شناسه ناقص است
مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

آقا نورالدین عراقی: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
(۱۱ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
−
{{خوب}}
+
{{خوب}}{{شناسنامه عالم
−
 
+
||نام کامل = سید نورالدین حسینی اراکی
−
'''آیت الله العظمی نورالدین اراكی'''  (۱۲۷۸ - ۱۳۴۱ ق) از مراجع تقلید شیعه در قرن چهاردهم، فقیهی فرزانه، عارفی خداشناس و حكیمی هوشیار بود. ایشان به عنوان امین شرع انور و صاحب امر و دارای نفوذ روحانی و معنوی مطرح بود، تا جایی كه وی را پناه سیاسی و مذهبی مردم خوانده‌اند.
+
||تصویر= [[پرونده:نورالدین.png|۲۲۰px]]
−
 
 
−
{{شناسنامه عالم
 
−
||نام کامل = سید‌ نورالدین بن شفیع اراکی
 
−
||تصویر= [[پرونده:؟؟.jpg|220px]]
 
 
||زادروز =  ۱۲۷۸ قمری
 
||زادروز =  ۱۲۷۸ قمری
 
|زادگاه = اراک
 
|زادگاه = اراک
 
|وفات =  ۱۳۴۱ قمری
 
|وفات =  ۱۳۴۱ قمری
 
|مدفن =  اراک
 
|مدفن =  اراک
−
|اساتید =   
+
|اساتید =  [[میرزا حبیب الله رشتی]]، حسین [[میرزا حسین خلیلی تهرانی]]، [[آخوند خراسانی]]، آخوند ملاعلی نهاوندی،...
−
|شاگردان = آیت الله العظمی محمدعلی اراكی، آیت الله حاج شیخ عبدالنبی عراقی و ...
+
|شاگردان = [[آیت الله محمد علی اراکی|محمدعلی اراکی]]، [[شیخ عبدالنبی اراکی]]، [[محمدتقی بروجردی]]، آقا شیخ رضا نوری،...
−
|آثار = رساله حقوق المرأه فی شریعه الاسلام (حقوق زن در اسلام)، رساله‌ای در نور الایمان، در رد فرقه ضاله [[بهائیت]] و سفرنامه مسافرت وی در جنگ جهانی اول كه ابراهیم دهگان و داود نعمیی نسبت به ترجمه و شرح و توضیح آن اقدام نموده‌اند.
+
|آثار = حقوق المرأة فی شریعه الاسلام، رساله نور الایمان، رساله‌ای در اصول عقاید، عقاید النوریه فی حکمة متعالیه،...
 
}}
 
}}
  
−
==ولادت==
+
'''«آیت‌الله سید نورالدین اراکی (عراقی)»''' (۱۲۷۸-۱۳۴۱ ق)، فقیه، عارف، حکیم و از مراجع تقلید [[شیعه]] در قرن چهاردهم قمری بود. ایشان به عنوان امین شرع و صاحب امر و دارای نفوذ روحانی و معنوی مطرح بود، تا جایی که وی را پناه سیاسی و مذهبی مردم خوانده‌اند. [[آیت الله محمد علی اراکی|محمدعلی اراکی]] و [[شیخ عبدالنبی اراکی]]، از شاگردان او هستند.
−
 
 
−
سید محمد شفیع بن احمد بن میرعلی محمد در سال 1287 هـ.ق دارای فرزندی گردید كه او را نورالدین نامید.<ref> شرح احوال حضرت آیت الله العظمی اراكی، رضا استادی، ص 145.</ref> دوران كودكی وی زیر نظر پرورش‌های اخلاقی پدری پارسا و دانشور و عواطف مادری با [[ایمان]] سپری گشت.
 
−
 
 
−
نورالدین با راهنمایی پدرش، در مدرسه سپهدار كه از مهمترین مراكز آموزشی اراك بشمار می‌رفت، تحصیلات مقدماتی را آغاز نمود. از جمله دوستان هم درس او كه با وی هم حجره و هم مباحثه بودند، ‌می‌توان به حاج میرزا محمد علیخان و آقا شیخ علی سنجانی اشاره كرد. آقا نورالدین از محضر دانشورانی استفاده كرد كه مشهورترین آنان،‌ آخوند ملا محمد امین می‌باشد. وی از برجسته‌ترین فضلای نیمه دوم قرن سیزدهم و اوایل قرن چهاردهم اراك است. او در [[فقه]]، [[اصول]]، معانی، ‌بیان، [[منطق]]، [[كلام]] و [[حكمت]]، صاحب نظر و نكته سنج بود. نظراتش در علوم عقلی و نقلی مورد اعتنا و حائز اهمیت است. آقا نورالدین تقریرات درس خارج حاج ملا محمد امین را به نگارش درآورد. وی در این یادداشت‌های ارزشمند كه میراث گرانقدر و یادگاری ماندگار از دوران جوانی است، در مقابل استادش سر تعظیم و تكریم فرود آورد و او را به تبحر و فضیلت یاد كرده است. بیماری وبا در تابستان سال 1310 هـ.ق افراد زیادی را در اراك از پای درآورد. ملا محمد امین نیز بر اثر آن، دار فانی را وداع گفت.<ref> شرح احوال حضرت آیت الله العظمی اراكی، ص 32.</ref>
 
−
 
 
−
==عزیمت به عراق==
 
−
 
 
−
آقا نورالدین برای ادامه تحصیل، به عراق رفت و 7 سال در [[حوزه علمیه]] [[نجف]] اشرف، مشغول تحصیل شد. او با فراستی كم‌نظیر و ذهنی تابان، مراحل درسی را تا نیل به درجه [[اجتهاد]]، پشت سر نهاد. استادان حوزه علمیه نجف، او را فردی مهذب و دارای استعدادی فوق العاده یافتند. فرزندان آیت الله حاج آقا محسن اراكی به نام های حاج آقا محسن و حاج آقا مصطفی، از همدرسان وی بودند، ولی هیچ كدام موفق نشدند از نظر علمی به پایه آقا نورالدین برسند.  
 
  
−
حاج آقا محسن سؤال علمی پیچیده‌ای را مطرح می‌كند كه دو فرزندش نمی‌توانند به نحوی بایسته و شایسته به آن پاسخ دهند. آقا نورالدین كه در آن دوران، بهار زندگی را طی می‌كرد، پس از كسب اجازه از عمویش ـ حاج آقا محسن ـ از چند راه به پرسش او پاسخ می‌دهد و عموی خویش را قانع می‌سازد. حاج آقا محسن تحت تأثیر توانایی علمی، ابتكار و خلاقیت فكری برادرزاده خود قرار می‌گیرد و به فرزندان خود می‌گوید: شما به نجف بروید و هر وقت مثل آقا نورالدین شدید، به وطن برگردید.<ref> نور الباقی، داوود نعیمی، ص 9.</ref>
+
==تحصیل و استادان==
  
−
حاج میرزا حبیب الله رشتی (1234ـ1312 هـ.ق) حاج میرزا حسین بن حاج میرزا خلیل تهرانی (متوفا: 1326 هـ.ق)از جمله اساتید آقا نورالدین بوده اند<ref> نور الباقی، ص 15.</ref> و او از آخوند خراسانی (1255ـ1329هـ.ق) و حاج میرزا حسین تهرانی اجازه اجتهاد دریافت نمود.<ref> نور مبین، ص 17 و آیات سرمد، ص 201 و 202.</ref><ref> نور مبین، ص 15.</ref>
+
سید نورالدین حسینی اراکی (که به عراقی نیز مشهور است) فرزند محمدشفیع، در سال ۱۲۸۷ هـ.ق در اراک به دنیا آمد.<ref> شرح احوال حضرت آیت الله العظمی اراکی، رضا استادی، ص ۱۴۵.</ref> نورالدین با راهنمایی پدرش، در مدرسه سپهدار که از مهمترین مراکز آموزشی اراک بشمار می‌رفت، تحصیلات مقدماتی را آغاز نمود.
  
−
آقا نورالدین یك دوره [[اصول فقه]] را نزد آیت الله آخوند ملا علی نهاوندی فراگرفت و درس های او را نوشت. از یادداشت‌های آیت الله اراكی برمی‌آید كه شاگرد [[شیخ مرتضی انصاری]] و در [[فقه]] و [[اصول]]، صاحب نظر بود. آقا نورالدین می‌گوید: حاج میرزا نصرالله، ملا و ریاست امور دینی را در [[مشهد]] مقدس عهده‌دار بود. او در درس شیخ انصاری شركت نكرده بود، ولی از توانایی علمی برخوردار بود. در سفری كه آخوند ملاعلی نهاوندی، به مشهد مقدس می‌رود، با او دیدار می‌كند، بحث‌های علمی گوناگونی بین آن‎ها روی می‌دهد، تا آن كه حاج میرزا نصرالله می‌گوید: تا به حال، به ملایی شیخ مرتضی اعتقادی نداشتم و كتاب ها و شاگردانش هم به دلم وقعی پیدا نكرد، ولی آخوند ملا علی اعتقاد مرا درباره وی متحول نمود و فهمیدم كه ملایی شیخ، مرتبه والایی داشته است. آقا نورالدین در خصوص استادش، آخوند ملا علی نهاوندی یادآور شده است: او دوره اصول را در مدت 6 ماه درس می‌گفت و من یك دوره در درس او حاضر شدم و تمام آن را نوشته و الان دارم. كسی تاب تحمل درسش را نداشت.<ref> شرح احوال حضرت آیت الله العظمی اراكی، ص 514.</ref>
+
وی از محضر دانشورانی استفاده کرد که مشهورترین آنان،‌ آخوند ملا محمدامین از برجسته‌ترین فضلای نیمه دوم قرن چهاردهم در اراک می‌باشد. آقا نورالدین تقریرات درس خارج حاج ملا محمدامین را به نگارش درآورد.  
  
−
==بازگشت به اراك==
+
آقا نورالدین پس از رحلت استادش، برای ادامه تحصیل، به [[عراق]] رفت و ۷ سال در [[حوزه علمیه]] [[نجف]] اشرف، مشغول تحصیل شد. او با فراستی کم‌نظیر و ذهنی تابان، مراحل درسی را تا نیل به درجه [[اجتهاد]]، پشت سر نهاد. استادان حوزه نجف، او را فردی مهذّب و دارای استعدادی فوق العاده یافتند.
  
−
آقا نورالدین پس از 7 سال تحصیل در حوزه علمیه [[نجف]] و نیل به درجه [[اجتهاد]]، در اواخر سال 1306 هـ.ق به زادگاه خویش بازگشت. آقا نورالدین پس از ورود به اراك، امام جماعت مسجد كوچكی را ـ كه در آخر كوچه انوری جنب بازار مركزی شهر قرار گرفته بود ـ عهده‌دار شد.
+
[[میرزا حبیب الله رشتی]] (۱۲۳۴ـ۱۳۱۲ هـ.ق) و [[میرزا حسین خلیلی تهرانی|میرزا حسین خلیل تهرانی]] (متوفای: ۱۳۲۶ هـ.ق) از جمله اساتید آقا نورالدین بوده اند<ref> نور الباقی، ص ۱۵.</ref> و او از [[آخوند خراسانی]] (۱۲۵۵ـ۱۳۲۹هـ.ق) و حاج میرزا حسین تهرانی اجازه [[اجتهاد]] دریافت نمود.<ref> نور مبین، ص ۱۷ و آیات سرمد، ص ۲۰۱ و ۲۰۲.</ref>
  
−
آقا نورالدین پس از مدتی، به مقام [[مرجعیت]] رسید. دانشمندان و مشتاقان دانش از دورترین نقاط، برای استفاده علمی از محضرش، به اراك می‌آمدند و از بركات علمی و اخلاقی او بهره كافی می‌گرفتند. آقا نورالدین به تدریس علوم معقول و منقول پرداخت.<ref> نورالباقی، ص 22 و 23.</ref>
+
آقا نورالدین یک دوره [[اصول فقه]] را نزد آیت الله آخوند ملاعلی نهاوندی فراگرفت و درس های او را نوشت. وی در خصوص استادش، آخوند ملا علی نهاوندی یادآور شده است: او دوره اصول را در مدت ۶ ماه درس می‌گفت و من یک دوره در درس او حاضر شدم و تمام آن را نوشته و الان دارم. کسی تاب تحمل درسش را نداشت.<ref> شرح احوال حضرت آیت الله العظمی اراکی، ص ۵۱۴.</ref>
  
−
==سخن دیگران در باره  آقا نورالدين عراقي==
+
==تدریس و شاگردان==
  
−
آیت ‎الله حاج شیخ محمدتقی بروجردی در كتاب «العشرات» می‌نویسد: اقامت من در [[عراق]] 20 سال به طول انجامید و از طرفی، تحت توجه آقا سید نورالدین بودم. ایشان دارای مراتب اجتهاد و مرجعیت و دارای زهد و تقوی بودند. هر روز نزدیك به 50 استفتاء از وی می‌شد كه بدون مراجعه (به منابع) پاسخ تمام آن ها را می‌نوشت. او صبح، جواهر درس می‌گفت و بعد از آن، شرح اصول كافی [[ملاصدرا]] را مباحثه می‌كرد و عصر، اصول خارج را مورد بحث قرار می‌داد. حالات شگفتی از ایشان مشاهده كردم. همیشه در حضورش بودم. طبعم چنان بود كه این گونه مردان بزرگ را كه می‌یافتم، با آنان انس می‌گرفتم؛ بسیار استفاده روحی و معنوی می‌بردم.<ref> العشرات، محمدتقی بروجردی.</ref> حاج آقا نورالدین پیش از آیت ‎الله حاج شیخ عبدالكریم حائری، ریاست حوزه علمیه اراك را به عهده داشت.<ref> حوزه‌‌های علمیه شیعه در گستره جهان، سید علیرضا سید كباری، ص 131.</ref>
+
آقا نورالدین پس از ۷ سال تحصیل در حوزه علمیه [[نجف]] و نیل به درجه [[اجتهاد]]، در اواخر سال ۱۳۰۶ هـ.ق به زادگاه خویش بازگشت. او پس از ورود به اراک، [[امام جماعت‌|امام جماعت]] [[مسجد]] کوچکی را عهده‌دار شد. آقا نورالدین پس از مدتی، به مقام [[مرجعیت]] رسید. دانشمندان و مشتاقان دانش از دورترین نقاط، برای استفاده علمی از محضرش، به اراک می‌آمدند و از برکات علمی و اخلاقی او بهره کافی می‌گرفتند. آقا نورالدین به تدریس علوم معقول و منقول پرداخت.<ref> نورالباقی، ص ۲۲ و ۲۳.</ref>
  
−
مرحوم حاج شیخ محمدتقی بروجردی، سالها با مرحوم آقا نورالدین بوده و درباره او می نویسد: ایشان دارای مراتب اجتهاد و مرجعیت عمده بودند و دارای زهد، تقوا، ورع و هر روزی قریب پنجاه استفتاء از ایشان می شد بدون مراجعه تمام را جواب می نوشت صبح جواهر درس می گفت و بعد از آن شرح اصول کافی [[ملاصدرا]] مباحثه می کرد و عصر، اصول خارج فرائدالاصول را مورد بحث قرار می داد.
+
برخی از شاگردان ایشان عبارتند از:
  
−
آیت الله العظمی اراكی فرمود: شخصیت آقا نورالدین چنان بود كه علمای زمان خویش و حتی مرحوم حاج شیخ عبدالكریم حائری را تحت الشعاع قرار داد. از [[قم]]، عده‌ای شیفته [[معرفت]] و دیانت به خدمتش آمدند و اظهار نمودند: این شهر مركزیت دارد ولی آن طور كه شایسته آن است، از یك مركز علوم دینی منسجم، گسترده و جامع برخوردار نیست. شما برای رفع این كاستی به قم تشریف ‌فرما شوید و این كمبود را ترمیم نمایید.  
+
#آیت الله [[آیت الله محمد علی اراکی|محمدعلی اراکی]]
 +
#آیت الله [[شیخ عبدالنبی اراکی]]
 +
#آیت الله [[محمدتقی بروجردی]]، نویسنده «العشرات»
 +
#آقا شیخ رضا نوری
 +
#شیخ ذبیح الله ارضی
 +
#ابراهیم دهگان
 +
#میرزا مهدی بروجردی
 +
#میرزا عبدالحسین صاحب الداری بروجردی
 +
#شیخ حسین عرب انجدانی.
  
−
آقا نورالدین پاسخ می‌دهد: من معذورم، اما كسی را برای شما می‌فرستم كه از عهده این كار برآید و سپس مرحوم آیت الله شیخ عبدالكریم حائری را فرستاد. حتی بودجه اولیه تأسیس [[حوزه علمیه]] قم را به آقا نورالدین نسبت می‌دهند، به این شرح كه هر چه گندم در اختیار آقا بوده، دستور می‌دهد در شهر كاشان به فروش برسانند و پولش را در اختیار حاج شیخ عبدالكریم قرار دهند تا در راه اندازی این كار خطیر و مقدس، توقف و خللی پیش نیاید.<ref>آیات سرمد، ص222.</ref>
+
==آثار و تألیفات==
  
−
==شاگردان==
+
#رساله حقوق المرأة فی شریعة الاسلام (حقوق زن در اسلام)
 +
#رساله‌ای نور الایمان، در رد فرقه ضالّه [[بهائیت]]
 +
#رساله‌ای در الهیات
 +
#کتاب طهارة، صلوة و مکاسب (همراه با نظریات خودش در این باره)
 +
#رساله‌ای در اصول عقاید
 +
#شرح [[دعای صباح]]
 +
#شرح حدیث حقیقت
 +
#عقاید النوریه فی حکمة متعالیه
 +
#رساله‌ای در مسئله [[مرجعیت]]
 +
#حاشیه «[[فرائد الاصول]]» [[شیخ انصاری]] (مبحث [[استصحاب]])
 +
#سفرنامه منظوم
 +
#سفرنامه مسافرت وی در جنگ جهانی اول که ابراهیم دهگان و داود نعمیی آن را ترجمه و شرح نموده‌اند.
 +
#رساله‌ای در مباحث عقلی و قسمتی از مباحث الفاظ
 +
#رساله‌ای در باب بعضی [[قواعد فقهی]].<ref> یادی از عالم وارسته آیت الله آقا نورالدین اراکی به مناسبت هفتادمین سال رحلت، روزنامه جمهوری اسلامی، ش ۳۳۸۷، دوشنبه ۱۵ بهمن ۱۳۶۹، ص ۱۰.</ref>
  
−
# آیت الله العظمی محمدعلی اراكی
+
==جایگاه علمی==
−
# آیت الله حاج شیخ عبدالنبی عراقی
 
−
# محمدتقی بروجردی: نویسنده «العشرات»
 
−
# آقا شیخ رضا نوری
 
−
# شیخ ذبیح الله ارضی
 
−
# ابراهیم دهگان
 
−
# میرزا مهدی بروجردی
 
−
# میرزا عبدالحسین صاحب الداری بروجردی
 
−
# شیخ حسین عرب انجدانی
 
  
−
==مقام علمی==
+
آقا نورالدین اراکی فقیهی فرزانه، عارفی خداشناس و حکیمی هوشیار بود. آن بزرگوار از دیدگاه مراجع تقلید، به عنوان امین [[شرع]] و صاحب امر و دارای نفوذ روحانی و معنوی مطرح بود، تا جایی که وی را پناه سیاسی و مذهبی مردم خوانده‌اند و در برخی صحنه‌ها خود را رهین منت او دانسته‌اند.
  
−
آقا نورالدین اراكی فقیهی فرزانه، عارفی خداشناس و حكیمی هوشیار بود كه مقامات علمی و معنویش تمامی علما و [[سادات]] اراك را تحت الشعاع قرار داد. آن بزرگوار از دیدگاه [[مراجع تقلید]]، به عنوان امین شرع انور و صاحب امر و دارای نفوذ روحانی و معنوی مطرح بود، تا جایی كه وی را پناه سیاسی و مذهبی مردم خوانده‌اند و در برخی صحنه‌ها خود را رهین منت او دانسته‌اند.  
+
میرزا خلیل تهرانی، [[آخوند خراسانی]]، [[محمد فاضل شربیانی|محمد شربیانی]] و [[محمدحسن مامقانی]] که از مراجع تقلید و فقیهان [[نجف]] بودند، در نهم [[جمادی الاول]] سال ۱۳۲۱ هـ.ق در نامه‌ای به آقا نورالدین، از او خواستند با توجه به توانایی‌اش در عرصه‌های [[فقه]] و [[حکمت]] و نیز نفوذ معنوی و اقتدار اجتماعی‌اش، جهت اصلاح امور جامعه و محو شعله‌های آشوب و [[فساد]] و منکرات، بکوشد و جامعه مسلمانان را از فساد و تعرض افراد خلافکار مصون نگاه دارد.
  
−
حاج میرزا خلیل تهرانی، آخوند خراسانی، محمد شربیانی و محمدحسن ممقانی كه از مراجع تقلید و فقیهان [[نجف]] بودند، در نهم [[جمادی الاول]] سال 1321 هـ.ق در نامه‌ای به آقا نورالدین، از او خواستند با توجه به توانایی‌اش در عرصه‌های [[فقه]] و [[حكمت]] و نیز نفوذ معنوی و اقتدار اجتماعی‌اش، جهت اصلاح امور جامعه و محو شعله‌های آشوب و فساد و منكرات، بكوشد و جامعه مسلمانان را از فساد و تعرض افراد خلافكار مصون نگاه دارد.
+
آیت الله آقا نورالدین در بعد فقاهت، مجتهدی تیزبین و ژرف‌اندیش بود و بر مسایل و مبانی فقهی چنان تسلط داشت که گویی تمام [[قواعد فقهی]] فراروی اوست. گرچه اراک و حوالی آن هیچ وقت بدون مجتهد نبود، ولی مراجعات عمومی مردم به آن بزرگوار ـ جهت استفتاء در عبادات، معاملات، دعاوی خصوصی و مخاصمات ـ بیش از سایر علما بود. از مجموعه جواب‌هایی که وی به سؤالات فقهی مردم داده است، می‌توان به وضوح فهمید که او پناه علمی و مشکلاتی شرعی و حافظ حقوق مردم، به ویژه محرومین و مظلومین بوده است.<ref> آقا داود نعیمی تعدادی از استفتائات آقا نورالدین را در کتاب خود آورده است. ر.ک: نورالباقی، ص ۱۰۸ـ۱۳۲.</ref>
  
−
آیت الله آقا نورالدین در بعد فقاهت، مجتهدی تیزبین و ژرف‌اندیش بود و بر مسایل و مبانی فقهی چنان تسلط داشت كه گویی تمام قواعد فقهی فراروی اوست. گرچه اراك و حوالی آن هیچ وقت بدون مجتهد نبود، ولی مراجعات عمومی مردم به آن بزرگوار ـ جهت استفتاء در عبادات، معاملات، دعاوی خصوصی و مخاصمات ـ بیش از سایر علما بود. از مجموعه جواب‌هایی كه وی به سؤالات فقهی مردم داده است، می‌توان به وضوح فهمید كه او پناه علمی و مشكلاتی شرعی و حافظ حقوق مردم، به ویژه محرومین و مظلومین بوده است.<ref> آقا داود نعیمی تعدادی از استفتائات آقا نورالدین را در كتاب خود آورده است. ر.ك: نورالباقی، ص 108ـ132.</ref>  
+
آیت ‎الله [[محمدتقی بروجردی|شیخ محمدتقی بروجردی]] -که سالها با مرحوم آقا نورالدین عراقی بوده- در کتاب «العشرات» می‌نویسد: اقامت من در [[عراق]] ۲۰ سال به طول انجامید و از طرفی، تحت توجه آقا سید نورالدین بودم. ایشان دارای مراتب [[اجتهاد]] و [[مرجعیت]] و دارای [[زهد]] و [[تقوا|تقوی]] بودند. هر روز نزدیک به ۵۰ استفتاء از وی می‌شد که بدون مراجعه (به منابع) پاسخ تمام آن ها را می‌نوشت. او صبح، [[جواهر الکلام (کتاب)|جواهر]] درس می‌گفت و بعد از آن، شرح [[اصول کافی|اصول کافی]] [[ملاصدرا]] را مباحثه می‌کرد و عصر، اصول خارج [[فرائد الاصول (کتاب)|فرائدالاصول]] را مورد بحث قرار می‌داد. حالات شگفتی از ایشان مشاهده کردم. همیشه در حضورش بودم. طبعم چنان بود که این گونه مردان بزرگ را که می‌یافتم، با آنان انس می‌گرفتم؛ بسیار استفاده روحی و معنوی می‌بردم.<ref> العشرات، محمدتقی بروجردی.</ref> حاج آقا نورالدین پیش از آیت ‎الله حاج شیخ عبدالکریم حائری، ریاست حوزه علمیه اراک را به عهده داشت.<ref> حوزه‌‌های علمیه شیعه در گستره جهان، سید علیرضا سید کباری، ص ۱۳۱.</ref>
  
−
آیت الله اراكی فرمود: مرحوم آقا نورالدین در هیچ مسأله‌ای محتاج به مراجعه كتاب نبود. این همه استفتائات كه می‌آوردند، یك دفعه نشد كه بگوید كتاب را بیاورید ببینم. قلمدان حاضر بود و جواب را فوری می‌نوشت، تمام، حاضر جواب بود.
+
[[آیت الله محمد علی اراکی|آیت الله العظمی اراکی]] فرمود: شخصیت آقا نورالدین چنان بود که علمای زمان خویش و حتی مرحوم [[شیخ عبد الکریم حائری یزدی|شیخ عبدالکریم حائری]] را تحت الشعاع قرار داد. از [[قم]]، عده‌ای شیفته [[معرفت]] و دیانت به خدمتش آمدند و اظهار نمودند: این شهر مرکزیت دارد ولی آن طور که شایسته آن است، از یک مرکز علوم دینی منسجم، گسترده و جامع برخوردار نیست. شما برای رفع این کاستی به قم تشریف ‌فرما شوید و این کمبود را ترمیم نمایید. آقا نورالدین پاسخ می‌دهد: من معذورم، اما کسی را برای شما می‌فرستم که از عهده این کار برآید و سپس مرحوم آیت الله شیخ عبدالکریم حائری را فرستاد. حتی بودجه اولیه تأسیس [[حوزه علمیه قم]] را به آقا نورالدین نسبت می‌دهند، به این شرح که هرچه گندم در اختیار آقا بوده، دستور می‌دهد در شهر کاشان به فروش برسانند و پولش را در اختیار حاج شیخ عبدالکریم قرار دهند تا در راه اندازی این کار خطیر و مقدس، توقف و خللی پیش نیاید.<ref>آیات سرمد، ص۲۲۲.</ref>
  
−
==حافظه و خلاقیت فكری و عقلی==
+
همچنین آیت الله اراکی فرمود: مرحوم آقا نورالدین در هیچ مسأله‌ای محتاج به مراجعه کتاب نبود. این همه استفتائات که می‌آوردند، یک دفعه نشد که بگوید کتاب را بیاورید ببینم. قلمدان حاضر بود و جواب را فوری می‌نوشت، حاضر جواب بود.
  
−
آیت الله آقا نورالدین عراقی انسی ویژه به [[قرآن]] داشت و در [[تفسیر]] آیات، تسلط و تبحری خاص از خود بروز می‌داد. در آن زمان، از سوی برخی افراد مغرض ایراداتی به مفاهیم قرآنی وارد می‌شد و برخی چنین مطرح می‌كردند كه در قرآن مطالبی دیده می‌شود كه عقل بشری نمی‌تواند آن را بپذیرد.  
+
آیت الله آقا نورالدین عراقی انسی ویژه به [[قرآن]] داشت و در [[تفسیر]] آیات، تسلط و تبحری خاص از خود بروز می‌داد. در آن زمان، از سوی برخی افراد مغرض ایراداتی به مفاهیم قرآنی وارد می‌شد و برخی چنین مطرح می‌کردند که در قرآن مطالبی دیده می‌شود که عقل بشری نمی‌تواند آن را بپذیرد.  
  
−
این [[فلیسوف]] پارسا و عارف متقی در سفری كه به نواحی مرزی نمود تا غیور مردان ایرانی را در مصاف با اجانب و متجاوزان ترغیب و تهییج نماید، تصمیم گرفت با وجود مشكلات و فشارهای ناشی از جنگ و دوری از وطن، آیات قرآن را از دیدگاه عقل مورد بررسی قرار دهد و مطالبی را كه موافق عقل است، ‌توضیح بدهد و آن چه را كه عقل قاصر بشری نمی‌تواند درك كند، مخالف نبودن آن را با خرد و اندیشه انسان ها روشن كند.  
+
این فلیسوف پارسا و عارف متقی در سفری که به نواحی مرزی نمود تا غیور مردان [[ایران|ایرانی]] را در مصاف با اجانب و متجاوزان ترغیب و تهییج نماید، تصمیم گرفت با وجود مشکلات و فشارهای ناشی از جنگ و دوری از وطن، آیات قرآن را از دیدگاه عقل مورد بررسی قرار دهد و مطالبی را که موافق عقل است، ‌توضیح بدهد و آن چه را که عقل قاصر بشری نمی‌تواند درک کند، مخالف نبودن آن را با خرد و اندیشه انسان ها روشن کند.  
  
−
او بدون داشتن كتاب های مرجع و منابع مورد نیاز، در جایی كه تحت فشار بیگانگان بود، كمر همت بست و دیده درون و بصیرت عقلی را گشود و قلم به دست گرفت و تفسیری بدیع و كم نظیر به نگارش درآورد كه متأسفانه تنها 17 جزء آن در دسترس می‌باشد كه سال ها در كتابخانه شخصی مرحوم حاج احمد خان حاجی باشی در اراك قرار داشت، تا آن كه آیت الله اراكی آن تفسیر را از گوشه كتابخانه خارج نمود و با نوشتن مقدمه‌ای عالی بر آن و با تصحیح و تعلیق موسوی كرمانی و شیخ علی پناه اشتهاردی، توسط بنیاد فرهنگی مرحوم حاج محمدحسن كوشان پور، در سه مجلد، با 1659 صفحه به چاپ رسید.<ref> نورالباقی، ص27 و 28؛ آیت الله اراكی یك قرن وارستگی، ص36.</ref>
+
او بدون داشتن کتاب های مرجع و منابع مورد نیاز، در جایی که تحت فشار بیگانگان بود، کمر همت بست و دیده درون و بصیرت عقلی را گشود و قلم به دست گرفت و تفسیری بدیع و کم نظیر به نگارش درآورد که متأسفانه تنها ۱۷ جزء آن در دسترس می‌باشد که سال ها در کتابخانه شخصی مرحوم حاج احمد خان حاجی باشی در اراک قرار داشت، تا آن که آیت الله اراکی آن تفسیر را از گوشه کتابخانه خارج نمود و با نوشتن مقدمه‌ای عالی بر آن و با تصحیح و تعلیق موسوی کرمانی و شیخ علی پناه اشتهاردی، در سه مجلد به چاپ رسید.<ref> نورالباقی، ص۲۷ و ۲۸؛ آیت الله اراکی یک قرن وارستگی، ص۳۶.</ref>
  
−
==آثار==
+
==ویژگی‌های اخلاقی==
  
−
# رساله حقوق المرأه فی شریعه الاسلام (حقوق زن در اسلام)
+
آیت الله آقا نورالدین اوصاف و خصایص والای مکتبی را با [[تهجد]]، مراقبت و کششی پی‌گیر، با جان خویش آمیخت. کسانی که شب های راز و نیازیش را دیده بودند، می‌گفتند: از نیمه‌های شب تا فجر صادق پیوسته در حال گریه و زاری بود.  
−
# رساله‌ای در نور الایمان، در رد فرقه ضاله [[بهائیت]]
 
−
# رساله‌ای در الهیات
 
−
# كتاب طهاره، صلوه و مكاسب (همراه با نظریات خودش در این باره)
 
−
# رساله‌ای در اصول عقاید
 
−
# شرح [[دعای صباح]]
 
−
# شرح [[حدیث]] حقیقت
 
−
# عقاید النوریه فی حكمه متعالیه
 
−
# رساله‌ای در مسئله مرجعیت
 
−
# حاشیه فرائد الاصول شیخ انصاری (مبحث استصحاب)
 
−
# سفرنامه منظوم
 
−
# سفرنامه مسافرت وی در جنگ جهانی اول كه ابراهیم دهگان و داود نعمیی نسبت به ترجمه و شرح و توضیح آن اقدام نموده‌اند.
 
−
# رساله‌ای در مباحث عقلی و قسمتی از مباحث الفاظ
 
−
# رساله‌ای در باب بعضی قواعد فقهی<ref> یادی از عالم وارسته آیت الله آقا نورالدین اراكی به مناسبت هفتادمین سال رحلت، روزنامه جمهوری اسلامی، ش 3387، دوشنبه 15 بهمن 1369، ص 10.</ref>
 
  
−
==فرازهای فضیلت==
+
آیت الله اراکی فرمود: «من به چشم خودم دیدم در دهه [[عاشورا]]، در مجلس [[روضه خوانی]] که در منزل خودش از اول آفتاب شروع می‌شد و تا ظاهر ادامه داشت و منبرهای بلاحساب می‌آمدند و مردم زیادی از غریبه و آشنا، از اهل اراک و جاهای دیگر جمع می‌شدند، ایشان از اول روضه چندین دستمال جلوی خودش می‌گذاشت و تمام دستمال‌ها را از گریه خیس می‌کرد، از اول روضه گریه می‌کرد تا آخر. من نمی‌دانم چه گریه‌ای بود که تمامی نداشت. روز عاشورا که می‌شد، معرکه بود؛ بکاء بود به تمام معنا».<ref> مصاحبه با استاد بزرگوار آیت الله اراکی، مجله حوزه، سال دوم، شماره ۹، ص ۲۴.</ref>
  
−
آیت الله آقا نورالدین اوصاف و خصایص والای مكتبی را با تهجد، مراقبت و كششی پی‌گیر، با جان خویش آمیخت. كسانی كه شب های راز و نیازیش را دیده بودند، می‌گفتند: از نیمه‌های شب تا فجر صادق پیوسته در حال گریه و زاری بود، شخصی به نام آقا سید محمود خوانساری، از اهل منبر، طالب شد كه او را ببیند، چون صدای العفو العفو ایشان توی كوچه می‌آمد و مردم از معابر حوالی خانه‌اش، این حالات رامی‌شنیدند؛ این آقا خواست [[نماز شب]] خواندن آقا نورالدین را ببیند.  
+
او به کارگزاران حکومتی اعتناء نمی‌کرد، ملاک و معیار برتری افراد را خداترسی و [[تقوا]] می‌دانست، با همه مردم به صورت برابر برخورد می‌نمود و همه را به دیده احترام می‌نگریست. او با محرومان، به عنایت و حمایت و با اهل غرور و گناهکاران و رشوه خواران و رباخواران، به تحذیر رفتار می‌نمود.
  
−
یكی از شب‌های ماه مبارك [[رمضان]] بود و آن مرحوم عده‌ای از جمله آقا سید محمود خوانساری را برای [[افطار]] دعوت كرد. وی می‌گوید: وقتی افطار به پایان رسید و همه رفتند، من نشستم، آقا نورالدین دید من بلند نمی‌شوم، به خدمتكارش گفت: دو تا رختخواب بیاور. یك رختخواب خودش داشت، یكی را هم برای من آوردند. من نخوابیدم، می‌خواستم سحر ایشان را ملاحظه كنم. سحر كه فرا رسید، دیدم از جای خویش برخاست و رفت بیرون، [[وضو]] گرفت و مشغول [[نماز]] شد. وقتی كه به العفو رسید، مشاهده كردم چنان گریه بر او مستولی گردید كه چندین دفعه گلوگیر شد. فكر می‌كرد من خوابم.<ref> مجله حوزه، شماره 12، ص 24.</ref>
+
از حال فقیران، بینوایان و یتیمان پرس و جو می‌کرد و با حالتی توأم با مهر، مودت و [[سخاوت]] به امورشان رسیدگی می‌نمود و در واقع، اوقات خویش را وقف آسایش این گونه افراد می‌نمود. به همین دلیل، تمامی اقشار جامعه شیفته اخلاقش گشته و به او به چشم پدری مهربان و دلسوز می‌نگریستند که مدام در حال احوالپرسی و اعانت به اولاد خویش به سر می‌برد.  
  
−
آیت الله اراكی فرمود: «من به چشم خودم دیدم در دهه عاشورا، در مجلس روضه خوانی كه در منزل خودش از اول آفتاب شروع می‌شد و تا ظاهر ادامه داشت و منبرهای بلاحساب می‌آمدند و مردم زیادی از غریبه و آشنا، از اهل اراك و جاهای دیگر جمع می‌شدند، ایشان از اول روضه چندین دستمال جلوی خودش می‌گذاشت و تمام دستمال‌ها را از گریه خیس می‌كرد، از اول روضه گریه می‌كرد تا آخر. من نمی‌دانم چه گریه‌ای بود كه تمامی نداشت. روز عاشورا كه می‌شد، معركه بود؛ بكّاء بود به تمام معنا».<ref> مصاحبه با استاد بزرگوار آیت الله اراكی، مجله حوزه، سال دوم، شماره 9، ص 24.</ref>
+
آیت الله سید نورالدین اراکی، آگاهی، [[معرفت]] و [[تقوا]] را با یکدیگر جمع کرد و در اعمال و رفتار خویش نشان داد. او مقتضیات زمان و موقعیت اجتماعی ـ سیاسی و شرایط جامعه را در تصمیم‌گیری‌های خود در نظر داشت و به این بعد بسیار اهمیت می‌داد و بر این اندیشه بود که کار خوب باید در فرصت مناسب انجام گیرد و اگر در غیر وقتش صورت پذیرد، نتیجه مطلوب نمی‌دهد و بار منفی هم به دنبال می‌آورد.  
  
−
او به كارگزاران حكومتی اعتناء نمی‌كرد، ملاك و معیار برتری افراد را خداترسی و [[تقوا]] می‌دانست، با همه مردم به صورت برابر برخورد می‌نمود و همه را به دیده احترام می‌نگریست. این شیوه، خلق و خوی اجداد طاهرینش را در اذهان تداعی می‌كرد. او با محرومان، به عنایت و حمایت و با اهل غرور و گناهكاران و رشوه خواران و رباخواران، به تحذیر رفتار می‌نمود، وی به دیدار عمال دولت وقت یا بازدید صاحب منصبان عالی رتبه نمی‌رفت و روی خوشی به این گونه افراد نشان نمی‌داد.  
+
وی در برخورد با گروه‌های فکری و افرادی که از لحاظ اندیشه و نگرش‌ها با او همفکر نبودند، دیدی وسیع، فکری روشن و بصیرتی ویژه داشت و با دیدی خوش بینانه و صمیمانه، به واقعیت‌ها می‌نگریست و به هنگام بروز اختلاف بین دانشمندان، حسن نیت و پاکی طینت و وسعت نظر را مدنظر می‌گرفت و به داوری می‌پرداخت. این ویژگی موجب می‌شد که آن دو گروه مخالف از لحاظ فکری به هم نزدیک گردند و بر فرض تفاوت در برداشت ها و نگرش ها، وفاق و [[حسن ظن]] را مد نظر قرار دهند و بر اساس عقاید موهوم و تفکرات عبث و نفرت‌های بیجا، همدیگر را طرد نکنند.<ref> همان، ص ۲۲۵.</ref>
  
−
از حال فقیران، بینوایان و یتیمان پرس و جو می‌كرد و با حالتی توأم با مهر، مودت و سخاوت به امورشان رسیدگی می‌نمود و در واقع، اوقات خویش را وقف آسایش این گونه افراد می‌نمود. به همین دلیل، تمامی اقشار جامعه شیفته اخلاقش گشته و به او به چشم پدری مهربان و دلسوز می‌نگریستند كه مدام در حال احوالپرسی و اعانت به اولاد خویش به سر می‌برد.  
+
آقا نورالدین به دلیل کمالات معنوی و پیمودن مسیر [[حق]] و انس با مردم، پایگاه اجتماعی مهمی در اراک و توابع استان مرکزی بدست آورد و اقشار گوناگون مردم، تکریم وی را وظیفه خود می‌دانستند. به دلیل همین پایگاه مردمی و مذهبی خاصی که آقا نورالدین داشت، سران دولتی و نظامی وقت درباره اصلاح امور اراک، در تنگناها به او رجوع می‌کردند و اگر می‌خواستند برای حفظ امنیت و ثبات شهر، مردم را به همکاری فرابخوانند، از نفس گرم و مؤثر این مجتهد والامقام استمداد می‌طلبیدند.
  
−
==اقتدار معنوی و پایگاه اجتماعی==
+
[[پرونده:Noour.jpg|thumb|left|ورودی مزار آیت‌الله آقا نورالدین عراقی در اراک]]
−
 
 
−
آیت الله سید نورالدین اراكی آگاهی، [[معرفت]] و [[تقوا]] را با یكدیگر جمع كرد و در اعمال و رفتار خویش نشان داد. او مقتضیات زمان و موقعیت اجتماعی ـ سیاسی و شرایط جامعه را در تصمیم‌گیری‌های خود در نظر داشت و به این بعد بسیار اهمیت می‌داد و بر این اندیشه بود كه كار خوب باید در فرصت مناسب انجام گیرد و اگر در غیر وقتش صورت پذیرد، نتیجه مطلوب نمی‌دهد و بار منفی هم به دنبال می‌آورد.
 
−
 
 
−
وی در برخورد با گروه‌های فكری و افرادی كه از لحاظ اندیشه و نگرش‌ها با او همفكر نبودند، دیدی وسیع، فكری روشن و بصیرتی ویژه داشت و با دیدی خوش بینانه و صمیمانه، به واقعیت‌ها می‌نگریست و به هنگام بروز اختلاف بین دانشمندان، حسن نیت و پاكی طینت و وسعت نظر را مدنظر می‌گرفت و به داوری می‌پرداخت. این ویژگی موجب می‌شد كه آن دو گروه مخالف از لحاظ فكری به هم نزدیك گردند و بر فرض تفاوت در برداشت ها و نگرش ها، وفاق و حسن ظن را مد نظر قرار دهند و بر اساس عقاید موهوم و تفكرات عبث و نفرت‌های بیجا، همدیگر را طرد نكنند.<ref> همان، ص 225.</ref>
 
−
 
 
−
آقا نورالدین به دلیل كمالات معنوی و پیمودن مسیر [[حق]] و انس با مردم، پایگاه اجتماعی مهمی در اراك و توابع استان مركزی بدست آورد و اقشار گوناگون مردم، تكریم وی را وظیفه خود می‌دانستند. مردم از شدت علاقه‌ای كه نسبت به وی داشتند، تا مدت ها بعد از ارتحالش، تصویرش را در خانه‌های خود نگاه می‌داشتند و پس از [[نماز صبح]] بر آن بوسه می‌زدند.<ref> مصاحبه با استاد بزرگوار آیت الله اراكی، مجله حوزه، شماره 12، ص 24.</ref>
 
−
 
 
−
به دلیل همین پایگاه مردمی و مذهبی خاصی كه آقا نورالدین داشت، سران دولتی و نظامی وقت درباره اصلاح امور اراك، در تنگناها به او رجوع می‌كردند و اگر می‌خواستند برای حفظ امنیت و ثبات شهر، مردم را به همكاری فرابخوانند، از نفس گرم و مؤثر این مجتهد والامقام استمداد می‌طلبیدند.
 
  
 
==وفات==
 
==وفات==
  
−
آقا نورالدین مرجع دینی مردم اراك بود. مردم به او عشق می‌ورزیدند. او سالیان دراز به ارشاد مردم و حل مشكلات آنان مشغول بود و سرانجام در روز جمعه هفتم [[رجب]] سال 1341 هـ.ق به سوی سرای جاوید شتافت و در جوار قدسیان و عرشیان آرام گرفت. پیكر پاكش باشكوه تشییع و به سوی قبرستان اراك انتقال داده شد تا بر حسب وصیت خودش، در منتهی الیه آن، در زمین‌های بیاض دفن گردد. احساساتی كه مردم اراك در سوگ او از خود بروز ‌دادند، در ارتحال هیچ شخصی دیده نشده بود. عزاداری مردم تا دو ماه بعد از رحلت او ادامه یافت، كه نشانگر محبوبیت فراوان او نزد مردم است.<ref> آیات سرمد، ص 228 و نورالباقی، ص 87 و 88.</ref>
+
مرحوم آقا نورالدین عراقی سرانجام در روز جمعه هفتم [[رجب]] سال ۱۳۴۱ هـ.ق به سوی سرای جاوید شتافت. پیکر پاکش باشکوه [[تشییع جنازه|تشییع]] و به سوی قبرستان اراک انتقال داده شد تا بر حسب وصیت خودش، در منتهی الیه آن، در زمین‌های بیاض دفن گردد. عزاداری مردم تا دو ماه بعد از رحلت او ادامه یافت، که نشانگر محبوبیت فراوان او نزد مردم است.<ref> آیات سرمد، ص ۲۲۸ و نورالباقی، ص ۸۷ و ۸۸.</ref>
−
 
 
−
«حاج آقا نورالدین در پایان عمر شریفش، به مرض سختی مبتلا شده بود، روزی به دیدارش رفتم، ولی دیدم چشم او باز نمی‌شود. از ایشان عیادت كردم و بازگشتم و فردای آن روز ایشان به رحمت خدا رفت و به تشییع جنازه او رفتم. تمام شهر تعطیل و مردم و دستجات عزادار بر سرو سینه زنان در این مراسم حاضر شده و سوگواری می‌نمودند. در این میان به پزشك معالج ایشان كه شب را تا سحر نزد آقا مانده بود، برخورد كردیم. او گفت: پس از آن كه شما رفتید، دو ساعت بعد از نیمه شب، دیدم چشم ها را گشود و رنگ رخسارش كمی به حالت طبیعی برگشت و نشست؛ مثل این كه در اطرافش كسانی هستند، دست ها را روی سینه گذارد و به دور اتاق اشاره می‌نمود و خوش آمد می‌گفت و سلام می‌كرد و بعد از این حالت خوابید و شهادتین گفت و به لقاءالله پیوست».<ref> یادنامه آیت الله اراكی، ص 610 و نورالباقی، ص 89.</ref>
 
−
 
 
−
«كربلایی جعفر بارفروش» با كمك مردم نیكوكار اراك، بقعه‌ای بر مزار آقا نورالدین احداث كرد كه در سال 1392 هـ.ق با یاری هیأت امنا و افراد خیّر، تعمیرات اساسی شامل آینه كاری و تعویض ضریح در آن صورت گرفت. به سعی و اهتمام سید ضیاء جوادپور بازسازی مقبره این مجتهد بزرگوار در سال 1351 هـ.ش شروع شد و در سال 1358 خاتمه یافت.
 
−
 
 
−
گنبد و بارگاه این فقیه نامدار، اعتقاد اهالی اراك را در خصوص وی ترسیم می‌كند و از مقام معنوی و پایگاه اجتماعی او حكایت دارد؛ مردمی كه هنوز هم خاطرات او را با عشق و ارادت و سرشار از عواطف و همراه با هاله‌ای از روحانیت بر زبان جاری می‌كنند.
 
−
 
 
 
==پانویس==
 
==پانویس==
−
<references/>
+
<references />
−
 
 
 
==منابع==
 
==منابع==
−
* تلخيص از مجموعه گلشن ابرار، جلد3، زندگی نامه "آقا نورالدين عراقي" از غلامرضا گلي زواره.
+
*[[گلشن ابرار]]، جلد۳، زندگینامه "آقا نورالدین عراقی" از غلامرضا گلی زواره.
−
* [http://www.hawzah.net/fa/book/bookview/45232/17404 پایگاه اطلاع رسانی حوزه]، بازیابی: 29 بهمن 1392.
+
*[http://www.hawzah.net/fa/book/bookview/45232/17404 پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه]، بازیابی: ۲۹ بهمن ۱۳۹۲.
 
{{سنجش کیفی
 
{{سنجش کیفی
 
|سنجش=شده
 
|سنجش=شده
سطر ۱۴۴: سطر ۱۱۶:
 
|رده=دارد
 
|رده=دارد
 
}}
 
}}
−
 
+
==آرشیو عکس و تصویر==
−
 
+
<gallery mode="packed" heights="170">
−
[[رده:علمای قرن چهاردهم]]
+
پرونده:نورالدین (4).jpg|سید نورالدین حسینی عراقی در جوانی
−
[[رده:فقیهان]]
+
پرونده:نورالدین (5).jpg|نشسته از راست: رضا نوری، سید نصرالله گلباز، سیاح، سید نورالدین حسینی عراقی، سید عطاءالله حسینی عراقی، حسین عرب و سید حسین ادیب
 +
پرونده:نورالدین (6).jpg|سید نورالدین حسینی عراقی در میان مریدان
 +
پرونده:نورالدین (3).jpg|مقبره سید نورالدین حسینی عراقی در اراک
 +
پرونده:نورالدین (1).jpeg|ضریح سید نورالدین حسینی عراقی
 +
پرونده:نورالدین (2).jpg|قبر سید نورالدین حسینی عراقی
 +
</gallery>
 +
[[رده:علمای قرن چهاردهم|عراقی،سید نورالدین]][[رده:علماء شیعه]]
 
[[رده:مراجع تقلید]]
 
[[رده:مراجع تقلید]]
−
[[رده:مجتهدین]]
 
 
[[رده:مفسرین قرآن]]
 
[[رده:مفسرین قرآن]]
−
[[رده:فیلسوفان]]
+
[[رده:فقیهان]]
 
[[رده:عارفان]]
 
[[رده:عارفان]]
 
[[رده: مقاله های مرتبط به دانشنامه]]
 
[[رده: مقاله های مرتبط به دانشنامه]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۷ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۰۰

Confirm3.jpg

۲۲۰px
نام کامل سید نورالدین حسینی اراکی
زادروز ۱۲۷۸ قمری
زادگاه اراک
وفات ۱۳۴۱ قمری
مدفن اراک

Line.png

اساتید

میرزا حبیب الله رشتی، حسین میرزا حسین خلیلی تهرانی، آخوند خراسانی، آخوند ملاعلی نهاوندی،...

شاگردان

محمدعلی اراکی، شیخ عبدالنبی اراکی، محمدتقی بروجردی، آقا شیخ رضا نوری،...

آثار

حقوق المرأة فی شریعه الاسلام، رساله نور الایمان، رساله‌ای در اصول عقاید، عقاید النوریه فی حکمة متعالیه،...


«آیت‌الله سید نورالدین اراکی (عراقی)» (۱۲۷۸-۱۳۴۱ ق)، فقیه، عارف، حکیم و از مراجع تقلید شیعه در قرن چهاردهم قمری بود. ایشان به عنوان امین شرع و صاحب امر و دارای نفوذ روحانی و معنوی مطرح بود، تا جایی که وی را پناه سیاسی و مذهبی مردم خوانده‌اند. محمدعلی اراکی و شیخ عبدالنبی اراکی، از شاگردان او هستند.

تحصیل و استادان

سید نورالدین حسینی اراکی (که به عراقی نیز مشهور است) فرزند محمدشفیع، در سال ۱۲۸۷ هـ.ق در اراک به دنیا آمد.[۱] نورالدین با راهنمایی پدرش، در مدرسه سپهدار که از مهمترین مراکز آموزشی اراک بشمار می‌رفت، تحصیلات مقدماتی را آغاز نمود.

وی از محضر دانشورانی استفاده کرد که مشهورترین آنان،‌ آخوند ملا محمدامین از برجسته‌ترین فضلای نیمه دوم قرن چهاردهم در اراک می‌باشد. آقا نورالدین تقریرات درس خارج حاج ملا محمدامین را به نگارش درآورد.

آقا نورالدین پس از رحلت استادش، برای ادامه تحصیل، به عراق رفت و ۷ سال در حوزه علمیه نجف اشرف، مشغول تحصیل شد. او با فراستی کم‌نظیر و ذهنی تابان، مراحل درسی را تا نیل به درجه اجتهاد، پشت سر نهاد. استادان حوزه نجف، او را فردی مهذّب و دارای استعدادی فوق العاده یافتند.

میرزا حبیب الله رشتی (۱۲۳۴ـ۱۳۱۲ هـ.ق) و میرزا حسین خلیل تهرانی (متوفای: ۱۳۲۶ هـ.ق) از جمله اساتید آقا نورالدین بوده اند[۲] و او از آخوند خراسانی (۱۲۵۵ـ۱۳۲۹هـ.ق) و حاج میرزا حسین تهرانی اجازه اجتهاد دریافت نمود.[۳]

آقا نورالدین یک دوره اصول فقه را نزد آیت الله آخوند ملاعلی نهاوندی فراگرفت و درس های او را نوشت. وی در خصوص استادش، آخوند ملا علی نهاوندی یادآور شده است: او دوره اصول را در مدت ۶ ماه درس می‌گفت و من یک دوره در درس او حاضر شدم و تمام آن را نوشته و الان دارم. کسی تاب تحمل درسش را نداشت.[۴]

تدریس و شاگردان

آقا نورالدین پس از ۷ سال تحصیل در حوزه علمیه نجف و نیل به درجه اجتهاد، در اواخر سال ۱۳۰۶ هـ.ق به زادگاه خویش بازگشت. او پس از ورود به اراک، امام جماعت مسجد کوچکی را عهده‌دار شد. آقا نورالدین پس از مدتی، به مقام مرجعیت رسید. دانشمندان و مشتاقان دانش از دورترین نقاط، برای استفاده علمی از محضرش، به اراک می‌آمدند و از برکات علمی و اخلاقی او بهره کافی می‌گرفتند. آقا نورالدین به تدریس علوم معقول و منقول پرداخت.[۵]

برخی از شاگردان ایشان عبارتند از:

  1. آیت الله محمدعلی اراکی
  2. آیت الله شیخ عبدالنبی اراکی
  3. آیت الله محمدتقی بروجردی، نویسنده «العشرات»
  4. آقا شیخ رضا نوری
  5. شیخ ذبیح الله ارضی
  6. ابراهیم دهگان
  7. میرزا مهدی بروجردی
  8. میرزا عبدالحسین صاحب الداری بروجردی
  9. شیخ حسین عرب انجدانی.

آثار و تألیفات

  1. رساله حقوق المرأة فی شریعة الاسلام (حقوق زن در اسلام)
  2. رساله‌ای نور الایمان، در رد فرقه ضالّه بهائیت
  3. رساله‌ای در الهیات
  4. کتاب طهارة، صلوة و مکاسب (همراه با نظریات خودش در این باره)
  5. رساله‌ای در اصول عقاید
  6. شرح دعای صباح
  7. شرح حدیث حقیقت
  8. عقاید النوریه فی حکمة متعالیه
  9. رساله‌ای در مسئله مرجعیت
  10. حاشیه «فرائد الاصول» شیخ انصاری (مبحث استصحاب)
  11. سفرنامه منظوم
  12. سفرنامه مسافرت وی در جنگ جهانی اول که ابراهیم دهگان و داود نعمیی آن را ترجمه و شرح نموده‌اند.
  13. رساله‌ای در مباحث عقلی و قسمتی از مباحث الفاظ
  14. رساله‌ای در باب بعضی قواعد فقهی.[۶]

جایگاه علمی

آقا نورالدین اراکی فقیهی فرزانه، عارفی خداشناس و حکیمی هوشیار بود. آن بزرگوار از دیدگاه مراجع تقلید، به عنوان امین شرع و صاحب امر و دارای نفوذ روحانی و معنوی مطرح بود، تا جایی که وی را پناه سیاسی و مذهبی مردم خوانده‌اند و در برخی صحنه‌ها خود را رهین منت او دانسته‌اند.

میرزا خلیل تهرانی، آخوند خراسانی، محمد شربیانی و محمدحسن مامقانی که از مراجع تقلید و فقیهان نجف بودند، در نهم جمادی الاول سال ۱۳۲۱ هـ.ق در نامه‌ای به آقا نورالدین، از او خواستند با توجه به توانایی‌اش در عرصه‌های فقه و حکمت و نیز نفوذ معنوی و اقتدار اجتماعی‌اش، جهت اصلاح امور جامعه و محو شعله‌های آشوب و فساد و منکرات، بکوشد و جامعه مسلمانان را از فساد و تعرض افراد خلافکار مصون نگاه دارد.

آیت الله آقا نورالدین در بعد فقاهت، مجتهدی تیزبین و ژرف‌اندیش بود و بر مسایل و مبانی فقهی چنان تسلط داشت که گویی تمام قواعد فقهی فراروی اوست. گرچه اراک و حوالی آن هیچ وقت بدون مجتهد نبود، ولی مراجعات عمومی مردم به آن بزرگوار ـ جهت استفتاء در عبادات، معاملات، دعاوی خصوصی و مخاصمات ـ بیش از سایر علما بود. از مجموعه جواب‌هایی که وی به سؤالات فقهی مردم داده است، می‌توان به وضوح فهمید که او پناه علمی و مشکلاتی شرعی و حافظ حقوق مردم، به ویژه محرومین و مظلومین بوده است.[۷]

آیت ‎الله شیخ محمدتقی بروجردی -که سالها با مرحوم آقا نورالدین عراقی بوده- در کتاب «العشرات» می‌نویسد: اقامت من در عراق ۲۰ سال به طول انجامید و از طرفی، تحت توجه آقا سید نورالدین بودم. ایشان دارای مراتب اجتهاد و مرجعیت و دارای زهد و تقوی بودند. هر روز نزدیک به ۵۰ استفتاء از وی می‌شد که بدون مراجعه (به منابع) پاسخ تمام آن ها را می‌نوشت. او صبح، جواهر درس می‌گفت و بعد از آن، شرح اصول کافی ملاصدرا را مباحثه می‌کرد و عصر، اصول خارج فرائدالاصول را مورد بحث قرار می‌داد. حالات شگفتی از ایشان مشاهده کردم. همیشه در حضورش بودم. طبعم چنان بود که این گونه مردان بزرگ را که می‌یافتم، با آنان انس می‌گرفتم؛ بسیار استفاده روحی و معنوی می‌بردم.[۸] حاج آقا نورالدین پیش از آیت ‎الله حاج شیخ عبدالکریم حائری، ریاست حوزه علمیه اراک را به عهده داشت.[۹]

آیت الله العظمی اراکی فرمود: شخصیت آقا نورالدین چنان بود که علمای زمان خویش و حتی مرحوم شیخ عبدالکریم حائری را تحت الشعاع قرار داد. از قم، عده‌ای شیفته معرفت و دیانت به خدمتش آمدند و اظهار نمودند: این شهر مرکزیت دارد ولی آن طور که شایسته آن است، از یک مرکز علوم دینی منسجم، گسترده و جامع برخوردار نیست. شما برای رفع این کاستی به قم تشریف ‌فرما شوید و این کمبود را ترمیم نمایید. آقا نورالدین پاسخ می‌دهد: من معذورم، اما کسی را برای شما می‌فرستم که از عهده این کار برآید و سپس مرحوم آیت الله شیخ عبدالکریم حائری را فرستاد. حتی بودجه اولیه تأسیس حوزه علمیه قم را به آقا نورالدین نسبت می‌دهند، به این شرح که هرچه گندم در اختیار آقا بوده، دستور می‌دهد در شهر کاشان به فروش برسانند و پولش را در اختیار حاج شیخ عبدالکریم قرار دهند تا در راه اندازی این کار خطیر و مقدس، توقف و خللی پیش نیاید.[۱۰]

همچنین آیت الله اراکی فرمود: مرحوم آقا نورالدین در هیچ مسأله‌ای محتاج به مراجعه کتاب نبود. این همه استفتائات که می‌آوردند، یک دفعه نشد که بگوید کتاب را بیاورید ببینم. قلمدان حاضر بود و جواب را فوری می‌نوشت، حاضر جواب بود.

آیت الله آقا نورالدین عراقی انسی ویژه به قرآن داشت و در تفسیر آیات، تسلط و تبحری خاص از خود بروز می‌داد. در آن زمان، از سوی برخی افراد مغرض ایراداتی به مفاهیم قرآنی وارد می‌شد و برخی چنین مطرح می‌کردند که در قرآن مطالبی دیده می‌شود که عقل بشری نمی‌تواند آن را بپذیرد.

این فلیسوف پارسا و عارف متقی در سفری که به نواحی مرزی نمود تا غیور مردان ایرانی را در مصاف با اجانب و متجاوزان ترغیب و تهییج نماید، تصمیم گرفت با وجود مشکلات و فشارهای ناشی از جنگ و دوری از وطن، آیات قرآن را از دیدگاه عقل مورد بررسی قرار دهد و مطالبی را که موافق عقل است، ‌توضیح بدهد و آن چه را که عقل قاصر بشری نمی‌تواند درک کند، مخالف نبودن آن را با خرد و اندیشه انسان ها روشن کند.

او بدون داشتن کتاب های مرجع و منابع مورد نیاز، در جایی که تحت فشار بیگانگان بود، کمر همت بست و دیده درون و بصیرت عقلی را گشود و قلم به دست گرفت و تفسیری بدیع و کم نظیر به نگارش درآورد که متأسفانه تنها ۱۷ جزء آن در دسترس می‌باشد که سال ها در کتابخانه شخصی مرحوم حاج احمد خان حاجی باشی در اراک قرار داشت، تا آن که آیت الله اراکی آن تفسیر را از گوشه کتابخانه خارج نمود و با نوشتن مقدمه‌ای عالی بر آن و با تصحیح و تعلیق موسوی کرمانی و شیخ علی پناه اشتهاردی، در سه مجلد به چاپ رسید.[۱۱]

ویژگی‌های اخلاقی

آیت الله آقا نورالدین اوصاف و خصایص والای مکتبی را با تهجد، مراقبت و کششی پی‌گیر، با جان خویش آمیخت. کسانی که شب های راز و نیازیش را دیده بودند، می‌گفتند: از نیمه‌های شب تا فجر صادق پیوسته در حال گریه و زاری بود.

آیت الله اراکی فرمود: «من به چشم خودم دیدم در دهه عاشورا، در مجلس روضه خوانی که در منزل خودش از اول آفتاب شروع می‌شد و تا ظاهر ادامه داشت و منبرهای بلاحساب می‌آمدند و مردم زیادی از غریبه و آشنا، از اهل اراک و جاهای دیگر جمع می‌شدند، ایشان از اول روضه چندین دستمال جلوی خودش می‌گذاشت و تمام دستمال‌ها را از گریه خیس می‌کرد، از اول روضه گریه می‌کرد تا آخر. من نمی‌دانم چه گریه‌ای بود که تمامی نداشت. روز عاشورا که می‌شد، معرکه بود؛ بکاء بود به تمام معنا».[۱۲]

او به کارگزاران حکومتی اعتناء نمی‌کرد، ملاک و معیار برتری افراد را خداترسی و تقوا می‌دانست، با همه مردم به صورت برابر برخورد می‌نمود و همه را به دیده احترام می‌نگریست. او با محرومان، به عنایت و حمایت و با اهل غرور و گناهکاران و رشوه خواران و رباخواران، به تحذیر رفتار می‌نمود.

از حال فقیران، بینوایان و یتیمان پرس و جو می‌کرد و با حالتی توأم با مهر، مودت و سخاوت به امورشان رسیدگی می‌نمود و در واقع، اوقات خویش را وقف آسایش این گونه افراد می‌نمود. به همین دلیل، تمامی اقشار جامعه شیفته اخلاقش گشته و به او به چشم پدری مهربان و دلسوز می‌نگریستند که مدام در حال احوالپرسی و اعانت به اولاد خویش به سر می‌برد.

آیت الله سید نورالدین اراکی، آگاهی، معرفت و تقوا را با یکدیگر جمع کرد و در اعمال و رفتار خویش نشان داد. او مقتضیات زمان و موقعیت اجتماعی ـ سیاسی و شرایط جامعه را در تصمیم‌گیری‌های خود در نظر داشت و به این بعد بسیار اهمیت می‌داد و بر این اندیشه بود که کار خوب باید در فرصت مناسب انجام گیرد و اگر در غیر وقتش صورت پذیرد، نتیجه مطلوب نمی‌دهد و بار منفی هم به دنبال می‌آورد.

وی در برخورد با گروه‌های فکری و افرادی که از لحاظ اندیشه و نگرش‌ها با او همفکر نبودند، دیدی وسیع، فکری روشن و بصیرتی ویژه داشت و با دیدی خوش بینانه و صمیمانه، به واقعیت‌ها می‌نگریست و به هنگام بروز اختلاف بین دانشمندان، حسن نیت و پاکی طینت و وسعت نظر را مدنظر می‌گرفت و به داوری می‌پرداخت. این ویژگی موجب می‌شد که آن دو گروه مخالف از لحاظ فکری به هم نزدیک گردند و بر فرض تفاوت در برداشت ها و نگرش ها، وفاق و حسن ظن را مد نظر قرار دهند و بر اساس عقاید موهوم و تفکرات عبث و نفرت‌های بیجا، همدیگر را طرد نکنند.[۱۳]

آقا نورالدین به دلیل کمالات معنوی و پیمودن مسیر حق و انس با مردم، پایگاه اجتماعی مهمی در اراک و توابع استان مرکزی بدست آورد و اقشار گوناگون مردم، تکریم وی را وظیفه خود می‌دانستند. به دلیل همین پایگاه مردمی و مذهبی خاصی که آقا نورالدین داشت، سران دولتی و نظامی وقت درباره اصلاح امور اراک، در تنگناها به او رجوع می‌کردند و اگر می‌خواستند برای حفظ امنیت و ثبات شهر، مردم را به همکاری فرابخوانند، از نفس گرم و مؤثر این مجتهد والامقام استمداد می‌طلبیدند.

ورودی مزار آیت‌الله آقا نورالدین عراقی در اراک

وفات

مرحوم آقا نورالدین عراقی سرانجام در روز جمعه هفتم رجب سال ۱۳۴۱ هـ.ق به سوی سرای جاوید شتافت. پیکر پاکش باشکوه تشییع و به سوی قبرستان اراک انتقال داده شد تا بر حسب وصیت خودش، در منتهی الیه آن، در زمین‌های بیاض دفن گردد. عزاداری مردم تا دو ماه بعد از رحلت او ادامه یافت، که نشانگر محبوبیت فراوان او نزد مردم است.[۱۴]

پانویس

  1. ↑ شرح احوال حضرت آیت الله العظمی اراکی، رضا استادی، ص ۱۴۵.
  2. ↑ نور الباقی، ص ۱۵.
  3. ↑ نور مبین، ص ۱۷ و آیات سرمد، ص ۲۰۱ و ۲۰۲.
  4. ↑ شرح احوال حضرت آیت الله العظمی اراکی، ص ۵۱۴.
  5. ↑ نورالباقی، ص ۲۲ و ۲۳.
  6. ↑ یادی از عالم وارسته آیت الله آقا نورالدین اراکی به مناسبت هفتادمین سال رحلت، روزنامه جمهوری اسلامی، ش ۳۳۸۷، دوشنبه ۱۵ بهمن ۱۳۶۹، ص ۱۰.
  7. ↑ آقا داود نعیمی تعدادی از استفتائات آقا نورالدین را در کتاب خود آورده است. ر.ک: نورالباقی، ص ۱۰۸ـ۱۳۲.
  8. ↑ العشرات، محمدتقی بروجردی.
  9. ↑ حوزه‌‌های علمیه شیعه در گستره جهان، سید علیرضا سید کباری، ص ۱۳۱.
  10. ↑ آیات سرمد، ص۲۲۲.
  11. ↑ نورالباقی، ص۲۷ و ۲۸؛ آیت الله اراکی یک قرن وارستگی، ص۳۶.
  12. ↑ مصاحبه با استاد بزرگوار آیت الله اراکی، مجله حوزه، سال دوم، شماره ۹، ص ۲۴.
  13. ↑ همان، ص ۲۲۵.
  14. ↑ آیات سرمد، ص ۲۲۸ و نورالباقی، ص ۸۷ و ۸۸.

منابع


آرشیو عکس و تصویر

  • سید نورالدین حسینی عراقی در جوانی

  • نشسته از راست: رضا نوری، سید نصرالله گلباز، سیاح، سید نورالدین حسینی عراقی، سید عطاءالله حسینی عراقی، حسین عرب و سید حسین ادیب

  • سید نورالدین حسینی عراقی در میان مریدان

  • مقبره سید نورالدین حسینی عراقی در اراک

  • ضریح سید نورالدین حسینی عراقی

  • قبر سید نورالدین حسینی عراقی

برگرفته از «https://wiki.ahlolbait.com/index.php?title=آقا_نورالدین_عراقی&oldid=151027»
آپارات موسسه اهل البیت علیهم السلام کانال عکس نوشته قرآن و حدیث در اینستاگرام تلگرام قرآن و حدیث کانال قرآن و حدیث در ایتا