الاستیعاب فی معرفة الاصحاب (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
|||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | [[پرونده:Ketab67.jpg|بندانگشتی| | + | [[پرونده:Ketab67.jpg|بندانگشتی]] |
| + | '''«الإستیعاب فی معرفة الأصحاب»''' تألیف [[ابن عبدالبر|یوسف ابن عبدالبر قرطبی]] (م، ۴۶۳ ق)، محدث و مورخ [[اندلس|اندلسى]] است. این اثر از مهمترین و قدیمترین کتب تراجم در معرفی و شرح حال [[صحابی|صحابه]] [[پیامبر اسلام|پیامبر اکرم]] (صلی الله علیه وآله) بشمار می‌رود. | ||
| − | ==معرفی | + | ==معرفی کتاب== |
| − | + | «الإستیعاب فی معرفة الأصحاب» یکی از قدیمی‌ترین کتاب‌ها در شرح احوال [[صحابی|صحابه]] [[پیامبر اسلام|رسول اکرم]] (صلی الله علیه وآله) است. [[ابن عبدالبر]] چنان‌که خود نیز یادآور شده، می‌خواسته است با استفاده از مآخذ موجود در این زمینه، اثری جامع و کامل تألیف کند؛ اما کتابش، باآنکه پرمایه‌تر از تألیفات پیشین است، کامل و فراگیر نیست؛ چنان‌که [[ابن حجر عسقلانی|ابن حجر عسقلانی]] نیز در مقدمه «[[الاصابه فی تمییز الصحابه (کتاب)|الإصابة فی معرفة الصحابة]]»، شمار کسانی را که نامشان در الاستیعاب آمده، ۳۵۰۰ دانسته و اظهار نظر کرده است که بسیاری از صحابه در گستره تحقیق قرطبی قرار نگرفته‌اند. به گفته ابن حجر، ابوبکر بن فتحون در حاشیه خود بر الاستیعاب نام بسیاری دیگر از صحابیان مرد و زن را آورده است. | |
| − | == | + | ==محتوای کتاب== |
| − | کتاب در چهار جلد با مقدمه محقق آغاز شده است. متن اثر شامل مقدمه‌ای از مؤلف است درباره شناخت | + | کتاب در چهار جلد با مقدمه محقق آغاز شده است. متن اثر شامل مقدمه‌ای از مؤلف است درباره شناخت [[صحابی]]، شمار صحابیان، شیوه و سبب تألیف کتاب، اهمیت پرداختن به شرح احوال اصحاب و بیان منابع و مراجع. سپس، تاریخ مختصری آمده است در زندگانی رسول اکرم(صلی الله علیه وآله) و همسران آن‌حضرت و سرانجام سه بخش به شرح زیر: بخش نخست درباره صحابه مرد که به نام معروفند؛ بخش دوم درباره صحابه مرد که به [[کنیه]] شهرت دارند؛ بخش سوم درباره زنان صحابی که به نام و کنیه معروفند. اطلاعات هر بخش به ترتیب حروف الفبا تنظیم شده است. |
| − | + | در الاستیعاب از فضایل و سابقه ایمانی و منزلت و درجات صحابیان به‌اجمال یاد شده است؛ ولی اطلاعاتی که درباره آنان به دست داده شده است به یک میزان نیست. | |
| − | |||
| − | در | + | در شماره ۱۸۵۵ نام [[حضرت علی]](علیه السلام) به‌عنوان صحابی پیامبر(صلی الله علیه وآله) ذکر شده است. نویسنده پس از اشاره به اطلاعاتی چون نسب، [[کنیه]] و... درباره آن‌حضرت، چنین می‌نویسد که از [[سلمان]]، [[ابوذر]]، [[مقداد]]، [[خباب بن ارت|خباب]]، [[جابر بن عبدالله انصاری|جابر]]، [[ابوسعید خدری]] و [[زید بن ارقم]] نقل شده که [[امام على(ع)|علی بن ابی‌طالب]] اولین کسی بوده که اسلام آورده است. [[محمد ابن اسحاق|ابن اسحاق]] هم گفته است: اولین کسی که به خداوند و رسولش محمد(صلی الله علیه وآله) از مردان ایمان آورد علی بن ابی‌طالب است.مؤلف پس از ذکر اخبار فراوانی که سن حضرت علی(ع) را بین ده تا شانزده سالگی متفاوت نوشته‌‌اند، به [[حدیث غدیر|حدیث غدیر خم]] به نقل از [[بریده اسلمی|بریده]]، [[ابوهریره]]، جابر، [[براء بن عازب]] و زید بن ارقم اشاره می‌کند که پیامبر(ص) روز [[واقعه غدیر|غدیر خم]] فرمودند: «کسی که من مولا و سرپرست او هستم، علی مولای اوست. خداوندا کسی که او را دوست دارد دوست بدار و کسی که او را دشمن می‌دارد دشمن بدار». |
| − | در شماره | + | در شماره ۴۰۵۲ بخش زنان صحابه، از [[فاطمه بنت اسد]]، مادر [[امام على(ع)|امام علی]](ع) به نیکی یاد شده است. درباره این بانوی بزرگوار از [[ابن‌عباس، عبدالله بن عباس|ابن عباس]] چنین نقل شده است: زمانی‌که فاطمه مادر علی بن ابی‌طالب رحلت فرمود، رسول‌الله(ص) لباس خود را به او پوشاند و در [[قبر]] وی خوابید. به آن حضرت گفتند: آنچه درباره وی انجام دادید درباره کسی انجام ندادید، فرمود: کسی پس از [[ابوطالب علیه السلام|ابوطالب]] به اندازه او به من نیکی نکرد؛ لباسم را به او پوشاندم تا از لباس‌های [[بهشت|بهشتی]] پوشانده شود و در قبر او خوابیدم تا بر او آسان شود. |
| − | + | شماره ۴۰۵۷ به سیدة نساء العالمین، [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه]](علیها السلام) اختصاص یافته است. نویسنده در ابتدا کنیه آن حضرت را «أم‌أبیها» دانسته و اقوال مختلف درباره دختران رسول‌الله(ص) و ترتیب سنی آنها را مورد بررسی قرار داده است. وی در بخشی از مطالب به اخباری که فاطمه(س) و علی(ع) را محبوب‌ترین افراد نزد رسول‌الله(ص) دانسته‌اند، اشاره کرده است. در روایتی از ابراهیم بن سعید جوهری می‌خوانیم: «محبوب‌ترین افراد نزد رسول‌الله(ص) از میان زنان، فاطمه(س) و از میان مردان، علی(ع) بوده است». رحلت فاطمه(س) و اینکه چند روز پس از رسول خدا به آن حضرت ملحق شدند، وصیت آن حضرت به اینکه شبانه دفن شود و اینکه علی(ع) و [[اسماء بنت عمیس|اسماء]] او را [[غسل]] دادند، از دیگر مطالبی است که نویسنده به آنها پرداخته است. | |
| − | + | ==منابع== | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | == | ||
| − | |||
| − | + | * "فرهنگ آثار ایرانی اسلامی؛ معرفی آثار مکتوب از روزگار کهن تا عصر حاضر"، مسعود انصاری خوشابر، انتشارات سروش، ۱۳۸۵. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
[[رده:منابع رجالی]] | [[رده:منابع رجالی]] | ||
نسخهٔ ۱۸ ژانویهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۶:۰۹
«الإستیعاب فی معرفة الأصحاب» تألیف یوسف ابن عبدالبر قرطبی (م، ۴۶۳ ق)، محدث و مورخ اندلسى است. این اثر از مهمترین و قدیمترین کتب تراجم در معرفی و شرح حال صحابه پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) بشمار می‌رود.
معرفی کتاب
«الإستیعاب فی معرفة الأصحاب» یکی از قدیمی‌ترین کتاب‌ها در شرح احوال صحابه رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) است. ابن عبدالبر چنان‌که خود نیز یادآور شده، می‌خواسته است با استفاده از مآخذ موجود در این زمینه، اثری جامع و کامل تألیف کند؛ اما کتابش، باآنکه پرمایه‌تر از تألیفات پیشین است، کامل و فراگیر نیست؛ چنان‌که ابن حجر عسقلانی نیز در مقدمه «الإصابة فی معرفة الصحابة»، شمار کسانی را که نامشان در الاستیعاب آمده، ۳۵۰۰ دانسته و اظهار نظر کرده است که بسیاری از صحابه در گستره تحقیق قرطبی قرار نگرفته‌اند. به گفته ابن حجر، ابوبکر بن فتحون در حاشیه خود بر الاستیعاب نام بسیاری دیگر از صحابیان مرد و زن را آورده است.
محتوای کتاب
کتاب در چهار جلد با مقدمه محقق آغاز شده است. متن اثر شامل مقدمه‌ای از مؤلف است درباره شناخت صحابی، شمار صحابیان، شیوه و سبب تألیف کتاب، اهمیت پرداختن به شرح احوال اصحاب و بیان منابع و مراجع. سپس، تاریخ مختصری آمده است در زندگانی رسول اکرم(صلی الله علیه وآله) و همسران آن‌حضرت و سرانجام سه بخش به شرح زیر: بخش نخست درباره صحابه مرد که به نام معروفند؛ بخش دوم درباره صحابه مرد که به کنیه شهرت دارند؛ بخش سوم درباره زنان صحابی که به نام و کنیه معروفند. اطلاعات هر بخش به ترتیب حروف الفبا تنظیم شده است.
در الاستیعاب از فضایل و سابقه ایمانی و منزلت و درجات صحابیان به‌اجمال یاد شده است؛ ولی اطلاعاتی که درباره آنان به دست داده شده است به یک میزان نیست.
در شماره ۱۸۵۵ نام حضرت علی(علیه السلام) به‌عنوان صحابی پیامبر(صلی الله علیه وآله) ذکر شده است. نویسنده پس از اشاره به اطلاعاتی چون نسب، کنیه و... درباره آن‌حضرت، چنین می‌نویسد که از سلمان، ابوذر، مقداد، خباب، جابر، ابوسعید خدری و زید بن ارقم نقل شده که علی بن ابی‌طالب اولین کسی بوده که اسلام آورده است. ابن اسحاق هم گفته است: اولین کسی که به خداوند و رسولش محمد(صلی الله علیه وآله) از مردان ایمان آورد علی بن ابی‌طالب است.مؤلف پس از ذکر اخبار فراوانی که سن حضرت علی(ع) را بین ده تا شانزده سالگی متفاوت نوشته‌‌اند، به حدیث غدیر خم به نقل از بریده، ابوهریره، جابر، براء بن عازب و زید بن ارقم اشاره می‌کند که پیامبر(ص) روز غدیر خم فرمودند: «کسی که من مولا و سرپرست او هستم، علی مولای اوست. خداوندا کسی که او را دوست دارد دوست بدار و کسی که او را دشمن می‌دارد دشمن بدار».
در شماره ۴۰۵۲ بخش زنان صحابه، از فاطمه بنت اسد، مادر امام علی(ع) به نیکی یاد شده است. درباره این بانوی بزرگوار از ابن عباس چنین نقل شده است: زمانی‌که فاطمه مادر علی بن ابی‌طالب رحلت فرمود، رسول‌الله(ص) لباس خود را به او پوشاند و در قبر وی خوابید. به آن حضرت گفتند: آنچه درباره وی انجام دادید درباره کسی انجام ندادید، فرمود: کسی پس از ابوطالب به اندازه او به من نیکی نکرد؛ لباسم را به او پوشاندم تا از لباس‌های بهشتی پوشانده شود و در قبر او خوابیدم تا بر او آسان شود.
شماره ۴۰۵۷ به سیدة نساء العالمین، حضرت فاطمه(علیها السلام) اختصاص یافته است. نویسنده در ابتدا کنیه آن حضرت را «أم‌أبیها» دانسته و اقوال مختلف درباره دختران رسول‌الله(ص) و ترتیب سنی آنها را مورد بررسی قرار داده است. وی در بخشی از مطالب به اخباری که فاطمه(س) و علی(ع) را محبوب‌ترین افراد نزد رسول‌الله(ص) دانسته‌اند، اشاره کرده است. در روایتی از ابراهیم بن سعید جوهری می‌خوانیم: «محبوب‌ترین افراد نزد رسول‌الله(ص) از میان زنان، فاطمه(س) و از میان مردان، علی(ع) بوده است». رحلت فاطمه(س) و اینکه چند روز پس از رسول خدا به آن حضرت ملحق شدند، وصیت آن حضرت به اینکه شبانه دفن شود و اینکه علی(ع) و اسماء او را غسل دادند، از دیگر مطالبی است که نویسنده به آنها پرداخته است.
منابع
- "فرهنگ آثار ایرانی اسلامی؛ معرفی آثار مکتوب از روزگار کهن تا عصر حاضر"، مسعود انصاری خوشابر، انتشارات سروش، ۱۳۸۵.
