محمد بن سنان

«محمد بن سنان» از جمله راویان اهل بیت علیهم السلام است که علمای رجال دیدگاههای متفاوتی در مورد او دارند. وی از نوادگان «زاهر بن عمرو»، از شهدای کربلا است.

ابن سنان از نظر عالمان

کلمات علما در باب او بسیار مختلف است، حتى از شخص واحد. شیخ مفید رحمه الله او را در (ارشاد) از خواص و ثقات حضرت امام کاظم علیه‌السلام و اهل ورع و فقه و علم، و از شیعه آن حضرت نوشته و در رساله دیگر خود، او را مطعون شمرده است.

شیخ الطائفه نیز در (فهرست) و (رجال) او را ضعیف شمرده و در (کتاب غیبت) در ذکر ممدوحین از خواص ائمه اطهار علیهم‌السلام او را ذکر نموده، چنانچه فرموده: و از ممدوحین حمران بن اعین است، تا آن که فرموده و از جمله ایشان است بنا به روایتى که ابوطالب قمى نقل فرموده که گفت داخل شدم بر حضرت جواد علیه‌السلام در آخر عمرش شنیدم که فرمود: جزا دهد خداوند صفوان بن یحیى و محمد بن سنان و زکریا بن آدم و سعد بن سعد را از من جزاى خیر، پس به تحقیق که وفا کردند از براى من.

همچنین شیخ طوسی فرموده: و اما محمد بن سنان پس به درستى که روایت شده از على بن حسین بن داود که گفت شنیدم که حضرت امام جواد علیه‌السلام ذکر فرمود محمد بن سنان را به خیر و فرمود: «رَضِىَ اللّهُ عَنْهُ بِرِضائى عَنْهُ فَما خالَفَنى وَ ما خالَفَ اَبى قَطُّ».

و علامه حلی رحمه الله در (خلاصه) در او توقف فرموده ولی در (مختلف الشیعه) فرموده: «قَدْ بَینّا رُجُحانَ الْعَمَلِ بِرَوایةِ مُحَمَّدِ بْنِ سِنانٍ».

و سید بن طاووس رحمه الله در (فلاح السائل) فرموده: شنیدم از کسى که ذکر مى‌کرد طعن بر محمد بن سنان را و شاید او واقف نشده مگر بر طعن او و مطلع نگشته بر تزکیه و ثنایى که از براى او است و همچنین احتمال هست در بیشتر از طعن‌ها پس ذکر فرموده مدائح او را و آن که معجزه حضرت جواد علیه‌السلام در او ظاهر شد چه آن که او نابینا بود و مسح کرد آن حضرت چشم او را، به او رد شد، چنان که در فصل معجزات حضرت جواد علیه‌السلام خبرش مذکور شد و هم روایتى نقل کرده که «اِنَّهُ کانَ مُتَقَشِّفا مُتَعَبِّدا».

بالجمله: در محمد بن سنان علما کلام را بسط داده‌اند، هر که طالب است رجوع نماید به (رجال کبیر) و (تعلیقه) و (رجال سید اجل علامه بحرالعلوم) و (خاتمه مستدرک) شیخ نوری؛ چه این مختصر را مقام آن نیست. گویند که بعضى از عارفین تفأل زد به کتاب الله مجید براى استعلام حال محمد بن سنان این آیه به نظرش آمد: «اِنَّما یخْشَى اللّهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ».

و نسب محمد بن سنان رضى الله عنه منتهى مى‌شود به زاهر مولى عمرو بن الحمق که در کربلا شهید شد، به این نحو: محمد بن الحسن بن سنان بن عبدالله بن زاهر؛ و در میان اولاد و احفاد محمد جمله‌اى از راویان احادیث مى‌باشند، از جمله ابوعیسى محمد بن احمد بن محمد بن سنان که از مشایخ شیخ صدوق است.

منابع

• حاج شیخ عباس قمی، منتهی الآمال، قسمت دوم، باب یازدهم: در تاريخ حضرت جواد عليه‌السلام.