الامام الحسین علیه‌السلام و اصحابه (کتاب)

«الإمام الحسین (علیه‌السلام) و أصحابه؛ عرض تاریخی معمّق لواقعة الطفّ و استشهاد الإمام الحسین و تراجم تحقیقیة لمن حضر الواقعة من الأصحاب رجالاً و نساء»، اثر فضل‌علی قزوینی (م، ۱۳۶۷ ق)، پژوهشی درباره قیام امام حسین (علیه‌السلام) و معرفی اصحاب او در واقعه کربلا و بیان‌کننده رخدادهای شب و روز عاشورا است.

الإمام الحسین و أصحابه

محتوای کتاب

کتاب با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز و مطالب در نه باب تنظیم شده است. بر پایه تقسیم‌بندی مؤلف، کتاب سه قسم (جلد) است: قسم اول درباره اصحاب ذکور امام حسین علیه السلام است که در کربلا حاضر بودند. قسم دوم در مقتل آن حضرت و قسم سوم درباره زنان از اهل‌بیت او و دیگر زنان حاضر در کربلا. اما در چاپ حاضر، این تقسیم‌بندی رعایت نشده و نخست قسم دوم آن چاپ شده است. قسمت‌های دیگر کتاب تاکنون چاپ نشده است.

باب اول تا چهارم، شامل متن برخی خطبه‌ها، نامه‌ها، سخنان و وصایای حضرت سید الشهداء با توضیحاتی کوتاه است. در باب پنجم، از رخدادهای سفر امام(ع) از مدینه به مکه و از آنجا به کربلا سخن رفته است. در این باب، به ذکر منازل از مکه تا کربلا پرداخته شده و از بیست‌وسه منزل، سخن رفته است که اسامی برخی از آن‌ها عبارتند از: ابطح، تنعیم، صفاح، وادی العقیق، وادی الصفراء، ذات عرق، حاجز، اجفر، خزیمیه، شقوق.

باب ششم و هفتم، درباره رخدادهای شب و روز عاشورا است و در آغاز این دو باب گفته شده است: در برخی از کتاب‌ها، به‌ویژه کتاب‌های متأخران و به‌ویژه کتاب‌های فارسی، وقایع و قضایایی درباره شب و روز عاشورا نقل شده است که اغلب آن‌ها سند ندارد و در کتاب‌های متقدمان ملاحظه نمی‌شود؛ بدین‌رو از نقل این مطالب خودداری شده است. از جمله مطالب مذکور در این دو باب، عبارتند از: مهلت خواستن امام(ع) و یارانش در شب عاشورا؛ عبادت اصحاب در شب عاشورا؛ دعای امام(ع) بعد از نماز صبح؛ مواعظ امام برای سپاه ابن سعد؛ آغاز جنگ توسط ابن سعد؛ نماز ظهر عاشورا؛ محاربه بنی هاشم؛ وداع امام حسین(ع) از اهل و عیال؛ شهادت حضرت علی‌اصغر(ع) و... .

در باب هشتم از رخدادهای هنگام شهادت امام حسین سخن رفته است، از جمله: گریستن آسمان و زمین؛ خورشیدگرفتگی؛ اتفاقاتی که در مدینه رخ داد؛ ضجه ملائکه هنگام شهادت آن حضرت(ع)؛ ماجرای ام‌سلمه؛ نوحه جن؛ ماجرای اسب آن حضرت؛ گریستن موجودات بر ایشان و... .

باب نهم درباره رخدادهای پس از شهادت امام حسین است، از جمله: سرقت لباس‌های او، تعداد جراحات بدنش، چگونگی دفن یارانش، ماجراهای سر مطهر امام در شام و مجلس یزید، شرب خمر یزید، مدفن سر آن حضرت و... .

نویسنده روایات متعددی از طریق شیعه و اهل سنت آورده، که مضمون آن‌ها این است که پس از شهادت امام حسین(ع)، دگرگونی‌هایی در جهان آفرینش رخ داد؛ از جمله: سیاه شدن آسمان، پدیدار شدن سرخی در آسمان، بارش خون از آسمان، خورشیدگرفتگی، گریستن آسمان و زمین. نویسنده به کسانی که این روایات را توجیه یا انکار می‌کنند، انتقاد کرده و می‌گوید: مانند این امور پس از کشته شدن یحیی بن زکریا نیز رخ داد. مضافا اینکه سیوطی در کتاب «عقود الجمان» می‌گوید در روز رحلت پیامبر(ص) خورشیدگرفتگی رخ داد.

منابع

• "کتاب‌شناسی تاریخی امام حسین(ع)؛ به ضمیمه امام حسین(ع) در الذریعة"، محمد اسفندیاری، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۸۰؛ در دسترس: ویکی نور.