فرازهایی از تاریخ پیامبر اسلام (کتاب)
کتاب «فرازهایى از تاریخ پیامبر اسلام» اثر آیت‌الله جعفر سبحانى، کتابى است جامع درباره تاریخ صدر اسلام که به زندگى و وقایع عمر شریف پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله)، از آغاز تولد تا پایان عمر پربرکت ایشان پرداخته است. کتاب به زبان فارسى و در سال ۱۳۴۹ش نوشته شده است.
محتویات
ساختار کتاب
کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در چهل‌وپنج عنوان تنظیم شده است. مباحث کتاب، دربردارنده دوره‌اى کامل و گویا درباره زندگى پیامبر(ص) است که با استناد به معتبرترین مدارک تاریخى و با قلمى روان و شیوا، فراهم آمده است.
سعى نویسنده براى تجزیه و تحلیل حوادث گوناگون، از مزایاى مهم این کتاب است تا تاریخى آموزنده به جامعه بشرى عرضه شود. گرچه تاکنون صدها کتاب به زبان‌هاى گوناگون، از طرف مورّخین شرق و غرب، درباره زندگى پیامبر(ص) نوشته شده و هریک به سهم خود، قدم مؤثرى براى روشن ساختن نقاط مختلف این تاریخ بزرگ برداشته‌اند، ولى متأسفانه غالب آنها خالى از نقاط ضعف نیست؛ مخصوصاً نوشته‌هاى مستشرقان و خاورشناسان، گاهى چنان آمیخته به اشتباهات روشنى شده، که انسان را به حیرت مى‌اندازد. بدین‌منظور، نویسنده اقدام به تألیف کتابى نموده است که تاریخى روشن و گویا از زندگى آن حضرت، با اتکاء به معتبرترین مدارک تاریخى اسلام، ارائه نماید.[۱]
گزارش محتوا
در مقدمه، به برخى امتیازات و ویژگى‌هاى کتاب اشاره شده است.[۲] نویسنده معتقد است که پرارزش‌ترین فرازهاى تاریخ، صفحاتى است که از زندگانى مردان بزرگ بحث مى‌کند؛ زیرا زندگى آنها، امواج مخصوصى داشته و مملو از انواع حوادث است. آنها بزرگ بوده‌اند و آنچه مربوط به آنهاست، از جمله تاریخشان، بزرگ و با عظمت است و درخشندگى خیره‌کننده‌اى دارد.[۳] به اعتقاد وى، در میان این مردان بزرگ تاریخ، هیچ‌یک به اندازه پیامبر اسلام(ص)، زندگى پرموج، پرحادثه و پرانقلاب نداشته است. هیچ‌یک با این سرعت در محیط خود و سپس در تمام جهان، چنین نفود عمیقى نکرده است و هیچ‌یک از آنها، از میان چنان جامعه‌اى منحط و عقب‌افتاده، تمدنى آن‌چنان عالى و شکوهمند به وجود نیاورده است.[۴] نویسنده ابراز امیدوارى کرده است که مسلمانان و به‌خصوص حجاج و زوار مکه معظمه و مدینه منوره، قبل از تشرف به حج، این کتاب را مطالعه کنند و از حوادثى که در نقاط مختلف حجاز در زمان پیامبر(ص) رخ داده است مطلع شوند تا پس از تشرف به حج، با شناخت کافى از سرزمین وحى و تجدید خاطره زحمات پیامبر(ص) و مسلمین صدر اسلام، سفر خود را پربارتر و اندوخته‌هاى فکرى خود را غنى‌تر سازند.[۵]
نویسنده در ابتداى کتاب، به معرفى شبه جزیره عربستان، به عنوان گهواره تمدن اسلامى پرداخته و سپس زندگى عرب پیش از اسلام را مورد واکاوى قرار داده است. عربستان، شبه جزیره بزرگى است که در جنوب غربى آسیا قرار داشته و از زمان‌هاى گذشته این سرزمین را به سه بخش تقسیم کرده‌اند: بخش شمالى و غربى که «حجاز» مى‌نامند؛ بخش مرکزى و شرقى که آن را «صحراى غرب» مى‌گویند و بخش جنوبى که «یمن» نامیده مى‌شود.[۶] این شبه جزیره از زمان‌هاى گذشته مسکن قبایل زیادى بوده، که برخى از آنان در طى حوادث نابود گردیده‌اند. ولى در تاریخ این سرزمین، سه قبیله که تیره‌هایى از آنها جدا شده است، بیش از همه نام و نشان دارند که عبارتند از: «بائده»، «قحطانیان» و «عدنانیان». فرزندان عدنان به تیره‌هاى گوناگونى تقسیم شدند و از میان آنان، قبیله‌اى که شهرتى به دست آورد، قبیله قریش و در میان آنان، بنى‌هاشم بودند.[۷]
در ادامه، به معرفى نیاکان پیامبر(ص) پرداخته شده و سپس مراحل مختلف زندگى آن‌حضرت از میلاد، دوران کودکى و جوانى، از شبانى تا تجارت، از تجارت تا بعثت، دعوت سرى و عمومى و نخستین هجرت توضیح داده شده است.[۸]
از جمله عناوین و سرفصل‌هاى مهم کتاب، عبارتند از: حربه‌هاى زنگ زده، محاصره اقتصادى، مرگ ابوطالب، معراج، سفرى به طائف، پیمان عقبه، سرگذشت هجرت، تبدیل قبله، جنگ بدر، دفاع از حریم آزادى، فاجعه سپاه تبلیغ، غزوه بنى النضیر، سرگذشت فدک، عمره قضا، جنگ موته، فتح مکه، جنگ حنین، غزوه طائف، غزوه تبوک، حجة الوداع، نامه‌اى که نوشته نشد و آخرین شعله‌هاى زندگى.
یکى از مزایاى مهم کتاب این است که تنها به ذکر حوادث تاریخى قناعت نشده است؛ بلکه سعى شده تجزیه و تحلیل لازم، درباره علل حوادث گوناگون و نتایج آنها، آن‌چنان که شیوه یک نویسنده محقق است به عمل آید تا هدف نهایى که همان آموزنده بودن تاریخ است، به‌طور کامل تأمین گردد.[۹] امتیاز دیگر کتاب این است که با مدارک تاریخى شیعه، کاملاً منطبق است و از افسانه‌ها و خرافاتى که دست‌هاى آلوده به تاریخ زندگى پیشواى بزرگ اسلام آمیخته است، خالى مى‌باشد.[۱۰]
پانویس
منابع
- ویکی نور
