بنده مؤمن آيا دوست ندارد كه متصف به صفات اللّه شود، چنانچه مى‌فرمايد: وَ لْيَعْفُوا وَ لْيَصْفَحُوا أَ لا تُحِبُّونَ أَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَكُمْ.
نهج البلاغه- حضرت امير المؤمنين عليه السّلام فرمايد: اذا قدرت على عدوّك فاجعل العفو عنه شكرا للقدرة عليه: هرگاه توانائى يافتى بر دشمن خود، پس قرار ده عفو از او را شكر توانائى بر او.
و قال عليه السّلام: اولى النّاس بالعفو اقدرهم على العقوبة. فرمود: اولى‌ترين مردمان به عفو، قادرترين آنهاست به عقوبت.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
ما أَصابَ مِنْ مُصِيبَةٍ إِلاَّ بِإِذْنِ اللَّهِ وَ مَنْ يُؤْمِنْ بِاللَّهِ يَهْدِ قَلْبَهُ وَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْ‌ءٍ عَلِيمٌ «11» وَ أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ فَإِنْ تَوَلَّيْتُمْ فَإِنَّما عَلى رَسُولِنَا الْبَلاغُ الْمُبِينُ «12» اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ وَ عَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ «13» يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْواجِكُمْ وَ أَوْلادِكُمْ عَدُوًّا لَكُمْ فَاحْذَرُوهُمْ وَ إِنْ تَعْفُوا وَ تَصْفَحُوا وَ تَغْفِرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ «14» إِنَّما أَمْوالُكُمْ وَ أَوْلادُكُمْ فِتْنَةٌ وَ اللَّهُ عِنْدَهُ أَجْرٌ عَظِيمٌ «15»
فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ وَ اسْمَعُوا وَ أَطِيعُوا وَ أَنْفِقُوا خَيْراً لِأَنْفُسِكُمْ وَ مَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ «16» إِنْ تُقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً يُضاعِفْهُ لَكُمْ وَ يَغْفِرْ لَكُمْ وَ اللَّهُ شَكُورٌ حَلِيمٌ «17» عالِمُ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ «18»
جلد 5 صفحه 216
ترجمه
نميرسد هيچ مصيبتى مگر باذن خدا و هر كه ايمان آورد بخدا راهنمائى ميكند دلش را و خدا بهمه چيز دانا است
و اطاعت كنيد خدا را و اطاعت كنيد پيغمبر را پس اگر روى بگردانيد پس جز اين نيست كه بر عهده فرستاده ما رسانيدن آشكار است
خداوند نيست معبود بحقّى مگر او و بر خدا پس بايد توكّل كنند گروندگان
اى كسانيكه ايمان آورديد همانا بعضى از زنان و فرزندان شما دشمنند براى شما پس حذر كنيد از آنان و اگر عفو كنيد و در گذريد و بپوشانيد پس همانا خدا آمرزنده مهربانست
جز اين نيست كه مالها و فرزندانتان آزمايش است براى شما و خدا نزد او مزد بزرگ است
پس بترسيد از خداوند هر قدر ميتوانيد و بشنويد و اطاعت كنيد و انفاق نمائيد كه بهتر باشد براى خود شما و هر كه نگاهداشته شود از بخل نفس خود پس آن جماعت آنان رستگارانند
اگر قرض دهيد بخدا قرضى نيكو زياده ميگرداند آنرا براى شما و ميآمرزد شما را و خداوند شكرپذير بردبار است
داناى پنهان و آشكار ارجمند درست كار است.
تفسير
تمام امور عالم بتقدير و مشيّت الهى جارى است و از آن جمله مصيبت و بلا است كه باولياء خدا ميرسد بدستور او ولى چون مؤمن ايمان بخدا دارد و ميداند هر چه از او ميرسد خير و صلاح است خداوند دل او را هدايت بصبر و سكون فرموده و نگهدارى ميفرمايد از جزع و بى‌صبرى و تشويش و علم خداوند احاطه دارد بتمام اشياء و مصالح و مفاسد امور و قلوب بندگان و آنچه در آنها جاى دارد از ايمان و بردبارى و رضا و تسليم بمقدّرات بارى و مردم بايد اطاعت نمايند اوامر خدا و پيغمبر را چون بر نفع خودشان ميباشد و در صورت اعراض و تخلّف ضرر بر خودشان وارد شده نه بر خدا و پيغمبر زيرا معلوم است ذات اقدس الهى منزّه است
جلد 5 صفحه 217
از عروض عوارض و وظيفه پيغمبر هم جز ابلاغ احكام نيست كه انجام داده و از لوازم ايمان بخداوند يگانه جامع صفات كماليّه توكل باو است كه آن عبارت است از رضا بتقدير و اطمينان بتدبير و تفويض امور باو و مستفاد از نقل قمّى ره از امام باقر عليه السّلام آنستكه بعد از هجرت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم از مكّه بمدينه مسلمانانى كه ميخواستند به تبع آنحضرت هجرت نمايند مبتلا بممانعت زنان و فرزندان ميشدند بعضى از آنان اطاعت ميكردند و توقف مينمودند پس خداوند آن بعض را تحذير فرمود و منع از اطاعت آنها و بعضى آنانرا ميگذاشتند و هجرت مينمودند و ميگفتند اگر با ما نيائيد ما ديگر نگهدار شما نيستيم و آنها بعدا ميآمدند و خداوند امر فرمود بنگهدارى و عفو و اغماض از خطاى آنها و ظاهر آيه شريفه كه شأن نزول آن ذكر شد اخبار از امر عادى نوعى است كه بيشتر زنان و فرزندان در دل طالب مرگ شوهران و پدران خودشانند چون اگر آنها متموّل باشند مايلند بمردن آنها و بردن ارث و اگر فقير باشند مايلند برفع رحمتشان و كمتر زن و فرزندى است كه علاقه بوجود و ثواب خدمت شوهر و پدر خود را داشته باشد لذا بايد از مكر و اطاعت آنها در حذر و بر كنار بود و اگر از آنان خلاف وظيفه نسبت و رسم مودّت چيزى بروز نمود بعفو و اغماض و خطاپوشى بايد از آن درگذشت و متّصف بصفات الهى كه از آن جمله مغفرت و رحمت است شد و جز اين نيست كه اموال و اولاد امتحان و آزمايش است براى مردم از جانب خداوند تا معلوم شود بر خودشان و خلق كه تا چه اندازه در محبّت و اطاعت خداوند پابرجا و ثابتند اگر از مال و اولاد در راه خدا صرف نظر نمودند محبّت و اطاعت آنها نسبت بخدا ثابت ميشود و الّا فلا و بر فرض ثبوت اجر الهى براى آنها بزرگتر و برتر است از آثار خيريّه زن و فرزند و تمام دنيا و ما فيها و شايد مراد از فتنه ابتلاء بزن و فرزند و انصراف از ذكر خدا باشد چنانچه در مجمع نقل نموده كه روزى پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم مشغول بخطبه خواندن بود كه حسن و حسين عليهما السلام وارد شدند با دو پيراهن سرخ كه در بر داشتند و راه ميرفتند و بزمين مى‌افتادند پس پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم از منبر بزير آمد و گرفت آندو را و در كنار خود بر منبر جاى داد و
جلد 5 صفحه 218
فرمود خداوند تعالى راست فرموده انّما اموالكم و اولادكم فتنه من نظر باين دو كودك نمودم كه راه ميروند و مى‌افتند صبر ننمودم و سخن خود را قطع كردم و ثانيا مشغول بخطبه شد و در نهج البلاغه است كه نگوئيد خدايا پناه مى‌برم من بتو از فتنه چون كسى نيست كه گرفتار فتنه نباشد كسيكه ميخواهد پناه بخدا ببرد بايد پناه ببرد از فتنه‌هائى كه موجب گمراهى ميشود چون خداوند فرموده و بدانيد جز اين نيست كه اموال و اولاد شما فتنه است و هر كس بايد بقدر استطاعت و تمكّن خود سعى نمايد در تحصيل تقوى و پرهيزكارى و خدا ترسى باستماع مواعظ قرآنيه و اطاعت اوامر الهيّه و انفاق مال خود در راه خدا كه مطلق خيرات است و نتيجه باقيه آن بخود شخص عايد ميشود در دنيا و آخرت و كلمه خيرا محتمل است صفت انفاقا مقدّر باشد و محتمل است خبر يكون باشد كه محذوف شده و ميشود مفعول أنفقوا باشد چون خير در كلام الهى بر مال اطلاق شده و بهترين اموال آن مالى است كه در تحصيل رضاى خدا صرف شود و كسانيكه محفوظ بمانند از بخل نفس خودشان براى اعتياد به انفاق اگر چه بتدريج باشد و باداء اقلّ واجب از حقوق الهى آنان اهل نجات و فوز و فلاح خواهند بود در مجمع از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه كسيكه زكوة مال خود را ادا نمايد از بخل نفس خود محفوظ مانده است و صرف مال در راهى كه خداوند بآن امر فرموده مانند آنستكه آنمال را بخدا قرض داده و عوض آنرا از خدا ميخواهد و خوبى آن بخلوص نيّت و افضليّت جهت و رجاء حيات و عدم ترقّب ممات و امثال اينها است و خدا عوض آنرا از ده برابر تا هفتصد برابر و بيشتر زياد ميكند و باو مسترد ميفرمايد در دنيا و آخرت و ميآمرزد او را ببركت انفاق چون خدا شكرپذير است باين معنى كه جزاى شكر را بنحو اكمل عطا خواهد فرمود و مى‌بخشد زياد را در مقابل كم و بردبار است كه تعجيل در عقوبت نميكند و آگاه است از تمام امور چه مخفى باشد چه آشكار و چه محسوس باشد و چه معقول و چه موجود باشد و چه معدوم و
جلد 5 صفحه 219
ارجمند و توانا و غالب و قاهر است و نيز دانا و محكم كار و درست كردار است و قدرت و علمش بى‌پايان است در مجمع از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه هر كس سوره تغابن را در نماز واجب خود بخواند شفيع او باشد در روز قيامت و شاهد عدلى شود براى او كه شهادتش قبول است پس از او جدا نميشود تا داخل كند او را در بهشت و الحمد للّه رب العالمين و صلّى اللّه على محمد و آله الطاهرين.
جلد 5 صفحه 220
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ مِن أَزواجِكُم وَ أَولادِكُم عَدُوًّا لَكُم فَاحذَرُوهُم وَ إِن تَعفُوا وَ تَصفَحُوا وَ تَغفِرُوا فَإِنَّ اللّه‌َ غَفُورٌ رَحِيمٌ «14»
اي كساني که ايمان آورده‌ايد محققا بعض زنهاي شما و اولاد شما دشمن شما هستند پس از آنها در حذر باشيد و اگر از آنها عفو كنيد و گذشت كنيد و ببخشيد پس محققا خداوند غفور و رحيم است شما را ميآمرزد و تفضل ميكند.
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ مِن أَزواجِكُم وَ أَولادِكُم عَدُوًّا لَكُم من تبعيضيه است يعني بعض أزواج و اولاد شما دشمن شما هستند دشمني آنها مجرد عداوت ظاهريه نيست که اذيت و ظلم كنند نسبت به شما بلكه بسا از شما توقعاتي دارند که شما را منع ميكنند از اتيان بواجبات الهي از نماز و زكاة و خمس و حج و هجرت براي تحصيل علم دين و ساير واجبات و اعمال صالحه يا شما را وادار ميكنند بارتكاب محرمات جعبه ساز ميخواهند بردن آنها را بدون حجاب در تماشا خانه‌ها و سينماها و مراكز فحشاء يا بكارهاي زشت که امروز بسيار رواج دارد.
فَاحذَرُوهُم پس از آنها در حذر باشيد اطاعت آنها را نكنيد كوتاهي در تكاليف ديني نكنيد مرتكب معاصي نشويد که روزگار خود و آنها را سياه ميكنيد و بعقوبت و عذاب الهي گرفتار ميشويد.
وَ إِن تَعفُوا از تقصيرات و توقعات آنها.
وَ تَصفَحُوا و گذشت كنيد از مؤاخذه آنها.
وَ تَغفِرُوا و پرده پوشي كنيد عيوب آنها را و ببخشيد گناهان آنها را.
فَإِنَّ اللّه‌َ پس خداوند تبارك و تعالي.
غَفُورٌ آنهم ميآمرزد گناهان شما را.
جلد 17 - صفحه 45
رَحِيمٌ و براي اينکه گذشت شما شما را مشمول رحمت خود ميفرمايد:
و بالجمله رفتار با ازدواج و اولاد نبايد گوش بتوقعات آنها داد اگر تقاضاي امر غير مشروعي كردند و نبايد با آنها ستيزگي و مخالفت نمود که هر دو مورث فساد زياد و دوئيت و جدايي بين شما و آنها ميشود.
برگزیده تفسیر نمونه
]
اشاره
(آیه 14)
شأن نزول:
در روایتی از امام باقر علیه السّلام می‌خوانیم: که در مورد آیه «انّ من ازواجکم ...» فرمود: منظور این است که وقتی بعضی از مردان می‌خواستند هجرت کنند پسر و همسرش دامن او را می‌گرفتند و می‌گفتند: تو را به خدا سوگند که هجرت نکن، زیرا اگر بروی ما بعد از تو بی‌سرپرست خواهیم شد، بعضی می‌پذیرفتند و می‌ماندند، آیه نازل شد و آنها را از قبول این گونه پیشنهادها و اطاعت فرزندان و زنان در این زمینه‌ها بر حذر داشت.
اما بعضی دیگر اعتنا نمی‌کردند و می‌رفتند ولی به خانواده خود می‌گفتند: به خدا اگر با ما هجرت نکنید و بعدا در (دار الهجرة) مدینه نزد ما آئید ما مطلقا به شما اعتنا نخواهیم کرد، ولی به آنها دستور داده شد که هر وقت خانواده آنها به آنها پیوستند گذشته را فراموش کنند و جمله «و ان تعفوا و تصفحوا ...» ناظر به همین معنی است.
تفسیر:
اموال و فرزندانتان وسیله آزمایش شما هستند! از آنجا که در آیات گذشته فرمان به اطاعت بی‌قید و شرط خدا و رسولش آمده بود، و نیز یکی از موانع مهم این راه علاقه افراطی به اموال و همسران و فرزندان است در اینجا به مسلمانان در این زمینه هشدار می‌دهد.
نخست می‌گوید: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! بعضی از همسران و فرزندانتان دشمنان شما هستند، از آنها بر حذر باشید» (یا ایها الذین آمنوا ان من ازواجکم و اولادکم عدوا لکم فاحذروهم).
البته نشانه‌های این عداوت کم نیست گاه می‌خواهید اقدام به کار مثبتی همچون هجرت کنید دامان شما را می‌گیرند و مانع این فیض عظیم می‌شوند، و گاه انتظار مرگ شما را می‌کشند تا ثروت شما را تملک کنند، و مانند اینها.
البته این دشمنی گاه در لباس دوستی است و به گمان خدمت است، و گاه به راستی با نیت سوء و قصد عداوت انجام می‌گیرد، و یا به قصد منافع خویشتن.
ولی از آنجا که ممکن است این دستور بهانه‌ای برای خشونت و انتقام‌جوئی برگزیدǠتفسیر نمونه، ج5، ص: 206
و افراط از ناحیه پدران و همسران گردد بلافاصله در ذیل آیه برای تعدیل آنها می‌فرماید: «و اگر عفو کنید و چشم بپوشید و ببخشید (خداوند شما را مشمول عفو و رحمتش قرار می‌دهد) چرا که خداوند بخشنده و مهربان است» (و ان تعفوا و تصفحوا و تغفروا فان الله غفور رحیم).
بنابر این اگر آنها از کار خود پشیمان شدند و در مقام عذرخواهی برآمدند، و یا بعد از هجرت به شما پیوستند آنها را از خود نرانید، عفو و گذشت پیشه کنید، همان طور که انتظار دارید خدا هم با شما چنین کند.
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
تفسیر های فارسی
ترجمه تفسیر المیزان
تفسیر خسروی
تفسیر عاملی
تفسیر جامع
تفسیر های عربی
تفسیر المیزان
تفسیر مجمع البیان
تفسیر نور الثقلین
تفسیر الصافی
تفسیر الکاشف
پانویس
- ↑ تفسير احسن الحديث، سید علی اکبر قرشی، ج11، ص195
- ↑ ترمذى در صحیح خود و حاکم از ابن عباس روایت کنند که آیه درباره عده اى از اهل مکه نازل شده بود که مسلمان شدند ولى زنان و فرزندان آنها از آمدنشان به مدینه مانع شده بودند. وقتى وارد مدینه شدند، مردم آنها را دیدند و سرزنش کردند سپس این قسمت از آیه «وَ إِنْ تَعْفُوا وَ تَصْفَحُوا» نازل گردید و طبرى صاحب جامع البیان از عطاء بن یسار نقل کند که آیه درباره عوف بن مالک الاشجعى که داراى اهل و اولاد بود، نازل شد که وى را از رفتن به جنگ مانع شده بودند و مى گفتند: ما را به چه کسى مى سپارى؟ و نیز گوید: سوره تغابن مکیه است مگر پنج آیه آخر سوره که در مدینه نازل گردیده است.
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
- محمدباقر محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه.
