آیه 89 سوره مائده: تفاوت بین نسخهها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (←تفسیر آیه) |
|||
سطر ۲۵۸: | سطر ۲۵۸: | ||
===برگزیده تفسیر نمونه=== | ===برگزیده تفسیر نمونه=== | ||
{{نمایش فشرده تفسیر| | {{نمایش فشرده تفسیر| | ||
+ | (آیه 89) | ||
+ | |||
+ | '''سوگند و کفّاره سوگند''' | ||
+ | |||
+ | در این آیه در باره سوگندهایی که در زمینه تحریم حلال و غیر آن خورده می شود، بطور کلی بحث کرده و قسمها را به دو قسمت تقسیم می کند: | ||
+ | |||
+ | نخست می گوید: «خداوند شما را در برابر قسمهای لغو مؤاخذه و مجازات نمی کند» (لا یؤاخِذُکمُ اللّهُ بِاللَّغوِ فِی أَیمانِکم). | ||
+ | |||
+ | منظور از سوگند لغو چنانکه مفسران و فقها گفته اند، سوگندهایی است که دارای هدف مشخص نیست و از روی اراده و تصمیم سرنمیزند. | ||
+ | |||
+ | قسم دوم از سوگندها، سوگندهایی است که از روی اراده و تصمیم و بطور جدّی یاد می شود، در باره این نوع قسمها، قرآن در ادامه آیه چنین می گوید: «خداوند شما را در برابر چنین سوگندهایی که گره آن را محکم کردهاید مؤاخذه می کند و شما را موظف به عمل کردن به آن می سازد» (وَ لکن یؤاخِذُکم بِما عَقَّدتُمُ الأَیمانَ). | ||
+ | |||
+ | البته جدّی بودن سوگند به تنهایی برای صحت آن کافی نیست بلکه باید محتوای سوگند لااقل یک امر مباح بوده باشد و باید دانست که سوگند جز به نام خدا معتبر نیست. | ||
+ | |||
+ | بنابراین اگر کسی به نام خدا سوگند یاد کند واجب است به سوگند خود عمل کند و اگر آن را شکست کفاره دارد. «و کفاره چنین سوگندی (یکی از سه چیز است: نخست) اطعام ده نفر مسکین» (فَکفّارَتُهُ إِطعامُ عَشَرَةِ مَساکینَ). | ||
+ | |||
+ | منتها برای این که بعضی از اطلاق این حکم چنین استفاده نکنند که می توان از هر نوع غذای پست و کمارزشی برای کفاره استفاده کرد، تصریح می کند که «این غذا باید لااقل یک غذای حد وسط بوده باشد که معمولا در خانواده خود از آن تغذیه می کنید» (مِن أَوسَطِ ما تُطعِمُونَ أَهلِیکم). | ||
+ | |||
+ | دوم: «پوشاندن لباس، بر ده نفر نیازمند» (أَو کسوَتُهُم). | ||
+ | |||
+ | البته ظاهر آیه این است که لباسی بوده باشد که بطور معمول تن را بپوشاند و بر حسب فصول و مکانها و زمانها تفاوت پیدا می کند. | ||
+ | |||
+ | در این که آیا از نظر کیفیت حد اقل کافی است و یا در اینجا نیز باید حد وسط مراعات شود، به مقتضای اطلاق آیه هر گونه لباس کافی است. | ||
+ | |||
+ | سوم: «آزاد کردن یک برده» (أَو تَحرِیرُ رَقَبَةٍ). | ||
+ | |||
+ | اما ممکن است کسانی باشند که قدرت بر هیچ یک از اینها نداشته باشند و لذا بعد از بیان این دستور می فرماید: «آنهایی که دسترسی به هیچ یک ندارند باید سه روز، روزه بگیرند» (فَمَن لَم یجِد فَصِیامُ ثَلاثَةِ أَیامٍ). | ||
+ | |||
+ | سپس برای تأکید می گوید: «کفاره سوگندهای شما این است که گفته شد» (ذلِکَ کفّارَةُ أَیمانِکم إِذا حَلَفتُم). | ||
+ | |||
+ | ولی برای این که کسی تصور نکند با دادن کفاره، شکستن سوگندهای صحیح حرام نیست می گوید: «سوگندهای خود را حفظ کنید» (وَ احفَظُوا أَیمانَکم). | ||
+ | |||
+ | و در پایان آیه می فرماید: «این چنین خداوند آیاتش را برای شما بیان می کند، تا شکر او را بگذارید و در برابر این احکام و دستوراتی که ضامن سعادت و سلامت فرد و اجتماع است، او را سپاس گویید» (کذلِکَ یبَینُ اللّهُ لَکم آیاتِهِ لَعَلَّکم تَشکرُونَ). | ||
}} | }} |
نسخهٔ کنونی تا ۱۴ دسامبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۲:۲۴
<<88 | آیه 89 سوره مائده | 90>> | |||||||||||||
|
محتویات
ترجمه های فارسی
خدا به قسمهای لغو بیهوده، شما را مؤاخذه نخواهد کرد، ولیکن بر (شکستن) آن قسمی که از روی عقیده قلبی یاد کنید مؤاخذه خواهد نمود. و کفاره آن قسم طعام دادن ده فقیر است از آن طعام متوسط که بر اهل خود غالباً تهیه میکنید، یا جامه بر آنها پوشانده و یا یک بنده آزاد کنید، و هر کس توانایی آن ندارد سه روز روزه بدارد. این است کفاره (شکستنِ) سوگندهایی که یاد میکنید؛ و باید (حرمت) سوگندهای خود را نگاه دارید. خدا بدین گونه روشن آیات خود را برای شما بیان میکند، شاید که شکر او به جای آرید.
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
لغو: كلام بى فايده.
منظور از آن در آيه،كلام بدون قصد است.
ايمان: يمين: سوگند. ايمان: سوگندها. يمين در اصل به معنى دست راست و طرف راست است. به قولى سوگند و پيمان را از آن يمين گفته اند كه عرب وقت پيمان بستن و هم سوگند شدن، دست راست يكديگر را مى فشردند. (قاموس قرآن).
عقدتم: عقد: بستن و گره زدن. تعقيد يمين آن است كه سوگند از روى قصد و نيت باشد. «عَقَّدْتُمُ الْأَيْمانَ» يعنى سوگندها را از روى قصد ياد كرديد. گويى لفظ را با قصد و نيت گره مى زنند.
كفارة: مستور كننده. جبران كننده. كفر: پوشانيدن.
كسوتهم: كسوت: پوشاك.
تحرير رقبة: حر: آزاد. تحرير: آزاد كردن. رقبه: گردن. مراد از آن ، برده است (آن را تسميه كل به اسم جزء گويند).
حلفتم: حلف: سوگند. «حلفتم» سوگند ياد كرديد.[۱]
نزول
محل نزول:
این آیه در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۲]
شأن نزول:
«شیخ طوسی» گوید: ابن زيد گويد: اين آيه درباره عبدالله بن رواحة نازل گرديد كه شبى ميهمانى داشت، زوجه او در پذيرائى غذاى ميهمان تأخير نمود. عبدالله قسم ياد كرد كه طعام نخورد. زوجه وى نيز به خاطر شوهر خود سوگند ياد نمود كه تا شوهرش طعام نخورد او هم دست به غذا براى خوردن نزند. ميهمان آنها نيز قسم ياد كرد كه اگر زن و مرد ميزبان غذا نخورند، او هم نخورد. سپس عبدالله به خوردن غذا پرداخت زوجه و ميهمان او هم خوردند. خبر به رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم رسيد عبدالله را تحسين فرمود[۳][۴].[۵]
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
لا يُؤاخِذُكُمُ اللَّهُ بِاللَّغْوِ فِي أَيْمانِكُمْ وَ لكِنْ يُؤاخِذُكُمْ بِما عَقَّدْتُمُ الْأَيْمانَ فَكَفَّارَتُهُ إِطْعامُ عَشَرَةِ مَساكِينَ مِنْ أَوْسَطِ ما تُطْعِمُونَ أَهْلِيكُمْ أَوْ كِسْوَتُهُمْ أَوْ تَحْرِيرُ رَقَبَةٍ فَمَنْ لَمْ يَجِدْ فَصِيامُ ثَلاثَةِ أَيَّامٍ ذلِكَ كَفَّارَةُ أَيْمانِكُمْ إِذا حَلَفْتُمْ وَ احْفَظُوا أَيْمانَكُمْ كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آياتِهِ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ «89»
خداوند، شمارا به خاطر سوگندهاى لغو وبيهوده بازخواست نمىكند، ليكن براى شكستن سوگندهايى كه (از روى اراده) بستهايد، مؤاخذه مىكند، پس كفاره آن (شكستن سوگند) طعام دادن به ده بينواست، از نوع متوسط آنچه به خانوادهى خود مىخورانيد، يا پوشاندن ده فقير است، يا آزاد كردن بردهاى. پس كسى كه (غذا و لباس براى ده فقير نداشت و بردهاى) نيافت، سه روز روزه بگيرد. اين كفارهى سوگندهاى شماست، هرگاه كه سوگند خورديد، (و آن را شكستيد) و سوگندهايتان را مراقبت كنيد، اين گونه خداوند آيات خود را براى شما بيان مىكند، تا او را شكر كنيد.
نکته ها
سوگندهايى كه بدون قصد و توجّه يا بىهدف و از روى عادت يا در حال هيجان وغضب، يا بر پايهى مطالب نادرست، يا براى انجام كارهاى خلاف باشد، سوگندهاى لغو است. اينها كفّاره ندارد؛ ولى سوگندى كه از روى قصد و براى كار مفيد باشد، الزامآور است و بايد طبق آن عمل كرد، وگرنه كفاره دارد.
جلد 2 - صفحه 363
امام صادق عليه السلام در تفسير واژهى «لغو» در سوگند فرمود: گفتن «لا و اللَّه» و «بلى و اللَّه» بدون آنكه قصد جدّى داشته باشد، سوگند لغو است. «1»
كلمهى «أَوْسَطِ» را برخى به بهترين نوع غذا تفسير كردهاند. نظير آيهى سورهى قلم كه «قالَ أَوْسَطُهُمْ» يعنى بهترين و برترينشان چنين گفت.
لباس پوشاندن به محرومان كه در كفّارهى قسم است، شامل هر نوع پوشش زمستانى، تابستانى، زنانه و مردانه مىشود.
يك آئين جهانى و هميشگى بايد مقرّرات ومجازاتش قابل توسعه باشد، مثل آزادكردن برده، يا اطعام دادن فقير، يا پوشاندن بينوا كه در هر زمان براى هر فردى و در هر جا قابل عمل است.
امام صادق عليه السلام فرمود: «بعضى بيش از ده سير غذا مىخورند و بعضى كمتر از ده سير بنابراين حد وسط براى مقدار يك غذا را ده سير (يك مُد) حساب كنيد». «2»
امام كاظم عليه السلام در توضيح آيهى فوق فرمود: «كسىكه بيش از قوت عيال خود ندارد مصداق جمله «لَمْ يَجِدْ» است. «3»
پیام ها
1- برداشتن جريمه از سوگندهاى بىهدف، يك تفضّل و لطف الهى است. لا يُؤاخِذُكُمُ اللَّهُ بِاللَّغْوِ ... (ما نيز براى جسارتهايى كه مردم در حال عصبانيّت به ما مىكنند، حساب باز نكنيم)
2- اسلام، دين آسان است و براى سوگندهاى غير جدّى، كفّاره قرار نداده است. لا يُؤاخِذُكُمُ ... (ملاك در گفتهها و كردارها قصد و نيّت است)
3- در اسلام، جريمهى مالى هم وجود دارد. إِطْعامُ ... أَوْ كِسْوَتُهُمْ ...
«1». كافى، ج 7، ص 443 و تفسير نورالثقلين.
«2». كافى، ج 7، ص 453 و تفسير نورالثقلين.
«3». كافى، ج 7، ص 452 و تفسير نورالثقلين.
جلد 2 - صفحه 364
4- قوانين اسلام در مسير فقرزدايى است و احكام فردى اسلام با مصالح جامعه هماهنگ است. (اطعام يا پوشاندن يا برده آزاد كردن) فكفّارته اطعام عشرة مسكين ...
5- ميانه روى و عدالت، در همه جا حتّى در نوع جريمه، يك ارزش است. مِنْ أَوْسَطِ ... (بنابر اينكه مراد از «أَوْسَطِ» متوسط باشد نه بهترين)
6- جريمه بايد با وضع مالى افراد متناسب باشد. «ما تُطْعِمُونَ أَهْلِيكُمْ»
7- انجام تكليف منوط به توان و قدرت است. فَمَنْ لَمْ يَجِدْ ...
8- در جريمه و كفاره، بايد حد وسط زندگى روزمرّه و معمولى افراد را به حساب آورد، نه روزهاى استثنايى. «مِنْ أَوْسَطِ» (بنابر اينكه مراد از «أَوْسَطِ» متوسّط باشد)
9- در پرداخت كفّاره، روحيّه و شخصيّت فقرا را نشكنيم و آنان را مانند خانوادهى خود حساب كنيم. «تُطْعِمُونَ أَهْلِيكُمْ»
10- جرأت سوگند شكنى خود را با سختى روزه يا پرداخت جريمه، جبران كنيد. (پرداخت جريمه وكفّاره در اسلام، يك برنامه خودسازى است.) فَكَفَّارَتُهُ ...
11- اسلام از هر فرصتى براى آزادى بردگان استفاده كرده است. «تَحْرِيرُ رَقَبَةٍ» (حتّى براى جبران و كفّارهى برخى اعمال، دستور به آزادى برده داده است.)
12- براى نام مقدّس خداوند، حريم قائل شويم. يا سوگند نخوريم، يا حتماً عمل كنيم يا با پرداخت كفّاره جبران كنيم. «وَ احْفَظُوا أَيْمانَكُمْ»
13- بعضى خيال نكنند كه حقّ دارند هر لحظه قسم بخورند و جريمه بپردازند. «وَ احْفَظُوا أَيْمانَكُمْ» (ما در برابر سوگندهايمان مسئوليم)
14- كسى كه توان مالى ندارد، بايد از توانايى جسمى خود مايه بگذارد. «فَصِيامُ ثَلاثَةِ أَيَّامٍ»
15- باز بودن راه جبران كوتاهىها، نعمتى الهى و شايسته سپاسگزارى است. ذلِكَ كَفَّارَةُ أَيْمانِكُمْ ... يُبَيِّنُ اللَّهُ ... لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ
جلد 2 - صفحه 365
16- عملكردن به احكام، بهترين شكر است. «لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ» (از اينكه به جاى «يبيّن اللَّه لكم آياته لعلّكم تعملون» فرمود: «لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ»، استفاده مىشود كه عملكردن بهترين شكر است.)
پانویس
- پرش به بالا ↑ تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی
- پرش به بالا ↑ طبرسی، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج 3، ص 231.
- پرش به بالا ↑ صاحب تفسير برهان در ذيل آيه 87 همين سوره از قول على بن ابراهيم بعد از سه واسطه از امام صادق عليهالسلام چنين گويد: كه على عليهالسلام سوگند ياد كرده بود كه شبها براى عبادت خدا تا صبح نخوابد و بلال نيز قسم ياد كرده بود كه روزها چيزى نخورد و عثمان بن مظعون هم قسم خورده بود كه با زن نزديكى ننمايد. زوجه عثمان كه زنى زيباروى بود نزد عائشه آمد، عائشه كه هميشه او را با زينت و آرايش ميديد به وى گفت: تو را چه شده است كه آرايش ننموده اى؟ زوجه عثمان گفت: براى چه كسى خود را آرايش كنم در حالتى كه مدتى است شوهرم به من نزديك نمى شود و رهبانيت اختيار نموده و گوشهگير شده است و از دنيا هم دورى جسته است. عائشه موضوع را به پيامبر گفت: پيامبر دستور داد كه مردم در مسجد براى نماز جمع شوند سپس به منبر رفت و حمد و ثناى خدا گفت: سپس فرمود: چرا عده اى به خود رنج و زحمت داده و اشياء حلال را بر خويش حرام نموده اند، بدانيد كه من شبها به خواب ميروم و ازدواج ميكنم و روزها غذا ميخورم و هر كس از اين روش من پيروى نكند از من نخواهد بود سپس عده اى از جا برخاسته و گفتند: يا رسول الله ما درباره ادامه اين روش ها سوگند ياد كرده ايم بنابراين تكليف سوگندهاى ما چه خواهد شد؟ سپس اين آية نازل گرديد. صاحبان روض الجنان و مجمع البيان گويند: بعد از نزول آيه 87 مردم گفتند: يا رسول اللّه تكليف ما با سوگندهائى كه ياد نموده ايم چه خواهد بود؟ خداوند اين آيه را نازل فرمود.
- پرش به بالا ↑ ابن ابىحاتم در تفسير خود بنا به روايت از زيد بن اسلم اين شأن و نزول را درباره آيه 87 آورده است.
- پرش به بالا ↑ محمدباقر محقق، نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص 311.
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
- محمدباقر محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه.