شعر عاشورا: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(ویرایش)
 
(۳ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
{{مدخل دائره المعارف|کتاب [[فرهنگ عاشورا(کتاب)|فرهنگ عاشورا]]}}
+
{{مدخل دائرة المعارف|کتاب [[فرهنگ عاشورا(کتاب)|فرهنگ عاشورا]]}}
  
استفاده از قالب نافذ و ماندگار شعر براى زنده نگهداشتن حماسه عاشورا و ياد [[امام ‌حسين]] علیه السلام از ديرباز رواج داشته و مورد تشويق اهل بيت بوده است و مرثيه، از محورهاى‌ عمده سروده‌هاى شاعران شيعى و علاقه‌مند به خاندان نبوت به شمار مى‌آمده و مى‌آيد.
+
استفاده از قالب نافذ و ماندگار شعر براى زنده نگهداشتن حماسه [[روز عاشورا|عاشورا]] و یاد [[امام ‌حسین]] علیه السلام از دیرباز رواج داشته و مورد تشویق [[اهل البیت|اهل بیت]] علیهم السلام بوده است و [[مرثیه|مرثیه]]، از محورهاى‌ عمده سروده‌هاى شاعران [[شیعه|شیعى]] و علاقه‌مند به خاندان [[نبوت]] به شمار مى‌آمده و مى‌آید.
  
[[امام حسين]] علیه السلام كشته اشك ها و زنده مرثيه‌هاست. از حضرت [[امام صادق]] علیه السلام روايت است: «مامن احد قال فى الحسين شعرا فبكى و ابكى به الا اوجب الله له الجنة و غفر له‌»<ref>رجال شيخ طوسى، ص 289.</ref> از اين‌ رهگذر، انبوهى از سروده‌هاى عاشورايى در قالب قصيده، مثنوى، رباعى، دوبيتى، تركيب‌بند، نوحه و تعزيه در فرهنگ دينى ما وجود دارد كه در سوگواري ها و مناسبت هاى گوناگون‌ مورد بهره‌بردارى قرار مى‌گيرد.
+
== اهمیت شعر عاشورایی ==
 +
[[امام حسین]] علیه السلام کشته اشک ها و زنده مرثیه‌هاست. از حضرت [[امام صادق]] علیه السلام روایت است: «ما من احد قال فى الحسین شعرا فبکى و ابکى به الا اوجب الله له الجنة و غفر له‌».<ref>رجال شیخ طوسى، ص ۲۸۹.</ref> از این‌ رهگذر، انبوهى از سروده‌هاى عاشورایى در قالب [[قصیده|قصیده]]، [[مثنوی (قالب شعر)|مثنوى]]، [[رباعی|رباعى]]، [[دوبیتی|دوبیتى]]، [[ترکیب بند|ترکیب‌بند]]، [[نوحه]] و [[تعزیه|تعزیه]] در [[فرهنگ]] دینى ما وجود دارد که در سوگواری ها و مناسبت هاى گوناگون‌ مورد بهره‌بردارى قرار مى‌گیرد.
  
شاعران عاشورايى، احساس خويش را نسبت به آن حماسه در قالب شعر، بيان‌ مى‌كنند و از اين راه، بخشى از ادبيات غنى شيعه در زبان هاى مختلف شكل مى‌گيرد. در زبان عربى از همان آغاز پس از حادثه [[كربلا]]، آن ماجرا به شعر راه يافت و بازماندگان‌ شهدا از اهل بيت علیهم السلام به سرودن مرثيه پرداختند.
+
شاعران عاشورایى، احساس خویش را نسبت به آن حماسه در قالب [[شعر]]، بیان‌ مى‌کنند و از این راه، بخشى از ادبیات غنى شیعه در زبان هاى مختلف شکل مى‌گیرد. در زبان عربى از همان آغاز پس از حادثه [[کربلا]]، آن ماجرا به شعر راه یافت و بازماندگان‌ شهدا از [[اهل البیت|اهل بیت]] علیهم السلام به سرودن مرثیه پرداختند. سپس شاعران دیگر در سال ها و قرن هاى‌ دیگر، همواره شعر را در ترسیم نهضت کربلا و مصیبت هاى اهل بیت به کار گرفتند.  
  
سپس شاعران ديگر در سال ها و قرن هاى‌ ديگر، همواره شعر را در ترسيم نهضت [[كربلا]] و مصيبت هاى اهل بيت به كار گرفتند. سلسله ‌شاعران مرثيه‌سرا طولانى است.
+
== سبک اشعار عاشورایی ==
 +
سبک شاعران در سرودن شعر [[روز عاشورا|عاشورا]] نیز متفاوت بوده است. برخى در قالب‌ سوزناکترین مرثیه‌ها، عواطف را برانگیخته‌اند و به جنبه‌هاى عاطفى و روحى بیشتر تکیه‌ داشته‌اند، برخى حالت [[مقتل]] و واقعه‌نگارى و ثبت قضایا را دارد، برخى هم بخصوص از شاعران متاخر و معاصر، چه عرب و چه فارس، در سروده‌هاى خویش حالت نقد نسبت ‌به عزادارى و [[گریه|گریه]] صرف دارند و عاشورا را از زاویه حماسى و انقلابى‌اش نگریسته و مطرح ساخته‌اند، تا الگویى براى مبارزه با [[ظلم|ستم]] و ستمگران و فقرآفرینان و دفاع از [[حق]] و [[عدل]] و انسانیت و آزادگى باشد و از این که [[شیعه|شیعه]] و مسلمانان از حادثه عاشورا تنها به گریه‌ و ماتم بسنده کنند و درس تعهد اجتماعى و تلاش و تحرک سیاسى نگیرند، نکوهش‌ کرده‌اند.
  
از جمله مى‌توان از اينان ياد كرد: سليمان بن قته(م 126)، كميت بن زيد (م 126)، سيد حميرى (م 183)، منصور نمرى (م 190)، دعبل ‌خزاعى (م 246)، صنوبرى (م 334)، زاهى (م 352)، ابوفراس حمدانى (م 357)، سيد رضى (م 406)، علاءالدين حلى (م 786)، ابراهيم كفعمى (م 905) و... ديگران.
+
در هر صورت آنچه در شعر عاشورا ضرورى است، آن است که هم مستند و صحیح و متکى به منابع معتبر تاریخى و [[حدیث|حدیثى]] باشد، هم چهره منفى و انحرافى از شخصیت هاى عاشورا و واقعه [[کربلا]] که رنگ ذلت و زبونى دارد یا آمیخته به اغراق و گزافه‌گویى است، نداشته باشد.<ref>در این زمینه، از جمله ر.ک: « شکوه شعر عاشورا در زبان فارسی»، محمد علی مجاهدی، پژوهشکده تحقیقات سپاه.</ref>
  
سبك شاعران در سرودن شعر عاشورا نيز متفاوت بوده است. برخى در قالب‌ سوزناكترين مرثيه‌ها، عواطف را برانگيخته‌اند و به جنبه‌هاى عاطفى و روحى بيشتر تكيه‌ داشته‌اند، برخى حالت مقتل و واقعه‌نگارى و ثبت قضايا را دارد، برخى هم بخصوص از شاعران متاخر و معاصر، چه عرب و چه فارس در سروده‌هاى خويش حالت نقد نسبت ‌به عزادارى و گريه صرف دارند و عاشورا را از زاويه حماسى و انقلابى‌اش نگريسته و مطرح ساخته‌اند، تا الگويى براى مبارزه با ستم و ستمگران و فقرآفرينان و دفاع از حق و عدل و انسانيت و آزادگى باشد و از اين كه شيعه و مسلمانان از حادثه عاشورا تنها به گريه‌ و ماتم بسنده كنند و درس تعهد اجتماعى و تلاش و تحرك سياسى نگيرند، نكوهش‌ كرده‌اند.
+
==شاعران مرثیه‌سرا==
 +
سلسله ‌شاعران مرثیه‌سرا طولانى است. از جمله مى‌توان از اینان یاد کرد: سلیمان بن قته (م، ۱۲۶)، [[کمیت اسدی|کمیت بن زید]] (م، ۱۲۶)، [[سید حمیری|سید حمیرى]] (م، ۱۷۳)، [[منصور نمری|منصور نمرى]] (م، ۱۹۰)، [[دعبل خزاعی|دعبل ‌خزاعى]] (م، ۲۴۶)، صنوبرى (م، ۳۳۴)، زاهى (م، ۳۵۲)، ابوفراس حمدانى (م، ۳۵۷)، [[سید رضی|سید رضى]] (م، ۴۰۶)، علاءالدین حلى (م، ۷۸۶)، [[ابراهیم کفعمی|ابراهیم کفعمى]] (م، ۹۰۵) و... .
  
در هر صورت آنچه در شعر عاشورا ضرورى است، آن است كه هم مستند و صحيح و متكى به منابع معتبر تاريخى و حديثى باشد، هم چهره منفى و انحرافى از شخصيت هاى عاشورا و واقعه [[كربلا]] كه رنگ ذلت و زبونى دارد يا آميخته به اغراق و گزافه‌گويى است، نداشته باشد.  
+
== پانویس ==
 +
<references />
 +
==منابع==
 +
* جواد محدثی، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، نشر معروف.
  
==پانویس==
+
[[رده: مرثیه عاشورا]]
<references/>
+
{{الگو:واقعه عاشورا}}
 
 
==منابع==
 
جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، نشر معروف.
 

نسخهٔ کنونی تا ‏۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۰۶:۳۶

Icon-encycolopedia.jpg

این صفحه مدخلی از کتاب فرهنگ عاشورا است

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)


استفاده از قالب نافذ و ماندگار شعر براى زنده نگهداشتن حماسه عاشورا و یاد امام ‌حسین علیه السلام از دیرباز رواج داشته و مورد تشویق اهل بیت علیهم السلام بوده است و مرثیه، از محورهاى‌ عمده سروده‌هاى شاعران شیعى و علاقه‌مند به خاندان نبوت به شمار مى‌آمده و مى‌آید.

اهمیت شعر عاشورایی

امام حسین علیه السلام کشته اشک ها و زنده مرثیه‌هاست. از حضرت امام صادق علیه السلام روایت است: «ما من احد قال فى الحسین شعرا فبکى و ابکى به الا اوجب الله له الجنة و غفر له‌».[۱] از این‌ رهگذر، انبوهى از سروده‌هاى عاشورایى در قالب قصیده، مثنوى، رباعى، دوبیتى، ترکیب‌بند، نوحه و تعزیه در فرهنگ دینى ما وجود دارد که در سوگواری ها و مناسبت هاى گوناگون‌ مورد بهره‌بردارى قرار مى‌گیرد.

شاعران عاشورایى، احساس خویش را نسبت به آن حماسه در قالب شعر، بیان‌ مى‌کنند و از این راه، بخشى از ادبیات غنى شیعه در زبان هاى مختلف شکل مى‌گیرد. در زبان عربى از همان آغاز پس از حادثه کربلا، آن ماجرا به شعر راه یافت و بازماندگان‌ شهدا از اهل بیت علیهم السلام به سرودن مرثیه پرداختند. سپس شاعران دیگر در سال ها و قرن هاى‌ دیگر، همواره شعر را در ترسیم نهضت کربلا و مصیبت هاى اهل بیت به کار گرفتند.

سبک اشعار عاشورایی

سبک شاعران در سرودن شعر عاشورا نیز متفاوت بوده است. برخى در قالب‌ سوزناکترین مرثیه‌ها، عواطف را برانگیخته‌اند و به جنبه‌هاى عاطفى و روحى بیشتر تکیه‌ داشته‌اند، برخى حالت مقتل و واقعه‌نگارى و ثبت قضایا را دارد، برخى هم بخصوص از شاعران متاخر و معاصر، چه عرب و چه فارس، در سروده‌هاى خویش حالت نقد نسبت ‌به عزادارى و گریه صرف دارند و عاشورا را از زاویه حماسى و انقلابى‌اش نگریسته و مطرح ساخته‌اند، تا الگویى براى مبارزه با ستم و ستمگران و فقرآفرینان و دفاع از حق و عدل و انسانیت و آزادگى باشد و از این که شیعه و مسلمانان از حادثه عاشورا تنها به گریه‌ و ماتم بسنده کنند و درس تعهد اجتماعى و تلاش و تحرک سیاسى نگیرند، نکوهش‌ کرده‌اند.

در هر صورت آنچه در شعر عاشورا ضرورى است، آن است که هم مستند و صحیح و متکى به منابع معتبر تاریخى و حدیثى باشد، هم چهره منفى و انحرافى از شخصیت هاى عاشورا و واقعه کربلا که رنگ ذلت و زبونى دارد یا آمیخته به اغراق و گزافه‌گویى است، نداشته باشد.[۲]

شاعران مرثیه‌سرا

سلسله ‌شاعران مرثیه‌سرا طولانى است. از جمله مى‌توان از اینان یاد کرد: سلیمان بن قته (م، ۱۲۶)، کمیت بن زید (م، ۱۲۶)، سید حمیرى (م، ۱۷۳)، منصور نمرى (م، ۱۹۰)، دعبل ‌خزاعى (م، ۲۴۶)، صنوبرى (م، ۳۳۴)، زاهى (م، ۳۵۲)، ابوفراس حمدانى (م، ۳۵۷)، سید رضى (م، ۴۰۶)، علاءالدین حلى (م، ۷۸۶)، ابراهیم کفعمى (م، ۹۰۵) و... .

پانویس

  1. رجال شیخ طوسى، ص ۲۸۹.
  2. در این زمینه، از جمله ر.ک: « شکوه شعر عاشورا در زبان فارسی»، محمد علی مجاهدی، پژوهشکده تحقیقات سپاه.

منابع

11.jpg
واقعه عاشورا
قبل از واقعه
شرح واقعه
پس از واقعه
بازتاب واقعه
وابسته ها