المناقب (خوارزمی) (کتاب)

نویسنده	موفق بن احمد خوارزمی
موضوع	فضایل امام علی علیه‌السلام
زبان	عربی
تعداد جلد	۱

«مناقب امیرالمؤمنین» مشهور به «المناقب»، تألیف موفق بن احمد خوارزمی (م، ۵۶۸ ق) از علمای اهل سنت است. این کتاب جزء مصادر مهم در باب فضایل امیرالمؤمنین امام علی علیه‌السّلام شمرده می‌شود، به طوری که علمای فریقین بدان استناد کرده‌اند.

مؤلف

موفق بن احمد خوارزمی معروف به «اخطب خوارزم» (۴۸۴-۵۶۷ ق)، فقیه، محدث، خطیب، ادیب، مورخ و شاعر مسلمان در قرن ششم هجری و از شاگردان زمخشری و عمر بن محمد نسفی است.

موفق بن احمد مکی در خوارزم تحصیل علم کرد و در همان‌جا به تدریس و خطابه و تألیف پرداخت. او خطیبی سخن‌ور و ادیب و خوش‌بیان و سخن‌گو بود و در مسجد جامع خوارزم مدتی طولانی سخنوری می‌کرد. خوارزمی از علمای اهل سنت و حنفی مذهب بود؛ با این وجود آثار او مورد توجه علمای شیعه نیز قرار گرفته است.

برخی آثار او عبارتند از: مناقب امیرالمؤمنین، مقتل الإمام السبط الشهيد، رد الشمس لأمیرالمؤمنين علی(ع)، الأربعين فی مناقب النبی الأمین و وصيه أمیرالمؤمنين(ع)، قضايا أمیرالمؤمنين(ع).

معرفی کتاب

مؤلف «المناقب» از جمله محدثان اهل سنت است که به نشر فضایل امیرالمؤمنین علیه‌السّلام همت گماشتند. اهمیت این کتاب به قدری است که جزء مصادر مهم فریقین (شیعه و سنی) در باب فضایل امام علی علیه‌السّلام شمرده می‌شود، به طوری که علماء خاصه و عامه از جمله: سید بن طاوس، ابن شهر آشوب، اربلی، ابن حجر عسقلانی، گنجی شافعی، ابن صباغ مالکی و... بدان استناد کرده و احادیثش را در آثار خود آورده‌اند.

خوارزمى از دوستداران اهل بیت است و کتاب دیگرى با عنوان «مقتل الحسین (علیه‌السلام)» دارد و در آن نیز فصل هایى را به مناقب اهل بیت پیامبر(ص) اختصاص داده است.

کتاب «المناقب» توسط سید ابوالحسن حقیقی با عنوان «شرح و ترجمه مناقب خوارزمی» به فارسی ترجمه شده است. ترجمه دیگری نیز از این کتاب به قلم حسین غفاری ساروی با عنوان «کَفی از یَمی» موجود است.

محتوای کتاب

کتاب مناقب خوارزمى در ۲۷ فصل تنظیم شده که فصل شانزدهم آن خود چهار فصل دارد و در مجموع سى فصل از کتاب به فضایل و مناقب حضرت علی‌ علیه‌السلام می‌پردازد؛ و در پایان قبل از دعا به درگاه خداوند، سه قصیده از قصاید خود را در مدح امیرالمؤمنین علیه‌السلام آورده است.

تعداد روایاتى که در کتاب مناقب آمده مجموعا ۴۱۶ حدیث بر اساس شمارش چاپ حاضر است. خوارزمى تمامى روایات را با ذکر سند نقل کرده و طریق خود را به راویان اصلى آورده است. به طورى که حجم زیادى از کتاب به ذکر اسناد اختصاص دارد. روایات این کتاب منحصر به احادیث پیامبر اسلام نیست. خوارزمى از منابع خود سخنى نمى گوید و به نظر مى رسد با توجه به اینکه طریق خود را به راویان ذکر کرده، از کتاب خاصى نقل نکرده باشد، هر چند روایاتى که نقل نموده در کتب شیعه و اهل سنت مشهور است. مصحح کتاب در پاورقى به برخى از این کتب اشاره مى‌کند. تقریباً همه رواتى که خوارزمى در این کتاب از آنها نقل کرده محدثان اهل سنت هستند.

برخی از مباحث این کتاب عبارتند از:

• آیاتى که در شأن حضرت علی‌ علیه‌السلام نازل شده است،
• محبت پیامبر(ص) به او،
• سبقت او در ایمان،
• اینکه او جزو اهل بیت است،
• او برترین صحابه است،
• بالا رفتن او بر دوش پیامبر(ص) هنگام فتح مکه،
• ابلاغ سوره برائت توسط او،
• اشتیاق بهشت به او و بسیارى دیگر از فضائل و همچنین مختصرى درباره احوال آن حضرت.

منابع

• نرم افزار تراث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.