میرزا علی آقا شیرازی: تفاوت بین نسخه‌ها
(اضافه کردن رده) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| (۱۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| + | {{خوب}} | ||
{{بخشی از یک کتاب}} | {{بخشی از یک کتاب}} | ||
| − | |||
| − | + | «حاج میرزا علی آقا شیرازی» (۱۳۷۵-۱۲۹۴ ق)، فقیه حکیم، زاهد عابد، ادیب کامل و طبیب ماهر، از مفاخر علمی و عملی [[شیعه]] و از شاگردان [[سید محمدباقر درچه ای|سید محمدباقر درچه‌ای]] و [[آخوند کاشانی|آخوند کاشی]] بود. وی مبنای درس [[اخلاق]] و جلسات وعظ خویش را بر محور [[نهج البلاغه]] قرار داد و گروه کثیری از شهرهای مختلف در محضرش گرد آمدند. [[شهید مطهری]] از شاگردانش، وی را «نهج البلاغه مجسم» می دانست. | |
| + | {{شناسنامه عالم | ||
| + | |نام کامل = حاج میرزا علی آقا شیرازی | ||
| + | ||تصویر=[[پرونده:Mirza ali agha.jpg|250px|center]] | ||
| + | |زادروز = ۱۲۹۴ قمری | ||
| + | |زادگاه = [[نجف]] | ||
| + | |وفات = ۱۳۷۵ قمری | ||
| + | |مدفن = قبرستان شیخان، [[قم]] | ||
| + | |اساتید = [[سید محمدباقر درچه ای]]، [[آخوند کاشانی|آخوند کاشی]]، [[جهانگیر خان قشقایی|جهانگیرخان قشقایی]]، [[آیت الله بروجردی]]، [[شیخ الشریعه اصفهانی]]،... | ||
| + | |شاگردان = [[شهید مطهری]]، [[حاج آقا رحیم ارباب]]، [[جلال الدین همایی|سید جلال الدین همایی]]، احمد فیاض،... | ||
| + | |آثار = تصحیح و تحقیق [[التبیان (کتاب)|تفسیر تبیان]]، تصحیح و تحقیق [[زاد المعاد (کتاب)|زاد المعاد]]،... | ||
| + | }} | ||
| + | ==ولادت== | ||
| − | ( | + | میرزا علی آقا شیرازی، در [[شعبان]] ۱۲۹۴ قمری در [[نجف]] متولد شد. پدرش حاج علی‌اکبر (م، ۱۳۰۴ ق) از شاگردان [[فاضل اردکانی]] (۱۲۳۵-۱۳۰۵ ق) بود و پژوهشی را در [[احادیث]] انجام داده و کتاب معروف «شرح الاربعین حدیثا فی فضیلة الصلوة علی النبی و آله صلی الله علیهم اجمعین» را نوشت.<ref>الذریعه، ج۱۳، ص۷۰، تذکرة القبور، ص۴۳۶.</ref> |
| − | + | ==تحصیل و استادان== | |
| − | + | اولین مکتب درسی میرزا علی آقا در خانه تشکیل شد و نخستین معلم پدرش بود. میرزا علی آقا در سال ۱۳۱۶ ه.ق راهی [[اصفهان]] شد و بخشی از تحصیلاتش را در مدرسه نیم آورد - واقع در انتهای بازار بزرگ اصفهان - گذراند. جاذبه معنوی مدرسان این مدرسه، خصوصا آقا [[سید محمدباقر درچه ای]]، موجب شده بود تا میرزا علی آقا به این مکان روی آورد. | |
| − | + | زمانی که حاج میرزا علی آقا از مکتب آیت الله درچه ای استفاده می کرد، دو نام آور عرصه اندیشه [[آخوند کاشانی|آخوند ملا محمد کاشی]] و [[جهانگیر خان قشقایی|جهانگیرخان قشقایی]] مشغول تربیت شاگردان در میدان [[حکمت]] و [[فلسفه]] بودند، نیم قرن فلسفه [[ملاصدرا]] را در اصفهان تدریس می کردند و میرزا علی آقا نیز در درس آنان شرکت نمود. شیخ عبدالحسین محلاتی (۱۲۷۰-۱۳۱۲ ه.ق) که در [[مدرسه صدر بازار|مدرسه صدر اصفهان]] دروس خارج را تدریس می نمود، یکی دیگر از اساتید حاجی میرزا علی آقا بود. | |
| − | + | همچنین حاج میرزا علی آقا شیرازی علاوه بر آن که از شاگردان برجسته [[آیت الله بروجردی]] (۱۲۹۲-۱۳۸۱ ه.ق) محسوب می شد، رابطه ای تنگاتنگ با آن [[فقیه]] داشت و استادش از همت عالی، علو طبع و حالات اخلاقی وی بر خویشتن می بالید. | |
| − | حاج | + | حاج میرزا علی آقا شیرازی مباحثی، چون [[فقه]]، [[اصول فقه|اصول]]، [[رجال]] و [[درایه الحدیث|درایه]] را نزد حاج آقا میرزا کمال الدین ابوالهدی کرباسی (متوفی ۱۳۵۶ ه.ق) که عالمی فقیه و زاهدی مجتهد بود، فراگرفت. |
| − | + | چون حاج میرزا علی آقا از دوران نوجوانی به آموزش [[طب]] علاقه داشت و احساس می کرد با فراگیری آن می تواند خدمتی به جامعه انجام دهد، به محضر حاج میرزا محمدباقر حکیم‌باشی (متوفی ۱۳۲۷ ه.ق) از اطباء معروف راه یافت.<ref>تذکرة القبور، ص۶۷-۶۸.</ref> | |
| − | + | حاج میرزا علی آقا شیرازی پس از مدتی دوری از [[نجف]] بار دیگر وارد نجف شد. از شخصیت هایی که او به محضرشان شتافت و از اندوخته های علمی آنان استفاده کرد، [[شیخ الشریعه اصفهانی]] (۱۲۶۶-۱۳۳۹ ه.ق)، [[آخوند خراسانی|ملا محمدکاظم خراسانی]] (۱۲۵۵-۱۳۲۹ ه.ق) و [[سید محمدکاظم طباطبائی یزدی|سید محمدکاظم یزدی]] (۱۲۴۸-۱۳۳۷ ه.ق) که از مفاخر [[شیعه]] و استوانه های عظیم فقاهت بشمار می آیند، می توان نام برد. احتمال قوی حاج میرزا علی در سال ۱۳۲۳ ه.ق به اصفهان عزیمت نمود و خود می گوید: «در جریان [[مشروطیت|مشروطه]] خواهی به اصفهان آمدم...».<ref>مدرس مجاهدی شکست ناپذیر، ص۱۵۹.</ref> | |
| − | + | ==شاگردان== | |
| − | + | یکی از فرزانگانی که به محفل نورانی این عالم ربانی راه یافت، [[مرتضی مطهری|شهید آیت الله مطهری]] است. وی در تابستان سال ۱۳۲۱ ه.ش یعنی چهار سال پس از اقامت در [[قم]] ایشان به [[اصفهان]] رفت، با این مرد بزرگ آشنا شده و از محضرش استفاده کرد. این آشنایی تبدیل به ارادت زیاد از سوی وی و لطف استاد از طرف آن مرد بزرگ شد. به طوری که بعدها حاج میرزا علی آقا به قم می آمد و در حجره شهید مطهری اقامت می گزید و علمای بزرگ در آنجا با ایشان دیدار داشتند.<ref>عدل الهی، ص۲۵.</ref> و آن متفکر شهید درک محضر این استاد را از ذخائر گرانبهای عمر خود می دانست و حاضر نبود با هیچ چیزی معاوضه کند.<ref>سیری در نهج البلاغه، مقدمه.</ref> | |
| − | حاج | + | فقیه عارف، حکیم و ادیب معاصر، آیت الله [[حاج آقا رحیم ارباب]] (۱۲۹۷-۱۳۹۶ ه.ق) از شاگردان خاص حاج میرزا علی آقاست، وی به آقا رحیم احترام بسیاری می گذاشت و در اصفهان به [[نماز جمعه]] او حاضر می شد.<ref>طبیب جسم و جان، ص۶۱.</ref> |
| − | + | حسن نیت و خلوص از سراسر وجود این دانشمند گرانمایه نمایان بود. آیت الله سید روح الله خاتمی (متوفی ۱۳۶۷ ه.ق) در این باره می گوید: «در [[مدرسه صدر بازار|مدرسه صدر اصفهان]] از استادانی استفاده کردم که از حیث مقام [[اخلاق]]، [[زهد]] و [[عرفان]] معروف بودند و یکی از آنها حاج میرزا علی آقا شیرازی است که از ابتدا با ایشان مانوس شدم و استفاده هایی از محضرش کردم. شرح شمسیه و قسمتی از نهج البلاغه را نزدشان خواندم و اساساً با هم مأنوس بودیم و ایشان به حجره من می آمدند و می رفتند.<ref>مجله پیام انقلاب، شماره۷۲، ص۲۵.</ref> | |
| − | + | استاد [[جلال الدین همایی|سید جلال الدین همایی]] (۱۲۸۷-۱۳۵۹ ه.ق) یکی دیگر از پرورش یافتگان برجسته حوزه درسی و تهذیب حاج میرزا علی آقاست. رابطه این استاد و شاگرد نیز به مرور زمان به اشتیاق و ارادت متقابل مبدل شد. | |
| − | + | آیت الله احمد فیاض (متولد ۱۳۲۴ ه.ش) این توفیق را بدست آورد تا در اصفهان از محضر پرفیض حاج میرزا علی آقا شیرازی بهره مند شود. وی می گوید: حجره ایشان در جوار حجره من بود. [[نهج البلاغه]] تدریس می نمود و افراد زیادی در درسش شرکت می کردند. در [[زهد]]، [[تقوا]] و حالات معنوی شهرت داشت و چون به [[نماز]] می رفت و طلبه ها متوجه می شدند، به وی اقتدا می نمودند. با وجود آن که در علوم متعدد صاحب نظر و متبحر بود ولی جنبه اخلاقی وی این توانایی ها را تحت الشعاع قرار می داد. | |
| − | حاج | + | از دیگر شاگردان مرحوم حاج میرزا علی آقا، می توان آیت الله مشکوة (متوفی ۱۳۶۹ ه.ش)، آیت الله شیخ جواد جبل عاملی، حاج شیخ عبدالرحیم ملکان (متولد ۱۳۰۲ ه.ش)، آیت الله سید اسماعیل هاشمی (متولد ۱۳۳۳ ه.ق)، مرحوم حسین عمادزاده (متوفی ۱۳۶۹ ه.ش) (صاحب تألیفات متعدد در شرح حال [[اهل بیت]] علیهم السلام)، استاد فضل الله ضیاء نور (متوفی ۱۴۰۴ ه.ق) و پروفسور علی شیخ الاسلام (متولد ۱۳۰۲ ه.ش) نام برد. |
| − | + | == فعالیت‌های علمی == | |
| + | '''تدریس و خطابه:''' | ||
| − | + | موقعی که حاج میرزا علی آقا به [[اصفهان]] قدم نهاد، با تلاش علما و استادان [[حوزه علمیه|حوزه علمیه]] که [[شهید سید حسن مدرس|شهید آیت الله مدرس]] در بین آنان چون ستاره ای می درخشد، آرامش نسبی به اصفهان بازگشته بود. حاج میرزا علی آقا با کمال فروتنی و به رغم توانایی های علمی، در اصفهان به امور بازرگانی مشغول شد تا آن که روزی به درس [[نهج البلاغه]] مرحوم مدرس حاضر شد. شهید مدرس وقتی وی را دید، چون از سوابق علمی حاجی آگاهی داشت، به او گفت: «آقا حیف است، با آن کمالات به چنین اموری بپردازید. مسیر خودتان را عوض کنید و به تجارتِ [[آخرت]] روی آورید و به این ترتیب حاجی گام در مسیر جدید گذاشت. آری نسب نامه تدریس نهج البلاغه در حوزه های علمیه ایران به شهید مدرس می رسید و حاجی این تبارنامه را روشن می کند و فراگیری این کتاب را مدیون مدرس می داند، زیرا وی پس از تذکر مدرس به تدریس و کاوش در آثار علمی و نیز ارشاد مردم از طریق وعظ و خطابه روی می آورد. | |
| − | + | حاج میرزا علی آقا چنان در اقیانوس نهج البلاغه به غواصی پرداخت که گویی با نهج البلاغه زندگی می کرد. استاد شهید آیت الله [[مرتضی مطهری]] می نویسد: «قبل از برخورد با وی، این کتاب (نهج البلاغه) را نمی شناختم... او یک نهج البلاغه مجسم بود. مواعظ نهج البلاغه در اعماق جانش فرورفته بود. برای من محسوس بود که روح این مرد با روح [[امام علی علیه السلام|امیرالمؤمنین]] پیوند خورده و متصل شده است...».<ref>عدل الهی، شهید مطهری، ص۲۵۱.</ref> و در جای دیگر می نویسد: «نهج البلاغه به او حال می داد و روی بال و پر خود می نشاند و در عوالمی که ما نمی توانستیم درک کنیم، سیر می داد. جمله های این کتاب ورد زبانش بود و به آنها استشهاد می نمود. غالباً جریان کلمات نهج البلاغه بر زبانش با جریان اشک از چشمانش بر محاسن سپیدش همراه بود...».<ref>سیری در نهج البلاغه، ص۱۰ و ۱۱.</ref> | |
| − | + | وقتی آیت الله سید محمدرضا خراسانی، رئیس [[حوزه علمیه]] وقت اصفهان از حاجی خواست برای طلبه های مدرسه، مباحث اخلاقی مطرح کند، به تدریس نهج البلاغه روی آورد. او وقتی سخن می گفت، تسلط و تبحرش آشکار می شد.<ref>طبیب جسم و جان، ص۶۰-۶۱.</ref> یکی از شاگردانش، سید رضا سیادت موسوی می گفت: «غیرممکن بود حاجی لب به سخن بگشاید و از نهج البلاغه چیزی بر زبان نیاورد». | |
| − | حاج | + | آیت الله سید اسماعیل هاشمی نیز گفته است: «آیت الله حاج میرزا علی آقا شیرازی از بزرگ علمایی است که در میان اهل علم و همه مردم قداست وافری داشت در همان اوقات نخستین که برای تحصیل علوم دینی به اصفهان آمدم، از محضر این بزرگمرد استفاده می کردم، به خصوص که در خطب و بیان نهج البلاغه تخصصی خاص داشتند و قطع نظر از تبحر در ادبیات و خطب شریف، آن معنویتی که در خطبه ها نهفته بود، از سیمای این انسان وارسته مشاهده می گردید». |
| − | + | آیت الله [[محمد واعظ زاده خراسانى|محمد واعظ زاده خراسانی]] که در سال ۱۳۲۷ ه.ش حاج میرزا علی را در اصفهان دیده، می گوید: یکبار او را در بیت آیت الله بروجردی (در [[قم]]) دیدم. فرمود: [[سید رضی]] در نهج البلاغه خطبه ها را [[تقطیع حدیث|تقطیع]] کرده و دارم قطعات حذف شده را جمع می کنم و متوجه شده ام که این تقطیعات گاه مخلّ مقصود است.<ref>سرگذشت های ویژه از زندگی استاد شهید مرتضی مطهری، ج۳، ص۳۵.</ref> | |
| − | + | این عالم عامل غیر از نهج البلاغه، [[تفسیر قرآن]]، شرح کبیر و شرح نفیسی را درس می گفت. او به کتب روایی نیز نظر خاصی داشت و طلاب را به مطالعه آنان تشویق می کرد. در [[ادبیات عرب]] و ادبیات فارسی در بین متأخرین از نوادر بود و علم [[طب]] را خوب می دانست. [[جلال الدین همایی]] می گوید: قسمت معالجات قانون [[ابوعلی سینا]] را خدمت مرحوم حاج میرزا علی آقا شیرازی فراگرفتم.<ref>همایی نامه، ص۲۳.</ref> | |
| − | + | شهید مطهری می نویسد: «این مرد در عین این که [[فقیه]] (در حد [[اجتهاد]]) و حکیم و عارف و طبیب و ادیب بود و در بعضی قسمت ها، مثلاً طب قدیم و ادبیات طراز اول بود و قانون [[ابن سینا|بوعلی]] را تدریس می کرد، از خدمتگزاران آستان مقدس حضرت [[سیدالشهداء]] علیه السلام بود.<ref>عدل الهی، ص۲۵۲، پاورقی.</ref> | |
| − | + | حاج میرزا علی نسبت به ارشاد و هدایت جامعه احساس وظیفه می کرد و بر فراز منبر به موعظه حاضران می پرداخت. وقتی که مرجع عالیقدر جهان تشیع - [[آیت الله بروجردی]] - تصمیم گرفت کلاسی اخلاقی در [[حوزه علمیه قم|حوزه علمیه قم]] برگزار کند، با وجود آن که اشخاص برجسته ای در قم بودند، حاج میرزا علی آقا را که با مراتب فضل و کمالش از قبل آشنایی داشت برای این منظور به قم فراخواند.<ref>شهید مدرس، ماه مجلس، از نگارنده ص۵۴.</ref> | |
| − | + | '''احیای آثار علمی:''' | |
| − | + | حاج میرزا علی آقا شیرازی به موازات تدریس، از کاوش در منابع [[قرآن|قرآنی]]، روایی و نیز آثار سلف غافل نبود و ضمن تلاش های علمی به ارزش والای «[[التبیان (کتاب)|تفسیر تبیان]]» پی برد و پس از تحقیق و تفحص و تصحیح علمی و چاپ اصلاح شده این اثر نفیس را عهده دار شد. در این راستا از اهتمام آیت الله [[سید محمد حجت کوه کمره ای|سید محمد حجت کوه‌کمرای]] و جهد برخی شاگردان فاضل خود از جمله حسین عمادزاده، حاج آقا رحیم ارباب و جلال الدین همایی بهره برد و سرانجام تفسیر تبیان [[شیخ طوسی]] در سال ۱۳۶۵ ه.ق با چاپ سنگی در دو مجلد رحلی انتشار یافت.<ref>بیست مقاله، آیت الله رضا استادی، ص۲۱۱.</ref> | |
| − | + | احیاء انتشار کتاب «[[زاد المعاد (کتاب)|زاد المعاد]]» [[علامه مجلسی]] و تصحیح و منقح نمودن این کتاب ارزشمند نیز به عهده حاج میرزا علی آقا شیرازی بود که با هزینه مرحوم روغنی زاده بازرگانی خیّر در سال ۱۳۲۴ ه.ش به چاپ رسید. همچنین کتاب «من لایحضره الطبیب» مربوط به [[زکریای رازی]] نیز پس از تحقیق لازم به ضمیمه کتاب برءالساعة (بهبودی آنی) با دستیاری آقا جمال الدین معارف‌پرور به زیور طبع آراسته کرد. | |
| − | + | ==ویژگی‌های اخلاقی== | |
| − | + | طهارت روح، قداست نفس و صفای ضمیرش سبب شد تا آوازه اش حتی به [[عتبات عالیات]] برسد. شهید مطهری درباره اش می گوید: «او یکی از بزرگترین اهل معنایی است که من در عمر خود دیده ام».<ref>گفتارهای معنوی، شهید مطهری، ص ۱۲۰.</ref> آیت الله [[آیت الله محمدفاضل لنکرانی|فاضل لنکرانی]] در وصف وی گفته است: مرحوم حاج میرزا علی آقا شیرازی... انصافاً اخلاق علمی و عملی متجسم بود و هر کس که با ایشان برخورد می کرد، تحت تأثیر و جاذبه او قرار می گرفت. مدتی هم از محضر ایشان از نظر اخلاق استفاده کردیم. | |
| − | + | از عوامل عمده توفیق حاجی در رسیدن به کمالات معنوی، انجام فرائض دینی، عبادات و [[مستحب|مستحبات]] و پرهیز از [[حرام|محرمات]]، مداومت بر [[دعا|ادعیه]] و [[زيارت|زیارات]] بود، در [[مدرسه صدر بازار|مدرسه صدر]] چون به [[نماز]] می ایستاد، با وجود این که می خواست در اختفا نماز بخواند و از [[امام جماعت|امامت جماعت]] پرهیز داشت، هنوز در [[رکعت]] اول بود که صحن و ایوان مدرسه از نمازگزار پر می شد.<ref>مدرس مجاهدی شکست ناپذیر، ص۱۵۹ و سیری در نهج البلاغه، مقدمه.</ref> | |
| − | + | [[شهید مطهری]] می گوید: این پیرمرد با حالی عجیب [[سوره فجر]] را می خواند. وقتی به این [[آیه]] می رسید؛ «و جیءَ یومئذ بِجهنّم ...»<ref>سوره فجر، آیه 23.</ref>، دیگر منقلب می شد و اشک هایش می ریخت، درست مثل مرغی که پرپر بزند.<ref>تفسیر [[سوره فجر]] و [[سوره قیامة]]، شهید مطهری، ص۲۹.</ref> | |
| − | + | حاجی به دنیا اعتنایی نداشت، اما حالات زاهدانه او را از وضع محرومان غافل نمی کرد و رسیدگی به دردمندان جزو برنامه هایش بود. اقشار گوناگون مبالغی را به عنوان سهم امام به وی می دادند ولی در مسیر بین محل درس تا منزل همه پولها را به نیازمندان می داد و چون به خانه می آمد، دیگر چیزی در جیبش نبود.<ref>طبیب جسم و جان، ص ۸۸.</ref> وقتی مشغول تدریس شد، گاه در باغچه مدرسه صدر و روی خاک ها می نشست. خانه مسکونی اش به عیالش که از [[سادات]] بود، تعلق داشت. | |
| − | + | ==وفات== | |
| + | مرحوم حاج میرزا علی آقا شیرازی، سرانجام در بین الطلوعین روز یکشنبه هفدهم دی ماه سال ۱۳۳۴ ه.ش (۲۴ [[جمادی الاول]] ۱۳۷۵ ق)، دار فانی را وداع گفت. پیکر مطهرش را از [[اصفهان]] به [[قم]] انتقال داده، و بنابر وصیتش در جوار بارگاه [[حضرت معصومه]] سلام الله علیها و در [[قبرستان شیخان قم|مزار شیخان قم]]، دفن نمودند. | ||
| − | + | ==پانویس== | |
| + | {{پانویس}} | ||
| + | ==منابع== | ||
| − | + | * [[ستارگان حرم (کتاب)|ستارگان حرم]]، غلامرضا گلی زواره، جلد ۴. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
[[رده:علمای قرن چهاردهم]] | [[رده:علمای قرن چهاردهم]] | ||
| + | [[رده:شارحان نهج البلاغه]] | ||
| + | [[رده:علمای اخلاق]] | ||
| + | [[رده:فقیهان]] | ||
| + | [[رده:ادیبان]] | ||
| + | [[رده:عارفان]] | ||
| + | [[رده:مدفونین در قبرستان شیخان]] | ||
| + | <references /> | ||
نسخهٔ کنونی تا ۹ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۸:۰۷
این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.
محتوای فعلی بخشی از یک کتاب متناسب با عنوان است.
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
«حاج میرزا علی آقا شیرازی» (۱۳۷۵-۱۲۹۴ ق)، فقیه حکیم، زاهد عابد، ادیب کامل و طبیب ماهر، از مفاخر علمی و عملی شیعه و از شاگردان سید محمدباقر درچه‌ای و آخوند کاشی بود. وی مبنای درس اخلاق و جلسات وعظ خویش را بر محور نهج البلاغه قرار داد و گروه کثیری از شهرهای مختلف در محضرش گرد آمدند. شهید مطهری از شاگردانش، وی را «نهج البلاغه مجسم» می دانست.
 | |
| نام کامل | حاج میرزا علی آقا شیرازی |
| زادروز | ۱۲۹۴ قمری |
| زادگاه | نجف |
| وفات | ۱۳۷۵ قمری |
| مدفن | قبرستان شیخان، قم |
|
| |
| اساتید |
سید محمدباقر درچه ای، آخوند کاشی، جهانگیرخان قشقایی، آیت الله بروجردی، شیخ الشریعه اصفهانی،... |
| شاگردان |
شهید مطهری، حاج آقا رحیم ارباب، سید جلال الدین همایی، احمد فیاض،... |
| آثار |
تصحیح و تحقیق تفسیر تبیان، تصحیح و تحقیق زاد المعاد،... |
محتویات
ولادت
میرزا علی آقا شیرازی، در شعبان ۱۲۹۴ قمری در نجف متولد شد. پدرش حاج علی‌اکبر (م، ۱۳۰۴ ق) از شاگردان فاضل اردکانی (۱۲۳۵-۱۳۰۵ ق) بود و پژوهشی را در احادیث انجام داده و کتاب معروف «شرح الاربعین حدیثا فی فضیلة الصلوة علی النبی و آله صلی الله علیهم اجمعین» را نوشت.[۱]
تحصیل و استادان
اولین مکتب درسی میرزا علی آقا در خانه تشکیل شد و نخستین معلم پدرش بود. میرزا علی آقا در سال ۱۳۱۶ ه.ق راهی اصفهان شد و بخشی از تحصیلاتش را در مدرسه نیم آورد - واقع در انتهای بازار بزرگ اصفهان - گذراند. جاذبه معنوی مدرسان این مدرسه، خصوصا آقا سید محمدباقر درچه ای، موجب شده بود تا میرزا علی آقا به این مکان روی آورد.
زمانی که حاج میرزا علی آقا از مکتب آیت الله درچه ای استفاده می کرد، دو نام آور عرصه اندیشه آخوند ملا محمد کاشی و جهانگیرخان قشقایی مشغول تربیت شاگردان در میدان حکمت و فلسفه بودند، نیم قرن فلسفه ملاصدرا را در اصفهان تدریس می کردند و میرزا علی آقا نیز در درس آنان شرکت نمود. شیخ عبدالحسین محلاتی (۱۲۷۰-۱۳۱۲ ه.ق) که در مدرسه صدر اصفهان دروس خارج را تدریس می نمود، یکی دیگر از اساتید حاجی میرزا علی آقا بود.
همچنین حاج میرزا علی آقا شیرازی علاوه بر آن که از شاگردان برجسته آیت الله بروجردی (۱۲۹۲-۱۳۸۱ ه.ق) محسوب می شد، رابطه ای تنگاتنگ با آن فقیه داشت و استادش از همت عالی، علو طبع و حالات اخلاقی وی بر خویشتن می بالید.
حاج میرزا علی آقا شیرازی مباحثی، چون فقه، اصول، رجال و درایه را نزد حاج آقا میرزا کمال الدین ابوالهدی کرباسی (متوفی ۱۳۵۶ ه.ق) که عالمی فقیه و زاهدی مجتهد بود، فراگرفت.
چون حاج میرزا علی آقا از دوران نوجوانی به آموزش طب علاقه داشت و احساس می کرد با فراگیری آن می تواند خدمتی به جامعه انجام دهد، به محضر حاج میرزا محمدباقر حکیم‌باشی (متوفی ۱۳۲۷ ه.ق) از اطباء معروف راه یافت.[۲]
حاج میرزا علی آقا شیرازی پس از مدتی دوری از نجف بار دیگر وارد نجف شد. از شخصیت هایی که او به محضرشان شتافت و از اندوخته های علمی آنان استفاده کرد، شیخ الشریعه اصفهانی (۱۲۶۶-۱۳۳۹ ه.ق)، ملا محمدکاظم خراسانی (۱۲۵۵-۱۳۲۹ ه.ق) و سید محمدکاظم یزدی (۱۲۴۸-۱۳۳۷ ه.ق) که از مفاخر شیعه و استوانه های عظیم فقاهت بشمار می آیند، می توان نام برد. احتمال قوی حاج میرزا علی در سال ۱۳۲۳ ه.ق به اصفهان عزیمت نمود و خود می گوید: «در جریان مشروطه خواهی به اصفهان آمدم...».[۳]
شاگردان
یکی از فرزانگانی که به محفل نورانی این عالم ربانی راه یافت، شهید آیت الله مطهری است. وی در تابستان سال ۱۳۲۱ ه.ش یعنی چهار سال پس از اقامت در قم ایشان به اصفهان رفت، با این مرد بزرگ آشنا شده و از محضرش استفاده کرد. این آشنایی تبدیل به ارادت زیاد از سوی وی و لطف استاد از طرف آن مرد بزرگ شد. به طوری که بعدها حاج میرزا علی آقا به قم می آمد و در حجره شهید مطهری اقامت می گزید و علمای بزرگ در آنجا با ایشان دیدار داشتند.[۴] و آن متفکر شهید درک محضر این استاد را از ذخائر گرانبهای عمر خود می دانست و حاضر نبود با هیچ چیزی معاوضه کند.[۵]
فقیه عارف، حکیم و ادیب معاصر، آیت الله حاج آقا رحیم ارباب (۱۲۹۷-۱۳۹۶ ه.ق) از شاگردان خاص حاج میرزا علی آقاست، وی به آقا رحیم احترام بسیاری می گذاشت و در اصفهان به نماز جمعه او حاضر می شد.[۶]
حسن نیت و خلوص از سراسر وجود این دانشمند گرانمایه نمایان بود. آیت الله سید روح الله خاتمی (متوفی ۱۳۶۷ ه.ق) در این باره می گوید: «در مدرسه صدر اصفهان از استادانی استفاده کردم که از حیث مقام اخلاق، زهد و عرفان معروف بودند و یکی از آنها حاج میرزا علی آقا شیرازی است که از ابتدا با ایشان مانوس شدم و استفاده هایی از محضرش کردم. شرح شمسیه و قسمتی از نهج البلاغه را نزدشان خواندم و اساساً با هم مأنوس بودیم و ایشان به حجره من می آمدند و می رفتند.[۷]
استاد سید جلال الدین همایی (۱۲۸۷-۱۳۵۹ ه.ق) یکی دیگر از پرورش یافتگان برجسته حوزه درسی و تهذیب حاج میرزا علی آقاست. رابطه این استاد و شاگرد نیز به مرور زمان به اشتیاق و ارادت متقابل مبدل شد.
آیت الله احمد فیاض (متولد ۱۳۲۴ ه.ش) این توفیق را بدست آورد تا در اصفهان از محضر پرفیض حاج میرزا علی آقا شیرازی بهره مند شود. وی می گوید: حجره ایشان در جوار حجره من بود. نهج البلاغه تدریس می نمود و افراد زیادی در درسش شرکت می کردند. در زهد، تقوا و حالات معنوی شهرت داشت و چون به نماز می رفت و طلبه ها متوجه می شدند، به وی اقتدا می نمودند. با وجود آن که در علوم متعدد صاحب نظر و متبحر بود ولی جنبه اخلاقی وی این توانایی ها را تحت الشعاع قرار می داد.
از دیگر شاگردان مرحوم حاج میرزا علی آقا، می توان آیت الله مشکوة (متوفی ۱۳۶۹ ه.ش)، آیت الله شیخ جواد جبل عاملی، حاج شیخ عبدالرحیم ملکان (متولد ۱۳۰۲ ه.ش)، آیت الله سید اسماعیل هاشمی (متولد ۱۳۳۳ ه.ق)، مرحوم حسین عمادزاده (متوفی ۱۳۶۹ ه.ش) (صاحب تألیفات متعدد در شرح حال اهل بیت علیهم السلام)، استاد فضل الله ضیاء نور (متوفی ۱۴۰۴ ه.ق) و پروفسور علی شیخ الاسلام (متولد ۱۳۰۲ ه.ش) نام برد.
فعالیت‌های علمی
تدریس و خطابه:
موقعی که حاج میرزا علی آقا به اصفهان قدم نهاد، با تلاش علما و استادان حوزه علمیه که شهید آیت الله مدرس در بین آنان چون ستاره ای می درخشد، آرامش نسبی به اصفهان بازگشته بود. حاج میرزا علی آقا با کمال فروتنی و به رغم توانایی های علمی، در اصفهان به امور بازرگانی مشغول شد تا آن که روزی به درس نهج البلاغه مرحوم مدرس حاضر شد. شهید مدرس وقتی وی را دید، چون از سوابق علمی حاجی آگاهی داشت، به او گفت: «آقا حیف است، با آن کمالات به چنین اموری بپردازید. مسیر خودتان را عوض کنید و به تجارتِ آخرت روی آورید و به این ترتیب حاجی گام در مسیر جدید گذاشت. آری نسب نامه تدریس نهج البلاغه در حوزه های علمیه ایران به شهید مدرس می رسید و حاجی این تبارنامه را روشن می کند و فراگیری این کتاب را مدیون مدرس می داند، زیرا وی پس از تذکر مدرس به تدریس و کاوش در آثار علمی و نیز ارشاد مردم از طریق وعظ و خطابه روی می آورد.
حاج میرزا علی آقا چنان در اقیانوس نهج البلاغه به غواصی پرداخت که گویی با نهج البلاغه زندگی می کرد. استاد شهید آیت الله مرتضی مطهری می نویسد: «قبل از برخورد با وی، این کتاب (نهج البلاغه) را نمی شناختم... او یک نهج البلاغه مجسم بود. مواعظ نهج البلاغه در اعماق جانش فرورفته بود. برای من محسوس بود که روح این مرد با روح امیرالمؤمنین پیوند خورده و متصل شده است...».[۸] و در جای دیگر می نویسد: «نهج البلاغه به او حال می داد و روی بال و پر خود می نشاند و در عوالمی که ما نمی توانستیم درک کنیم، سیر می داد. جمله های این کتاب ورد زبانش بود و به آنها استشهاد می نمود. غالباً جریان کلمات نهج البلاغه بر زبانش با جریان اشک از چشمانش بر محاسن سپیدش همراه بود...».[۹]
وقتی آیت الله سید محمدرضا خراسانی، رئیس حوزه علمیه وقت اصفهان از حاجی خواست برای طلبه های مدرسه، مباحث اخلاقی مطرح کند، به تدریس نهج البلاغه روی آورد. او وقتی سخن می گفت، تسلط و تبحرش آشکار می شد.[۱۰] یکی از شاگردانش، سید رضا سیادت موسوی می گفت: «غیرممکن بود حاجی لب به سخن بگشاید و از نهج البلاغه چیزی بر زبان نیاورد».
آیت الله سید اسماعیل هاشمی نیز گفته است: «آیت الله حاج میرزا علی آقا شیرازی از بزرگ علمایی است که در میان اهل علم و همه مردم قداست وافری داشت در همان اوقات نخستین که برای تحصیل علوم دینی به اصفهان آمدم، از محضر این بزرگمرد استفاده می کردم، به خصوص که در خطب و بیان نهج البلاغه تخصصی خاص داشتند و قطع نظر از تبحر در ادبیات و خطب شریف، آن معنویتی که در خطبه ها نهفته بود، از سیمای این انسان وارسته مشاهده می گردید».
آیت الله محمد واعظ زاده خراسانی که در سال ۱۳۲۷ ه.ش حاج میرزا علی را در اصفهان دیده، می گوید: یکبار او را در بیت آیت الله بروجردی (در قم) دیدم. فرمود: سید رضی در نهج البلاغه خطبه ها را تقطیع کرده و دارم قطعات حذف شده را جمع می کنم و متوجه شده ام که این تقطیعات گاه مخلّ مقصود است.[۱۱]
این عالم عامل غیر از نهج البلاغه، تفسیر قرآن، شرح کبیر و شرح نفیسی را درس می گفت. او به کتب روایی نیز نظر خاصی داشت و طلاب را به مطالعه آنان تشویق می کرد. در ادبیات عرب و ادبیات فارسی در بین متأخرین از نوادر بود و علم طب را خوب می دانست. جلال الدین همایی می گوید: قسمت معالجات قانون ابوعلی سینا را خدمت مرحوم حاج میرزا علی آقا شیرازی فراگرفتم.[۱۲]
شهید مطهری می نویسد: «این مرد در عین این که فقیه (در حد اجتهاد) و حکیم و عارف و طبیب و ادیب بود و در بعضی قسمت ها، مثلاً طب قدیم و ادبیات طراز اول بود و قانون بوعلی را تدریس می کرد، از خدمتگزاران آستان مقدس حضرت سیدالشهداء علیه السلام بود.[۱۳]
حاج میرزا علی نسبت به ارشاد و هدایت جامعه احساس وظیفه می کرد و بر فراز منبر به موعظه حاضران می پرداخت. وقتی که مرجع عالیقدر جهان تشیع - آیت الله بروجردی - تصمیم گرفت کلاسی اخلاقی در حوزه علمیه قم برگزار کند، با وجود آن که اشخاص برجسته ای در قم بودند، حاج میرزا علی آقا را که با مراتب فضل و کمالش از قبل آشنایی داشت برای این منظور به قم فراخواند.[۱۴]
احیای آثار علمی:
حاج میرزا علی آقا شیرازی به موازات تدریس، از کاوش در منابع قرآنی، روایی و نیز آثار سلف غافل نبود و ضمن تلاش های علمی به ارزش والای «تفسیر تبیان» پی برد و پس از تحقیق و تفحص و تصحیح علمی و چاپ اصلاح شده این اثر نفیس را عهده دار شد. در این راستا از اهتمام آیت الله سید محمد حجت کوه‌کمرای و جهد برخی شاگردان فاضل خود از جمله حسین عمادزاده، حاج آقا رحیم ارباب و جلال الدین همایی بهره برد و سرانجام تفسیر تبیان شیخ طوسی در سال ۱۳۶۵ ه.ق با چاپ سنگی در دو مجلد رحلی انتشار یافت.[۱۵]
احیاء انتشار کتاب «زاد المعاد» علامه مجلسی و تصحیح و منقح نمودن این کتاب ارزشمند نیز به عهده حاج میرزا علی آقا شیرازی بود که با هزینه مرحوم روغنی زاده بازرگانی خیّر در سال ۱۳۲۴ ه.ش به چاپ رسید. همچنین کتاب «من لایحضره الطبیب» مربوط به زکریای رازی نیز پس از تحقیق لازم به ضمیمه کتاب برءالساعة (بهبودی آنی) با دستیاری آقا جمال الدین معارف‌پرور به زیور طبع آراسته کرد.
ویژگی‌های اخلاقی
طهارت روح، قداست نفس و صفای ضمیرش سبب شد تا آوازه اش حتی به عتبات عالیات برسد. شهید مطهری درباره اش می گوید: «او یکی از بزرگترین اهل معنایی است که من در عمر خود دیده ام».[۱۶] آیت الله فاضل لنکرانی در وصف وی گفته است: مرحوم حاج میرزا علی آقا شیرازی... انصافاً اخلاق علمی و عملی متجسم بود و هر کس که با ایشان برخورد می کرد، تحت تأثیر و جاذبه او قرار می گرفت. مدتی هم از محضر ایشان از نظر اخلاق استفاده کردیم.
از عوامل عمده توفیق حاجی در رسیدن به کمالات معنوی، انجام فرائض دینی، عبادات و مستحبات و پرهیز از محرمات، مداومت بر ادعیه و زیارات بود، در مدرسه صدر چون به نماز می ایستاد، با وجود این که می خواست در اختفا نماز بخواند و از امامت جماعت پرهیز داشت، هنوز در رکعت اول بود که صحن و ایوان مدرسه از نمازگزار پر می شد.[۱۷]
شهید مطهری می گوید: این پیرمرد با حالی عجیب سوره فجر را می خواند. وقتی به این آیه می رسید؛ «و جیءَ یومئذ بِجهنّم ...»[۱۸]، دیگر منقلب می شد و اشک هایش می ریخت، درست مثل مرغی که پرپر بزند.[۱۹]
حاجی به دنیا اعتنایی نداشت، اما حالات زاهدانه او را از وضع محرومان غافل نمی کرد و رسیدگی به دردمندان جزو برنامه هایش بود. اقشار گوناگون مبالغی را به عنوان سهم امام به وی می دادند ولی در مسیر بین محل درس تا منزل همه پولها را به نیازمندان می داد و چون به خانه می آمد، دیگر چیزی در جیبش نبود.[۲۰] وقتی مشغول تدریس شد، گاه در باغچه مدرسه صدر و روی خاک ها می نشست. خانه مسکونی اش به عیالش که از سادات بود، تعلق داشت.
وفات
مرحوم حاج میرزا علی آقا شیرازی، سرانجام در بین الطلوعین روز یکشنبه هفدهم دی ماه سال ۱۳۳۴ ه.ش (۲۴ جمادی الاول ۱۳۷۵ ق)، دار فانی را وداع گفت. پیکر مطهرش را از اصفهان به قم انتقال داده، و بنابر وصیتش در جوار بارگاه حضرت معصومه سلام الله علیها و در مزار شیخان قم، دفن نمودند.
پانویس
- ↑ الذریعه، ج۱۳، ص۷۰، تذکرة القبور، ص۴۳۶.
- ↑ تذکرة القبور، ص۶۷-۶۸.
- ↑ مدرس مجاهدی شکست ناپذیر، ص۱۵۹.
- ↑ عدل الهی، ص۲۵.
- ↑ سیری در نهج البلاغه، مقدمه.
- ↑ طبیب جسم و جان، ص۶۱.
- ↑ مجله پیام انقلاب، شماره۷۲، ص۲۵.
- ↑ عدل الهی، شهید مطهری، ص۲۵۱.
- ↑ سیری در نهج البلاغه، ص۱۰ و ۱۱.
- ↑ طبیب جسم و جان، ص۶۰-۶۱.
- ↑ سرگذشت های ویژه از زندگی استاد شهید مرتضی مطهری، ج۳، ص۳۵.
- ↑ همایی نامه، ص۲۳.
- ↑ عدل الهی، ص۲۵۲، پاورقی.
- ↑ شهید مدرس، ماه مجلس، از نگارنده ص۵۴.
- ↑ بیست مقاله، آیت الله رضا استادی، ص۲۱۱.
- ↑ گفتارهای معنوی، شهید مطهری، ص ۱۲۰.
- ↑ مدرس مجاهدی شکست ناپذیر، ص۱۵۹ و سیری در نهج البلاغه، مقدمه.
- ↑ سوره فجر، آیه 23.
- ↑ تفسیر سوره فجر و سوره قیامة، شهید مطهری، ص۲۹.
- ↑ طبیب جسم و جان، ص ۸۸.
منابع
- ستارگان حرم، غلامرضا گلی زواره، جلد ۴.
