معلی بن خنیس: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
جز (مهدی موسوی صفحهٔ معلى بن خنيس بزاز كوفى را به معلی بن خنیس منتقل کرد)
 
سطر ۱: سطر ۱:
−
از روایات ظاهر مى‌شود که معلى بن خنیس از [[اولیاء الله|اولیاءالله]] و از اهل [[بهشت]] است و حضرت [[امام صادق]] علیه السلام او را دوست مى‌داشته و وکیل و قیم بر نفقات عیال آن حضرت بوده است.
+
'''«مُعلّى بن خُنَیس»''' از راویان و رجال نامدار [[شیعه]] در قرن دوم هجری و از یاران خاص [[امام صادق]] علیه‌السلام و وکیل و قیّم بر نفقات عیال آن حضرت بود. روایات متعددی در مدح او از حضرت صادق وجود دارد؛ با این وجود، در وثاقت او اختلاف است.
 +
{{شناسنامه عالم
 +
|نام کامل = مُعلّى بن خُنَیس
 +
||تصویر=
 +
|زادروز = 
 +
|زادگاه =  [[کوفه]]
 +
|وفات =  ۱۳۴ قمری
 +
|مدفن = 
 +
|اساتید =
 +
|شاگردان =  عبدالکریم بن عمرو، یحیی حلبی، معلی بن زید احول،...
 +
|آثار = کتاب الحدیث، نوروزیه،...
 +
}}
  
−
[[شيخ طوسى|شیخ طوسى]] در (کتاب [[الغیبة (طوسی) (کتاب)|غیبت]]) فرموده: و از ممدوحین، معلى بن خنیس است و او از قوام حضرت صادق علیه السلام بود، و داود بن على او را به این سبب کشت و او پسندیده بود نزد حضرت صادق علیه السلام و بر طریقه او گذشت.  
+
==معرفی اجمالی==
 +
ابوعبدالله معلی بن خنیس کوفی بزاز، اصالتاً اهل [[کوفه]] و ساکن [[مدینه]] بود.<ref>محمدتقی شوشتری، قاموس الرجال، ج۱۰، ۱۶۳.</ref> ابتدا او از موالی بنی اسد و سپس از موالی، اصحاب،<ref>شیخ طوسی، رجال الطوسی، ص۳۱۰.</ref> کارگزاران و مسئول امور مالی [[امام صادق]] (علیه‌السّلام) به شمار می‌رفت<ref>شیخ طوسی، الغیبه، ص۳۴۷.</ref> و از آن بزرگوار روایت می‌کرد.<ref>اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۲، ص۲۵۰.</ref>
  
−
و روایت شده از [[ابوبصیر اسدی|ابوبصیر]] که گفت: چون داود بن على، معلى را کشت و به دار کشید او را، بزرگ آمد این بر حضرت صادق علیه السلام و دشوار آمد بر او، به داود فرمود: اى داود! براى چه کشتى مولاى مرا و وکیل مرا در مال و عیالم؟ به خدا سوگند که او وجیه‌تر بود از تو نزد خدا، و در آخر خبر است که فرمود: آگاه باش به خدا سوگند که او داخل بهشت گردید.<ref>الغيبة، [[شيخ طوسى]]، ص 210.</ref>
+
راویانی همچون عبدالکریم بن عمرو، یحیی حلبی و معلی بن زید احول از او روایت کرده‌اند.<ref>اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۲، ص۲۵۰.</ref> از آثار روایی او نیز «کتاب الحدیث»<ref>آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۶، ص۳۶۷.</ref> و «نوروزیه» ذکر شده است.<ref>ابن شهر آشوب، معالم العلماء، ص۱۲۱.</ref>
  
−
مؤلف گوید: از اخبار ظاهر مى‌شود که حضرت صادق علیه السلام در وقت قتل معلى، در [[مكه|مکه]] بود چون از مکه تشریف آورد نزد داود رفت فرمود: مردى از اهل بهشت را بکشتى، گفت: من نکشتم، فرمود: کى کشت او را؟ گفت: سیرافى او را بکشت و سیرافى صاحب شرطه او بود، حضرت از او قصاص کرد و او را به عوض معلى بکشت.<ref>رجال كشى، 2/575.</ref>
+
==وثاقت==
  
−
و از معتب روایت است که حضرت صادق علیه السلام آن شب در سجده و قیام بود و در آخر شب نفرین کرد بر داود بن على، به خدا سوگند که هنوز سر از [[سجده]] بر نداشته بود که صداى صیحه شنیدم و مردم گفتند: داود بن على وفات کرد! حضرت فرمود: همانان من خواندم خدا را به [[دعا]] تا فرستاد خداوند به سوى او ملکى که عمودى بر سر او زد که مثانه او را شکافت.<ref>رجال كشى، 2/675، 676.</ref>
+
برخی از رجالیون متقدم و متأخر به وثاقت معلی بن خنیس و برخی بر عدم وثاقت او معتقدند. [[شیخ طوسی]] وی را از ممدوحان سفرای [[ائمه]] به حساب آورده و نام او را در کنار [[حمران بن اعين شيبانى|حمران بن اعین]] و [[مفضل بن عمر]] ذکر کرده است.<ref>شیخ طوسی، الغیبه، ص۳۴۷.</ref> علامه شوشتری می‌گوید که در روایات، مطلبی دلالت بر ذمّ وی وجود ندارد.<ref>محمدتقی شوشتری، قاموس الرجال، ج۹، ص۵۶.</ref> [[ابوعمرو کشی]] نیز در کتاب رجال خود روایاتی درباره وی نقل کرده که برخی از آنها اقتضای مدح، و برخی اقتضای ذمّ او را دارد،<ref>کشی، محمد بن عمر، اختیار معرفة الرجال، ص۳۷۶-۳۸۲.</ref> اما [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] ظاهرا به تبعیت از [[ابن غضائری]] او را تضعیف کرده و قابل اعتماد نمی‌داند.<ref>نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ص۴۱۷.</ref>
  
−
[[شيخ كلينى|شیخ کلینى]] و [[شیخ طوسی|طوسى]] (به سند حسن کالصحیح) از ولید بن صبیح نقل کرده‌اند که مردى خدمت حضرت صادق علیه السلام رسید و ادعا کرد بر معلى بن خنیس دینى را بر او، و گفت: معلى برد حق مرا، حضرت فرمود: حق تو را برد آن کسى که او را کشت، پس فرمود به ولید برخیز و بده حق این مرد را همانا مى‌خواهم خنک کنم بر معلى پوست او را اگر چه خنک مى‌باشد یعنى حرارت [[جهنم]] به او نرسیده.<ref>الكافى، 5/94.</ref>
+
برخی نیز مانند [[آیت الله خویی]] معلی را فردی جلیل القدر و از [[شیعه|شیعیان]] خالص [[امام صادق]] (علیه‌السّلام) دانسته و گفته‌اند که روایات صحیحی در مدح او وارد شده و در آنها تصریح شده که او اهل [[بهشت]] است و مورد عنایت امام صادق (علیه‌السّلام) بوده است، لذا تضعیف نجاشی چندان قابل اعتنا نیست، چون منشأ این تضعیف نسبت [[غلو|غلوّی]] است که به او داده شده و منشأ این نسبت، غالیان و علمای [[عامه]] هستند که خواسته‌اند به یاران امام صادق (علیه‌السّلام) ضربه بزنند.<ref>خوئی، سیدابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۹، ص۲۶۹.</ref>
 +
 +
عده‌ای نیز همچون [[علامه حلی]] و [[علامه مجلسی]] با توجه به تعارض موجود بین قائلین به وثاقت و عدم وثاقت و عدم امکان ترجیح یکی از دو قول، توقف کرده و نظری ابراز نکرده‌اند؛ در این میان معلی یکی از شیوخ [[مشایخ]] ثقات شمرده شده است که توثیقات عام رجالیون -از جمله وجود او در سند «[[کامل الزیارات (کتاب)|کامل الزیارت]]»- شامل وی نیز می‌گردد.
  
−
و نیز کلینى روایت کرده از ولید بن صبیح که گفت: روزى خدمت حضرت صادق علیه السلام مشرف شدم افکند نزد من جامه‌هایى و فرمود: اى ولید! رد کن این‌ها را به نوردهاى خود، یعنى خدمت آن حضرت پارچه‌هاى ندوخته بود که تاهش را باز کرده بودند حضرت به او فرمود که آن‌ها را بپیچید و تاه کند. ولید گفت: من برخاستم مقابل آن حضرت فرمود: خدا رحمت کند معلى بن خنیس را! من گمان کردم که آن حضرت شبیه کرد ایستادن مرا مقابل خود به ایستادن معلى در خدمتش، پس فرمود: اف باد براى دنیا که خانه بلا است مسلط فرموده حق تعالى در دنیا دشمنش ‍ را بر ولیش.<ref>الكافى، 8/304.</ref>
+
==شهادت==
 +
سرانجام معلی بن خنیس پیش از سال ۱۳۴ ق.<ref>مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۳، ص۲۳۲.</ref> به اتهام [[غلو|غلوّ]] به دست داود بن علی عباسی والی [[مدینه]] به قتل رسید. همچنین در سبب قتل معلی به دست داود بن علی آمده است که او از کارگزاران و اصحاب سرّ حضرت [[امام صادق]] (علیه‌السّلام) بوده و داود او را دستگیر می‌کند تا اسرار شیعیان و امام را فاش سازد؛ لیکن معلی خودداری می‌کند و لب نمی‌گشاید. داود او را تهدید به قتل نموده و می‌گوید در صورت رازداری او را خواهد کشت؛ اما معلی همچنان در رازداری پایدار می‌ماند و بالاخره به [[شهادت در راه خدا|شهادت]] می‌رسد. این صلابت و استواری معلی دلیل آن است که او درباره دین، سخت کوش و در راه خدمت به پیشوایان برگزیده خدا جان بر کف بوده است.
  
−
و نیز شیخ کلینى روایت کرده از عقبة بن خالد که گفت: من و معلى و عثمان بن عمران مشرف شدیم خدمت حضرت صادق علیه السلام همین که حضرت ما را دید فرمود: مرحباء مرحبا به شما! این صورت‌ها دوست دارند ما را و ما دوست مى‌داریم ایشان را «جَعَلَکمُ اللّهُ مَعَنا فِى الدُّنْیا وَالاخِرَةِ»؛ قرار دهد شما را خداوند تعالى با ما در دنیا و [[آخرت]].<ref>الكافى، 4/34.</ref>
+
[[شيخ طوسى|شیخ طوسى]] در کتاب «[[الغیبة (طوسی) (کتاب)|الغیبة]]» فرموده: از ممدوحین، معلّى بن خنیس است و او از اقوام [[امام صادق]] علیه السلام بود، و داود بن على او را به این سبب کشت و او پسندیده بود نزد حضرت صادق علیه السلام و بر طریقه او گذشت.  
  
−
[[شيخ كشى|شیخ کشى]] روایت کرده که چون روز عید مى‌شد معلى بن خنیس بیرون مى‌رفت به صحرا ژولیده‌مو و گردآلوده در زىّ ستمدیده حسرت خورنده همین که خطیب منبر مى‌رفت دست خود را به آسمان بلند مى‌کرد و مى‌گفت: «اَللّهُمَّ هذا مَقامُ خُلَفائِک وَ اَصْفیائِک وَ مَواِضعُ اُمَنائِک الَّذینَ خَصَصْتَهُمُ ابْتَزُّوها».<ref>رجال كشى، 2/679.</ref>
+
[[علامه مجلسی]] گوید: داوود بن علی عموی [[منصور(خلیفه عباسی)|منصور عباسی]] که حکومت مدینه را داشت، معلی را که از کارگزاران و موالی حضرت صادق علیه‌السلام بود، -به آن تهمت که به منظور قیام امام صادق اسلحه می خرد- کشت.
 +
 
 +
و روایت شده از [[ابوبصیر اسدی|ابوبصیر]] که گفت: چون داود بن على، معلّى را کشت و او را به دار کشید، بزرگ آمد این بر حضرت صادق علیه السلام و دشوار آمد بر او، به داود فرمود: اى داود! براى چه کشتى مولاى مرا و وکیل مرا در مال و عیالم؟ به خدا سوگند که او وجیه‌تر بود از تو نزد خدا، و در آخر خبر است که فرمود: آگاه باش به خدا سوگند که او داخل [[بهشت]] گردید.<ref>الغيبة، شيخ طوسى، ص ۲۱۰؛ منتهى الآمال، شیخ عباس قمی.</ref>
 +
 
 +
[[شیخ عباس قمی]] در «[[منتهى الآمال (کتاب)|منتهی الآمال]]» می گوید: از اخبار ظاهر مى‌شود که حضرت صادق علیه السلام در وقت قتل معلى در [[مكه|مکه]] بود، چون از مکه تشریف آورد نزد داود رفت فرمود: مردى از اهل بهشت را بکشتى، گفت: من نکشتم، فرمود: کى کشت او را؟ گفت: سیرافى او را بکشت و سیرافى صاحب شرطه او بود، حضرت از او [[قصاص]] کرد و او را به عوض معلى بکشت.<ref>رجال كشى، ۲/۵۷۵.</ref> شیخ عباس قمی می‌افزاید: از مطالب خواندنی تاریخ آن است که وقتی سیرافی را کشان کشان برای قصاص می‌بردند، فریاد می‌کشیده و می‌گفته است: ‌ای مردم! اینان ([[عباسیان]]) به ما دستور می‌دهند مردم را بکشیم و آنگاه خود، ما را به قربانگاه می‌فرستند.<ref>منتهى الآمال، شیخ عباس قمی.</ref>
 +
 
 +
و از معتب روایت است که امام صادق (ع) در آن شب دائما در حال قيام و [[سجود]] بود، تا آن‏كه در آخر شب در سجده چنين فرمود: «خداوندا، تو را به قوّت قويّت، و عذاب سخت و شديدت، و عزّتى كه بندگانت در برابر آن ذليلند، مى ‏خوانم كه بر محمد و آل محمد درود فرست و در همين ساعت داوود بن على را (به عذاب و قهر خويش) فرا بگير!» راوى اين روايت گويد: «به خدا قسم، امام (ع)، سر از سجده برنداشته بود كه صداى صيحه و فريادى برخاست و گفتند: داوود بن على به هلاكت رسيد!». امام (ع) در اين هنگام فرمود: «با نفرين من، خداوند ملكى فرستاد كه با عمودى بر سر داوود بن على كوبيد و تا مثانه ‏اش را شكافت!».<ref>رجال كشى، ۲، ۶۷۵-۶۷۶.</ref>
 +
 
 +
==روایاتی در مدح معلّی==
 +
 
 +
[[شيخ كلينى|شیخ کلینى]] و [[شیخ طوسی]] (به سند حسن کالصحیح) از ولید بن صبیح نقل کرده‌اند که مردى خدمت [[امام صادق]] علیه السلام رسید و ادعا کرد بر معلّى بن خنیس دَینى را بر او، و گفت: معلى برد حق مرا، حضرت فرمود: حق تو را برد آن کسى که او را کشت، پس فرمود به ولید برخیز و بده حق این مرد را همانا مى‌خواهم خنک کنم بر معلى پوست او را اگر چه خنک مى‌باشد یعنى حرارت [[جهنم]] به او نرسیده.<ref>الكافى، ۵/۹۴.</ref>
 +
 
 +
و نیز کلینى روایت کرده از ولید بن صبیح که گفت: روزى خدمت حضرت صادق علیه السلام مشرف شدم، افکند نزد من جامه‌هایى و فرمود: اى ولید! رد کن این‌ها را به نوردهاى خود، یعنى خدمت آن حضرت پارچه‌هاى ندوخته بود که حضرت صادق به او فرمود که آن‌ها را بپیچد و تا کند. ولید گفت: من برخاستم مقابل آن حضرت فرمود: خدا رحمت کند معلى بن خنیس را! من گمان کردم که آن حضرت شبیه کرد ایستادن مرا مقابل خود به ایستادن معلى در خدمتش، پس فرمود: اف باد بر دنیا که خانه بلا است، مسلط فرموده حق تعالى در دنیا دشمنش ‍ را بر ولیش.<ref>الكافى، ۸/۳۰۴.</ref>
 +
 
 +
و نیز شیخ کلینى روایت کرده از عقبة بن خالد که گفت: من و معلى و عثمان بن عمران مشرف شدیم خدمت حضرت صادق علیه السلام، همین که حضرت ما را دید فرمود: مرحبا مرحبا به شما! این صورت‌ها دوست دارند ما را و ما دوست مى‌داریم ایشان را، «جَعَلَکمُ اللّهُ مَعَنا فِى الدُّنْیا وَالاخِرَةِ»؛ قرار دهد شما را خداوند تعالى با ما در دنیا و [[آخرت]].<ref>الكافى، ۴/۳۴.</ref>
 +
 
 +
[[ابوعمرو کشی|شیخ کَشّى]] روایت کرده که چون روز عید مى‌شد، معلى بن خنیس بیرون مى‌رفت به صحرا ژولیده‌مو و گردآلوده در زىّ ستمدیده حسرت خورنده، همین که خطیب منبر مى‌رفت دست خود را به آسمان بلند مى‌کرد و مى‌گفت: «اَللّهُمَّ هذا مَقامُ خُلَفائِک وَ اَصْفیائِک وَ مَواِضعُ اُمَنائِک الَّذینَ خَصَصْتَهُمُ ابْتَزُّوها».<ref>رجال كشى، ۲/۶۷۹.</ref> خدایا این جایگاه (امامت) مخصوص خلفا و اصفیا و امنای توست، که دیگران غصب کردند.
  
 
==پانویس==
 
==پانویس==
 
<references />
 
<references />
  
−
==منبع==
+
==منابع==
−
 
+
*"معلی کوفی"، دائرةالمعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۷۷۱.
−
[[حاج شیخ عباس قمی]]، [[منتهى الآمال (کتاب)|منتهی الآمال]]، قسمت دوم، باب نهم: در تاريخ حضرت صادق عليه السلام.
+
*[[منتهى الآمال (کتاب)|منتهی الآمال]]، شیخ عباس قمی، قسمت دوم، باب نهم: در تاريخ حضرت صادق عليه‌السلام.
−
[[Category:اصحاب اهل البیت علیهم السلام]]
+
*"راویان امام صادق عليه‌السلام"، سایت مجمع جهانی شیعه‌شناسی، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۱۱/۳۰.  
 +
[[Category:اصحاب اهل البیت علیهم السلام]][[رده:اصحاب امام صادق علیه السلام]][[رده:علمای قرن دوم]][[رده:علماء شیعه]][[رده:راویان حدیث]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۰ مارس ۲۰۲۵، ساعت ۱۱:۵۵

«مُعلّى بن خُنَیس» از راویان و رجال نامدار شیعه در قرن دوم هجری و از یاران خاص امام صادق علیه‌السلام و وکیل و قیّم بر نفقات عیال آن حضرت بود. روایات متعددی در مدح او از حضرت صادق وجود دارد؛ با این وجود، در وثاقت او اختلاف است.

نام کامل مُعلّى بن خُنَیس
زادگاه کوفه
وفات ۱۳۴ قمری

Line.png

شاگردان

عبدالکریم بن عمرو، یحیی حلبی، معلی بن زید احول،...

آثار

کتاب الحدیث، نوروزیه،...


معرفی اجمالی

ابوعبدالله معلی بن خنیس کوفی بزاز، اصالتاً اهل کوفه و ساکن مدینه بود.[۱] ابتدا او از موالی بنی اسد و سپس از موالی، اصحاب،[۲] کارگزاران و مسئول امور مالی امام صادق (علیه‌السّلام) به شمار می‌رفت[۳] و از آن بزرگوار روایت می‌کرد.[۴]

راویانی همچون عبدالکریم بن عمرو، یحیی حلبی و معلی بن زید احول از او روایت کرده‌اند.[۵] از آثار روایی او نیز «کتاب الحدیث»[۶] و «نوروزیه» ذکر شده است.[۷]

وثاقت

برخی از رجالیون متقدم و متأخر به وثاقت معلی بن خنیس و برخی بر عدم وثاقت او معتقدند. شیخ طوسی وی را از ممدوحان سفرای ائمه به حساب آورده و نام او را در کنار حمران بن اعین و مفضل بن عمر ذکر کرده است.[۸] علامه شوشتری می‌گوید که در روایات، مطلبی دلالت بر ذمّ وی وجود ندارد.[۹] ابوعمرو کشی نیز در کتاب رجال خود روایاتی درباره وی نقل کرده که برخی از آنها اقتضای مدح، و برخی اقتضای ذمّ او را دارد،[۱۰] اما نجاشی ظاهرا به تبعیت از ابن غضائری او را تضعیف کرده و قابل اعتماد نمی‌داند.[۱۱]

برخی نیز مانند آیت الله خویی معلی را فردی جلیل القدر و از شیعیان خالص امام صادق (علیه‌السّلام) دانسته و گفته‌اند که روایات صحیحی در مدح او وارد شده و در آنها تصریح شده که او اهل بهشت است و مورد عنایت امام صادق (علیه‌السّلام) بوده است، لذا تضعیف نجاشی چندان قابل اعتنا نیست، چون منشأ این تضعیف نسبت غلوّی است که به او داده شده و منشأ این نسبت، غالیان و علمای عامه هستند که خواسته‌اند به یاران امام صادق (علیه‌السّلام) ضربه بزنند.[۱۲]

عده‌ای نیز همچون علامه حلی و علامه مجلسی با توجه به تعارض موجود بین قائلین به وثاقت و عدم وثاقت و عدم امکان ترجیح یکی از دو قول، توقف کرده و نظری ابراز نکرده‌اند؛ در این میان معلی یکی از شیوخ مشایخ ثقات شمرده شده است که توثیقات عام رجالیون -از جمله وجود او در سند «کامل الزیارت»- شامل وی نیز می‌گردد.

شهادت

سرانجام معلی بن خنیس پیش از سال ۱۳۴ ق.[۱۳] به اتهام غلوّ به دست داود بن علی عباسی والی مدینه به قتل رسید. همچنین در سبب قتل معلی به دست داود بن علی آمده است که او از کارگزاران و اصحاب سرّ حضرت امام صادق (علیه‌السّلام) بوده و داود او را دستگیر می‌کند تا اسرار شیعیان و امام را فاش سازد؛ لیکن معلی خودداری می‌کند و لب نمی‌گشاید. داود او را تهدید به قتل نموده و می‌گوید در صورت رازداری او را خواهد کشت؛ اما معلی همچنان در رازداری پایدار می‌ماند و بالاخره به شهادت می‌رسد. این صلابت و استواری معلی دلیل آن است که او درباره دین، سخت کوش و در راه خدمت به پیشوایان برگزیده خدا جان بر کف بوده است.

شیخ طوسى در کتاب «الغیبة» فرموده: از ممدوحین، معلّى بن خنیس است و او از اقوام امام صادق علیه السلام بود، و داود بن على او را به این سبب کشت و او پسندیده بود نزد حضرت صادق علیه السلام و بر طریقه او گذشت.

علامه مجلسی گوید: داوود بن علی عموی منصور عباسی که حکومت مدینه را داشت، معلی را که از کارگزاران و موالی حضرت صادق علیه‌السلام بود، -به آن تهمت که به منظور قیام امام صادق اسلحه می خرد- کشت.

و روایت شده از ابوبصیر که گفت: چون داود بن على، معلّى را کشت و او را به دار کشید، بزرگ آمد این بر حضرت صادق علیه السلام و دشوار آمد بر او، به داود فرمود: اى داود! براى چه کشتى مولاى مرا و وکیل مرا در مال و عیالم؟ به خدا سوگند که او وجیه‌تر بود از تو نزد خدا، و در آخر خبر است که فرمود: آگاه باش به خدا سوگند که او داخل بهشت گردید.[۱۴]

شیخ عباس قمی در «منتهی الآمال» می گوید: از اخبار ظاهر مى‌شود که حضرت صادق علیه السلام در وقت قتل معلى در مکه بود، چون از مکه تشریف آورد نزد داود رفت فرمود: مردى از اهل بهشت را بکشتى، گفت: من نکشتم، فرمود: کى کشت او را؟ گفت: سیرافى او را بکشت و سیرافى صاحب شرطه او بود، حضرت از او قصاص کرد و او را به عوض معلى بکشت.[۱۵] شیخ عباس قمی می‌افزاید: از مطالب خواندنی تاریخ آن است که وقتی سیرافی را کشان کشان برای قصاص می‌بردند، فریاد می‌کشیده و می‌گفته است: ‌ای مردم! اینان (عباسیان) به ما دستور می‌دهند مردم را بکشیم و آنگاه خود، ما را به قربانگاه می‌فرستند.[۱۶]

و از معتب روایت است که امام صادق (ع) در آن شب دائما در حال قيام و سجود بود، تا آن‏كه در آخر شب در سجده چنين فرمود: «خداوندا، تو را به قوّت قويّت، و عذاب سخت و شديدت، و عزّتى كه بندگانت در برابر آن ذليلند، مى ‏خوانم كه بر محمد و آل محمد درود فرست و در همين ساعت داوود بن على را (به عذاب و قهر خويش) فرا بگير!» راوى اين روايت گويد: «به خدا قسم، امام (ع)، سر از سجده برنداشته بود كه صداى صيحه و فريادى برخاست و گفتند: داوود بن على به هلاكت رسيد!». امام (ع) در اين هنگام فرمود: «با نفرين من، خداوند ملكى فرستاد كه با عمودى بر سر داوود بن على كوبيد و تا مثانه ‏اش را شكافت!».[۱۷]

روایاتی در مدح معلّی

شیخ کلینى و شیخ طوسی (به سند حسن کالصحیح) از ولید بن صبیح نقل کرده‌اند که مردى خدمت امام صادق علیه السلام رسید و ادعا کرد بر معلّى بن خنیس دَینى را بر او، و گفت: معلى برد حق مرا، حضرت فرمود: حق تو را برد آن کسى که او را کشت، پس فرمود به ولید برخیز و بده حق این مرد را همانا مى‌خواهم خنک کنم بر معلى پوست او را اگر چه خنک مى‌باشد یعنى حرارت جهنم به او نرسیده.[۱۸]

و نیز کلینى روایت کرده از ولید بن صبیح که گفت: روزى خدمت حضرت صادق علیه السلام مشرف شدم، افکند نزد من جامه‌هایى و فرمود: اى ولید! رد کن این‌ها را به نوردهاى خود، یعنى خدمت آن حضرت پارچه‌هاى ندوخته بود که حضرت صادق به او فرمود که آن‌ها را بپیچد و تا کند. ولید گفت: من برخاستم مقابل آن حضرت فرمود: خدا رحمت کند معلى بن خنیس را! من گمان کردم که آن حضرت شبیه کرد ایستادن مرا مقابل خود به ایستادن معلى در خدمتش، پس فرمود: اف باد بر دنیا که خانه بلا است، مسلط فرموده حق تعالى در دنیا دشمنش ‍ را بر ولیش.[۱۹]

و نیز شیخ کلینى روایت کرده از عقبة بن خالد که گفت: من و معلى و عثمان بن عمران مشرف شدیم خدمت حضرت صادق علیه السلام، همین که حضرت ما را دید فرمود: مرحبا مرحبا به شما! این صورت‌ها دوست دارند ما را و ما دوست مى‌داریم ایشان را، «جَعَلَکمُ اللّهُ مَعَنا فِى الدُّنْیا وَالاخِرَةِ»؛ قرار دهد شما را خداوند تعالى با ما در دنیا و آخرت.[۲۰]

شیخ کَشّى روایت کرده که چون روز عید مى‌شد، معلى بن خنیس بیرون مى‌رفت به صحرا ژولیده‌مو و گردآلوده در زىّ ستمدیده حسرت خورنده، همین که خطیب منبر مى‌رفت دست خود را به آسمان بلند مى‌کرد و مى‌گفت: «اَللّهُمَّ هذا مَقامُ خُلَفائِک وَ اَصْفیائِک وَ مَواِضعُ اُمَنائِک الَّذینَ خَصَصْتَهُمُ ابْتَزُّوها».[۲۱] خدایا این جایگاه (امامت) مخصوص خلفا و اصفیا و امنای توست، که دیگران غصب کردند.

پانویس

  1. ↑ محمدتقی شوشتری، قاموس الرجال، ج۱۰، ۱۶۳.
  2. ↑ شیخ طوسی، رجال الطوسی، ص۳۱۰.
  3. ↑ شیخ طوسی، الغیبه، ص۳۴۷.
  4. ↑ اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۲، ص۲۵۰.
  5. ↑ اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۲، ص۲۵۰.
  6. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۶، ص۳۶۷.
  7. ↑ ابن شهر آشوب، معالم العلماء، ص۱۲۱.
  8. ↑ شیخ طوسی، الغیبه، ص۳۴۷.
  9. ↑ محمدتقی شوشتری، قاموس الرجال، ج۹، ص۵۶.
  10. ↑ کشی، محمد بن عمر، اختیار معرفة الرجال، ص۳۷۶-۳۸۲.
  11. ↑ نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، ص۴۱۷.
  12. ↑ خوئی، سیدابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۱۹، ص۲۶۹.
  13. ↑ مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۳، ص۲۳۲.
  14. ↑ الغيبة، شيخ طوسى، ص ۲۱۰؛ منتهى الآمال، شیخ عباس قمی.
  15. ↑ رجال كشى، ۲/۵۷۵.
  16. ↑ منتهى الآمال، شیخ عباس قمی.
  17. ↑ رجال كشى، ۲، ۶۷۵-۶۷۶.
  18. ↑ الكافى، ۵/۹۴.
  19. ↑ الكافى، ۸/۳۰۴.
  20. ↑ الكافى، ۴/۳۴.
  21. ↑ رجال كشى، ۲/۶۷۹.

منابع

  • "معلی کوفی"، دائرةالمعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۷۷۱.
  • منتهی الآمال، شیخ عباس قمی، قسمت دوم، باب نهم: در تاريخ حضرت صادق عليه‌السلام.
  • "راویان امام صادق عليه‌السلام"، سایت مجمع جهانی شیعه‌شناسی، تاریخ بازیابی ۱۳۹۷/۱۱/۳۰.
برگرفته از «https://wiki.ahlolbait.com/index.php?title=معلی_بن_خنیس&oldid=155429»
آپارات موسسه اهل البیت علیهم السلام کانال عکس نوشته قرآن و حدیث در اینستاگرام تلگرام قرآن و حدیث کانال قرآن و حدیث در ایتا
مسابقه از خطبه ۱۱۱ نهج البلاغه