علی بن مهزیار اهوازی

علی بن مهزیار اهوازی از فقها و محدثان و دانشمندان نامور شیعه در قرن سوم هجری است که گذشته از مقام علمی و شخصیت معنوی و آثار ارزنده اش، در طرق بسیاری از احادیث شیعه واقع شده، و عموم علما و فقهای ما او را مورد تجلیل و وثوق و اعتماد کامل قرار داده، و روایاتش را از ائمه اطهار علیهم السلام با احترام پذیرفته اند. وی را از اصحاب امام رضا، امام جواد و امام هادی علیهم السلام شمرده اند.

معرفی اجمالی

شرح حال علی بن مهزیار اهوازی در تمام منابع و مآخذ رجالی از قبیل رجال برقی و رجال کشی و فهرست شیخ و رجال نجاشی و مدارک بعدی تقریباً به تفصیل که گویای همه چیز درباره اوست، آمده است. رجال برقی او را از اصحاب حضرت امام رضا علیه السلام بشمار آورده و از اصحاب امام محمدتقی و امام علی النقی علیهماالسلام هم.

شیخ طوسی در رجال او را از اصحاب حضرت رضا علیه السلام می داند و می گوید: دانشمندی موثق و دارای اعتقادی درست بود و از اصحاب امام جواد و امام هادی علیهم السلام نیز محسوب می دارد.

و در «فهرست» خود می نویسد: علی بن مهزیار اهوازی رحمت الله علیه دانشمندی جلیل القدر، دارای روایات فراوان و ثقه است. او راست سی و سه کتاب، مانند کتب حسین بن سعید با زیادت کتاب حروف القرآن، کتاب الانبیاء، کتاب البشارات.

نجاشی در رجال خود از این دانشمند گرانمایه چنین یاد می کند: «ابوالحسن علی بن مهزیار اهوازی، او از مردم دورق بود و از موالی است. پدرش نصرانی بود و اسلام آورد. و گفته اند که علی نیز در صغر سن نصرانی بود ولی بعد مسلمان شد، و خدا با شناخت اسلام و مذهب تشیع بر وی منت نهاد.

علی مهزیار علم فقه و شناخت احکام دینی را آموخت، و از حضرت امام رضا و امام جواد علیهماالسلام روایت کرده است و از اصحاب خاص امام محمدتقی علیه السلام بشمار می رفت، و از جانب حضرت وکالت داشت. بدین گونه در نزد آن حضرت مقامی بس بزرگ یافت، و نیز از اصحاب امام هادی علیه السلام هم بود، و در بعضی از نواحی وکیل آن ذوات مقدس بود.

راجع به او توقیعاتی مشتمل بر خوبی های وی از جانب امام جواد و امام هادی علیهم السلام خطاب به شیعیان صادر شده است. او در نقل روایاتش موثق بود. هیچ دانشمندی از وی نکوهش نکرده است. اعتقادی درست داشت، و کتاب های مشهوری تصنیف نموده است.

از جمله فقهائی که با علی بن مهزیار هم عصر بودند، حسین بن سعید اهوازی است. او نیز افتخار شاگردی سه تن از ائمه بزرگوار شیعه (علیهم السلام) را داشت و در کتابهای رجالی زمانی که از او سخن به میان آمده به نیکی از او یاد شده است. حسین اهوازی برادری بنام حسن نیز داشت که او هم از علمای معاصر علی بن مهزیار و دارای مقام والایی بود و در اغلب موارد نام این دو راوی اهل بیت در کنار هم ذکرمی شود.

ابن ندیم در فهرست خود از دانش و علم فراوان آن دو دانشمند یاد می کند: «دانش این دو برادر در عصر خود از هر دانشمند دیگری و سیعتر بود و در فقه از برجستگی خاص برخوردار بودند. آنها با حضرت جواد(ع) مصاحبت داشتند و از وجود آن حضرت بهره می جستند».

از دیگر بزرگان و دانشمندان عصر او، فرزند برومند وی، محمد بن علی بن مهزیار است که از اصحاب امام هادی(ع) شمرده می شود. وی بسیاری از افتخارات پدر را دارا و از جایگاه علمی خاصی برخوردار بود. از سید بن طاووس در کتاب «ربیع الشیعه» نقل شده که محمد بن علی بن مهزیار از سفیران و نمایندگان حضرت ولی عصر(عجل الله تعالی فرجه) بوده است.

اساتید و شاگردان

آیت الله خوئی(ره) اساتید و کسانی که علی بن مهزیار از آنان روایت نقل کرده را بیش از پنجاه نفر ذکر کرده اند. آری، او توفیق درک بزرگانی از فقهاء و محدثین را داشت، بزرگانی همچون:

محمد بن ابی عمیر، احمد بن اسحاق اشعری، احمد بن محمد بن ابی نصر، حسن بن علی بن فضال، حسن بن محبوب، حسین بن سعید اهوازی، حماد بن عیسی، صفوان بن یحیی، عبدالله بن یحیی، محمد بن اسماعیل بن بزیع، محمد بن حسن قمی، موسی بن قاسم،...

علی بن مهزیار اهوازی همانگونه که خود از محضر اساتید بهره می جست و وجود تشنه خود را سیراب می ساخت در گرد خویش عاشقانی را نیز پرورش می داد. آیت الله خوئی در کتاب رجالی خویش به بیش از بیست نفر از آنان اشاره کرده است. از آن جمله: احمد بن محمد بن خالد برقی، ابراهیم بن هاشم قمی هستند.

وفات

عاقبت عمر با برکت علی بن مهزیار بعد از سالیان سال زحمت و تلاش در مسیر احیای سنت اهل بیت عصمت و طهارت(ع) پایان پذیرفت و دوستان خود را به غمی جانکاه مبتلا ساخت. گرچه از تاریخ وفات آن راوی جلیل القدر اطلاع دقیقی در دست نیست، ولی سال رحلت او را حدود ۲۵۴ هجری تخمین زده اند. اکنون مزار شریف آن راوی بزرگوار در شهر اهواز دارای بارگاه و بقعه ای مجلل است و همه روزه خیل مشتاقان را پذیراست و مردم با عشق اهل بیت مرقد آن راوی اهل بیت را زیارت می کنند.

منابع

• علی دوانی، با تلخیص از کتاب مفاخر اسلام، جلد ۱، صفحه ۱۰۷.

• محمدرضا حیدریان، علی بن مهزیار اهوازی، مجله فرهنگ کوثر، مهر ۱۳۷۷، شماره ۱۹ ، صفحه ۳۸، در دسترس در پایگاه اطلاع رسانی حوزه، بازیابی: ۲۶ بهمن ۱۳۹۲.