آیه 87 سوره مائده: تفاوت بین نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{قرآن در قاب|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُحَرِّمُوا طَيِّبَاتِ مَا...» ایجاد کرد) |
|||
| (۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۱ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۴۱: | سطر ۴۱: | ||
</tabber> | </tabber> | ||
==معانی کلمات آیه== | ==معانی کلمات آیه== | ||
| − | + | تحرموا: حرام: ممنوع، تحريم: حرام و ممنوع كردن. «لا تحرموا» حرام نكنيد. | |
| + | |||
| + | طيبات: پاكيزه ها. دلچسب ها. مفرد آن، طيبه است. | ||
| + | |||
| + | معتدين: عدو و اعتداء، معتدين: تجاوزكاران.<ref>تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی</ref> | ||
==نزول== | ==نزول== | ||
| سطر ۴۸: | سطر ۵۲: | ||
این آیه در [[مدینه]] بر [[پیامبر اسلام]] صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. <ref> طبرسی، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج 3، ص 231.</ref> | این آیه در [[مدینه]] بر [[پیامبر اسلام]] صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. <ref> طبرسی، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج 3، ص 231.</ref> | ||
| − | '''شأن نزول آیات 87 و 88:''' | + | '''شأن نزول آیات 87 و 88:''' |
«[[شیخ طوسی]]» گوید: عكرمة و ابوقلابه و ابومالك و ابراهيم و قتادة و سدى و ابن عباس و ضحاك گويند: جماعتى از صحابه مانند [[امام على]] عليه‌السلام و عثمان بن مظعون و ابن مسعود و عبدالله بن عمر همت خود را مصروف به [[روزه]] نگهداشتن در روز و خواندن [[نماز شب]] و گوشه‌گيرى از مردم و خويشتن‌دارى و نخوردن چيزهاى خوب نموده بودند و نيز گويند كه عثمان بن مظعون نزد پيامبر آمد و از او اجازه خواست كه رهبانيت اختيار كند. | «[[شیخ طوسی]]» گوید: عكرمة و ابوقلابه و ابومالك و ابراهيم و قتادة و سدى و ابن عباس و ضحاك گويند: جماعتى از صحابه مانند [[امام على]] عليه‌السلام و عثمان بن مظعون و ابن مسعود و عبدالله بن عمر همت خود را مصروف به [[روزه]] نگهداشتن در روز و خواندن [[نماز شب]] و گوشه‌گيرى از مردم و خويشتن‌دارى و نخوردن چيزهاى خوب نموده بودند و نيز گويند كه عثمان بن مظعون نزد پيامبر آمد و از او اجازه خواست كه رهبانيت اختيار كند. | ||
| − | [[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله وى را از اين كار منع فرمود و گفت: رهبانيت امت من در نشستن مسجد و انتظار [[نماز]] بعد از هر نمازى است. سپس عثمان گفت: يا رسول اللّه آيا اجازه مي‌دهى مانند رهبانيون به سياحت و سير آفاق بپردازم. پيامبر فرمود: سياحت امت من [[جهاد]] در راه خدا است. سپس گفت: آيا اجازه مي‌دهى كه با زنان معاشرت نداشته باشم و نزديكى نكنم؟ فرمود: كسى كه چنين كارى بكند از ما نخواهد بود و فرمود: به جاى معاشرت نكردن با زنان به روزه گرفتن بپردازيد | + | [[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله وى را از اين كار منع فرمود و گفت: رهبانيت امت من در نشستن مسجد و انتظار [[نماز]] بعد از هر نمازى است. سپس عثمان گفت: يا رسول اللّه آيا اجازه مي‌دهى مانند رهبانيون به سياحت و سير آفاق بپردازم. پيامبر فرمود: سياحت امت من [[جهاد]] در راه خدا است. سپس گفت: آيا اجازه مي‌دهى كه با زنان معاشرت نداشته باشم و نزديكى نكنم؟ فرمود: كسى كه چنين كارى بكند از ما نخواهد بود و فرمود: به جاى معاشرت نكردن با زنان به روزه گرفتن بپردازيد<ref> صاحب مجمع البيان گويد: مفسرين گويند: روزى پيامبر در وصف [[قيامت]] و نصيحت به مردم سخن مي‌راند. سخنان پيامبر به آن اندازه مؤثر واقع گرديد كه حاضران مجلس گريستند و ده نفر از آنان كه عبارت بودند از: على و ابوبكر و عبدالله بن مسعود و [[ابوذر]] غفارى و سالم مولى ابى‌حذيفه و عبدالله بن عمرو مقداد الاسود الكندى و [[سلمان]] فارسى و معقل بن مقرن در خانه عثمان بن مظعون الجمحى گرد آمدند و اتفاق كردند كه در روز، [[روزه]] بدارند و در شب به [[نماز شب]] و [[عبادت]] بپردازند و بر روى رختخواب نخوابند و گوشت نخورند و با زنان نزديكى ننمايند و عطريات استعمال نكنند و لباس پشمينه بپوشند و دنيا را ترك كنند و به سياحت در روى زمين بپردازند. اين خبر به [[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله رسيد به خانه عثمان بن مظعون آمد. او را نديد از زوجه اش ام‌حكيم دختر ابى‌اميه كه اسم او حولاء بود، پرسيد. زوجه عثمان براى اين كه [[دروغ]] نگفته باشد و از طرفى موضوع شوهرش را افشا نكند، گفت: يا رسول اللّه هر چه عثمان به شما گفته راست است. پيامبر از خانه عثمان بازگشت وقتى كه عثمان داخل خانه خود شد زوجه اش آمدن [[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله را به وى خبر داد عثمان بن مظعون با هم‌پيمان‌هاى خود نزد پيامبر آمد، رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: آيا مايل هستيد از تصميماتى كه گرفته ايد به شما خبر بدهم؟ گفتند: بلى و نيز گفتند: ما اراده اى جز خير نداشته ايم. فرمود: من به شما اجازه نمى دهم كه تصميماتى كه اتخاذ نموده ايد، عملى سازيد زيرا بدن ها و نفس هاى شما بر شما حقى دارند روى اين اصل همچنانى كه [[روزه]] مى گيريد، افطار هم بايد بنمائيد و چنان كه شب براى [[نماز]] قيام مى كنيد بايد خوابيدن را نيز از بين نبريد. چنان كه من هم روزه مى گيرم و هم افطار مى كنم هم [[نماز شب]] مي‌خوانم و گوشت هم ميخورم و با زنان نيز معاشرت دارم و هر كس از سنت و روش من كه گفتم بى‌ميلى نشان بدهد از من نخواهد بود. سپس مردم را جمع كرد از براى آنها خطبه خواند و از روش رهبانيت مذمت فرمود و بعد اين آيه نازل گرديد. [[امام صادق]] عليه‌السلام فرمود: اين آيه درباره [[امام على]] عليه‌السلام و بلال و عثمان بن مظعون نازل شده زيرا على عليه‌السلام قسم خورده بود كه شب را هيچ نخوابد و به [[عبادت]] بگذراند و بلال نيز قسم خورده بود كه در روز چيزى نخورد و عثمان بن مظعون سوگند ياد كرده بود با زنان نزديكى ننمايد، طبرى در تفسير خود از طريق عوفى از ابن عباس روايت كند كه رجال صحابه چنين تصميمى گرفته بودند كه از آن جمله عثمان بن مظعون بود و نيز ابن عساكر هم در تاريخ خود از ابن عباس نقل و روايت كرده است و باز طبرى در تفسير خود از طريق عوفى از ابن عباس اضافه ميكند كه عده اى از رجال صحابه كه از زمره آنها عثمان بن مظعون بود نزديكى با زنان را بر خويش حرام نموده و از خوردن گوشت دورى جسته بودند و حتى براى از بين بردن شهوت مي‌خواستند با كارد آلت مردانگى خود را قطع كنند تا فراغتى از براى عبادت و عدم معاشرت با زنان داشته باشند سپس اين آية نازل گرديد.</ref>.<ref> محمدباقر محقق، [[نمونه بينات در شأن نزول آيات]] از نظر [[شیخ طوسی]] و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص 309.</ref> |
| − | == تفسیر آیه == | + | ==تفسیر آیه== |
<tabber> | <tabber> | ||
تفسیر نور= | تفسیر نور= | ||
| سطر ۶۷: | سطر ۷۱: | ||
روزى رسول خدا صلى الله عليه و آله از قيامت و صحنه‌هاى محشر سخن مى‌گفت. مردم چنان منقلب شده، گريستند كه بعضى تصميم گرفتند ديگر غذاى خوب نخورند و آسايش را بر خود حرام سازند، روزه بگيرند، همسران خود را ترك كنند، شبها كمتر بخوابند و بر اين تصميم، سوگند | روزى رسول خدا صلى الله عليه و آله از قيامت و صحنه‌هاى محشر سخن مى‌گفت. مردم چنان منقلب شده، گريستند كه بعضى تصميم گرفتند ديگر غذاى خوب نخورند و آسايش را بر خود حرام سازند، روزه بگيرند، همسران خود را ترك كنند، شبها كمتر بخوابند و بر اين تصميم، سوگند | ||
| − | + | ---- | |
«1». يس، 22. | «1». يس، 22. | ||
| سطر ۹۷: | سطر ۱۰۱: | ||
8- در بهره‌گيرى از حلال‌ها، اسراف و زياده روى نكنيم. «لا تَعْتَدُوا» | 8- در بهره‌گيرى از حلال‌ها، اسراف و زياده روى نكنيم. «لا تَعْتَدُوا» | ||
| − | + | ----- | |
«1». وسائل، ج 20، ص 21. | «1». وسائل، ج 20، ص 21. | ||
| سطر ۱۸۸: | سطر ۱۹۲: | ||
===برگزیده تفسیر نمونه=== | ===برگزیده تفسیر نمونه=== | ||
{{نمایش فشرده تفسیر| | {{نمایش فشرده تفسیر| | ||
| + | (آیه 87) | ||
| + | |||
| + | '''شأن نزول:''' | ||
| + | |||
| + | در مورد نزول این آیه و دو آیه بعد نقل شده است: | ||
| + | |||
| + | روزی پیامبر صلّی اللّه علیه و آله در باره رستاخیز و وضع مردم در آن دادگاه بزرگ الهی بیاناتی فرمود، این بیانات مردم را تکان داد و جمعی گریستند، به دنبال آن جمعی از یاران پیامبر صلّی اللّه علیه و آله تصمیم گرفتند، پارهای از لذائذ و راحتیها را بر خود تحریم کرده و به جای آن به عبادت پردازند. | ||
| + | |||
| + | روزی همسر «عثمان بن مظعون» نزد عایشه آمد، او زن جوان و صاحب جمالی بود، عایشه از وضع او متعجب شد و گفت: چرا به خودت نمی رسی، و زینت نمی کنی!؟ در پاسخ گفت: برای چه کسی زینت کنم! همسرم مدتی است که مرا ترک گفته و رهبانیت پیش گرفته است، این سخن به گوش پیامبر صلّی اللّه علیه و آله رسید، فرمان داد همه مسلمانان به مسجد آیند، هنگامی که مردم در مسجد اجتماع کردند، بالای منبر قرار گرفت، پس از حمد و ثنای پروردگار گفت: من سنت خود را برای شما بازگو می کنم هر کس از آن روی گرداند از من نیست، من قسمتی از شب را می خوابم و با همسرانم آمیزش دارم و همه روزها را روزه نمی گیرم. | ||
| + | |||
| + | آگاه باشید؟ من هرگز به شما دستور نمی دهم که مانند کشیشان مسیحی و رهبانها ترک دنیا گویید زیرا این گونه مسائل و همچنین دیرنشینی در آیین من نیست، رهبانیت امت من در جهاد است، آنها که سوگند یاد کرده بودند، برخاستند و گفتند: ای پیامبر؟ ما در این راه سوگند یاد کردهایم وظیفه ما در برابر سوگندمان چیست! آیه نازل شد و به آنها پاسخ گفت. | ||
| + | |||
| + | '''تفسیر:''' | ||
| + | |||
| + | '''از حد تجاوز نکنید''' | ||
| + | |||
| + | در این آیه و آیات بعد یک سلسله احکام مهم اسلامی مطرح شده است. | ||
| + | |||
| + | نخست، اشاره به تحریم قسمتی از مواهب الهی به وسیله بعضی از مسلمین شده، و آنها را از تکرار این کار نهی می کند، و می گوید: «ای کسانی که ایمان آورده اید «طیبات» و امور پاکیزهای را که خداوند برای شما حلال کرده بر خود حرام مکنید» (یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تُحَرِّمُوا طَیباتِ ما أَحَلَّ اللّهُ لَکم). | ||
| + | |||
| + | با بیان این حکم، اسلام صریحا بیگانگی خود را از مسأله رهبانیت و ترک دنیا آن چنان که مسیحیان و مرتاضان دارند اعلام داشته است. | ||
| + | |||
| + | سپس برای تأکید این موضوع می گوید: «از حد و مرزها فراتر نروید، زیرا خداوند تجاوزکنندگان را دوست ندارد» (وَ لا تَعتَدُوا إِنَّ اللّهَ لا یحِبُّ المُعتَدِینَ). | ||
}} | }} | ||
| سطر ۲۱۰: | سطر ۲۳۷: | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| − | <div style="font-size:smaller"><references/></div> | + | <div style="font-size:smaller"><references /></div> |
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | *[[تفسیر نور]]، [[محسن قرائتی]]، [[تهران]]:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم | ||
| + | *[[اطیب البیان فی تفسیر القرآن]]، [[سید عبدالحسین طیب]]، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم | ||
| + | *[[تفسیر اثنی عشری]]، [[حسین حسینی شاه عبدالعظیمی]]، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول | ||
| + | *[[تفسیر روان جاوید]]، [[محمد ثقفی تهرانی]]، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم | ||
| + | *[[برگزیده تفسیر نمونه]]، [[ناصر مکارم شیرازی]] و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش | ||
| + | *[[تفسیر راهنما]]، [[علی اکبر هاشمی رفسنجانی]]، [[قم]]:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم | ||
| + | *محمدباقر محقق، [[نمونه بینات در شأن نزول آیات]] از نظر [[شیخ طوسی]] و سایر مفسرین خاصه و عامه. | ||
[[رده:آیات سوره مائده]] | [[رده:آیات سوره مائده]] | ||
[[رده:ترجمه و تفسیر آیات قرآن]] | [[رده:ترجمه و تفسیر آیات قرآن]] | ||
[[رده:آیات دارای شان نزول]] | [[رده:آیات دارای شان نزول]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۴ دسامبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۱:۵۹
| <<86 | آیه 87 سوره مائده | 88>> | |||||||||||||
| |||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
ای اهل ایمان، حرام نکنید طعامهای پاکیزهای که خدا بر شما حلال نموده، و (از حدود و احکام خدا) تجاوز نکنید، که خدا تجاوزکنندگان را دوست نمی‌دارد.
ای اهل ایمان! چیزهای پاکیزه ای را که خدا برای شما حلال کرده بر خود حرام نکنید، و [از حدود خدا] تجاوز ننمایید؛ یقیناً خدا متجاوزان را دوست ندارد.
اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، چيزهاى پاكيزه‌اى را كه خدا براى [استفاده] شما حلال كرده، حرام مشماريد و از حدّ مگذريد، كه خدا از حدگذرندگان را دوست نمى‌دارد.
اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، چيزهاى پاكيزه‌اى را كه خدا بر شما حلال كرده است حرام مكنيد و از حد درمگذريد كه خدا تجاوزكنندگان از حد را دوست ندارد.
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! چیزهای پاکیزه را که خداوند برای شما حلال کرده است، حرام نکنید! و از حدّ، تجاوز ننمایید! زیرا خداوند متجاوزان را دوست نمی‌دارد.
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
تحرموا: حرام: ممنوع، تحريم: حرام و ممنوع كردن. «لا تحرموا» حرام نكنيد.
طيبات: پاكيزه ها. دلچسب ها. مفرد آن، طيبه است.
معتدين: عدو و اعتداء، معتدين: تجاوزكاران.[۱]
نزول
محل نزول:
این آیه در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۲]
شأن نزول آیات 87 و 88:
«شیخ طوسی» گوید: عكرمة و ابوقلابه و ابومالك و ابراهيم و قتادة و سدى و ابن عباس و ضحاك گويند: جماعتى از صحابه مانند امام على عليه‌السلام و عثمان بن مظعون و ابن مسعود و عبدالله بن عمر همت خود را مصروف به روزه نگهداشتن در روز و خواندن نماز شب و گوشه‌گيرى از مردم و خويشتن‌دارى و نخوردن چيزهاى خوب نموده بودند و نيز گويند كه عثمان بن مظعون نزد پيامبر آمد و از او اجازه خواست كه رهبانيت اختيار كند.
رسول خدا صلی الله علیه و آله وى را از اين كار منع فرمود و گفت: رهبانيت امت من در نشستن مسجد و انتظار نماز بعد از هر نمازى است. سپس عثمان گفت: يا رسول اللّه آيا اجازه مي‌دهى مانند رهبانيون به سياحت و سير آفاق بپردازم. پيامبر فرمود: سياحت امت من جهاد در راه خدا است. سپس گفت: آيا اجازه مي‌دهى كه با زنان معاشرت نداشته باشم و نزديكى نكنم؟ فرمود: كسى كه چنين كارى بكند از ما نخواهد بود و فرمود: به جاى معاشرت نكردن با زنان به روزه گرفتن بپردازيد[۳].[۴]
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تُحَرِّمُوا طَيِّباتِ ما أَحَلَّ اللَّهُ لَكُمْ وَ لا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ «87»
اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! چيزهاى پاكيزه‌اى را كه خدا براى شما حلال كرده است، بر خود حرام نكنيد و از حد نگذريد كه خدا تجاوزگران را دوست نمى‌دارد.
نکته ها
روزى رسول خدا صلى الله عليه و آله از قيامت و صحنه‌هاى محشر سخن مى‌گفت. مردم چنان منقلب شده، گريستند كه بعضى تصميم گرفتند ديگر غذاى خوب نخورند و آسايش را بر خود حرام سازند، روزه بگيرند، همسران خود را ترك كنند، شبها كمتر بخوابند و بر اين تصميم، سوگند
«1». يس، 22.
جلد 2 - صفحه 360
خوردند. پيامبر صلى الله عليه و آله كه مطلع شد، مردم را در مسجد جمع كرد و فرمود: من غذا مى‌خورم، شبها مى‌خوابم و همسرانم را رها نمى‌كنم. دين ما آيين انزوا و رهبانيّت نيست، رهبانيّت امّت من جهاد است، هر كس بر خلاف روش من برود مسلمان نيست. «1»
برخى گفتند: نسبت به سوگندهايى كه خورديم چه كنيم؟ آيات بعدى نازل شد.
حرام دانستن حلال‌ها يا همراه با اعتقاد به حرمت است كه بدعت وحرام مى‌باشد و يا بدون عقيده به حرمت است كه تنها خود بهره نمى‌گيرد كه باز هم مورد نهى است.
مسلمان، تسليم فرمان الهى است، نه حلال‌ها را از پيش خود حرام مى‌سازد، نه نسبت به حرام‌ها چنين است.
پیام ها
1- اهل ايمان بايد از چيزهاى پاكيزه و طيّبات استفاده كنند. «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا» به جاى «يا أَيُّهَا النَّاسُ»*
2- ايمان، با تغيير و دست بردن در احكام الهى سازگار نيست. يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تُحَرِّمُوا ...
3- اسلام، آيين فطرت است و فطرت كشى ممنوع است. «لا تُحَرِّمُوا طَيِّباتِ» (كلمه‌ى «طيب» در جايى بكار مى‌رود كه مطابق طبع و فطرت انسان باشد)
4- خوردنى‌ها، پوشيدنى‌ها و لذايذ حلال، براى انسان آفريده شده است. «لَكُمْ»
5- ايمان، با افراط وتفريط سازگار نيست. يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ... لا تَعْتَدُوا ...
6- در مكتب اسلام، انزوا، رهبانيّت، افراط و تفريط ممنوع است. لا تُحَرِّمُوا طَيِّباتِ ... وَ لا تَعْتَدُوا
7- محروم‌كردن خود از طيّبات، يك تعدّى و تجاوز است. «لا تَعْتَدُوا»
8- در بهره‌گيرى از حلال‌ها، اسراف و زياده روى نكنيم. «لا تَعْتَدُوا»
«1». وسائل، ج 20، ص 21.
جلد 2 - صفحه 361
9- افراط و تفريط، سبب محروم شدن از محبّت خداست. «إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تُحَرِّمُوا طَيِّباتِ ما أَحَلَّ اللَّهُ لَكُمْ وَ لا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ (87)
شأن نزول- در اكثر تفاسير است «1»: روزى حضرت رسالت صلى اللّه عليه و آله
«1» مجمع البيان ج 2 ص 235- منهج ج 3 ص 297- شواهد التنزيل، باب 36 حديث 252.
تفسير اثنا عشرى، ج3، ص: 165
براى صحابه وصف قيامت، و از هول آن روز شمه‌اى بيان فرمود. عده‌اى كه امير المؤمنين عليه السّلام و ابن مسعود و سلمان و اباذر و مقداد و عثمان بن مطعون و سالم مولاى حذيفه بودند، در خانه عثمان بن مظعون مجتمع و اتفاق كردند بر اينكه بقيه عمر، روز به صيام و شب به قيام گذرانند، و بر فراش خواب نكنند و گوشت و چربى نخورند و ترك دنيا نموده، گليم و پوست بپوشند و بر اين اتفاق، قسم ياد كردند. اين خبر به حضرت رسالت صلى اللّه عليه و آله رسيد. به خانه عثمان آمد، هيچكس را نديد. زن عثمان را فرمود: آنچه در حق شوهرت و اصحاب او گويند راست است؟ گفت: اگر عثمان خبر دهد راست باشد.
حضرت بيرون آمد. عثمان وارد شد. زن واقعه را گفت. عثمان با همه ياران خدمت پيغمبر صلى اللّه عليه و آله آمده، اقرار به عهد خود كردند. پيغمبر صلى اللّه عليه و آله فرمود: من مأمور نيستم به آنچه شما فكر كرده‌ايد، بدرستى كه نفس شما را بر شما حقى است، پس روزه داريد و افطار كنيد و در شب تهجد نمائيد و بخوابيد، كه من تهجد گذارم و خواب كنم و روزه دارم و افطار كنم و گوشت و چربى مى‌خورم و با زنان خلوت كنم، اينست طريقه و سنت من: فمن رغب عن سنّتى فليس منّى. هر كه از سنت من اعراض كند از من نباشد. بعد همه مردمان را جمع و فرمود: چه مى‌شود گروهى را كه زنان و طعام و طيب و ساير لذات مباحه را بر خود حرام كرده‌اند. بدانيد كه من شما را امر نمى‌نمايم كه مانند احبار و زهاد نصارى باشيد. چون در دين من ترك گوشت و تحريم زنان و به صومعه رفتن نيست. بدرستى كه سياحت امت من روزه، و رهبانيت ايشان، به جهاد؛ خدا را بپرستيد و به او شرك نياوريد و حج و عمره كنيد. نماز، اقامه و زكات، اتيان، و روزه رمضان كنيد، مستقيم شويد براى خود. پس بدرستى كه آنانكه پيش از شما بودند به جهت تشديد و تعب بر خود هلاك شدند و بر خود سخت گرفتند، و خدا بر ايشان سخت گرفت. و آنانكه در صومعه‌ها و ديرها مانده، بقاياى ايشانند. بعد از اتمام فرمايش حضرت نبوى صلى اللّه عليه و آله كلام سبحانى نازل شد:
تفسير اثنا عشرى ج3 166
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا: اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد. لا تُحَرِّمُوا طَيِّباتِ ما
تفسير اثنا عشرى، ج3، ص: 166
أَحَلَّ اللَّهُ لَكُمْ: حرام ننمائيد بر خود چيزهاى پاكيزه و طيب لذيذه كه خداى تعالى بر شما حلال گردانيده. در مجمع- فرمايد آيه شريفه محتمل وجوهى است: 1- اعتقاد نكنيد تحريم طيبات محللات را. 2- ظاهر منمائيد تحريم محللات را 3- حرام مكنيد طيبات را بر غير خود به حكم و فتوى. 4- محللات را جارى و مجراى محرمات قرار دهيد، در شدت اجتناب 5- ملتزم نشويد تحريم محللات را به نذر و عهد و قسم. پس واجب است حمل آيه بر جميع وجوه.
بعد از امر بر ترك انحلال نفس و شهوات، نهى فرمايد از افراط در آن: وَ لا تَعْتَدُوا: و تجاوز منمائيد از حدود الهى كه آنچه حرام فرموده حلال كنيد و آنچه حلال فرموده آن را حرام نمائيد. پس آيه كريمه نهى از تحريم محللات و تحليل محرمات و داعى به اقتصاد است. إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ: بدرستى كه خداى تعالى دوست نمى‌دارد تجاوز كنندگان از حدّ را.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تُحَرِّمُوا طَيِّباتِ ما أَحَلَّ اللَّهُ لَكُمْ وَ لا تَعْتَدُوا إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ (87)
ترجمه
اى آنكسانيكه ايمان آورديد حرام نكنيد پاكيزه‌هاى چيزهائى را كه حلال گردانيد خدا از براى شما و تجاوز ننمائيد همانا خدا دوست ندارد تجاوز كنندگانرا.
تفسير
در مجمع و قمى ره از حضرت صادق (ع) نقل نموده كه اين آيه نازل شد در باره امير المؤمنين (ع) و بلال و عثمان بن مطعون امّا امير المؤمنين (ع) سوگند ياد فرموده بود كه شبها نخوابد و اما بلال سوگند ياد نموده بود كه روزها غذا نخورد و اما عثمان بن مطعون قسم خورده بود كه هرگز با زن مقاربت نكند و قمى ره علاوه فرموده كه زن عثمان آمد نزد عايشه و او زن صاحب جمالى بود عايشه گفت چرا چنين ساده و بى‌آرايشى جواب داد براى كه آرايش كنم مدتها است شوهرم با من نزديكى نميكند رهبانيّت اختيار نموده و ترك دنيا كرده و چون پيغمبر (ص) بر عايشه وارد شد قضيه را بعرض رسانيد آن حضرت امر فرمود بنداى خلق براى نماز و بعد از نماز بمنبر تشريف برد و بعد از حمد و ثناى الهى فرمود چرا بعضى از مردم حرام ميكنند بر خودشان چيزهائى را كه خدا حلال فرموده من شب ميخوابم و مقاربت ميكنم و روز غذا ميخورم كسيكه از طريقه من اعراض نمايد از من نيست آنها برخواستند عرض كردند ما سوگند ياد نموديم و آيه بعد از اين بفاصله يك آيه نازل شد فيض ره فرموده در اين خطاب و عتاب پيغمبر (ص) منقصتى نيست براى مخاطب اگر محمدت نباشد چنانچه در آيه يا ايّها النّبىّ لم تحرم ما احل اللّه لك اين معامله از طرف خداوند با پيغمبر شده است حقير عرض ميكنم اما نفس عمل كه كاشف از حسن
جلد 2 صفحه 260
طينت و صفاى سريرت و خلوص نيت و كمال شوق و حضور در مقام عبوديت و امتثال و تقرب بخداوند متعال است و اما خطاب و عتاب براى بروز لطف و ظهور رحمت و تسهيل بر عباد و ارائه طريق سداد بر اهل وداد است كه همه بدانند تجاوز از حدّ در هيچ امرى مطلوب نيست اگر چه عبادت باشد خداوند بزحمت و مشقت بندگانش راضى نيست ميخواهد آنها در دنيا و آخرت در نعمت و رفاهيّت باشند و از طريق اعتدال خارج نشوند چنانچه در ذيل آيه اشاره باين امر شده است و مراد از طيّبات ظاهرا لذائذى است كه طبع مايل بآنست و اضافه بيانيه است ..
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تُحَرِّمُوا طَيِّباتِ ما أَحَلَّ اللّهُ لَكُم وَ لا تَعتَدُوا إِنَّ اللّهَ لا يُحِبُّ المُعتَدِين‌َ (87)
اي كساني که ايمان آورده‌ايد بر خود حرام نكنيد آنچه که از طيبات خداوند بر شما حلال فرموده و از حدود الهي تجاوز نكنيد که خدا متجاوزين را دوست نميدارد.
اينکه آيه شريفه در مقام مذمت رهبانية و ترك لذائذ نفسانيه از نساء و مأكولات و ملبوسات و مشروبات و ساير لذائذ است که مفاد حديث شريف است که فرمود
(لا رهبانية في الاسلام)
که بعضي عرفاء و صوفيه حيواني نميخورند و لباس خشن ميپوشند يا شب تا بصبح بيدارند خواب نميروند و ترك معاشرت با زنها ميكنند و امثال اينها و خود را بزهد معرفي ميكنند با اينكه غرض آنها جلب قلوب است و استفاده رياست نه براي زهد از دنيا است و كساني که اعتصاب ميكنند از خوراك براي اغراض شخصيه لذا ميفرمايد يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا احكام شرعيه بر تمام بشر آمده و تخصيص بذكر مؤمنين از جهة اينکه است که امتثال احكام فرع ايمان است و غير مؤمن براي او نتيجه ندارد.
لا تُحَرِّمُوا طَيِّباتِ ما أَحَلَّ اللّهُ لَكُم تحريم حلال يا بقسم است مثلا قسم ياد كند که نزد زن نرود يا ازدواج نكند يا حيواني مصرف نكند و اينها چون ترك اينها مرجوح است و در حديث است که
ان اللّه يحب ان يؤخذ برخصه کما يؤخذ بعزائمه
و در آيه بعد ميفرمايد لا يُؤاخِذُكُم‌ُ اللّهُ بِاللَّغوِ فِي أَيمانِكُم و يا بتشريع است که حلال خدا را حرام كردن و بدعت در دين گذاردن که موجب كفر ميشود و يا بتصميم است که بنا ميگذارد که مرتكب نشود يا بنذر و عهد است که شرط انعقادش رجحان است حتي بمباح فضلا از مرجوح تعلق نميگيرد و مراد از طيبات چيزهاييست که موافق طبع است و طبيعت انساني تمايل بآنها دارد
جلد 6 - صفحه 454
مقابل خبائث که موجب تنفر طباع و بر خلاف طبيعت است بلي بسا شارع مقدس تخطئه ميكند چيزهايي که طبيعت تمايل دارد مثل شراب را خبيث مي‌شمارد يا بعكس مثل سؤر مؤمن و هره را که طبع انزجار دارد.
و از جمله أَحَلَّ اللّهُ لَكُم استفاده ميشود که اصل خلقت اينکه مطعومات و مشروبات و ملبوسات و غير اينها براي بشر خلق شده خاصه براي مؤمن خَلَق‌َ لَكُم ما فِي الأَرض‌ِ جَمِيعاً وَ لا تَعتَدُوا تعدي تجاوز از حد است خداوند بر هر چيزي حدي قرار داده نبايد تجاوز از آن كرد، محرمات را بيان فرموده بايد نزديك نرفت و اما چيزهايي که حلال كرده نبايد بر خود حرام كرد.
إِنَّ اللّهَ لا يُحِبُّ المُعتَدِين‌َ بنده بايد تسليم امر مولي باشد خوديتي از خود نشان ندهد هر چه گفته بكن بكند و هر چه گفته نكن نكند، واجب را واجب داند، حرام را حرام، مستحب‌ّ را مستحب‌ّ، مكروه را مكروه، مباح را مباح، حلال را حلال همين نحوي که تحليل حرام نبايد كرد تحريم حلال هم جايز نيست.
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 87)
شأن نزول:
در مورد نزول این آیه و دو آیه بعد نقل شده است:
روزی پیامبر صلّی اللّه علیه و آله در باره رستاخیز و وضع مردم در آن دادگاه بزرگ الهی بیاناتی فرمود، این بیانات مردم را تکان داد و جمعی گریستند، به دنبال آن جمعی از یاران پیامبر صلّی اللّه علیه و آله تصمیم گرفتند، پارهای از لذائذ و راحتیها را بر خود تحریم کرده و به جای آن به عبادت پردازند.
روزی همسر «عثمان بن مظعون» نزد عایشه آمد، او زن جوان و صاحب جمالی بود، عایشه از وضع او متعجب شد و گفت: چرا به خودت نمی رسی، و زینت نمی کنی!؟ در پاسخ گفت: برای چه کسی زینت کنم! همسرم مدتی است که مرا ترک گفته و رهبانیت پیش گرفته است، این سخن به گوش پیامبر صلّی اللّه علیه و آله رسید، فرمان داد همه مسلمانان به مسجد آیند، هنگامی که مردم در مسجد اجتماع کردند، بالای منبر قرار گرفت، پس از حمد و ثنای پروردگار گفت: من سنت خود را برای شما بازگو می کنم هر کس از آن روی گرداند از من نیست، من قسمتی از شب را می خوابم و با همسرانم آمیزش دارم و همه روزها را روزه نمی گیرم.
آگاه باشید؟ من هرگز به شما دستور نمی دهم که مانند کشیشان مسیحی و رهبانها ترک دنیا گویید زیرا این گونه مسائل و همچنین دیرنشینی در آیین من نیست، رهبانیت امت من در جهاد است، آنها که سوگند یاد کرده بودند، برخاستند و گفتند: ای پیامبر؟ ما در این راه سوگند یاد کردهایم وظیفه ما در برابر سوگندمان چیست! آیه نازل شد و به آنها پاسخ گفت.
تفسیر:
از حد تجاوز نکنید
در این آیه و آیات بعد یک سلسله احکام مهم اسلامی مطرح شده است.
نخست، اشاره به تحریم قسمتی از مواهب الهی به وسیله بعضی از مسلمین شده، و آنها را از تکرار این کار نهی می کند، و می گوید: «ای کسانی که ایمان آورده اید «طیبات» و امور پاکیزهای را که خداوند برای شما حلال کرده بر خود حرام مکنید» (یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تُحَرِّمُوا طَیباتِ ما أَحَلَّ اللّهُ لَکم).
با بیان این حکم، اسلام صریحا بیگانگی خود را از مسأله رهبانیت و ترک دنیا آن چنان که مسیحیان و مرتاضان دارند اعلام داشته است.
سپس برای تأکید این موضوع می گوید: «از حد و مرزها فراتر نروید، زیرا خداوند تجاوزکنندگان را دوست ندارد» (وَ لا تَعتَدُوا إِنَّ اللّهَ لا یحِبُّ المُعتَدِینَ).
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
تفسیر های فارسی
ترجمه تفسیر المیزان
تفسیر خسروی
تفسیر عاملی
تفسیر جامع
تفسیر های عربی
تفسیر المیزان
تفسیر مجمع البیان
تفسیر نور الثقلین
تفسیر الصافی
تفسیر الکاشف
پانویس
- ↑ تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی
- ↑ طبرسی، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج 3، ص 231.
- ↑ صاحب مجمع البيان گويد: مفسرين گويند: روزى پيامبر در وصف قيامت و نصيحت به مردم سخن مي‌راند. سخنان پيامبر به آن اندازه مؤثر واقع گرديد كه حاضران مجلس گريستند و ده نفر از آنان كه عبارت بودند از: على و ابوبكر و عبدالله بن مسعود و ابوذر غفارى و سالم مولى ابى‌حذيفه و عبدالله بن عمرو مقداد الاسود الكندى و سلمان فارسى و معقل بن مقرن در خانه عثمان بن مظعون الجمحى گرد آمدند و اتفاق كردند كه در روز، روزه بدارند و در شب به نماز شب و عبادت بپردازند و بر روى رختخواب نخوابند و گوشت نخورند و با زنان نزديكى ننمايند و عطريات استعمال نكنند و لباس پشمينه بپوشند و دنيا را ترك كنند و به سياحت در روى زمين بپردازند. اين خبر به رسول خدا صلی الله علیه و آله رسيد به خانه عثمان بن مظعون آمد. او را نديد از زوجه اش ام‌حكيم دختر ابى‌اميه كه اسم او حولاء بود، پرسيد. زوجه عثمان براى اين كه دروغ نگفته باشد و از طرفى موضوع شوهرش را افشا نكند، گفت: يا رسول اللّه هر چه عثمان به شما گفته راست است. پيامبر از خانه عثمان بازگشت وقتى كه عثمان داخل خانه خود شد زوجه اش آمدن رسول خدا صلی الله علیه و آله را به وى خبر داد عثمان بن مظعون با هم‌پيمان‌هاى خود نزد پيامبر آمد، رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: آيا مايل هستيد از تصميماتى كه گرفته ايد به شما خبر بدهم؟ گفتند: بلى و نيز گفتند: ما اراده اى جز خير نداشته ايم. فرمود: من به شما اجازه نمى دهم كه تصميماتى كه اتخاذ نموده ايد، عملى سازيد زيرا بدن ها و نفس هاى شما بر شما حقى دارند روى اين اصل همچنانى كه روزه مى گيريد، افطار هم بايد بنمائيد و چنان كه شب براى نماز قيام مى كنيد بايد خوابيدن را نيز از بين نبريد. چنان كه من هم روزه مى گيرم و هم افطار مى كنم هم نماز شب مي‌خوانم و گوشت هم ميخورم و با زنان نيز معاشرت دارم و هر كس از سنت و روش من كه گفتم بى‌ميلى نشان بدهد از من نخواهد بود. سپس مردم را جمع كرد از براى آنها خطبه خواند و از روش رهبانيت مذمت فرمود و بعد اين آيه نازل گرديد. امام صادق عليه‌السلام فرمود: اين آيه درباره امام على عليه‌السلام و بلال و عثمان بن مظعون نازل شده زيرا على عليه‌السلام قسم خورده بود كه شب را هيچ نخوابد و به عبادت بگذراند و بلال نيز قسم خورده بود كه در روز چيزى نخورد و عثمان بن مظعون سوگند ياد كرده بود با زنان نزديكى ننمايد، طبرى در تفسير خود از طريق عوفى از ابن عباس روايت كند كه رجال صحابه چنين تصميمى گرفته بودند كه از آن جمله عثمان بن مظعون بود و نيز ابن عساكر هم در تاريخ خود از ابن عباس نقل و روايت كرده است و باز طبرى در تفسير خود از طريق عوفى از ابن عباس اضافه ميكند كه عده اى از رجال صحابه كه از زمره آنها عثمان بن مظعون بود نزديكى با زنان را بر خويش حرام نموده و از خوردن گوشت دورى جسته بودند و حتى براى از بين بردن شهوت مي‌خواستند با كارد آلت مردانگى خود را قطع كنند تا فراغتى از براى عبادت و عدم معاشرت با زنان داشته باشند سپس اين آية نازل گرديد.
- ↑ محمدباقر محقق، نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص 309.
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
- محمدباقر محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه.
