سر امام حسین علیه السلام: تفاوت بین نسخه‌ها
| (۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | + | در سرنوشت «سر مقدس» [[امام حسین علیه السلام|امام حسین]] علیه السلام و محل دفن آن اختلافهایی وجود دارد. بیشتر منابع روایى دلالت دارند که سر سیدالشهدا علیه السلام در کنار قبر پدرش [[امام علی علیه السلام|امیرمؤمنان]] علیه السلام در [[نجف]] دفن شده است و گزارش‌هایى نیز حاکى‌اند که سر مبارک ایشان به [[کربلا]] برگردانده شده است. | |
| + | ==فرستادن سر مقدس امام حسین علیه السلام برای [[ابن زیاد]] در [[کوفه]]== | ||
| + | در کتاب لهوف سید بن طاووس آمده است : عمر بن سعد، عصر همان روز عاشورا سر حسين عليه السّلام را به وسيله خولى بن يزيد اصبحى و حميد بن مسلم ازدى به نزد عبيد اللَّه بن زياد فرستاد، و فرمان داد تا سرهاى بقيه شهداء را چه از ياران يا اهل بيتش قطع کنند و آنها را تمیز کرده با شمر بن ذى الجوشن و قيس بن اشعث و عمرو بن حجاج فرستادند.<ref>اللهوف، ابن طاوس ،ص142</ref> | ||
| − | + | هنگامى که [[امام حسین علیه السلام|امام حسین]] علیه السلام در [[کربلا]] به [[شهادت در راه خدا|شهادت]] رسید، سر مبارک ایشان و سرهاى کسانى را که از [[اهل البیت|اهل بیت]] علیهم السلام و پیروان و یاران امام شهید شده بودند، نزد [[عبیدالله بن زیاد|عبیداللَّه بن زیاد]] آوردند.<ref>تاریخ الطبرى: ج۵، ص۴۶۷؛ أنساب الأشراف: ج۳، ص۴۱۲.</ref> او با سر چوب دستى اش، بر آن مى نواخت و مى گفت: ریش ابا عبداللَّه جوگندمى شده است.<ref>تاریخ الطبرى: ج۵، ص۳۹۳؛ أنساب الأشراف: ج۳، ص۴۲۴.</ref> | |
| − | + | ==فرستادن سرهاى شهدا به سوى یزید== | |
| − | + | [[عبیدالله بن زیاد|ابن زیاد]] ملعون، زَحر بن قیس را فراخواند و سر مقدس [[امام حسین علیه السلام|امام حسین]] علیه السلام و سر یارانش را با او به سوى [[یزید بن معاویه|یزید بن معاویه]] فرستاد و همراه زَحر، ابوبُرده پسر عَوف اَزدى و طارق بن ابى ظَبیان اَزدى نیز بودند. آنان بیرون آمدند تا با سرها در شام بر یزید بن معاویه وارد شدند. | |
| − | سر امام | + | هنگامى که سر امام علیه السلام را براى یزید - که خدا لعنتش کند - آوردند، مجلس هاى شراب مى‌آراست و سر حسین علیه السلام را مى‌آورد و جلوى خود مى‌نهاد و با حضور آن شراب مى‌نوشید.<ref>الملهوف: ص۲۲۰؛ مقتل الحسین علیه السلام، خوارزمى: ج۲، ص۷۲.</ref> |
| − | + | [[امام رضا]] علیه السلام مى‌فرماید: «نخستین کسى که در روزگار [[اسلام]] برایش آبْ‌جو گرفتند، یزید بن معاویه - که خدا لعنتش کند - در [[شام]] بود. آن را براى او و در سفره‌اى که بر سر حسین علیه السلام برپا کرده بودند، حاضر کردند و او آن را مى‌نوشید و به همراهانش مى‌نوشاند و - خدا لعنتش کند - مى‌گفت: "بنوشید! این شرابى مبارک است و اگر تنها برکتش همین بود که ما نخستین کسانى هستیم که آن را بدست گرفته ایم و در حالى که سرِ بریده دشمنمان پیش روى ما و سفره‌مان بر آن است، با جان‌هایى آرام و دل‌هایى بى‌اضطراب مى‌خوریم کافى بود". (امام در ادامه فرمود:) پس هر کس پیرو ماست باید از نوشیدن آبْ‌جو بپرهیزد که آن از شراب‌هاى دشمنان ماست و اگر نپرهیزد، از ما نیست که پدرم از پدرش از پدرانش از [[امام علی علیه السلام|على بن ابى طالب]] علیه السلام نقل کرد که: [[پیامبر اسلام|پیامبر خدا]] صلى اللَّه علیه و آله فرمود: "جامه دشمنان مرا نپوشید و غذاهاى دشمنان مرا نخورید و به راه دشمنان من نروید که شما هم مانند آنان دشمن من مى‌شوید".»<ref>عیون أخبارالرضا علیه السلام: ج۲، ص۲۳، ح۵۱، بحارالأنوار: ج۴۵، ص۱۷۶، ح۲۴.</ref> | |
| − | در | + | سپس سر مبارک [[امام حسین علیه السلام|امام حسین]] علیه السلام را در [[دمشق]] آویختند؛ همان جایى که سر حضرت [[حضرت یحیی علیه السلام|یحیى بن زکریا]] را آویختند. در نهایت یزید ملعون فرمان داد که سر حسین علیه السلام را در شهرهاى [[شام]] و جز آن بچرخانند.<ref>شرح الأخبار: ج۳، ص۱۵۹ ر.ک: ص۳۸۷.</ref> |
| − | + | ==سر مبارک امام علیه السلام در مدینه== | |
| − | + | هنگامى که [[یزید بن معاویه|یزید]] ملعون فرمان داد تا سر حسین علیه السلام را در شهرها بچرخانند، آن را به [[مدینه]] آوردند و در آن زمان [[عمرو بن سعید بن عاص|عمرو بن سعید اَشدَق]] کارگزار یزید در آنجا بود. او فریاد و ضجّه زنان را شنید و گفت: این صداى چیست؟ گفته شد: زنان [[بنی هاشم|بنى هاشم]] مى‌گِریند؛ چون سر حسین را دیده اند. [[مروان بن حکم|مروان بن حکم]] نزد عمرو بود. مروان ملعون به این شعر تمثّل جست: | |
| − | + | زنان قبیله بنى زُبَید ناله اى زدند، به سانِ ناله زنان ما در جنگ اَزیب. | |
| − | + | هر کس دنده اى را بشکند، پهلویش خُرد مى‌شود. | |
| − | + | و کینه [[بنی امیه|اُمَویان]]، [نه از خون [[عثمان بن عفان|عثمان]] بلکه] از خون‌هاى روزگار [[جاهلیت|جاهلى]] بود که از خاندان و خانواده [[پیامبر اسلام|پیامبر]] صلى اللَّه علیه و آله مى ستاندند. | |
| − | + | ||
| − | + | هنگامى که مروان ملعون این را گفت، عمرو بن سعید (کارگزار آن روزگار مدینه) گفت: به خدا دوست داشتم که فرمان‌رواى مؤمنان (یزید)، سر حسین را براى ما نمى فرستاد. | |
| − | + | ||
| − | + | مروان به او گفت: ساکت شو، بى مادر! بگو، همان گونه که پیشینیان گفتند: بر سر شَریز، چنان ضربه اى زدند که ستون‌هاى سلطنت را پراکند و ناپیدا کرد. | |
| − | + | ||
| − | + | آنگاه سر حسین علیه السلام را براى عمرو بن سعید آوردند. او روى گردانْد و آن را گران و سخت شمرد؛ امّا مروان ملعون به آورنده سر گفت: آن را بده. او آن را به مروان داد و وى آن را در دستش گرفت و گفت: بَه! چه خوش است خُنَکاى تو در دستانم و سرخى [خونِ جارى بر] گونه‌هایت!<ref>شرح الأخبار: ج۳، ص۱۵۹، ح۱۰۸۹.</ref> | |
| − | + | ||
| − | + | == محل دفن سر مقدس امام علیه السلام == | |
| − | + | گزارش‌هاى مربوط به محل دفن سر مقدس [[سیدالشهداء|سیدالشهدا]] علیه السلام به چهار دسته تقسیم مى شوند: | |
| − | + | ||
| + | '''در کنار قبر امیرمؤمنان علیه السلام:''' | ||
| + | |||
| + | بیشتر منابع معتبر روایى (مانند: [[الکافی (کتاب)|الکافى]]، [[تهذیب الأحکام (کتاب)|تهذیب الأحکام]] و [[کامل الزیارات (کتاب)|کامل الزیارات]]) دلالت دارند که سر سیدالشهدا علیه السلام در کنار قبر پدرش [[امام علی علیه السلام|امیرمؤمنان]] علیه السلام دفن شده است. به عنوان نمونه کتاب الکافی از يزيد بن عمر بن طلحه نقل می کند که گفت : امام صادق عليه السلام در حيره [1] به من فرمود : «آيا آنچه را به تو وعده دادم ، نمى خواهى ؟» . گفتم : چرا . مقصود امام عليه السلام ، رفتن به قبر سوى امير مؤمنان ـ كه درودهاى خدا بر او باد ـ بود . امام عليه السلام و [فرزندش]اسماعيل ، سوار شدند و من نيز همراه آنان ، سوار شدم . رفتيم تا به ثَويّه ، جايى در نزديكى كوفه و ميان حيره و نجف ـ كه پر از درّ نجف بود ـ ، رسيديم . امام عليه السلام و اسماعيل ، فرود آمدند و من نيز با آن دو ، فرود آمدم . امام عليه السلام نماز خواند و اسماعيل ، نماز خواند و من نيز نماز خواندم . امام عليه السلام به اسماعيل فرمود : «برخيز و بر جدّت حسين عليه السلام ، سلام بده» . گفتم : فدايت شوم ! آيا حسين در كربلا نيست ؟ فرمود : «چرا ؛ امّا هنگامى كه سرش را به شام بردند ، يكى از وابستگان ما ، آن را ربود و در كنار امير مؤمنان عليه السلام به خاك سپرد».د<ref>انشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن، حديث و تاریخ، محمدی ری‌شهری، ج8، ص45</ref> | ||
| + | |||
| + | هر چند برخى از این گزارش‌ها را مى‌توان توجیه کرد که مقصود جایگاه گذاشتن سر مقدس آن امام است، اما ظاهراً دلالت مجموع آنها بر این که سر مقدس امام علیه السلام در کنار مرقد پدر بزرگوارش دفن شده غیرقابل تردید است. از این رو [[علامه مجلسى]] با اشاره به این گزارش‌ها مى‌گوید: بدان که از گزارش‌هاى گذشته بدست مى آید که سر امام حسین - که درودهاى خدا بر او و دودمانش باد - و بدن‌هاى [[حضرت آدم علیه السلام|آدم]] و [[حضرت نوح علیه السلام|نوح]] و [[حضرت هود علیه السلام|هود]] و [[حضرت صالح علیه السلام|صالح]] - که درودهاى خدا بر آنان باد - در کنار [[امام علی علیه السلام|امام على]] - که درودهاى خدا بر او باد - دفن هستند. بنابراین شایسته است که بعد از [[زیارت]] امام على علیه السلام همه آنها زیارت شوند. | ||
| + | |||
| + | '''برگرداندن سر امام علیه السلام به کربلا:''' | ||
| + | |||
| + | گزارش‌هایى نیز حاکى‌اند که سر سیدالشهدا علیه السلام به [[کربلا]] برگردانده و به جسد ایشان، ملحق شده است. گفتنى است حدیثى از [[اهل البیت|اهل بیت]] علیهم السلام که بر این معنا دلالت داشته باشد، یافت نشد؛ لیکن گزارش [[شیخ صدوق]] در [[الأمالی شیخ صدوق (کتاب)|الأمالى]] و بیرونى در الآثار الباقیة و مستوفى هروى در ترجمه [[الفتوح (کتاب)|الفتوح]] و زکریاى قزوینى در عجائب المخلوقات این نکته را مى‌رساند. | ||
| + | |||
| + | همچنین [[سید بن طاووس|سید بن طاووس]] مى‌گوید: درباره سر حسین علیه السلام، روایت شده که [به کربلا] بازگردانده شد و در کنار بدن شریفش را گرفت. و عمل شيعيان هم ناظر به همين نكته است. | ||
| + | |||
| + | '''سر مقدس سیدالشهدا در دمشق:''' | ||
| + | |||
| + | گزارش‌هایى دلالت دارند که سر مقدس سیدالشهدا علیه السلام در [[دمشق]]، دفن شده است. | ||
| + | |||
| + | '''سر مقدس امام در مدینه (قبرستان بقیع):''' | ||
| + | |||
| + | گزارش‌هایى دلالت دارند که سر مقدس امام علیه السلام در [[مدینه|مدینه]] و در [[بقیع|قبرستان بقیع]] دفن شده است. | ||
| + | |||
| + | '''سر مقدس امام در مصر:''' | ||
| + | |||
| + | دسته پنجم گزارش‌هایى که از دفن سر امام علیه السلام در [[مصر]] (قاهره) حکایت دارند. | ||
| + | |||
| + | <nowiki>***</nowiki> | ||
| + | |||
| + | از بین موارد یاد شده مورد اول یعنی دفن شدن سر مقدس امام علیه السلام در کنار قبر امیرمؤمنان علیه السلام، از آنجا که روایاتی دارد که به [[اهل البیت|اهل بیت]] علیهم السلام نسبت داده شده‌اند، قوی تر است. اما قول به دفن سر در [[کربلا|کربلا]] در بین عموم مشهورتر است. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| − | <references/> | + | <references /> |
| − | |||
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | + | *محمد محمدی ری شهری و همکاران، دانشنامه امام حسین علیه السلام بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، ترجمه عبدالهادی مسعودی، ج8 ، ص32 تا در دسترس در [http://www.hadith.net/n668-e27271-p378.html پایگاه اطلاع رسانی حدیث شیعه، سایت حدیث نت]. | |
| + | {{واقعه عاشورا}} | ||
[[رده:واقعه عاشورا]] | [[رده:واقعه عاشورا]] | ||
| − | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲ سپتامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۰:۰۷
در سرنوشت «سر مقدس» امام حسین علیه السلام و محل دفن آن اختلافهایی وجود دارد. بیشتر منابع روایى دلالت دارند که سر سیدالشهدا علیه السلام در کنار قبر پدرش امیرمؤمنان علیه السلام در نجف دفن شده است و گزارش‌هایى نیز حاکى‌اند که سر مبارک ایشان به کربلا برگردانده شده است.
محتویات
فرستادن سر مقدس امام حسین علیه السلام برای ابن زیاد در کوفه
در کتاب لهوف سید بن طاووس آمده است : عمر بن سعد، عصر همان روز عاشورا سر حسين عليه السّلام را به وسيله خولى بن يزيد اصبحى و حميد بن مسلم ازدى به نزد عبيد اللَّه بن زياد فرستاد، و فرمان داد تا سرهاى بقيه شهداء را چه از ياران يا اهل بيتش قطع کنند و آنها را تمیز کرده با شمر بن ذى الجوشن و قيس بن اشعث و عمرو بن حجاج فرستادند.[۱]
هنگامى که امام حسین علیه السلام در کربلا به شهادت رسید، سر مبارک ایشان و سرهاى کسانى را که از اهل بیت علیهم السلام و پیروان و یاران امام شهید شده بودند، نزد عبیداللَّه بن زیاد آوردند.[۲] او با سر چوب دستى اش، بر آن مى نواخت و مى گفت: ریش ابا عبداللَّه جوگندمى شده است.[۳]
فرستادن سرهاى شهدا به سوى یزید
ابن زیاد ملعون، زَحر بن قیس را فراخواند و سر مقدس امام حسین علیه السلام و سر یارانش را با او به سوى یزید بن معاویه فرستاد و همراه زَحر، ابوبُرده پسر عَوف اَزدى و طارق بن ابى ظَبیان اَزدى نیز بودند. آنان بیرون آمدند تا با سرها در شام بر یزید بن معاویه وارد شدند.
هنگامى که سر امام علیه السلام را براى یزید - که خدا لعنتش کند - آوردند، مجلس هاى شراب مى‌آراست و سر حسین علیه السلام را مى‌آورد و جلوى خود مى‌نهاد و با حضور آن شراب مى‌نوشید.[۴]
امام رضا علیه السلام مى‌فرماید: «نخستین کسى که در روزگار اسلام برایش آبْ‌جو گرفتند، یزید بن معاویه - که خدا لعنتش کند - در شام بود. آن را براى او و در سفره‌اى که بر سر حسین علیه السلام برپا کرده بودند، حاضر کردند و او آن را مى‌نوشید و به همراهانش مى‌نوشاند و - خدا لعنتش کند - مى‌گفت: "بنوشید! این شرابى مبارک است و اگر تنها برکتش همین بود که ما نخستین کسانى هستیم که آن را بدست گرفته ایم و در حالى که سرِ بریده دشمنمان پیش روى ما و سفره‌مان بر آن است، با جان‌هایى آرام و دل‌هایى بى‌اضطراب مى‌خوریم کافى بود". (امام در ادامه فرمود:) پس هر کس پیرو ماست باید از نوشیدن آبْ‌جو بپرهیزد که آن از شراب‌هاى دشمنان ماست و اگر نپرهیزد، از ما نیست که پدرم از پدرش از پدرانش از على بن ابى طالب علیه السلام نقل کرد که: پیامبر خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمود: "جامه دشمنان مرا نپوشید و غذاهاى دشمنان مرا نخورید و به راه دشمنان من نروید که شما هم مانند آنان دشمن من مى‌شوید".»[۵]
سپس سر مبارک امام حسین علیه السلام را در دمشق آویختند؛ همان جایى که سر حضرت یحیى بن زکریا را آویختند. در نهایت یزید ملعون فرمان داد که سر حسین علیه السلام را در شهرهاى شام و جز آن بچرخانند.[۶]
سر مبارک امام علیه السلام در مدینه
هنگامى که یزید ملعون فرمان داد تا سر حسین علیه السلام را در شهرها بچرخانند، آن را به مدینه آوردند و در آن زمان عمرو بن سعید اَشدَق کارگزار یزید در آنجا بود. او فریاد و ضجّه زنان را شنید و گفت: این صداى چیست؟ گفته شد: زنان بنى هاشم مى‌گِریند؛ چون سر حسین را دیده اند. مروان بن حکم نزد عمرو بود. مروان ملعون به این شعر تمثّل جست:
زنان قبیله بنى زُبَید ناله اى زدند، به سانِ ناله زنان ما در جنگ اَزیب.
هر کس دنده اى را بشکند، پهلویش خُرد مى‌شود.
و کینه اُمَویان، [نه از خون عثمان بلکه] از خون‌هاى روزگار جاهلى بود که از خاندان و خانواده پیامبر صلى اللَّه علیه و آله مى ستاندند.
هنگامى که مروان ملعون این را گفت، عمرو بن سعید (کارگزار آن روزگار مدینه) گفت: به خدا دوست داشتم که فرمان‌رواى مؤمنان (یزید)، سر حسین را براى ما نمى فرستاد.
مروان به او گفت: ساکت شو، بى مادر! بگو، همان گونه که پیشینیان گفتند: بر سر شَریز، چنان ضربه اى زدند که ستون‌هاى سلطنت را پراکند و ناپیدا کرد.
آنگاه سر حسین علیه السلام را براى عمرو بن سعید آوردند. او روى گردانْد و آن را گران و سخت شمرد؛ امّا مروان ملعون به آورنده سر گفت: آن را بده. او آن را به مروان داد و وى آن را در دستش گرفت و گفت: بَه! چه خوش است خُنَکاى تو در دستانم و سرخى [خونِ جارى بر] گونه‌هایت![۷]
محل دفن سر مقدس امام علیه السلام
گزارش‌هاى مربوط به محل دفن سر مقدس سیدالشهدا علیه السلام به چهار دسته تقسیم مى شوند:
در کنار قبر امیرمؤمنان علیه السلام:
بیشتر منابع معتبر روایى (مانند: الکافى، تهذیب الأحکام و کامل الزیارات) دلالت دارند که سر سیدالشهدا علیه السلام در کنار قبر پدرش امیرمؤمنان علیه السلام دفن شده است. به عنوان نمونه کتاب الکافی از يزيد بن عمر بن طلحه نقل می کند که گفت : امام صادق عليه السلام در حيره [1] به من فرمود : «آيا آنچه را به تو وعده دادم ، نمى خواهى ؟» . گفتم : چرا . مقصود امام عليه السلام ، رفتن به قبر سوى امير مؤمنان ـ كه درودهاى خدا بر او باد ـ بود . امام عليه السلام و [فرزندش]اسماعيل ، سوار شدند و من نيز همراه آنان ، سوار شدم . رفتيم تا به ثَويّه ، جايى در نزديكى كوفه و ميان حيره و نجف ـ كه پر از درّ نجف بود ـ ، رسيديم . امام عليه السلام و اسماعيل ، فرود آمدند و من نيز با آن دو ، فرود آمدم . امام عليه السلام نماز خواند و اسماعيل ، نماز خواند و من نيز نماز خواندم . امام عليه السلام به اسماعيل فرمود : «برخيز و بر جدّت حسين عليه السلام ، سلام بده» . گفتم : فدايت شوم ! آيا حسين در كربلا نيست ؟ فرمود : «چرا ؛ امّا هنگامى كه سرش را به شام بردند ، يكى از وابستگان ما ، آن را ربود و در كنار امير مؤمنان عليه السلام به خاك سپرد».د[۸]
هر چند برخى از این گزارش‌ها را مى‌توان توجیه کرد که مقصود جایگاه گذاشتن سر مقدس آن امام است، اما ظاهراً دلالت مجموع آنها بر این که سر مقدس امام علیه السلام در کنار مرقد پدر بزرگوارش دفن شده غیرقابل تردید است. از این رو علامه مجلسى با اشاره به این گزارش‌ها مى‌گوید: بدان که از گزارش‌هاى گذشته بدست مى آید که سر امام حسین - که درودهاى خدا بر او و دودمانش باد - و بدن‌هاى آدم و نوح و هود و صالح - که درودهاى خدا بر آنان باد - در کنار امام على - که درودهاى خدا بر او باد - دفن هستند. بنابراین شایسته است که بعد از زیارت امام على علیه السلام همه آنها زیارت شوند.
برگرداندن سر امام علیه السلام به کربلا:
گزارش‌هایى نیز حاکى‌اند که سر سیدالشهدا علیه السلام به کربلا برگردانده و به جسد ایشان، ملحق شده است. گفتنى است حدیثى از اهل بیت علیهم السلام که بر این معنا دلالت داشته باشد، یافت نشد؛ لیکن گزارش شیخ صدوق در الأمالى و بیرونى در الآثار الباقیة و مستوفى هروى در ترجمه الفتوح و زکریاى قزوینى در عجائب المخلوقات این نکته را مى‌رساند.
همچنین سید بن طاووس مى‌گوید: درباره سر حسین علیه السلام، روایت شده که [به کربلا] بازگردانده شد و در کنار بدن شریفش را گرفت. و عمل شيعيان هم ناظر به همين نكته است.
سر مقدس سیدالشهدا در دمشق:
گزارش‌هایى دلالت دارند که سر مقدس سیدالشهدا علیه السلام در دمشق، دفن شده است.
سر مقدس امام در مدینه (قبرستان بقیع):
گزارش‌هایى دلالت دارند که سر مقدس امام علیه السلام در مدینه و در قبرستان بقیع دفن شده است.
سر مقدس امام در مصر:
دسته پنجم گزارش‌هایى که از دفن سر امام علیه السلام در مصر (قاهره) حکایت دارند.
***
از بین موارد یاد شده مورد اول یعنی دفن شدن سر مقدس امام علیه السلام در کنار قبر امیرمؤمنان علیه السلام، از آنجا که روایاتی دارد که به اهل بیت علیهم السلام نسبت داده شده‌اند، قوی تر است. اما قول به دفن سر در کربلا در بین عموم مشهورتر است.
پانویس
- ↑ اللهوف، ابن طاوس ،ص142
- ↑ تاریخ الطبرى: ج۵، ص۴۶۷؛ أنساب الأشراف: ج۳، ص۴۱۲.
- ↑ تاریخ الطبرى: ج۵، ص۳۹۳؛ أنساب الأشراف: ج۳، ص۴۲۴.
- ↑ الملهوف: ص۲۲۰؛ مقتل الحسین علیه السلام، خوارزمى: ج۲، ص۷۲.
- ↑ عیون أخبارالرضا علیه السلام: ج۲، ص۲۳، ح۵۱، بحارالأنوار: ج۴۵، ص۱۷۶، ح۲۴.
- ↑ شرح الأخبار: ج۳، ص۱۵۹ ر.ک: ص۳۸۷.
- ↑ شرح الأخبار: ج۳، ص۱۵۹، ح۱۰۸۹.
- ↑ انشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن، حديث و تاریخ، محمدی ری‌شهری، ج8، ص45
منابع
- محمد محمدی ری شهری و همکاران، دانشنامه امام حسین علیه السلام بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، ترجمه عبدالهادی مسعودی، ج8 ، ص32 تا در دسترس در پایگاه اطلاع رسانی حدیث شیعه، سایت حدیث نت.
 |
|||
| قبل از واقعه | |||
| شرح واقعه |
| ||
| پس از واقعه | |||
| بازتاب واقعه | |||
| وابسته ها | |||
