شعر عاشورا: تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (ویرایش) |
|||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
{{مدخل دائرة المعارف|کتاب [[فرهنگ عاشورا(کتاب)|فرهنگ عاشورا]]}} | {{مدخل دائرة المعارف|کتاب [[فرهنگ عاشورا(کتاب)|فرهنگ عاشورا]]}} | ||
| − | استفاده از قالب نافذ و ماندگار شعر براى زنده نگهداشتن حماسه عاشورا و | + | استفاده از قالب نافذ و ماندگار شعر براى زنده نگهداشتن حماسه [[روز عاشورا|عاشورا]] و یاد [[امام حسین]] علیه السلام از دیرباز رواج داشته و مورد تشویق [[اهل البیت|اهل بیت]] علیهم السلام بوده است و [[مرثیه|مرثیه]]، از محورهاى عمده سروده‌هاى شاعران [[شیعه|شیعى]] و علاقه‌مند به خاندان [[نبوت]] به شمار مى‌آمده و مى‌آید. |
| − | [[امام | + | == اهمیت شعر عاشورایی == |
| + | [[امام حسین]] علیه السلام کشته اشک ها و زنده مرثیه‌هاست. از حضرت [[امام صادق]] علیه السلام روایت است: «ما من احد قال فى الحسین شعرا فبکى و ابکى به الا اوجب الله له الجنة و غفر له».<ref>رجال شیخ طوسى، ص ۲۸۹.</ref> از این رهگذر، انبوهى از سروده‌هاى عاشورایى در قالب [[قصیده|قصیده]]، [[مثنوی (قالب شعر)|مثنوى]]، [[رباعی|رباعى]]، [[دوبیتی|دوبیتى]]، [[ترکیب بند|ترکیب‌بند]]، [[نوحه]] و [[تعزیه|تعزیه]] در [[فرهنگ]] دینى ما وجود دارد که در سوگواری ها و مناسبت هاى گوناگون مورد بهره‌بردارى قرار مى‌گیرد. | ||
| − | شاعران | + | شاعران عاشورایى، احساس خویش را نسبت به آن حماسه در قالب [[شعر]]، بیان مى‌کنند و از این راه، بخشى از ادبیات غنى شیعه در زبان هاى مختلف شکل مى‌گیرد. در زبان عربى از همان آغاز پس از حادثه [[کربلا]]، آن ماجرا به شعر راه یافت و بازماندگان شهدا از [[اهل البیت|اهل بیت]] علیهم السلام به سرودن مرثیه پرداختند. سپس شاعران دیگر در سال ها و قرن هاى دیگر، همواره شعر را در ترسیم نهضت کربلا و مصیبت هاى اهل بیت به کار گرفتند. |
| − | + | == سبک اشعار عاشورایی == | |
| + | سبک شاعران در سرودن شعر [[روز عاشورا|عاشورا]] نیز متفاوت بوده است. برخى در قالب سوزناکترین مرثیه‌ها، عواطف را برانگیخته‌اند و به جنبه‌هاى عاطفى و روحى بیشتر تکیه داشته‌اند، برخى حالت [[مقتل]] و واقعه‌نگارى و ثبت قضایا را دارد، برخى هم بخصوص از شاعران متاخر و معاصر، چه عرب و چه فارس، در سروده‌هاى خویش حالت نقد نسبت به عزادارى و [[گریه|گریه]] صرف دارند و عاشورا را از زاویه حماسى و انقلابى‌اش نگریسته و مطرح ساخته‌اند، تا الگویى براى مبارزه با [[ظلم|ستم]] و ستمگران و فقرآفرینان و دفاع از [[حق]] و [[عدل]] و انسانیت و آزادگى باشد و از این که [[شیعه|شیعه]] و مسلمانان از حادثه عاشورا تنها به گریه و ماتم بسنده کنند و درس تعهد اجتماعى و تلاش و تحرک سیاسى نگیرند، نکوهش کرده‌اند. | ||
| − | از | + | در هر صورت آنچه در شعر عاشورا ضرورى است، آن است که هم مستند و صحیح و متکى به منابع معتبر تاریخى و [[حدیث|حدیثى]] باشد، هم چهره منفى و انحرافى از شخصیت هاى عاشورا و واقعه [[کربلا]] که رنگ ذلت و زبونى دارد یا آمیخته به اغراق و گزافه‌گویى است، نداشته باشد.<ref>در این زمینه، از جمله ر.ک: « شکوه شعر عاشورا در زبان فارسی»، محمد علی مجاهدی، پژوهشکده تحقیقات سپاه.</ref> |
| − | + | ==شاعران مرثیه‌سرا== | |
| − | + | سلسله شاعران مرثیه‌سرا طولانى است. از جمله مى‌توان از اینان یاد کرد: سلیمان بن قته (م، ۱۲۶)، [[کمیت اسدی|کمیت بن زید]] (م، ۱۲۶)، [[سید حمیری|سید حمیرى]] (م، ۱۷۳)، [[منصور نمری|منصور نمرى]] (م، ۱۹۰)، [[دعبل خزاعی|دعبل خزاعى]] (م، ۲۴۶)، صنوبرى (م، ۳۳۴)، زاهى (م، ۳۵۲)، ابوفراس حمدانى (م، ۳۵۷)، [[سید رضی|سید رضى]] (م، ۴۰۶)، علاءالدین حلى (م، ۷۸۶)، [[ابراهیم کفعمی|ابراهیم کفعمى]] (م، ۹۰۵) و... . | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | == پانویس == | ||
| + | <references /> | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | جواد محدثی، فرهنگ | + | * جواد محدثی، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، نشر معروف. |
[[رده: مرثیه عاشورا]] | [[رده: مرثیه عاشورا]] | ||
{{الگو:واقعه عاشورا}} | {{الگو:واقعه عاشورا}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۰۶:۳۶
استفاده از قالب نافذ و ماندگار شعر براى زنده نگهداشتن حماسه عاشورا و یاد امام حسین علیه السلام از دیرباز رواج داشته و مورد تشویق اهل بیت علیهم السلام بوده است و مرثیه، از محورهاى عمده سروده‌هاى شاعران شیعى و علاقه‌مند به خاندان نبوت به شمار مى‌آمده و مى‌آید.
اهمیت شعر عاشورایی
امام حسین علیه السلام کشته اشک ها و زنده مرثیه‌هاست. از حضرت امام صادق علیه السلام روایت است: «ما من احد قال فى الحسین شعرا فبکى و ابکى به الا اوجب الله له الجنة و غفر له».[۱] از این رهگذر، انبوهى از سروده‌هاى عاشورایى در قالب قصیده، مثنوى، رباعى، دوبیتى، ترکیب‌بند، نوحه و تعزیه در فرهنگ دینى ما وجود دارد که در سوگواری ها و مناسبت هاى گوناگون مورد بهره‌بردارى قرار مى‌گیرد.
شاعران عاشورایى، احساس خویش را نسبت به آن حماسه در قالب شعر، بیان مى‌کنند و از این راه، بخشى از ادبیات غنى شیعه در زبان هاى مختلف شکل مى‌گیرد. در زبان عربى از همان آغاز پس از حادثه کربلا، آن ماجرا به شعر راه یافت و بازماندگان شهدا از اهل بیت علیهم السلام به سرودن مرثیه پرداختند. سپس شاعران دیگر در سال ها و قرن هاى دیگر، همواره شعر را در ترسیم نهضت کربلا و مصیبت هاى اهل بیت به کار گرفتند.
سبک اشعار عاشورایی
سبک شاعران در سرودن شعر عاشورا نیز متفاوت بوده است. برخى در قالب سوزناکترین مرثیه‌ها، عواطف را برانگیخته‌اند و به جنبه‌هاى عاطفى و روحى بیشتر تکیه داشته‌اند، برخى حالت مقتل و واقعه‌نگارى و ثبت قضایا را دارد، برخى هم بخصوص از شاعران متاخر و معاصر، چه عرب و چه فارس، در سروده‌هاى خویش حالت نقد نسبت به عزادارى و گریه صرف دارند و عاشورا را از زاویه حماسى و انقلابى‌اش نگریسته و مطرح ساخته‌اند، تا الگویى براى مبارزه با ستم و ستمگران و فقرآفرینان و دفاع از حق و عدل و انسانیت و آزادگى باشد و از این که شیعه و مسلمانان از حادثه عاشورا تنها به گریه و ماتم بسنده کنند و درس تعهد اجتماعى و تلاش و تحرک سیاسى نگیرند، نکوهش کرده‌اند.
در هر صورت آنچه در شعر عاشورا ضرورى است، آن است که هم مستند و صحیح و متکى به منابع معتبر تاریخى و حدیثى باشد، هم چهره منفى و انحرافى از شخصیت هاى عاشورا و واقعه کربلا که رنگ ذلت و زبونى دارد یا آمیخته به اغراق و گزافه‌گویى است، نداشته باشد.[۲]
شاعران مرثیه‌سرا
سلسله شاعران مرثیه‌سرا طولانى است. از جمله مى‌توان از اینان یاد کرد: سلیمان بن قته (م، ۱۲۶)، کمیت بن زید (م، ۱۲۶)، سید حمیرى (م، ۱۷۳)، منصور نمرى (م، ۱۹۰)، دعبل خزاعى (م، ۲۴۶)، صنوبرى (م، ۳۳۴)، زاهى (م، ۳۵۲)، ابوفراس حمدانى (م، ۳۵۷)، سید رضى (م، ۴۰۶)، علاءالدین حلى (م، ۷۸۶)، ابراهیم کفعمى (م، ۹۰۵) و... .
پانویس
منابع
- جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، نشر معروف.
 |
|||
| قبل از واقعه | |||
| شرح واقعه |
| ||
| پس از واقعه | |||
| بازتاب واقعه | |||
| وابسته ها | |||
