شریعت: تفاوت بین نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (ویرایش) |
|||
| (۱۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | + | {{خوب}} | |
| + | '''شریعت''' در اصطلاح [[قرآن|قرآن کریم]] راه و روشى است که براى [[امّت|امتى]] از امتها، یا پیامبرى از [[پیامبران]]، تعیین گردیده است و در اصطلاح [[فقیه|فقها]] مجموعۀ [[احکام شرعی|احکام شرعى]] است که [[الله|خداوند]] آن را از طریق پیامبران به مردم رسانده است. احکام شریعت [[اسلام]]، همۀ ابعاد زندگی [[انسان]] را در بر می گیرد و [[قرآن]] و [[سنت]] دو منبع اصلی آن هستند. | ||
| − | == | + | ==شریعت در لغت و اصطلاح == |
| + | [[راغب اصفهانی]] در کتاب [[مفردات قرآن راغب (کتاب)|مفردات القرآن]] می‌گوید: الشرع: یعنی راهی روشن و واضح. گفته می‌شود: شَرَعتُ له طریقاً، یعنی راهی را برای او تبیین کردم. و چنین راهی را شِرع، شَرع و شریعه نامیده‌اند. و در [[قرآن]] این لفظ برای راه الهی به استعاره گرفته شده و فرموده: «شِرْعَةً وَ مِنْهاجاً».<ref>[[سوره مائده]]، ۴۸.</ref><ref>مفردات راغب، مادّه «شرع».</ref> | ||
| − | + | در اصطلاح [[فقیه|فقها]] مراد از شریعت، مجموعۀ [[احکام شرعی|احکام شرعى]] است که [[الله|خداوند]] آن را براى بندگان خود [[سنت|سنّت]] قرار داده است و از طریق [[پیامبران]] ابلاغ گردیده و در بردارندۀ احکامى است که اوّلًا، رابطۀ انسان را با خودش و ثانیاً، رابطۀ او را با پروردگارش و ثالثاً، رابطۀ او را با همنوعانش تنظیم مى‌کند. | |
| − | ==نسبت شریعت با دین== | + | پس شریعت، نظام فراگیرى است که تمامى جوانب و زوایاى زندگى آدمى را در برمى‌گیرد و شریعت [[اسلام|اسلامى]] نیز یعنى مجموعه‌اى از احکام، مقرّرات و قواعد شرعى که خداى عزّ وجلّ آن را براى بندگان خود تشریع کرده و برگزیده است و توسط [[خاتم الأنبیاء|خاتم پیامبران]] حضرت محمّد بن عبداللّٰه صلی الله علیه و آله ابلاغ گردیده است.<ref>مجله فقه اهل بیت علیهم السلام، ج۳۷، ص۹۹</ref> |
| + | ==نسبت شریعت با دین == | ||
| + | [[دین]] و شریعت هر دو به معنای راه است، ولی [[قرآن]] شریعت را در معنای راه و روشی خاص برای امتی یا پیامبری خاص به کار می برد. چنانچه در مورد امت های مختلف می فرماید: «لِکلٍّ جَعَلْنا مِنْکمْ شِرْعَةً وَ مِنْهاجا<ref>[[سوره مائده]]، ۴۸.</ref>؛ برای هر یک از شما شرع و راهی قرار دادیم». ولی دین، یک قانون و راه الهیِ عمومی برای تمام امت‌هاست | ||
| − | + | از این روی شریعت -بجز شریعت خاتم پیامبران، [[پیامبر اسلام|حضرت محمد]] (صلی الله علیه وآله)- [[نسخ]] می پذیرد، ولی دین به معنای وسیع خود نسخ نمیپذیرد، یعنی این گونه نیست که حکم آن پس از مدتی برداشته شود. دین از اول بوده و بعدا هم خواهد بود. پس خداوند بندگان خود را جز به یک دین که همان [[اسلام]] و تسلیم در برابر اوست مکلف نساخته: «إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلام<ref>[[سوره آل عمران]]، ۱۹.</ref>؛ همانا دین نزد خداوند اسلام (تسلیم فرمان خدا شدن) است.»<ref>تفسیر المیزان، ج۵، ص۳۵۰</ref> | |
| − | == | + | ==شریعت اسلام== |
| + | در [[اسلام|دین اسلام]]، کتاب خدا ([[قرآن]]) و [[سنت|سنّت]] دو منبع اصلی شریعت اند که مجتهدان برای به دست آوردن [[احکام شرعی|احکام]] و تکالیف شرعی به آن دو رجوع می‌کنند.<ref> فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۴، ص۶۷۴</ref> همچنین «شارع»، به معنای واضع و تشریع کننده شریعت، [[خدای متعال]] و به معنای تبیین و تفسیر کننده آن، [[پیامبر اسلام|پیامبر اعظم]] صلّی اللّه علیه و آله است.<ref> فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۴، ص۶۷۴</ref> | ||
| − | + | برخی از ویژگی های شریعت اسلام عبارتند از: | |
| − | + | *'''قلمرو جامع شریعت اسلام:''' شریعت اسلام قلمروی جامع دارد و همه ابعاد حیات بشری را در بر می‌گیرد؛<ref>نگاه کنید: لگنهاوزن، محمد، «نقش شریعت در زندگی مسلمین»، ترجمه منصور نصیری، معرفت، اسفند ۱۳۷۹ش. </ref> اعم از امور عبادی، مسائل مربوط به [[خانواده در اسلام|خانواده]]، مسائل مربوط به معاملات و مسائل حکومتی و ... | |
| − | + | *'''تبعیت شریعت از مصالح و مفاسد:''' از دیدگاه فقهای [[شیعه]]، احکام و تکالیفی که خداوند متعال مقرر کرده، تابع مصالح و مفاسد است؛ بدین معنا که خداوند بدانچه مصلحت بندگان در آن بوده امر کرده و از آنچه برای آنان مفسده داشته نهی کرده است.<ref> فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۴، ص۶۷۵</ref> | |
| − | + | *'''آسان گیری شریعت اسلام:''' خداوند متعال شریعت را سهل و آسان قرار داده است. قرآن کریم با بیانات مختلف بدین مطلب تصریح کرده است. در آیه‌ای می‌فرماید: «لایُکَلِّفُ اللّه‌ُ نَفْساً إلاّ وُسْعَها<ref> بقره، آیه۲۸۶.</ref>؛ خداوند هیچ کس را تکلیف نمی‌کند مگر به قدر توانایی او». و در آیه‌ای دیگر آمده است: «وَ ما جَعَلَ عَلَیْکُمْ فِی الدِّینِ مِنْ حَرَجٍ<ref>حج، آیه۷۸.</ref>؛ و در دین (در مقام تکلیف) بر شما مشقت و رنج ننهاده است». و در آیه ای دیگر خداوند پس از بیان این حکم که در صورت دسترس نداشتن به آب، با خاک پاک [[تیمم|تیمّم]] کنید، می‌فرماید: «ما یُرِیدُ اللّه‌ُ لِیَجْعَلَ عَلَیْکُم مِن حَرَجٍ<ref>مائده، آیه۶.</ref>؛ خداوند نمی‌خواهد هیچ گونه سختی برای شما قرار دهد». از این رو، خداوند متعال هم در مقام جعل و تشریعِ حکم، حکمی حرجی و مشقت زا وضع نکرده؛ و هم در صورتی که بر اثر پیدایی شرایط و عوارضی، حکمی برای مکلّف حرجی و دارای مشقت باشد، آن حکم را از وی برداشته و او را از آن معاف داشته است.<ref> فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۴، ص۶۷۵</ref> | |
| − | + | ==بدعت== | |
| − | + | [[بدعت]] عبارت است از نوآورى عقیده یا عملى در حوزه [[دین|دین]] بدون استناد به منابع پذیرفته شده در استنباط [[احکام شرعی|احکام]].<ref> فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۲، ص۷۵</ref> از آنجا که زمام تشریع احکام و تکالیف بندگان به دست [[الله|خداوند]] است که [[پیامبران|پیامبران]] از راه [[وحی]] آن را دریافت و به مردم ابلاغ می‌کنند، بنابر این، هیچ یک از بندگان حق ندارد از پیش خود و بر پایه نظر و اندیشه خویش، حکم و تکلیفی را وضع کند و آن را به خداوند نسبت دهد.<ref> فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۴، ص۶۷۵</ref> روایات بسیارى در نکوهش بدعت وارد شده است. مضمون برخى از آنها این است که: «هر بدعتى گمراهى، و فرجام هر گمراهى‌اى آتش است».<ref>وسائل الشیعة، ج۸، ص۳۳۵</ref> | |
| − | == | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | زمام تشریع احکام و تکالیف بندگان به دست خداوند است که پیامبران از راه وحی آن را دریافت و به مردم ابلاغ | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| − | + | {{پانویس}} | |
| − | + | ==منابع== | |
| − | + | *طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزه علمیه، پنجم، ۱۴۱۷ق. | |
| − | + | *جمعی از پژوهشگران، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، مؤسّسه دائرة المعارف فقه اسلامى، چاپ دوم، ۱۳۸۵ش. | |
| − | + | *جمعى از مؤلفان، مجله فقه اهل بیت علیهم السلام، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت علیهم السلام، چاپ اول. | |
| − | + | *لگنهاوزن، محمد، «نقش شریعت در زندگی مسلمین»، ترجمه منصور نصیری، معرفت، اسفند ۱۳۷۹ش. | |
| − | |||
| − | |||
| − | + | [[رده:فقه]] | |
| − | + | [[رده:اسلام]] | |
| − | + | [[رده: مقاله های مهم]] | |
| − | + | {{سنجش کیفی | |
| + | |سنجش=شده | ||
| + | |شناسه= خوب | ||
| + | |عنوان بندی مناسب= خوب | ||
| + | |کفایت منابع و پی نوشت ها= خوب | ||
| + | |رعایت سطح مخاطب عام= خوب | ||
| + | |رعایت ادبیات دانشنامه ای= خوب | ||
| + | |جامعیت= خوب | ||
| + | |رعایت اختصار= خوب | ||
| + | |سیر منطقی= خوب | ||
| + | |کیفیت پژوهش= خوب | ||
| + | |رده= دارد | ||
| + | }} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۳۰ ژوئن ۲۰۲۰، ساعت ۱۰:۱۷
شریعت در اصطلاح قرآن کریم راه و روشى است که براى امتى از امتها، یا پیامبرى از پیامبران، تعیین گردیده است و در اصطلاح فقها مجموعۀ احکام شرعى است که خداوند آن را از طریق پیامبران به مردم رسانده است. احکام شریعت اسلام، همۀ ابعاد زندگی انسان را در بر می گیرد و قرآن و سنت دو منبع اصلی آن هستند.
شریعت در لغت و اصطلاح
راغب اصفهانی در کتاب مفردات القرآن می‌گوید: الشرع: یعنی راهی روشن و واضح. گفته می‌شود: شَرَعتُ له طریقاً، یعنی راهی را برای او تبیین کردم. و چنین راهی را شِرع، شَرع و شریعه نامیده‌اند. و در قرآن این لفظ برای راه الهی به استعاره گرفته شده و فرموده: «شِرْعَةً وَ مِنْهاجاً».[۱][۲]
در اصطلاح فقها مراد از شریعت، مجموعۀ احکام شرعى است که خداوند آن را براى بندگان خود سنّت قرار داده است و از طریق پیامبران ابلاغ گردیده و در بردارندۀ احکامى است که اوّلًا، رابطۀ انسان را با خودش و ثانیاً، رابطۀ او را با پروردگارش و ثالثاً، رابطۀ او را با همنوعانش تنظیم مى‌کند.
پس شریعت، نظام فراگیرى است که تمامى جوانب و زوایاى زندگى آدمى را در برمى‌گیرد و شریعت اسلامى نیز یعنى مجموعه‌اى از احکام، مقرّرات و قواعد شرعى که خداى عزّ وجلّ آن را براى بندگان خود تشریع کرده و برگزیده است و توسط خاتم پیامبران حضرت محمّد بن عبداللّٰه صلی الله علیه و آله ابلاغ گردیده است.[۳]
نسبت شریعت با دین
دین و شریعت هر دو به معنای راه است، ولی قرآن شریعت را در معنای راه و روشی خاص برای امتی یا پیامبری خاص به کار می برد. چنانچه در مورد امت های مختلف می فرماید: «لِکلٍّ جَعَلْنا مِنْکمْ شِرْعَةً وَ مِنْهاجا[۴]؛ برای هر یک از شما شرع و راهی قرار دادیم». ولی دین، یک قانون و راه الهیِ عمومی برای تمام امت‌هاست
از این روی شریعت -بجز شریعت خاتم پیامبران، حضرت محمد (صلی الله علیه وآله)- نسخ می پذیرد، ولی دین به معنای وسیع خود نسخ نمیپذیرد، یعنی این گونه نیست که حکم آن پس از مدتی برداشته شود. دین از اول بوده و بعدا هم خواهد بود. پس خداوند بندگان خود را جز به یک دین که همان اسلام و تسلیم در برابر اوست مکلف نساخته: «إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلام[۵]؛ همانا دین نزد خداوند اسلام (تسلیم فرمان خدا شدن) است.»[۶]
شریعت اسلام
در دین اسلام، کتاب خدا (قرآن) و سنّت دو منبع اصلی شریعت اند که مجتهدان برای به دست آوردن احکام و تکالیف شرعی به آن دو رجوع می‌کنند.[۷] همچنین «شارع»، به معنای واضع و تشریع کننده شریعت، خدای متعال و به معنای تبیین و تفسیر کننده آن، پیامبر اعظم صلّی اللّه علیه و آله است.[۸]
برخی از ویژگی های شریعت اسلام عبارتند از:
- قلمرو جامع شریعت اسلام: شریعت اسلام قلمروی جامع دارد و همه ابعاد حیات بشری را در بر می‌گیرد؛[۹] اعم از امور عبادی، مسائل مربوط به خانواده، مسائل مربوط به معاملات و مسائل حکومتی و ...
- تبعیت شریعت از مصالح و مفاسد: از دیدگاه فقهای شیعه، احکام و تکالیفی که خداوند متعال مقرر کرده، تابع مصالح و مفاسد است؛ بدین معنا که خداوند بدانچه مصلحت بندگان در آن بوده امر کرده و از آنچه برای آنان مفسده داشته نهی کرده است.[۱۰]
- آسان گیری شریعت اسلام: خداوند متعال شریعت را سهل و آسان قرار داده است. قرآن کریم با بیانات مختلف بدین مطلب تصریح کرده است. در آیه‌ای می‌فرماید: «لایُکَلِّفُ اللّه‌ُ نَفْساً إلاّ وُسْعَها[۱۱]؛ خداوند هیچ کس را تکلیف نمی‌کند مگر به قدر توانایی او». و در آیه‌ای دیگر آمده است: «وَ ما جَعَلَ عَلَیْکُمْ فِی الدِّینِ مِنْ حَرَجٍ[۱۲]؛ و در دین (در مقام تکلیف) بر شما مشقت و رنج ننهاده است». و در آیه ای دیگر خداوند پس از بیان این حکم که در صورت دسترس نداشتن به آب، با خاک پاک تیمّم کنید، می‌فرماید: «ما یُرِیدُ اللّه‌ُ لِیَجْعَلَ عَلَیْکُم مِن حَرَجٍ[۱۳]؛ خداوند نمی‌خواهد هیچ گونه سختی برای شما قرار دهد». از این رو، خداوند متعال هم در مقام جعل و تشریعِ حکم، حکمی حرجی و مشقت زا وضع نکرده؛ و هم در صورتی که بر اثر پیدایی شرایط و عوارضی، حکمی برای مکلّف حرجی و دارای مشقت باشد، آن حکم را از وی برداشته و او را از آن معاف داشته است.[۱۴]
بدعت
بدعت عبارت است از نوآورى عقیده یا عملى در حوزه دین بدون استناد به منابع پذیرفته شده در استنباط احکام.[۱۵] از آنجا که زمام تشریع احکام و تکالیف بندگان به دست خداوند است که پیامبران از راه وحی آن را دریافت و به مردم ابلاغ می‌کنند، بنابر این، هیچ یک از بندگان حق ندارد از پیش خود و بر پایه نظر و اندیشه خویش، حکم و تکلیفی را وضع کند و آن را به خداوند نسبت دهد.[۱۶] روایات بسیارى در نکوهش بدعت وارد شده است. مضمون برخى از آنها این است که: «هر بدعتى گمراهى، و فرجام هر گمراهى‌اى آتش است».[۱۷]
پانویس
- ↑ سوره مائده، ۴۸.
- ↑ مفردات راغب، مادّه «شرع».
- ↑ مجله فقه اهل بیت علیهم السلام، ج۳۷، ص۹۹
- ↑ سوره مائده، ۴۸.
- ↑ سوره آل عمران، ۱۹.
- ↑ تفسیر المیزان، ج۵، ص۳۵۰
- ↑ فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۴، ص۶۷۴
- ↑ فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۴، ص۶۷۴
- ↑ نگاه کنید: لگنهاوزن، محمد، «نقش شریعت در زندگی مسلمین»، ترجمه منصور نصیری، معرفت، اسفند ۱۳۷۹ش.
- ↑ فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۴، ص۶۷۵
- ↑ بقره، آیه۲۸۶.
- ↑ حج، آیه۷۸.
- ↑ مائده، آیه۶.
- ↑ فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۴، ص۶۷۵
- ↑ فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۲، ص۷۵
- ↑ فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۴، ص۶۷۵
- ↑ وسائل الشیعة، ج۸، ص۳۳۵
منابع
- طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزه علمیه، پنجم، ۱۴۱۷ق.
- جمعی از پژوهشگران، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، مؤسّسه دائرة المعارف فقه اسلامى، چاپ دوم، ۱۳۸۵ش.
- جمعى از مؤلفان، مجله فقه اهل بیت علیهم السلام، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت علیهم السلام، چاپ اول.
- لگنهاوزن، محمد، «نقش شریعت در زندگی مسلمین»، ترجمه منصور نصیری، معرفت، اسفند ۱۳۷۹ش.
