صحاح سته

«صحاح سته» عنوان عمومی شش مجموعه بزرگ از کتب حدیث در اهل تسنن است. این کتاب در نزد اهل سنت از موفق ترین و معتبرترین کتب حدیث می باشد. مولفان این کتب ایرانی هستند، اعم از ایرانی ایرانی نژاد یا ایرانی عرب نژاد. این که از چه زمانی، این اعتبار و موثقیت، نسبت به این کتب (صحاح سته) داده شده، مشخص نیست زیرا از اواخر قرن 6 م هـ.ق به بعد است که این عنوان (صحاح سته) دیده می شود. اهل سنّت همه احاديث فراهم آمده در كتب ياد شده را صحيح می دانند؛ صحاح سته یعنی (شش صحیح) که عبارتست از:

1. صحیح بخاری
2. صحیح مسلم
3. سنن ابوداود
4. جامع ترمذی
5. سنن نسائی
6. سنن ابن ماجه

معرفی مختصری از هر یک از اینها در ذیل آمده است.

صحیح بخاری

نام دیگر این کتاب «الجامع الصحیح» و معروف به «صحیح بخاری» است. نویسنده ابوعبدالله محمدبن اسماعیل بخاری محدث معروف قرن سوم هـ.ق که اصلاً اهل بخارا و متولد سال 193 هـ.ق و وفاتش سال 256 هـ.ق در یکی از قراء سمرقند است. این اثر شامل 97 کتاب و 3450 باب می باشد. عده احادیث آن بالاتر از هفت هزار حدیث که با حذف احادیث مکرر 2602 حدیث دارد.

استخراج این احادیث از 6000000 (ششصد هزار) حدیث در طی 16 سال بوده است. البته در کتاب، مطالب و ابواب دیگری از جمله، آغاز خلقت، بهشت و دوزخ، پیامبران به ویژه پیامبر اسلام و تفسیر قرآن هست. صحیح بخاری نزد اهل تسنن، اعتبار و اهمیت خاص و ویژه ای دارد. بعضی از علمای اهل تسنن معتقدند که بعد از کتاب خدا، صحیح تر از آن نیست.

البته عده ای از همین بزرگان اهل سنت، از جمله حافظ دار قطبی آن را نقد کرده اند. انتقاد دیگری بر این کتاب هست که عمدتاً از ناحیه علمای شیعه می باشد و آن این که با این که مولف، معاصر با امام هادی و امام حسن عسکری علیهم السلام (امام دهم و یازدهم شیعیان) بوده ولی به جز تعداد معدودی از 2 یا 3 امام شیعه، هیچ حدیثی را از طریق امامان شیعه و فرزندان آنها نقل نکرده است. این کتاب که مجموعه احادیث نبوی است، بارها در مصر و هند و اروپا چاپ و شروح زیادی بر آن نوشته شده است.

صحیح مسلم

نام دیگر این کتاب «الجامع الصحیح» که مجموعه احادیث به طریق اهل سنت است. نویسنده ابوالحسن مسلم بن حجاج نیشابوری، متولد 261 هـ.ق در نیشابور است. صحیح مسلم، دومین کتاب از «صحاح سته» که با «صحیح بخاری» به «صحیحین» مشهور و اهل سنت، بعد از «صحیح بخاری» آن را معتبرترین کتب حدیث می دانند. مجموعه احادیث (صحیح مسلم) را بین 12000 تا 7000 حدیث، حدودا نقل شده که اینها به ابواب مرتب، دسته بندی شده است. این کتاب بارها در هند و مصر و استانبول چاپ و شروح متعددی بر آن نوشته شده است.

سنن ابی داود یا سنن ابوداود

یکی دیگر از «صحاح سته» مجموعه احادیث به طریق اهل سنت است. نویسنده، سلیمان بن اشعث معروف به "ابوداود مقانی" متولد سال 202 هـ.ق و اهل سیستان است. به گفته وی، 500000 (پانصد هزار) حدیث نبوی نوشته که از میان آنها حدود 4800 (چهار هزار و هشتصد) حدیث را انتخاب و در این کتاب آورده است. این کتاب که در بین اهل تسنن بسیار شهرت و رواج دارد، بعد از تالیف به نظر "احمد بن حنبل" یکی از چهار امام اهل تسنن که معاصر "ابوداود سجستانی" بود، رسید و مورد تشویق و تحسین قرار گرفت. "سنن ابی داود" با شروح متفرقه، بارها در مصر و جاهای دیگر چاپ شده است. وفات ابوداود سجستانی که یک ایرانی عرب نژاد است بین سالهای 272 تا 275 هـ.ق است.

جامع ترمذی

نام کتاب، «الجامع الصحیح» و معروف به «سنن ترمذی» یکی از «صحاح سته» است. نویسنده آن، ابوعیسی محمد بن عیسی ترمذی، محدث معروف قرن سوم و از شاگردان "بخاری" است که سال 279 هـ.ق، از دنیا رفته است. این کتاب که مجموعه احادیث نبوی به زبان عربی است مهمترین اثر (ترمذی) می باشد. بارها در مصر و هند و استانبول چاپ و شروح متعدد و مختصری بر آن نوشته شده است.

سنن نسائی

مجموعه ای از احادیث نبوی و یکی از کتب «صحاح سته» است. نویسنده آن "ابوعبدالرحمن احمد بن علی شعیب نسائی» از محدثین اهل سنت و اهل نساء از توابع خراسان می باشد. نسائی اول کتاب (سنن) خود را تالیف و بعد احادیث غیرصحیح و ضعیف السند آن را خلاصه و استخراج کرد و نام «المجتبی» بر آن گذاشت. این کتاب (سنن نسائی) همین «المجتبی» یا «السنن الصغیر» و در اصطلاح اهل حدیث، هر جا حدیثی از کتاب نسائی یکی از صحاح سته نقل کنند مرادشان همین کتاب «المجتبی» است. باید گفت که: «سنن الکبیر» نیر بنام مولفش به «سنن نسائی» معروف است. سیوطی تبلیغاتی بر آن نوشته است. نسائی سال 303 هـ.ق حدود هشتاد سالگی وفات کرد.

سنن ابن ماجه

مجموعه ای از احادیث نبوی و یکی از کتب «صحاح سته» است. نویسنده آن، ابوعبدالله محمد بن یزید بن ماجه قزوینی معروف به "ابن ماجه" از محدثین اهل تسنن متولد قزوین در قرن سوم هـ.ق می باشد. نام اولیه کتاب «السنن» و معروف به «سنن ابن ماجه» که شامل 4000 حدیث است. این کتاب به جهت احادیث ضعیف، ابتدا آنقدر مورد توجه نبود ولی از اواخر قرن 6 م هـ.ق جزء «صحاح سته» شد. غیر از شرحی که جلال الدین سیوطی بر آن نوشته، شروح دیگری نیز دارد. وفات نویسنده آن 273 هـ.ق است.

منابع

• صحاح سته، کتابخانه طهور، تاریخ بازیابی: 9 مهر 1392.
• فرهنگ فقه، ج 5، ص 47.