بحوث فی علم الرجال (کتاب)

نویسنده	محمد آصف محسنی
موضوع	محدثان شیعه
زبان	عربی
تعداد جلد	1

«بحوث فی علم الرجال» کتابی است در موضوع علم رجال تألیف محمد آصف محسنی

مؤلف

محمد آصف محسنی (1398-1314 ش) فرزند محمد میرزا محسنى قندهارى، از علما و مراجع تقلید شیعه در افغانستان بود. او از شاگردان علمای بزرگی چون: سید محسن حکیم، شیخ حسین حلی، سید عبدالاعلی سبزواری و سید ابوالقاسم خوئی بهره برد.

آیت الله محسنی یكى از متفكران برجسته شیعه و مدافع تقریب مذاهب اسلامی است كه در علوم مختلف صاحب نظر و متخصص بوده و بر پنج زبان زنده دنیا -زبان پشتو، عربى، فارسى، انگلیسى و اردو- تسلط كامل داشت.

وی آثار متعددی در رجال، فقه و حدیث تألیف نمود، از جمله: حدود الشریعة، صراط الحق، الارض فى الفقه، متافیزیك، تصویر از حكومت اسلامى، نظرة عابرة فى صحاح ستة، قضاء و شهادت، حجة اثنا عشرى، عقائد اسلامى، روح الفقه و مسائل الطبیعة.

معرفى اجمالى كتاب

این كتاب داراى خصوصیات ذیل است:

1. مؤلف تعریف جامعى از علم رجال ارائه كرده و موضوع و دلیل حاجت به این علم را به طور مفصل توضیح داده است.
2. مجموع كتاب، تحت عنوان «بحث حول...» تا 48 بحث را شامل مى شود.
3. در هر بحث، مسائل بسیار مفیدى بیان شده است؛ مثلاً در بحث 45، تعداد 381 راوى را كه طریق مرحوم شیخ صدوق در فقه به آن‌ها منتهى مى شود، ذكر مى كند و در بحث 48، تعداد 148 راوى موثق را نام برده است.
4. مؤلف اسناد بعضى كتب مثل قصص الانبیاء، نوشته قطب راوندى را مورد تحلیل قرار مى دهد.

محتوای کتاب

این کتاب، مشتمل بر مطالب زیر است:

مقدمه مصنّف، در خصوصیت های علم رجال و وجه نیاز به این علم است.

محتوای کتاب، شامل ۳۴ فایده رجالی که عبارت اند از:

۱. ضوابط تصدیق و ترجیح؛

۲. اماره های توثیق و جرح در نزد رجالیان؛

۳. ادلّه حجّیت قول رجالیان؛

۴. وجه اعتبار توثیق های موجود؛

۵. وثاقت مشایخ ابن قولویه؛

۶. وثاقت مشایخ نجاشی؛

۷. توثیقات ابن عقده؛

۸. راویان تفسیر القمی؛

۹. بقیه توثیقات عامه؛

۱۰. عدالت صحابیان نبی اکرم؛

۱۱. اصحاب اجماع؛

۱۲. تکرار «رحم اللّه » (ترحّم) در مورد شخص، دلالت بر حَسَن بودن وی می نماید؛

۱۳. مشایخ اجازه؛

۱۴. تفسیر کلمه «ثقة»؛

۱۵. معنای «صحیح» در اصطلاح قدما؛

۱۶. تقسیم بندی اخبار؛

۱۷. اصول و مراجع رجالی، و معدّلان و جارحان؛

۱۸. اقوال موجود در سندهای مُرسَل؛

۱۹. ردّ اعتبار اخبار مهمل؛

۲۰. نقد کلام فاضل اردبیلی در خصوص قراینی که اخبار را از جهل، ضعف و ارسال خارج می کند؛

۲۱. روایت های مُرسل و غیر امامی در نزد شیخ طوسی؛

۲۲. اصول اربعمئه؛

۲۳. اعتبار مستطرفات السرائر؛

۲۴. اعتبار کتاب الأشعثیات؛

۲۵. کتاب های اربعه حدیثی؛

۲۶. شرایط حجّیت خبر واحد؛

۲۷. بیان چند مسئله مفید؛

۲۸. طبقات راویان؛

۲۹. وجه احتیاط در روایت های بعضی از راویان؛

۳۰. بررسی اشخاصی که با کنیه «أبی بصیر» آورده شده اند؛

۳۱. وثاقت معلی بن خنیس؛

۳۲. طریق های مشیخه التهذیب؛

۳۳. مشیخه کتاب من لا یحضر؛

۳۴. آرای بعضی از اهل سنّت در شرایط حجّیت اخبار.

در خاتمه کتاب، مؤلّف، تعدادی از راویان را در سه فصل ذکر کرده که عبارت اند از:

اسامی راویانی که روایت آنها معتبر است؛

راویانی که در اخذ روایت آنها احتیاط می شود؛

راویانی که اعتباری بر قول آنها به دلیل ضعف و یا جهالت آنها نیست.

نام کتاب، در چاپ اوّل الفوائد الرجالیة بوده است و چاپ دوم کتاب، با مقداری تصحیح و اضافه با نام بحوث فی علم الرجال، منتشر شده است.

منابع

محمدرضا ضمیری، کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی.