عبدالله بن مسعود: تفاوت بین نسخه‌ها
جز |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
{{خوب}} | {{خوب}} | ||
| − | + | '''عبدالله بن مسعود''' از [[صحابه]] مشهور [[رسول خدا]] صلی الله علیه وآله و از راویان حدیث و مفسران قرآن و صاحب مصحف بود. | |
==زندگی نامه== | ==زندگی نامه== | ||
===در زمان پیامبر اسلام=== | ===در زمان پیامبر اسلام=== | ||
| − | عبدالله در کودکی در مکه به چوپانی گوسفندان عقبة بن ابی معیط (از سران | + | ابوعبدالرحمن عبدالله بن مسعود در کودکی در [[مکه]] به چوپانی گوسفندان عقبة بن ابی معیط (از سران [[قریش]]) اشتغال داشت. روزی [[پیامبر اسلام]] صلی الله علیه و آله از کنار او می گذشت، گوسفندی را که هنوز آبستن نشده و وقت شیر دادن او نشده بود طلبید و با دست خود از او شیر دوشید و ابن مسعود با دیدن این [[معجزه]] به آن حضرت [[ایمان]] آورد.<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۹۸۷ </ref> |
| − | به همین جهت او یکی از نخستین مسلمانان صدر اسلام به شمار | + | به همین جهت او یکی از نخستین مسلمانان صدر اسلام به شمار می‌رود، و از قول خود او آمده كه ششمين مسلمان بوده است.<ref>ابن اسحاق، ۱۴۳؛ حاكم نيشابوری، ۳ / ۳۱۳.</ref> پیش از مسلمان شدن در خانه ارقم زندگی می‌کرد و بعد از قبول [[اسلام]] به خدمتگزاری خانه پیامبر اکرم پذیرفته شد. |
| − | ابن مسعود از آن دسته از صحابه بود که خیلی زود در پرتو صحبت رسول خدا صلی الله علیه و آله با رموز قرآن و حقایق اسلام آشنا شد؛ تا جایی که پیامبر او را مامور کرد در مقابل معاندان اسلام بایستد و از اسلام دفاع کند. او نخستین مسلمانی بود که قرآن را به صدای بلند در [[ | + | ابن مسعود از آن دسته از [[صحابه]] بود که خیلی زود در پرتو صحبت رسول خدا صلی الله علیه و آله با رموز [[قرآن]] و حقایق اسلام آشنا شد؛ تا جایی که پیامبر او را مامور کرد در مقابل معاندان اسلام بایستد و از اسلام دفاع کند. او پس از پيامبر (ص)، نخستین مسلمانی بود که قرآن را به صدای بلند در مکه [[تلاوت قرآن|تلاوت]] کرد و کافران او را به شدت کتک زدند. روایتی از رسول خدا نقل شده که اصحاب را به یادگیری قرآن از ابن مسعود فرمان می دهد: {{متن حدیث|«قالَ صلى الله عليه و آله و سلم: مَنْ اَحَبَّ اَن يَسْمَعَ الْقُرآنَ غَضَّا فَلْيَسْمَعْهُ مِنْ ابْنِ اُمّ عَبْدٍ.»}}.<ref>شیخ عباس قمی، منتهى الآمال في تواريخ النبي و الآل ،ج1، ص304</ref> |
| − | عبدالله بن مسعود دو بار به حبشه هجرت کرد و سپس به خانه معاذ بن جبل در مدینه وارد شد. پیامبر بین او و معاذ بن جبل (یا به قولی سعد بن معاذ)، پیمان برادری برقرار فرمود. | + | عبدالله بن مسعود دو بار به [[حبشه]] هجرت کرد و سپس به خانه [[معاذ بن جبل]] در [[مدینه]] وارد شد. پیامبر بین او و معاذ بن جبل (یا به قولی سعد بن معاذ)، پیمان [[برادری]] برقرار فرمود.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱ / ۲۷۱.</ref> |
| − | ابن مسعود در بسیاری از غزوات شرکت | + | ابن مسعود در بسیاری از [[غزوات پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله|غزوات پیامبر]] شرکت داشت؛ او در [[غزوه بدر]]، [[ابوجهل]] را به قتل آورد و سر او را از تنش جدا کرد.<ref>بحارالانوار، ج19، ص257.</ref> [[ابن عباس]] وی را از معدود ياران پيامبر (ص) می داند كه در [[غزوه احد|جنگ اُحد]] از او جدا نشدند.<ref>ابن ابی الحديد، ۱۳ / ۲۹۳.</ref> |
===در زمان خلفا=== | ===در زمان خلفا=== | ||
| − | از جزئیات زندگی عبدالله بن مسعود، پس از رحلت رسول خدا صلی الله علیه و آله اطلاع دقیقی در دست نیست. مطابق با | + | از جزئیات زندگی عبدالله بن مسعود، پس از [[رحلت پیامبر اسلام|رحلت رسول خدا]] صلی الله علیه و آله اطلاع دقیقی در دست نیست. مطابق با خبری، او از جمله کسانی بوده است که بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله بر خلافت [[ابوبکر]] اعتراض کرده است.<ref>بحارالانوار،ج28، ص208</ref> نام او همچنین در [[جنگ یرموک]] و سایر فتوحات [[شام]] برده شده است. در ۲۱ قمری، [[عمر بن خطاب|عمر]] او را که در حمص بود، فراخواند و برای نظارت بر [[بیت المال]] و [[قضاوت|قضا]] به [[کوفه]] فرستاد.<ref>بلاذری، فتوح، ص۲۶۹؛ طبری، تاریخ ج۱، صص۲۶۳۷، ۲۶۴۵-۲۶۴۷.</ref> |
| − | + | پس از قتل [[عمر بن خطاب |عمر]]، [[عثمان بن عفان|عثمان]] نیز او را بر منصب خود ابقا کرد و در [[عراق]] زمینی به او بخشید.<ref>بلاذری، فتوح، ص۲۷۳.</ref> هنگامی که عثمان، [[ولید بن عقبه]] را به جای [[سعد بن ابی وقاص]] به عنوان والی جدید [[کوفه]] منصوب نمود، ولید شروع به برداشت از بیت المال نمود و ابن مسعود معترض او شد. اما عثمان از کارهای ولید حمایت نمود.<ref>شری، محمدجواد، امیرالمؤمنین (ع) اسوه وحدت، ترجمه محمدرضا عطایی، ص327</ref> و ابن مسعود با حالت قهر کلید بیت المال را به [[ولید بن عقبه]] داد و زبان به اعتراض نسبت به عثمان گشود. در پی این درگیری، ولید نامه ای به عثمان نوشت و ما وقع را شرح داد و عثمان که از ابن مسعود بر آشفته بود، او را به [[مدینه]] بازخواند. در مدینه عثمان، وی را ناسزا گفت و دستور داد که او را به زور از [[مسجد]] برانند و به او اجازه خروج از مدینه را نداد. | |
| − | ابن مسعود | + | ابن مسعود تا ۳ سال در مدینه بود و اجازه نداشت از آنجا بیرون رود و سرانجام در سال ۳۲ قمری در مدینه از دنیا رفت. او پیش از مرگ [[وصیت]] نمود که عثمان بر او [[نماز میت|نماز]] نخواند و لذا پس از مرگش عثمان را مطلع ننمودند و [[عمار یاسر]] بر او نماز خواند و در [[بقیع]] مدفون شد.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ج۵، ص۵۲۴ و ۵۲۵</ref> |
| − | == | + | ==فعالیت‌های علمی== |
| − | |||
| − | + | ابن مسعود مانند برخی از [[صحابه]]، [[احادیث]] فراوانی از [[رسول خدا]] در فضایل [[امام علی علیه السلام|امیرمؤمنان علی]] علیه السلام روایت کرده است که از پایه‌های معتقدات [[شیعه]] به شمار می‌رود. حدیث خلافت، حدیث ولایت، حدیث سبق اسلام علی علیه السلام، حدیث تقرب، حدیث حکمت و... که در [[صحاح سته|صحاح ستّه]] و مدارک معتبر [[اهل سنت]] نیز از او نقل شده، از جمله‌ی آنهاست.<ref>عبدالله بن مسعود، دانشنامه رشد</ref> | |
| − | اما بنا به برخی روایات ابن مسعود از این موضع خود عدول و مصحف عثمانی را تأیید | + | براساس آنچه در منابع آمده، ابن مسعود آیات [[قرآن]] را از حفظ بر شاگردان خود املا می‌نمود و آنان قرائت او را در مصاحفی می‌نوشتند.<ref>ر.ک:بسوی، ج۲، ص۵۳۸؛ «المبانی »، صص۳۵-۳۶؛ ابونعیم، ج۱، ص۱۲۴.</ref> |
| + | |||
| + | در جریان [[جمع قرآن|گردآوری قرآن]] و فراهم آوردن مصحف رسمی توسط [[عثمان بن عفان|عثمان]] و به مباشرت [[زید بن ثابت]]، در روایات سخن از نسخه‌ای با عنوان «مصحف ابن مسعود» به میان آمده که مورد توجه قرار نگرفته و عثمان او را امر کرده مصحف خود را تحویل نماید تا به همراه دیگر مصاحف از بین برده شود. به گفته روایات، ابن مسعود به این امر تن در نداد و به همین سبب به امر عثمان مضروب شد.<ref>ابن ابی داوود، کتاب المصاحف، ۱۳۵۵ق، ص۱۳-۱۸.</ref> اما بنا به برخی روایات ابن مسعود از این موضع خود عدول کرد و مصحف عثمانی را تأیید نمود.<ref>ابن ابی داوود، کتاب المصاحف، ۱۳۵۵ق، ص۱۸؛ «المبانی »، ص۹۵؛ ابن اثیر، الکامل، ج۳، ص۱۱۲.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| − | <references/> | + | <references /> |
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | * پاکتچی، | + | |
| − | * شری، | + | *احمد پاکتچی، مدخل "ابن مسعود، ابو عبدالرحمن" در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، جلد 4. |
| − | * شیخ عباس قمی، منتهى الآمال في تواريخ النبي و الآل، قم، دليل، چاپ:اول، 1379 ش. | + | *محمدجواد شری، امیرالمؤمنین (ع) اسوه وحدت، ترجمه محمدرضا عطایی، مشهد، آستان قدس رضوی، 1372ش. |
| − | * عبدالله بن | + | *شیخ عباس قمی، منتهى الآمال في تواريخ النبي و الآل، قم، دليل، چاپ:اول، 1379 ش. |
| − | * مجلسى، | + | *"عبدالله بن مسعود"، [http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87+%D8%A8%D9%86+%D9%85%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF&SSOReturnPage=Check&Rand=0 دانشنامه رشد]، بازیابی: 27 اردیبهشت 1393. |
| − | *ابن عبدالبر، | + | *محمدباقر مجلسى، بحار الأنوار، بيروت، چاپ دوم، 1403 ق. |
| + | *ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة‌الاصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دار الجیل، چاپ اول، ۱۴۱۲ق. | ||
*بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف (جلد ۵)، تحقیق احسان عباس، بيروت، جمعية المستشرقين الألمانية، ۱۹۷۹م. | *بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف (جلد ۵)، تحقیق احسان عباس، بيروت، جمعية المستشرقين الألمانية، ۱۹۷۹م. | ||
نسخهٔ ۲۰ مهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۰:۰۸
عبدالله بن مسعود از صحابه مشهور رسول خدا صلی الله علیه وآله و از راویان حدیث و مفسران قرآن و صاحب مصحف بود.
زندگی نامه
در زمان پیامبر اسلام
ابوعبدالرحمن عبدالله بن مسعود در کودکی در مکه به چوپانی گوسفندان عقبة بن ابی معیط (از سران قریش) اشتغال داشت. روزی پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله از کنار او می گذشت، گوسفندی را که هنوز آبستن نشده و وقت شیر دادن او نشده بود طلبید و با دست خود از او شیر دوشید و ابن مسعود با دیدن این معجزه به آن حضرت ایمان آورد.[۱]
به همین جهت او یکی از نخستین مسلمانان صدر اسلام به شمار می‌رود، و از قول خود او آمده كه ششمين مسلمان بوده است.[۲] پیش از مسلمان شدن در خانه ارقم زندگی می‌کرد و بعد از قبول اسلام به خدمتگزاری خانه پیامبر اکرم پذیرفته شد.
ابن مسعود از آن دسته از صحابه بود که خیلی زود در پرتو صحبت رسول خدا صلی الله علیه و آله با رموز قرآن و حقایق اسلام آشنا شد؛ تا جایی که پیامبر او را مامور کرد در مقابل معاندان اسلام بایستد و از اسلام دفاع کند. او پس از پيامبر (ص)، نخستین مسلمانی بود که قرآن را به صدای بلند در مکه تلاوت کرد و کافران او را به شدت کتک زدند. روایتی از رسول خدا نقل شده که اصحاب را به یادگیری قرآن از ابن مسعود فرمان می دهد: «قالَ صلى الله عليه و آله و سلم: مَنْ اَحَبَّ اَن يَسْمَعَ الْقُرآنَ غَضَّا فَلْيَسْمَعْهُ مِنْ ابْنِ اُمّ عَبْدٍ.».[۳]
عبدالله بن مسعود دو بار به حبشه هجرت کرد و سپس به خانه معاذ بن جبل در مدینه وارد شد. پیامبر بین او و معاذ بن جبل (یا به قولی سعد بن معاذ)، پیمان برادری برقرار فرمود.[۴]
ابن مسعود در بسیاری از غزوات پیامبر شرکت داشت؛ او در غزوه بدر، ابوجهل را به قتل آورد و سر او را از تنش جدا کرد.[۵] ابن عباس وی را از معدود ياران پيامبر (ص) می داند كه در جنگ اُحد از او جدا نشدند.[۶]
در زمان خلفا
از جزئیات زندگی عبدالله بن مسعود، پس از رحلت رسول خدا صلی الله علیه و آله اطلاع دقیقی در دست نیست. مطابق با خبری، او از جمله کسانی بوده است که بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله بر خلافت ابوبکر اعتراض کرده است.[۷] نام او همچنین در جنگ یرموک و سایر فتوحات شام برده شده است. در ۲۱ قمری، عمر او را که در حمص بود، فراخواند و برای نظارت بر بیت المال و قضا به کوفه فرستاد.[۸]
پس از قتل عمر، عثمان نیز او را بر منصب خود ابقا کرد و در عراق زمینی به او بخشید.[۹] هنگامی که عثمان، ولید بن عقبه را به جای سعد بن ابی وقاص به عنوان والی جدید کوفه منصوب نمود، ولید شروع به برداشت از بیت المال نمود و ابن مسعود معترض او شد. اما عثمان از کارهای ولید حمایت نمود.[۱۰] و ابن مسعود با حالت قهر کلید بیت المال را به ولید بن عقبه داد و زبان به اعتراض نسبت به عثمان گشود. در پی این درگیری، ولید نامه ای به عثمان نوشت و ما وقع را شرح داد و عثمان که از ابن مسعود بر آشفته بود، او را به مدینه بازخواند. در مدینه عثمان، وی را ناسزا گفت و دستور داد که او را به زور از مسجد برانند و به او اجازه خروج از مدینه را نداد.
ابن مسعود تا ۳ سال در مدینه بود و اجازه نداشت از آنجا بیرون رود و سرانجام در سال ۳۲ قمری در مدینه از دنیا رفت. او پیش از مرگ وصیت نمود که عثمان بر او نماز نخواند و لذا پس از مرگش عثمان را مطلع ننمودند و عمار یاسر بر او نماز خواند و در بقیع مدفون شد.[۱۱]
فعالیت‌های علمی
ابن مسعود مانند برخی از صحابه، احادیث فراوانی از رسول خدا در فضایل امیرمؤمنان علی علیه السلام روایت کرده است که از پایه‌های معتقدات شیعه به شمار می‌رود. حدیث خلافت، حدیث ولایت، حدیث سبق اسلام علی علیه السلام، حدیث تقرب، حدیث حکمت و... که در صحاح ستّه و مدارک معتبر اهل سنت نیز از او نقل شده، از جمله‌ی آنهاست.[۱۲]
براساس آنچه در منابع آمده، ابن مسعود آیات قرآن را از حفظ بر شاگردان خود املا می‌نمود و آنان قرائت او را در مصاحفی می‌نوشتند.[۱۳]
در جریان گردآوری قرآن و فراهم آوردن مصحف رسمی توسط عثمان و به مباشرت زید بن ثابت، در روایات سخن از نسخه‌ای با عنوان «مصحف ابن مسعود» به میان آمده که مورد توجه قرار نگرفته و عثمان او را امر کرده مصحف خود را تحویل نماید تا به همراه دیگر مصاحف از بین برده شود. به گفته روایات، ابن مسعود به این امر تن در نداد و به همین سبب به امر عثمان مضروب شد.[۱۴] اما بنا به برخی روایات ابن مسعود از این موضع خود عدول کرد و مصحف عثمانی را تأیید نمود.[۱۵]
پانویس
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۳، ص۹۸۷
- ↑ ابن اسحاق، ۱۴۳؛ حاكم نيشابوری، ۳ / ۳۱۳.
- ↑ شیخ عباس قمی، منتهى الآمال في تواريخ النبي و الآل ،ج1، ص304
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱ / ۲۷۱.
- ↑ بحارالانوار، ج19، ص257.
- ↑ ابن ابی الحديد، ۱۳ / ۲۹۳.
- ↑ بحارالانوار،ج28، ص208
- ↑ بلاذری، فتوح، ص۲۶۹؛ طبری، تاریخ ج۱، صص۲۶۳۷، ۲۶۴۵-۲۶۴۷.
- ↑ بلاذری، فتوح، ص۲۷۳.
- ↑ شری، محمدجواد، امیرالمؤمنین (ع) اسوه وحدت، ترجمه محمدرضا عطایی، ص327
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ج۵، ص۵۲۴ و ۵۲۵
- ↑ عبدالله بن مسعود، دانشنامه رشد
- ↑ ر.ک:بسوی، ج۲، ص۵۳۸؛ «المبانی »، صص۳۵-۳۶؛ ابونعیم، ج۱، ص۱۲۴.
- ↑ ابن ابی داوود، کتاب المصاحف، ۱۳۵۵ق، ص۱۳-۱۸.
- ↑ ابن ابی داوود، کتاب المصاحف، ۱۳۵۵ق، ص۱۸؛ «المبانی »، ص۹۵؛ ابن اثیر، الکامل، ج۳، ص۱۱۲.
منابع
- احمد پاکتچی، مدخل "ابن مسعود، ابو عبدالرحمن" در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، جلد 4.
- محمدجواد شری، امیرالمؤمنین (ع) اسوه وحدت، ترجمه محمدرضا عطایی، مشهد، آستان قدس رضوی، 1372ش.
- شیخ عباس قمی، منتهى الآمال في تواريخ النبي و الآل، قم، دليل، چاپ:اول، 1379 ش.
- "عبدالله بن مسعود"، دانشنامه رشد، بازیابی: 27 اردیبهشت 1393.
- محمدباقر مجلسى، بحار الأنوار، بيروت، چاپ دوم، 1403 ق.
- ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة‌الاصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت، دار الجیل، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف (جلد ۵)، تحقیق احسان عباس، بيروت، جمعية المستشرقين الألمانية، ۱۹۷۹م.
