آیه 88 سوره مائده
| <<87 | آیه 88 سوره مائده | 89>> | |||||||||||||
| |||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
هر چیز حلال و پاکیزه که خدا روزی شما کرده از آن بخورید، و بپرهیزید از (مخالفت) آن خدایی که به او گرویده‌اید.
و از نعمت های حلال و پاکیزه ای که خدا روزی شما فرموده، بخورید؛ و از خدایی که به او ایمان دارید، پروا کنید.
و از آنچه خداوند روزىِ شما گردانيده، حلال و پاكيزه را بخوريد، و از آن خدايى كه بدو ايمان داريد پروا داريد.
از چيزهاى حلال و پاكيزه‌اى كه خدا به شما روزى داده است بخوريد و از خدايى كه به او ايمان آورده‌ايد بترسيد.
و از نعمتهای حلال و پاکیزه‌ای که خداوند به شما روزی داده است، بخورید! و از (مخالفت) خداوندی که به او ایمان دارید، بپرهیزید!
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
حلال: حل: باز كردن. حلال: باز شده. چيزى كه در تصرف آن منعى نيست.[۱]
نزول
محل نزول:
این آیه در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۲]
شأن نزول آیات 87 و 88:
«شیخ طوسی» گوید: عكرمة و ابوقلابه و ابومالك و ابراهيم و قتادة و سدى و ابن عباس و ضحاك گويند: جماعتى از صحابه مانند امام على عليه‌السلام و عثمان بن مظعون و ابن مسعود و عبدالله بن عمر همت خود را مصروف به روزه نگهداشتن در روز و خواندن نماز شب و گوشه‌گيرى از مردم و خويشتن‌دارى و نخوردن چيزهاى خوب نموده بودند و نيز گويند كه عثمان بن مظعون نزد پيامبر آمد و از او اجازه خواست كه رهبانيت اختيار كند.
رسول خدا صلی الله علیه و آله وى را از اين كار منع فرمود و گفت: رهبانيت امت من در نشستن مسجد و انتظار نماز بعد از هر نمازى است. سپس عثمان گفت: يا رسول اللّه آيا اجازه مي‌دهى مانند رهبانيون به سياحت و سير آفاق بپردازم. پيامبر فرمود: سياحت امت من جهاد در راه خدا است. سپس گفت: آيا اجازه مي‌دهى كه با زنان معاشرت نداشته باشم و نزديكى نكنم؟ فرمود: كسى كه چنين كارى بكند از ما نخواهد بود و فرمود: به جاى معاشرت نكردن با زنان به روزه گرفتن بپردازيد[۳].[۴]
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ كُلُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ حَلالًا طَيِّباً وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي أَنْتُمْ بِهِ مُؤْمِنُونَ «88»
و از آنچه خداوند، روزى حلال و پاكيزه به شما بخشيده بخوريد و از خدايى كه به او ايمان داريد، پروا كنيد.
نکته ها
معمولًا فرمان «كُلُوا» در قرآن، همراه با دستور ديگرى آمده است، مانند:
كُلُوا ... وَ اشْكُرُوا «1» بخوريد و شكر كنيد.
كُلُوا ... وَ لا تَطْغَوْا «2» بخوريد و طغيان نكنيد.
كُلُوا ... وَ اعْمَلُوا «3» بخوريد و كار شايسته انجام دهيد.
فَكُلُوا ... وَ أَطْعِمُوا «4» بخوريد و بخورانيد.
كُلُوا ... وَ لا تُسْرِفُوا «5» بخوريد و اسراف نكنيد.
كُلُوا ... وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّيْطانِ «6» بخوريد و دنباله‌رو شيطان مباشيد.
در حديث آمده است: «خدواند، رزق مردم را از حلال معين كرده است. هر كس كه به حرام روى آورد، از سهم حلال او كم خواهد شد». «7»
پیام ها
1- بهره‌گيرى از امكانات مادى حلال با ايمان منافات ندارد. يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ... وَ كُلُوا
2- در مسائل تغذيه دقّت كنيم. «حَلالًا، طَيِّباً، وَ اتَّقُوا» (هم شيوه‌ى كسب، حلال
«1». بقره، 172.
«2». طه، 81.
«3». مؤمنون، 51.
«4». حج، 28.
«5». اعراف، 31.
«6». انعام، 142.
«7». تفسير اطيب‌البيان.
جلد 2 - صفحه 362
باشد و هم شيوه‌ى مصرف آن)
3- رزق همه به دست اوست، پس عجله و حرص و حرام‌خوارى نداشته باشيم. «رَزَقَكُمُ اللَّهُ حَلالًا طَيِّباً»
4- تقوا، لازمه‌ى ايمان است. «وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي أَنْتُمْ بِهِ مُؤْمِنُونَ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ كُلُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ حَلالاً طَيِّباً وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي أَنْتُمْ بِهِ مُؤْمِنُونَ (88)
حق تعالى بعد از آن بر طريق اباحه، ايشان را بر خوردن و تصرف حلال امر مى‌فرمايد:
وَ كُلُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ حَلالًا طَيِّباً: و بخوريد و تصرف كنيد آن چيزى را كه خداى تعالى روزى داده شما را روزى مباح و پاكيزه.
توضيح- مراد از رزق به مذهب صحيح و طريق حق، روزى حلال است.
پس حرام، روزى نباشد به دلايلى: 1- حق تعالى امر به انفاق فرموده «أَنْفِقُوا مِمَّا رَزَقْناكُمْ» «1» و به اتفاق امت، او سبحانه، امر به حرام ننمايد، به جهت آنكه مستلزم تصرف در حرام است، و ذات اقدس الهى منزه از اين است. 2- حق
«1» منافقون آيه 10.
تفسير اثنا عشرى، ج3، ص: 167
تعالى مدح مؤمنان نموده به انفاق «وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ»* «1» و منفق حرام، مستحق مدح نيست. 3- آنكه منع فرموده از انتفاع به حرام و امر به زجر و احتراز از آن، پس رزق متناول آن نباشد. 4- اجماع اهل البيت بر آنكه: طلب حلال، امر شده. وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي أَنْتُمْ بِهِ مُؤْمِنُونَ: و بترسيد در تحريم محللات از آن خدائى كه شما به او ايمان آورده‌ايد. اين دعوت نفوس است به مطعومات محللّه با طريق اكمل.
تتمه- ابو خالد كابلى گويد: به خدمت امام محمّد باقر عليه السّلام رفتم.
حضرت چاشت طلبيدند و با آن سرور تناول كردم طعامى كه هرگز از آن بهتر و پاكيزه‌تر نخورده بودم. پس فرمود: چگونه ديدى طعام ما را؟ گفتم: فداى تو شوم، هيچ وقت غذائى به اين خوبى نخورده بودم، و لكن به يادم آمد آيه شريفه كه در كتاب خدا است «لَتُسْئَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِيمِ» حضرت فرمود: مراد از نعيم در اين آيه به مذهب تشيع، ولايت اهل بيت است، و در روز قيامت از شما سؤال خواهند كرد. «2» بنابر اين خوردن اطعمه لذيذه محللّه خوب است، لكن در صورتى كه به جهت قوّت در عبادت باشد نه براى شهوت رانى و هواى نفس، كه آن مذموم بلكه ممنوع خواهد بود.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ كُلُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ حَلالاً طَيِّباً وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي أَنْتُمْ بِهِ مُؤْمِنُونَ (88)
ترجمه
و بخوريد از آنچه روزى داد شما را خدا حلال پاكيزه و بترسيد از خدائى كه شما باو گروندگانيد.
بيان
اصوليّون گفته‌اند امر بعد از تصور منع مفيد اباحه است و بنظر حقير مفيد رفع منع است كه لازمه آن اباحه است چنانچه در اين مقام كه تصور رجحان التزام بترك طيّبات شده بود مفيد رفع آنست يعنى ترك لذائذ خوب نيست بخوريد از ارزاق مباح خوب خدا كه آنرا براى اهل ايمان خلق فرموده و بترسيد از خدا در تحريم حلال و تحليل حرام چون مقتضاى ايمان التزام باحكام الهى است خواه حلال باشد خواه حرام و سيره مرضيه پيغمبر (ص) و ائمه اطهار عليهم السلام را ترك نكنيد كه اغذيه لذيذه را تناول ميفرمودند و عبادت خدا را موجب انعزال و قطع روابط با خلق قرار نمى‌دادند رهبانيّت و رياضات باطله و ترك دنيا و لذائذ آن و مقدّس‌تر شدن از پيغمبر و امام در دين اسلام ممنوع است ..
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ كُلُوا مِمّا رَزَقَكُمُ اللّهُ حَلالاً طَيِّباً وَ اتَّقُوا اللّهَ الَّذِي أَنتُم بِهِ مُؤمِنُونَ (88)
و بخوريد از آنچه خداوند روزي شما قرار داده بر شما حلال و گواراست و پرهيز كنيد از محرمات الهي که شما باو ايمان داريد.
خداوند رزاق روزي هر بنده را پيش از خلقت او معين فرموده وَ فِي السَّماءِ رِزقُكُم وَ ما تُوعَدُون‌َ الذاريات آيه 22، در خبر است از امير المؤمنين عليه السلام فرمود
(طلب العلم اوجب عليكم من طلب المال)
بعد جهة اينکه را بيان ميفرمايد که روزي شما را
قد قسمه عادل بينكم و سيفي لكم
و اما علم را خداوند جمع فرموده نزد اهلش فاطلبوه من اهله و البته خدا از حلال معين فرموده اگر بنده
جلد 6 - صفحه 455
خودداري كرد باو ميرسد بموقع خود و اگر در طلب حرام رفت كسر گذارده ميشود لذا ميفرمايد وَ كُلُوا مِمّا رَزَقَكُمُ اللّهُ که براي شما خلق شده حَلالًا طَيِّباً دو احتمال ميرود يكي آنكه آنچه براي شما معين فرموده حلال و پاكيزه است ديگر آنكه از ممر حلال پاك تدارك كنيد.
وَ اتَّقُوا اللّهَ تقوي بمعني پرهيز است از آنچه موجب ضرر و خسارت در دين ميشود و شامل جميع معاصي که استحقاق عذاب ميآورد از معاصي قلبيه و روحيه و جوارحيه و خارجيه و داخليه ميشود الذي صفة اللّه است أَنتُم بِهِ مُؤمِنُونَ چون ايمان که عبارت از اعتقاد بمبدء و معاد و ساير عقائد حقه است منشأ خوف ميشود که باعث جلوگيري از معاصيست.
(توضيح كلام)
اينكه بسياري از امور نفس وجودش منشأ خوف يا رجاء نميشود مثلا اگر شيري سر راه باشد و شما اطلاع نداشته باشيد ابدا خوفي در شما ايجاد نميشود، و اما اگر علم پيدا كرديد يا مظنه بلكه شك و مجرد احتمال ايجاد خوف ميكند و همچنين اگر گنجي زير زمين باشد و هيچ اطلاعي نداشته باشد منشأ رجاء نميشود لكن اگر يقين يا مظنه يا احتمال داديد ايجاد رجاء ميكند لذا كفار چون ايمان بخدا و قيامت و عذاب و ثواب ندارند رجاء و خوفي ندارند، اما شما مؤمنين که اعتقاد و يقين داريد چرا نمي‌ترسيد شما بايد پرهيز كنيد.
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 88)
در این آیه نیز مجددا روی مطلب تأکید کرده، منتها در آیه گذشته نهی از تحریم بود و در این آیه امر به بهره گرفتن مشروع از مواهب الهی کرده، می فرماید: «از آنچه خداوند به شما روزی داده است حلال و پاکیزه بخورید» (وَ کلُوا مِمّا رَزَقَکمُ اللّهُ حَلالًا طَیباً).
تنها شرط آن این است که «از (مخالفت) خداوندی که به او ایمان دارید بپرهیزید» (وَ اتَّقُوا اللّهَ الَّذِی أَنتُم بِهِ مُؤمِنُونَ).
یعنی، ایمان شما به خدا ایجاب می کند که همه دستورات او را محترم بشمرید، هم در بهره گرفتن از مواهب الهی و هم رعایت اعتدال و تقوی.
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
تفسیر های فارسی
ترجمه تفسیر المیزان
تفسیر خسروی
تفسیر عاملی
تفسیر جامع
تفسیر های عربی
تفسیر المیزان
تفسیر مجمع البیان
تفسیر نور الثقلین
تفسیر الصافی
تفسیر الکاشف
پانویس
- ↑ تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی
- ↑ طبرسی، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج 3، ص 231.
- ↑ صاحب مجمع البيان گويد: مفسرين گويند: روزى پيامبر در وصف قيامت و نصيحت به مردم سخن مي‌راند. سخنان پيامبر به آن اندازه مؤثر واقع گرديد كه حاضران مجلس گريستند و ده نفر از آنان كه عبارت بودند از: على و ابوبكر و عبدالله بن مسعود و ابوذر غفارى و سالم مولى ابى‌حذيفه و عبدالله بن عمرو مقداد الاسود الكندى و سلمان فارسى و معقل بن مقرن در خانه عثمان بن مظعون الجمحى گرد آمدند و اتفاق كردند كه در روز، روزه بدارند و در شب به نماز شب و عبادت بپردازند و بر روى رختخواب نخوابند و گوشت نخورند و با زنان نزديكى ننمايند و عطريات استعمال نكنند و لباس پشمينه بپوشند و دنيا را ترك كنند و به سياحت در روى زمين بپردازند. اين خبر به رسول خدا صلی الله علیه و آله رسيد به خانه عثمان بن مظعون آمد. او را نديد از زوجه اش ام‌حكيم دختر ابى‌اميه كه اسم او حولاء بود، پرسيد. زوجه عثمان براى اين كه دروغ نگفته باشد و از طرفى موضوع شوهرش را افشا نكند، گفت: يا رسول اللّه هر چه عثمان به شما گفته راست است. پيامبر از خانه عثمان بازگشت وقتى كه عثمان داخل خانه خود شد زوجه اش آمدن رسول خدا صلی الله علیه و آله را به وى خبر داد عثمان بن مظعون با هم‌پيمان‌هاى خود نزد پيامبر آمد، رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: آيا مايل هستيد از تصميماتى كه گرفته ايد به شما خبر بدهم؟ گفتند: بلى و نيز گفتند: ما اراده اى جز خير نداشته ايم. فرمود: من به شما اجازه نمى دهم كه تصميماتى كه اتخاذ نموده ايد، عملى سازيد زيرا بدن ها و نفس هاى شما بر شما حقى دارند روى اين اصل همچنانى كه روزه مى گيريد، افطار هم بايد بنمائيد و چنان كه شب براى نماز قيام مى كنيد بايد خوابيدن را نيز از بين نبريد. چنان كه من هم روزه مى گيرم و هم افطار مى كنم هم نماز شب مي‌خوانم و گوشت هم مي‌خورم و با زنان نيز معاشرت دارم و هر كس از سنت و روش من كه گفتم بى‌ميلى نشان بدهد از من نخواهد بود. سپس مردم را جمع كرد از براى آن‌ها خطبه خواند و از روش رهبانيت مذمت فرمود و بعد اين آيه نازل گرديد. امام صادق عليه‌السلام فرمود: اين آيه درباره امام على عليه‌السلام و بلال و عثمان بن مظعون نازل شده زيرا على عليه‌السلام قسم خورده بود كه شب را هيچ نخوابد و به عبادت بگذراند و بلال نيز قسم خورده بود كه در روز چيزى نخورد و عثمان بن مظعون سوگند ياد كرده بود با زنان نزديكى ننمايد، طبرى در تفسير خود از طريق عوفى از ابن عباس روايت كند كه رجال صحابه چنين تصميمى گرفته بودند كه از آن جمله عثمان بن مظعون بود و نيز ابن عساكر هم در تاريخ خود از ابن عباس نقل و روايت كرده است و باز طبرى در تفسير خود از طريق عوفى از ابن عباس اضافه ميكند كه عده اى از رجال صحابه كه از زمره آن‌ها عثمان بن مظعون بود نزديكى با زنان را بر خويش حرام نموده و از خوردن گوشت دورى جسته بودند و حتى براى از بين بردن شهوت مي‌خواستند با كارد آلت مردانگى خود را قطع كنند تا فراغتى از براى عبادت و عدم معاشرت با زنان داشته باشند سپس اين آية نازل گرديد.
- ↑ محمدباقر محقق، نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص 309.
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
- محمدباقر محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه.
