آیه 41 سوره نحل

وَالَّذِينَ هَاجَرُوا فِي اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مَا ظُلِمُوا لَنُبَوِّئَنَّهُمْ فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً ۖ وَلَأَجْرُ الْآخِرَةِ أَكْبَرُ ۚ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ

[16–41] (مشاهده آیه در سوره)

<<40	آیه 41 سوره نحل	42>>
سوره : سوره نحل (16) جزء : 14 نزول : مکه

ترجمه های فارسی

و آنان که در راه خدا مهاجرت کردند پس از آنکه ستمها (در وطن خود از کافران) کشیدند ما در دنیا به آنها جایگاه آسایش و نیکو می‌دهیم در صورتی که اگر بدانند اجری که در آخرت به آنها عطا خواهیم کرد بزرگتر (و بسیار بهتر و نیکوتر) است.

و آنان که پس از ستم دیدنشان برای به دست آوردن خشنودی خدا هجرت کردند، یقیناً آنان را در این دنیا در جایگاه و مکانی نیکو جای دهیم، و قطعاً پاداش آخرت بهتر و برتر است، اگر می دانستند [که دارای چه کمیّت و کیفیتی است.]

و كسانى كه پس از ستمديدگى، در راه خدا هجرت كرده‌اند، در اين دنيا جاى نيكويى به آنان مى‌دهيم، و اگر بدانند، قطعاً پاداش آخرت بزرگتر خواهد بود.

به آنان كه مورد ستم واقع شدند و در راه خدا مهاجرت كردند در اين جهان جايگاهى نيكو مى‌دهيم. و اگر بدانند اجر آخرت بزرگ‌تر است؛

آنها که پس از ستم دیدن در راه خدا، هجرت کردند، در این دنیا جایگاه (و مقام) خوبی به آنها می‌دهیم؛ و پاداش آخرت، از آن هم بزرگتر است اگر می‌دانستند!

ترجمه های انگلیسی(English translations)

Those who migrate for the sake of Allah after they have been wronged, We will surely settle them in a good place in the world, and the reward of the Hereafter is surely greater, had they known

And those who fly for Allah's sake after they are oppressed, We will most certainly give them a good abode in the world, and the reward of the hereafter is certainly much greater, did they but know;

And those who became fugitives for the cause of Allah after they had been oppressed, We verily shall give them goodly lodging in the world, and surely the reward of the Hereafter is greater, if they but knew;

To those who leave their homes in the cause of Allah, after suffering oppression,- We will assuredly give a goodly home in this world; but truly the reward of the Hereafter will be greater. If they only realised (this)!

معانی کلمات آیه

«فِی اللهِ»: به خاطر خدا و برای رضایت او. «لَنُبَوِّئَنَّهُمْ»: ایشان را حتماً اسکان می‌دهیم. بی‌گمان برای ایشان تهیّه می‌بینیم. «حَسَنَةً»: نیک و زیبا. صفت موصوف محذوفی است و مراد شهر مدینه است و تقدیر چنین می‌شود: داراً حَسَنَةً. مَبَاءَةً حَسَنَةً. مَعیشَةً حَسَنَةً.و ... نصب آن به خاطر ظرف بوده است، و یا این که مفعول دوم (لَنُبَوِّئَنَّهُمْ) است اگر به معنی (لَنُعْطِیَنَّهُمْ) گرفته شود. «لَوْ کانُوا یَعْلَمُونَ»: اگر مخالفان مؤمنان می‌دانستند. یا اگر مؤمنان می‌دانستند؛ که در این صورت مراد دیدن به جای شنیدن است، والاّ مهاجران می‌دانستند که پاداش آن جهان از پاداش این جهان بهتر و والاتر است و به همین خاطر ترک خانه و کاشانه کرده‌اند و در راه نجات دین و ایمان کوشیده‌اند.

نزول

«شیخ طوسى» گویند: این آیه درباره عمار و صهیب و امثال آن‌ها نازل شده، هنگامى که آنها را در مکه به عذاب و شکنجه انداخته بودند.

تفسیر آیه

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

وَ الَّذِينَ هاجَرُوا فِي اللَّهِ مِنْ بَعْدِ ما ظُلِمُوا لَنُبَوِّئَنَّهُمْ فِي الدُّنْيا حَسَنَةً وَ لَأَجْرُ الْآخِرَةِ أَكْبَرُ لَوْ كانُوا يَعْلَمُونَ «41»

وكسانى‌كه پس از آنكه ستم ديدند در راه خدا هجرت كردند، بدون شك ما در همين دنيا جايگاه نيكوئى به آنان خواهيم داد و اگر مى‌دانستند البتّه پاداش آخرت بزرگتر خواهد بود.

الَّذِينَ صَبَرُوا وَ عَلى‌ رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ «42»

(آنان) كسانى هستند كه صبر نمودند و بر پروردگارشان توكّل مى‌نمايند.

نکته ها

قرآن، در آيات متعدّدى درباره‌ى هجرت و آثار آن در دنيا و آخرت سخن گفته است.

چنانكه در آيه 100 سوره‌ى نساء مى‌فرمايد: «مَنْ يُهاجِرْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ يَجِدْ فِي الْأَرْضِ مُراغَماً كَثِيراً وَ سَعَةً» يعنى هركس در راه خدا هجرت كند، در زمين جايگاه‌هاى بسيار و وسيع مى‌يابد.

اين آيه تعبير به‌ «هاجَرُوا فِي اللَّهِ» نموده كه طبيعتاً از «هجرت فى سبيل الله» خالص‌تر و دقيق‌تر است.

پیام ها

1- كسانى‌كه براى نشر دين يا حفظ دين و يا حفظ جانِ خود، از وطن ومال بگذرند و هجرت كنند به نتيجه مى‌رسند. وَ الَّذِينَ هاجَرُوا ... لَنُبَوِّئَنَّهُمْ‌

2- اگر قدرت مقابله با ظالم را ندارى، حقّ ندارى سلطه‌ى او را بپذيرى، بلكه بايد هجرت كنى. «هاجَرُوا فِي اللَّهِ مِنْ بَعْدِ ما ظُلِمُوا»

3- هجرت، صبر و توكّل، رمز پيروزى در برابر دشمن است. هاجَرُوا ... صَبَرُوا ... يَتَوَكَّلُونَ‌

4- در برابر ستمگران، به ايمان، توكّل و مقاومت خود وابسته باشيد، نه‌

جلد 4 - صفحه 524

قدرت‌هاى بيگانه و خارجى. «صَبَرُوا وَ عَلى‌ رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ»

5- گشايش و آسايش، بدون تحمّل سختى هجرت، حاصل نمى‌شود. هاجَرُوا ... لَنُبَوِّئَنَّهُمْ فِي الدُّنْيا حَسَنَةً

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

الَّذِينَ صَبَرُوا وَ عَلى‌ رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ (42)

بعد از آن وصف ايشان را فرمايد:

الَّذِينَ صَبَرُوا: مهاجرين آنانند كه بردبارى نمودند در طاعت الهى بر آزار و اذيت مشركين و معاندين دين مبين. وَ عَلى‌ رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ‌: و بر پروردگارشان توكل نمايند و تمام كارهايشان را به او واگذارند.

تبصره: نزول قرآن مجيد براى تكميل جامعه بشريت و عمده آن تهذيب اخلاق است، يعنى تخليه از رذائل و تحليه به فضائل و لذا در آيات بيشمار تكرار و تأكيد آن را نمايد از جمله در اين آيه شريفه دو ركن ركين صفات حميده را

جلد 7 - صفحه 207

بيان فرمايد:

يكى صبر يعنى بردبارى بر ناملايمات كه آن موجب آسانى كارها و اقدام به نيكى‌ها و سبب تحقق ايمان گردد، و لذا در حديث شريف تعبير به رأس فرموده.

در كافى‌ «1» از حضرت صادق عليه السّلام قال الصّبر من الايمان بمنزلة الرّاس من الجسد فاذا ذهب الرّأس ذهب الجسد، كذلك اذا ذهب الصّبر ذهب الايمان يعنى: صبر در ناملايمات نسبت به ايمان به منزله سر باشد نسبت به بدن، چنانچه هرگاه سر برود جسد هم مى‌رود، همچنين به رفتن صبر، ايمان هم خواهد رفت.

ركن دوم- توكل. يعنى واگذار نمودن امر خود را به خداى تعالى و به هيچ وجه از خود رأى و استقلالى نداشته باشد، بنابراين اصلاح كار او شود، زيرا مى‌داند هر چه خداوند در باره او جارى فرمايد، عين صلاح و خير خواهد بود، و موجب بى‌نيازى و بزرگوارى گردد.

كافى‌ «2»- فرمود حضرت صادق: انّ الغنى و العزّ يجولان فاذا ظفرا بموضع التّوكل اوطنا. يعنى: غنى و عزّت جولان مى‌نمايند، وقتى ظفر يافتند به محل توكّل، قرار گيرند. پس نتيجه اين دو صفت حميده، تنظيم امور زندگانى شخصى و نوعى را به نظر عاقل بصير فراهم گرداند.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

وَ الَّذِينَ هاجَرُوا فِي اللَّهِ مِنْ بَعْدِ ما ظُلِمُوا لَنُبَوِّئَنَّهُمْ فِي الدُّنْيا حَسَنَةً وَ لَأَجْرُ الْآخِرَةِ أَكْبَرُ لَوْ كانُوا يَعْلَمُونَ (41) الَّذِينَ صَبَرُوا وَ عَلى‌ رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ (42) وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ إِلاَّ رِجالاً نُوحِي إِلَيْهِمْ فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ (43) بِالْبَيِّناتِ وَ الزُّبُرِ وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ (44)

ترجمه‌

- و آنانكه هجرت نمودند در راه خدا بعد از آنكه ستم كرده شدند هر آينه جاى ميدهيم البته ايشانرا در دنيا جاى خوب و هر آينه مزد آخرت بزرگتر است اگر باشند كه بدانند

آنانكه صبر كردند و بر پروردگارشان توكل ميكنند

و نفرستاديم پيش از تو مگر مردانى را كه وحى مينموديم بسوى ايشان پس بپرسيد از اهل دانش اگر دانا نباشيد

بدليلها و كتابها و فرستاديم بسوى تو قرآن را تا بيان كنى براى مردم آنچه را فرستاده شد بسوى آنها و باشد كه آنها تفكر نمايند.

تفسير

- كسانيكه براى رضاى خدا و در راه دين او از مكه معظمه بمدينه طيبه مهاجرت نمودند با پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم يا بعد از آنحضرت كه هر يك را گفته‌اند بعد از آنكه از كفّار قريش بآنها ظلم و ستم بسيار رسيد خداوند جاى داد ايشانرا در جاى خوب و اجر آخرت آنها بمراتب زيادتر و بزرگتر است از مقام و منزل خوبى كه خداوند بايشان در دنيا داد اگر كفار ميدانستند ثواب اخروى آنها را كه بيشتر موجب كدورتشان شود يا اگر خودشان ميدانستند مقامات رفيعه خودشان را در آخرت كه بيشتر موجب مسرّتشان گردد و در مجمع از امير المؤمنين عليه السّلام نقل نموده كه قرائت فرمود لنثوّبنّهم بثاء يعنى هر آينه پاداش ميدهيم بآنها در دنيا خوبى را كه عزّت و عظمت و فتح و ظفر بر دشمنان باشد چون صبر نمودند بر مفارقت از وطن و مجاهده با دشمن و تفويض كردند امر خود را بخالق ذو المنن و گفته‌اند كفار به پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ميگفتند خدا برتر و بالاتر است از آنكه بشرى مانند ما را رسالت خود منصوب فرمايد و نزد ما بفرستد اگر خداوند ميخواست رسولى براى‌

جلد 3 صفحه 288

ما بفرستد از جنس ملائكه ميفرستاد كه ما او را بشناسيم و احكامش را اطاعت نمائيم و آنحضرت در جواب بيان حكمت آنكه پيغمبر بايد از جنس بشر باشد نه از جنس ملائكه براى آنها فرمود و در سوره انعام ذيل آيه و قالوا لو لا انزل عليه ملك گذشت اينجا هم خدا جواب فرموده كه نبودند پيغمبران گذشته هم مگر مردانى از جنس بشر كه وحى مينموديم ما بآنها پس اين چيز تازه‌اى نيست كه شما استبعاد نموديد و گفتيد پيغمبر بايد ملك باشد و سزاوار نيست بشرى مانند ما باشد اگر باور نداريد برويد از اهل علم و اطلاع باحوال امم سابقه مانند علماء يهود و نصارى سؤال كنيد تا حقيقت امر بر شما مكشوف شود كه ما فرستاديم مردانى را با معجزات باهرات و كتب آسمانى و نازل نموديم بتو كه پيغمبر خاتمى قرآن را كه آن هم معجز است و هم كتاب تا بيان كنى براى مردم احكاميرا كه نازل شده براى آنها از حلال و حرام و ساير معارف تا تأمل و نظر كنند در آن و بيابند حقيقت و صحت و صلاحيت آن احكام را و بنابر اين با لبيّنات و الزّبر در آيه اخيره متعلّق است بما ارسلنا در صدر آيه قبل و جمله فاسئلوا اهل الذكر معترضه ميباشد يا بايد در صدر آيه اخيره ارسلنا هم تقدير نمود و خطاب در فاسئلوا بكفّار است در صورتى كه كلام قبلا راجع بمهاجرين و اهل ايمان بوده و اينها همه خلاف ظاهر و تكلّف است و بنظر حقير خطاب باهل ايمان است و خداوند بعد از ذكر اوصاف مهاجرين و مؤمنين ميفرمايد هميشه رجال وحى و تنزيل بوده‌اند مشكلات خودتان را در احكام و معارف بآنها و كسانيكه مانند ايشان اهل علم و دانشند رجوع نمائيد و بپرسيد اگر نميدانيد و علم نداريد ببراهين قطعيه در اصول و كتب سماويّه در فروع ما قرآن را به پيغمبر خاتم نازل نموديم تا بيان كند معارف و احكام آنرا براى مردم و آنها تأمل و تفكّر كنند و مشكلاتشان حلّ شود و تكاليفشان روشن گردد و بنابراين بالبينات و الزبر متعلّق است بلا تعلمون و تكلفى نيست و معنى واضح و مطابق با روايات از ائمه اطهار است كه بطرق متعدده در كتب معتبره از قبيل كافى و عيون و بصائر و قمّى ره و عياشى ره و غيره نقل نموده‌اند و قريب بتواتر است و حاصل همه آنستكه خدا فرموده‌ قَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ إِلَيْكُمْ ذِكْراً رَسُولًا يَتْلُوا عَلَيْكُمْ آياتِ اللَّهِ‌ پس مراد از ذكر پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم است و مراد از اهل ذكر آل اويند كه مائيم و نيز فرموده و انزلنا اليك الذّكر لتبيّن‌

جلد 3 صفحه 289

للنّاس ما نزّل اليهم پس ذكر قرآن است و ما اهل اوئيم نه يهود و نصارى كه ميگويند شما بايد از آنها سؤال كنيد اگر چنين باشد آنها شما را بدين خودشان دعوت ميكنند ما مسئوليم و خدا امر بسؤال از ما فرموده وسائل شيعيان و اهل ايمانند و بنابراين وجهى براى اقوال مفسّرين كه قبلا ذكر شد نيست و متّبع ظاهر قرآن و صريح روايات است و اللّه اعلم ..

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

الَّذِين‌َ صَبَرُوا وَ عَلي‌ رَبِّهِم‌ يَتَوَكَّلُون‌َ (42)

‌اينکه‌ مهاجرين‌ كساني‌ هستند ‌که‌ ‌بر‌ اذيتهاي‌ مشركين‌ صبر كردند و ‌بر‌ خداي‌ ‌خود‌ توكل‌ ميكنند دو صفت‌ بزرگ‌ ‌که‌ ‌از‌ آثار ايمانست‌ ‌در‌ ‌اينکه‌ مهاجرين‌ ‌که‌ هجرت‌ ‌آنها‌ ‌براي‌ ‌خدا‌ بوده‌ بيان‌ ميفرمايد.

اما صبر ‌در‌ قرآن‌ مجيد ميفرمايد: إِنَّما يُوَفَّي‌ الصّابِرُون‌َ أَجرَهُم‌ بِغَيرِ حِساب‌ٍ زمر ‌آيه‌ 13 و ‌در‌ حديث‌ ‌است‌

الصبر ‌من‌ الايمان‌ بمنزلة الرأس‌ ‌من‌ الجسد فمن‌ ‌لا‌ صبر ‌له‌ ‌لا‌ ايمان‌ ‌له‌

و ‌از‌ ‌براي‌ صبر سه‌ درجه‌ بيان‌ كردند «1» صبر ‌بر‌ بليات‌ و مصائب‌ 300 درجه‌ «2» صبر ‌بر‌ عبادت‌ و اطاعت‌ 600 درجه‌ «3» صبر ‌بر‌ ترك‌ معاصي‌ و مخالفت‌ هواي‌ نفس‌ 900 درجه‌ و اما توكل‌ ‌در‌ قرآن‌ مجيد ‌است‌.

وَ مَن‌ يَتَوَكَّل‌ عَلَي‌ اللّه‌ِ فَهُوَ حَسبُه‌ُ إِن‌َّ اللّه‌َ بالِغ‌ُ أَمرِه‌ِ طلاق‌ ‌آيه‌ 3 و ‌از‌ لوازم‌ توحيد افعاليست‌ و ‌از‌ ‌براي‌ توحيد افعالي‌ چهار مرتبه‌ گفتند «1» بزبان‌ اقرار مي‌كند ‌که‌ تمام‌ امور تحت‌ مشيت‌ الهيست‌ و لكن‌ قلبا مستند باسباب‌ و وسائط ميداند و ‌اينکه‌ توحيد منافقين‌ ‌است‌.

«2» قلبا ‌هم‌ معتقد ‌است‌ لكن‌ رسوخ‌ ‌در‌ قلب‌ نكرده‌ و متوجه‌ باسباب‌ ‌است‌ و ‌اينکه‌ توحيد عوام‌ ‌است‌.

«3» رسوخ‌ ‌در‌ قلب‌ كرده‌ و اسباب‌ ‌را‌ بمنزله‌ آلات‌ ميداند و توكل‌ ‌در‌ ‌اينکه‌ مرتبه‌ پيدا مي‌شود و ‌اينکه‌ توحيد خواص‌ ‌است‌.

«4» بكلي‌ نظر باسباب‌ ندارد نميخواهد جز ‌خدا‌ نمي‌بيند جز ‌خدا‌ و ميگويد ‌لا‌ مؤثر ‌في‌ الوجود الا اللّه‌ و ‌اينکه‌ توحيد انبياء و اولياء ‌است‌ ‌که‌ تعبير خاص‌ الخاص‌ مي‌كنند.

جلد 12 - صفحه 127

(تنبيه‌) تمام‌ مهاجرين‌ ‌اينکه‌ نحو نبودند ميان‌ ‌آنها‌ منافقين‌ و ضعفاء ايمان‌ بسيار بودند مشايخ‌ ثلاثه‌ و بني‌ اميه‌ و اتباع‌ ‌آنها‌ ‌هم‌ جزو مهاجرين‌ بودند الَّذِين‌َ صَبَرُوا ‌آن‌ مهاجرين‌ ‌که‌ مورد ‌آيه‌ قبل‌ بودند ‌که‌ ميفرمايد هجرت‌ ‌آنها‌ للّه‌ بوده‌ و مشمول‌ لنبوئنهم‌ ‌في‌ الدنيا حسنة و ‌از‌ ‌براي‌ ‌آنها‌ ‌در‌ آخرت‌ اجر اكبر هست‌ كساني‌ هستند ‌که‌ داراي‌ مقام‌ صبر هستند وَ عَلي‌ رَبِّهِم‌ يَتَوَكَّلُون‌َ

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 42)- سپس در این آیه، این مهاجران راستین و پر استقامت و با ایمان را

ج2، ص570

با دو صفت توصیف کرده، می‌گوید: «آنها کسانی هستند که شکیبایی و صبر و استقامت را پیشه خود ساخته، و توکل و تکیه آنها بر پروردگارشان است» (الَّذِینَ صَبَرُوا وَ عَلی رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ).

سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:

تفسیر های فارسی

ترجمه تفسیر المیزان

تفسیر خسروی

تفسیر عاملی

تفسیر جامع

تفسیر های عربی

تفسیر المیزان

تفسیر مجمع البیان

تفسیر نور الثقلین

تفسیر الصافی

تفسیر الکاشف

منابع

• تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
• اطیب البیان فی تفسیر القرآن‌، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام‌، 1378 ش‌، چاپ دوم‌
• تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
• تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
• برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
• تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش‌، چاپ پنجم‌
• محمدباقر محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه.