جهر: تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (ویرایش) |
|||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
{{مدخل دائره المعارف|[[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام]]}} | {{مدخل دائره المعارف|[[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام]]}} | ||
| − | ''' | + | '''«جَهر»''' مقابل «اخفات»، از اصطلاحات علم [[تجوید]]، به معنای آشکار کردن جوهر صدا (جریان نفَس هنگام تلفظ حروف) است. از این عنوان در باب‌هاى [[نماز|صلات]]، [[حج]] و [[دیات]] در [[فقه]] سخن رفته است. |
| − | + | == احکام جهر == | |
| − | + | '''حد جهر:''' | |
| − | '''جهر | ||
| − | + | کلمات [[فقها]] در پایین‌ترین حد جَهر قرائت مختلف است. بسیارى گفته‌اند: کمترین حد جهر آن است که شخصِ نزدیک نمازگزار، قرائت او را بشنود؛ لیکن [[محقق ثانی|محقق ثانى]]<ref> جامع المقاصد ۲ج۲، ص ۶۰. </ref> و فقهاى پس از وى، قیدى را به آن افزوده و گفته‌اند: جوهر صدا نیز باید آشکار گردد و بدون آن جهر تحقق نمى‌یابد، هر چند فرد نزدیک نمازگزار قرائت او را بشنود.<ref> الحدائق الناضرة ۸/ ۱۳۷-۱۴۰؛ مفتاح الکرامة ۴/ ۶۴۶-۶۴۸. </ref> | |
| − | + | بنابر تصریح بسیارى از فقها، بالاترین حد جهر آن است که به حد افراط (خارج از حد متعارف)، مانند فریاد زدن نرسد.<ref> جواهرالکلام، ۹ج۳، ص ۸۲؛ مستمسک العروة ۶ج۲، ص ۱۵. </ref> | |
| − | + | کسى که وظیفه‌اش جهر قرائت است، اگر به عمد آهسته بخواند نمازش باطل است؛<ref> جواهرالکلام ۱۲ج۲، ص ۲۸. </ref> لیکن در فرض جهل یا فراموشى، نمازش صحیح است و نیازى به اعاده قرائت نیست.<ref> ۲۳۰؛ غنائم الایّام ۲ج۵، ص ۳۸. </ref> بسیارى، جهر خارج از حدّ متعارف - مانند فریاد زدن - را موجب بطلان نماز دانسته‌اند.<ref> جواهرالکلام ۹ج۳، ص ۸۲؛ العروة الوثقىٰ ۲ج۵، ص ۱۱؛ مهذّب الاحکام ۶ج۳، ص ۰۴؛ مستند العروة (الصلاة) ۳ج۴، ص ۳۵. </ref> در مقابل، برخى آن را مبطل نمى‌دانند.<ref> العروةالوثقىٰ ۲ج۵، ص ۱۱. </ref> | |
| − | + | '''جهر واجب:''' | |
| − | + | جَهر در قرائت [[سوره حمد|حمد]] و [[سوره]] در [[نماز صبح]] و دو رکعت اول [[نماز مغرب]] و [[نماز عشا|عشاء]] - بنابر مشهور بلکه بر آن ادعاى [[اجماع]] شده - بر مرد [[واجب]] است. از برخى قدما [[استحباب]] آن نقل شده است.<ref> جواهرالکلام ۹/ ۳۶۴-۳۷۰. </ref> | |
'''جهر مستحب:''' | '''جهر مستحب:''' | ||
| − | جهر قرائت در موارد زیر مستحب است: نماز آیات<ref> | + | جهر قرائت در موارد زیر [[مستحب]] است: [[نماز آیات|نماز آیات]]؛<ref> جواهرالکلام ۱۱ج۴، ص ۵۷. </ref> [[نماز جمعه]]؛ [[نماز ظهر]] روز جمعه بنابر قول گروهى؛<ref> همان، ۱۳۳-۱۳۴؛ مستمسک العروة ۶/ ۲۰۲-۲۰۴. </ref> [[نماز عید فطر]] و [[عید قربان|قربان]]؛<ref> العروة الوثقىٰ ۳ج۳، ص ۹۷. </ref> [[نماز باران|نماز استسقاء]] (نماز باران)<ref> جواهرالکلام، ۱۲ج۱، ص ۵۱. </ref> و [[نافله های شبانه روز|نوافل شبانه‌روز]].<ref> مستند الشیعة، ۵ج۱، ص ۸۵. </ref> |
| − | جهر قنوت براى امام جماعت و | + | جهر [[قنوت]] براى [[امام جماعت|امام جماعت]] و کسى که فُرادا نماز مى‌خواند، بنابر قول مشهور مستحب است. قول مقابل، استحباب جهر به آن تنها در نمازهایى است که قرائت در آن به جهر خوانده مى‌شود.<ref> همان، ۳۸۸؛ جواهرالکلام ۱۰/ ۳۷۲-۳۷۳. </ref> همچنین جهر [[بسمله]] در موارد وجوب اخفات قرائت، حتى در رکعت سوم و چهارم در فرض اختیار حمد به جاى تسبیحات اربعه، بنابر قول مشهور مستحب است. |
| − | در مقابل مشهور، چهار قول نقل شده است: وجوب جهر به بسمله | + | در مقابل مشهور، چهار قول نقل شده است: وجوب جهر به بسمله مطلقاً؛ وجوب جهر تنها در دو [[رکعت]] اول نماز ظهر و عصر؛ استحباب جهر تنها در دو رکعت اول نماز ظهر و عصر و قول چهارم استحباب جهر تنها براى امام جماعت.<ref> جامع المقاصد ۲ج۲، ص ۶۸؛ مدارک الاحکام ۳/ ۳۵۹-۳۶۰؛ جواهر الکلام ۹/ ۳۸۵-۳۹۰. </ref> |
| − | جهر | + | جهر تکبیرهاى [[نماز میت]]<ref> جواهرالکلام، ۱۲ج۹، ص ۹. </ref> و نیز [[تکبیرة الاحرام|تکبیرة الإحرام]]<ref> مناهج الاحکامج۴، ص ۹۶. </ref> و دیگر اذکار نماز بر امام جماعت مستحب است.<ref> کشف الغطاء ۲ج۲، ص ۸۵؛ الأقطاب الفقهیةج۸، ص ۷. </ref> جهر [[تلبیه]] براى مرد مستحب است.<ref> العروة الوثقىٰ، ۴ج۶، ص ۶۸. </ref> |
'''جهر حرام:''' | '''جهر حرام:''' | ||
| − | جهر عمدى در موارد وجوب اخفات، حرام و موجب بطلان نماز مى‌شود.<ref> | + | جهر عمدى در موارد وجوب اخفات، [[حرام]] و موجب بطلان نماز مى‌شود.<ref> جواهرالکلام، ۱۲ج۲، ص ۲۸. </ref> جهر قرائت براى زن در صورتى که نامحرم صداى او را بشنود با علم به آن، بنابر قول گروهى - بلکه بنابر آنچه به مشهور متأخران نسبت داده شده - حرام است و موجب بطلان نماز مى‌گردد؛ هر چند برخى - بنابر قول به حرمت - بر بطلان اشکال کرده‌اند.<ref> بحارالانوار ۸۵ج۸، ص ۳؛ جواهرالکلام ۹ج۳، ص ۸۳؛ مستمسک العروة ۶/ ۲۱۱-۲۱۲. </ref> |
| − | '''جهر | + | '''جهر مکروه:''' |
| − | جهر | + | جهر ذکرهاى نماز براى مأموم [[مکروه|کراهت]] دارد.<ref> غنائم الایّام ۲ج۵، ص ۳۸؛ المسائل الواضحة (اراکى) ۱ج۲، ص ۵۷. </ref> |
'''تخییر در جهر:''' | '''تخییر در جهر:''' | ||
| − | نمازگزار در | + | نمازگزار در ذکرها و دعاهاى نماز جز [[سوره حمد|حمد]] و [[سوره]] و تسبیحات اربعه، و زن در قرائت نمازهاى جهرى (صبح، مغرب و عشا) در صورتى که نامحرم صداى او را نشنود، همچنین در قرائت نمازهاى اخفاتى (ظهر و عصر) بنابر قول به عدم وجوب اخفات بر زن، مخیّر بین جهر و اخفات است.<ref> جواهرالکلام ۹/ ۳۸۳-۳۸۵. </ref> |
| − | اگر شخصى بر اثر جنایت دیگرى نتواند جوهر صداى خود را | + | اگر شخصى بر اثر جنایت و صدمه شخص دیگرى نتواند جوهر صداى خود را آشکار کند، بر جانى [[دیه]] کامل ثابت مى‌گردد.<ref> ۴۳ج۳، ص ۱۶؛ تحریر الوسیلة ۲ج۵، ص ۹۳. </ref> |
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| − | <references/> | + | <references /> |
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | جمعى از پژوهشگران زیر نظر سید محمود هاشمى شاهرودى، | + | |
| + | * [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام]]، جمعى از پژوهشگران زیر نظر سید محمود هاشمى شاهرودى، ج ۳، ص ۱۴۹. | ||
[[رده:نماز]] | [[رده:نماز]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۲ مهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۰۶:۲۴
«جَهر» مقابل «اخفات»، از اصطلاحات علم تجوید، به معنای آشکار کردن جوهر صدا (جریان نفَس هنگام تلفظ حروف) است. از این عنوان در باب‌هاى صلات، حج و دیات در فقه سخن رفته است.
احکام جهر
حد جهر:
کلمات فقها در پایین‌ترین حد جَهر قرائت مختلف است. بسیارى گفته‌اند: کمترین حد جهر آن است که شخصِ نزدیک نمازگزار، قرائت او را بشنود؛ لیکن محقق ثانى[۱] و فقهاى پس از وى، قیدى را به آن افزوده و گفته‌اند: جوهر صدا نیز باید آشکار گردد و بدون آن جهر تحقق نمى‌یابد، هر چند فرد نزدیک نمازگزار قرائت او را بشنود.[۲]
بنابر تصریح بسیارى از فقها، بالاترین حد جهر آن است که به حد افراط (خارج از حد متعارف)، مانند فریاد زدن نرسد.[۳]
کسى که وظیفه‌اش جهر قرائت است، اگر به عمد آهسته بخواند نمازش باطل است؛[۴] لیکن در فرض جهل یا فراموشى، نمازش صحیح است و نیازى به اعاده قرائت نیست.[۵] بسیارى، جهر خارج از حدّ متعارف - مانند فریاد زدن - را موجب بطلان نماز دانسته‌اند.[۶] در مقابل، برخى آن را مبطل نمى‌دانند.[۷]
جهر واجب:
جَهر در قرائت حمد و سوره در نماز صبح و دو رکعت اول نماز مغرب و عشاء - بنابر مشهور بلکه بر آن ادعاى اجماع شده - بر مرد واجب است. از برخى قدما استحباب آن نقل شده است.[۸]
جهر مستحب:
جهر قرائت در موارد زیر مستحب است: نماز آیات؛[۹] نماز جمعه؛ نماز ظهر روز جمعه بنابر قول گروهى؛[۱۰] نماز عید فطر و قربان؛[۱۱] نماز استسقاء (نماز باران)[۱۲] و نوافل شبانه‌روز.[۱۳]
جهر قنوت براى امام جماعت و کسى که فُرادا نماز مى‌خواند، بنابر قول مشهور مستحب است. قول مقابل، استحباب جهر به آن تنها در نمازهایى است که قرائت در آن به جهر خوانده مى‌شود.[۱۴] همچنین جهر بسمله در موارد وجوب اخفات قرائت، حتى در رکعت سوم و چهارم در فرض اختیار حمد به جاى تسبیحات اربعه، بنابر قول مشهور مستحب است.
در مقابل مشهور، چهار قول نقل شده است: وجوب جهر به بسمله مطلقاً؛ وجوب جهر تنها در دو رکعت اول نماز ظهر و عصر؛ استحباب جهر تنها در دو رکعت اول نماز ظهر و عصر و قول چهارم استحباب جهر تنها براى امام جماعت.[۱۵]
جهر تکبیرهاى نماز میت[۱۶] و نیز تکبیرة الإحرام[۱۷] و دیگر اذکار نماز بر امام جماعت مستحب است.[۱۸] جهر تلبیه براى مرد مستحب است.[۱۹]
جهر حرام:
جهر عمدى در موارد وجوب اخفات، حرام و موجب بطلان نماز مى‌شود.[۲۰] جهر قرائت براى زن در صورتى که نامحرم صداى او را بشنود با علم به آن، بنابر قول گروهى - بلکه بنابر آنچه به مشهور متأخران نسبت داده شده - حرام است و موجب بطلان نماز مى‌گردد؛ هر چند برخى - بنابر قول به حرمت - بر بطلان اشکال کرده‌اند.[۲۱]
جهر مکروه:
جهر ذکرهاى نماز براى مأموم کراهت دارد.[۲۲]
تخییر در جهر:
نمازگزار در ذکرها و دعاهاى نماز جز حمد و سوره و تسبیحات اربعه، و زن در قرائت نمازهاى جهرى (صبح، مغرب و عشا) در صورتى که نامحرم صداى او را نشنود، همچنین در قرائت نمازهاى اخفاتى (ظهر و عصر) بنابر قول به عدم وجوب اخفات بر زن، مخیّر بین جهر و اخفات است.[۲۳]
اگر شخصى بر اثر جنایت و صدمه شخص دیگرى نتواند جوهر صداى خود را آشکار کند، بر جانى دیه کامل ثابت مى‌گردد.[۲۴]
پانویس
- ↑ جامع المقاصد ۲ج۲، ص ۶۰.
- ↑ الحدائق الناضرة ۸/ ۱۳۷-۱۴۰؛ مفتاح الکرامة ۴/ ۶۴۶-۶۴۸.
- ↑ جواهرالکلام، ۹ج۳، ص ۸۲؛ مستمسک العروة ۶ج۲، ص ۱۵.
- ↑ جواهرالکلام ۱۲ج۲، ص ۲۸.
- ↑ ۲۳۰؛ غنائم الایّام ۲ج۵، ص ۳۸.
- ↑ جواهرالکلام ۹ج۳، ص ۸۲؛ العروة الوثقىٰ ۲ج۵، ص ۱۱؛ مهذّب الاحکام ۶ج۳، ص ۰۴؛ مستند العروة (الصلاة) ۳ج۴، ص ۳۵.
- ↑ العروةالوثقىٰ ۲ج۵، ص ۱۱.
- ↑ جواهرالکلام ۹/ ۳۶۴-۳۷۰.
- ↑ جواهرالکلام ۱۱ج۴، ص ۵۷.
- ↑ همان، ۱۳۳-۱۳۴؛ مستمسک العروة ۶/ ۲۰۲-۲۰۴.
- ↑ العروة الوثقىٰ ۳ج۳، ص ۹۷.
- ↑ جواهرالکلام، ۱۲ج۱، ص ۵۱.
- ↑ مستند الشیعة، ۵ج۱، ص ۸۵.
- ↑ همان، ۳۸۸؛ جواهرالکلام ۱۰/ ۳۷۲-۳۷۳.
- ↑ جامع المقاصد ۲ج۲، ص ۶۸؛ مدارک الاحکام ۳/ ۳۵۹-۳۶۰؛ جواهر الکلام ۹/ ۳۸۵-۳۹۰.
- ↑ جواهرالکلام، ۱۲ج۹، ص ۹.
- ↑ مناهج الاحکامج۴، ص ۹۶.
- ↑ کشف الغطاء ۲ج۲، ص ۸۵؛ الأقطاب الفقهیةج۸، ص ۷.
- ↑ العروة الوثقىٰ، ۴ج۶، ص ۶۸.
- ↑ جواهرالکلام، ۱۲ج۲، ص ۲۸.
- ↑ بحارالانوار ۸۵ج۸، ص ۳؛ جواهرالکلام ۹ج۳، ص ۸۳؛ مستمسک العروة ۶/ ۲۱۱-۲۱۲.
- ↑ غنائم الایّام ۲ج۵، ص ۳۸؛ المسائل الواضحة (اراکى) ۱ج۲، ص ۵۷.
- ↑ جواهرالکلام ۹/ ۳۸۳-۳۸۵.
- ↑ ۴۳ج۳، ص ۱۶؛ تحریر الوسیلة ۲ج۵، ص ۹۳.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، جمعى از پژوهشگران زیر نظر سید محمود هاشمى شاهرودى، ج ۳، ص ۱۴۹.
