محمدرضا مروجی طبسی

«آیت‌الله محمدرضا مروّجی طبسى» (۱۳۲۴-۱۴۰۵ ق)، فقیه وارسته و عالم مجاهد شیعه معاصر و از شاگردان سید ابوالحسن اصفهانى و آیت‌الله شاه‌آبادى بود. آیت‌الله طبسى آثار متعددی در فقه و اصول و عقاید از خود بجا گذاشت. ایشان در زندگی خویش به تواضع، سعه صدر، حسن خلق، تقوا، عفت، ساده‌زیستى و قناعت آراسته بود.

نام کامل	محمدرضا مروجی طبسى
زادروز	۱۳۱۶ قمری
زادگاه	مشهد
وفات	۱۴۰۵ قمری
مدفن	قم، حرم حضرت معصومه علیهاالسلام
اساتید	سید ابوالحسن اصفهانى، آیت الله شاه آبادى، میرزای نائینى، شیخ عبدالکریم حائرى، میرزا جواد آقا ملکى تبریزى،...
آثار	منیةالراغب فى ایمان ابى‌طالب، الاعتقادات، اثبات الرجعة، الامام الغائب، النهضة الحسینیة، مباحث فى علم الاصول، ذخیرةالصالحین فى شرح تبصرة المتعلمین،...

تحصیلات و اساتید

محمدرضا مروّجی طبسى در سال ۱۳۱۶ قمری (۱۲۷۷ ش) در یکی از روستاهای مشهد متولد شد. او مبادى علوم را نزد پدرش -که از صالحان و تقواپیشگان بود- و سید محمدعلى معروف به میرزا جعفر فراگرفت.

محمدرضا در حوزه علمیه مشهد، مقدمات و بخشى از مرحله سطح را نزد اساتید معروف آموخت: ادبیات عرب را نزد ادیب نیشابورى، اصول را نزد شیخ کاظم دامغانى، قوانین را نزد میرزا محمدحسین شهرستانى و شرح لمعه را نزد سید محمدباقر مدرس فرا گرفت.

اما حوزه مشهد نمى توانست عطش او را براى فراگیرى علوم مختلف اسلامى فرونشاند. از این رو به قم هجرت کرد. در آغاز به تکمیل مرحله سطح پرداخت: مکاسب و کفایة الاصول را نزد عالم فرهیخته، آیت الله سید علی یثربی کاشانی، رسائل را نزد آیت الله سید محمدتقى خوانسارى و ریاض المسائل را نزد عارف و فقیه نامور آیت الله میرزا جواد آقا ملکى تبریزى فراگرفت. وى در مدت اقامت خود در قم همواره ملازم استاد و مراد و محبوب خود میرزا جواد آقا ملکى تبریزى بود و از آن استاد الهى اخلاق و سیر و سلوک مى آموخت.

او سپس به درس خارج فقه و اصول را یافت. در این مرحله هفت سال از محضر شیخ عبد الکریم حائری یزدی، مؤسس حوزه علمیه قم، بهره گرفت. فلسفه و علوم عقلى را از محضر فیلسوفان فرزانه میرزا على‌اکبر یزدى و سید ابوالحسن رفیعى قزوینى و فصوص الحکم را نزد عارف بزرگ آیت الله محمدعلى شاه آبادى فراگرفت.

شیخ طبسی در حالى که مجتهدى توانا بود و به دریافت چندین اجازه اجتهاد نائل آمده بود، باز هم از طلب علم علوم باز نایستاد و پس از چند سال اقامت در قم به نجف اشرف مهاجرت کرد. او از اصحاب مورد اعتماد و از اعضاى دفتر استفتائات مرجع بزرگ شیعه آیت الله سید ابوالحسن اصفهانى بود و حدود پانزده سال از محضر پرفیض او استفاده نمود. وى در همین زمان از علمای بزرگ دیگر نجف مانند میرزا محمدحسین نائینی، شیخ محمدجواد بلاغى و آقا ضیاءالدین عراقی بهره ها برد.

آثار و تألیفات

مرحوم آیت الله طبسى از جمله دانشمندانى بود که دلسوزانه به دفاع از دین مى پرداخت، که حاصل آن، سى و پنج کتاب و رساله است که به بعضى از آنها اشاره مى شود:

یکی از آثار آیت الله مروجی طبسی

• «منیةالراغب فى ایمان ابى طالب»؛ او در این کتاب به معرفى جناب ابوطالب پرداخته و پرده هاى ابهام را که از سوى دشمنان فرزندش امام على علیه السلام پدید آمده، کنار زده است. این اثر تحت عنوان «ابوطالب یگانه مدافع اسلام» ترجمه شده است.
• مصباح الهدى فى الرد على القادیانیة؛
• قادیانى چه مى گوید؛
• الصوفیة المبتدعة؛
• الاعتقادات؛
• دروس فى العقیدة والعقائد؛
• تبصرة المتعلمین فى عقائد المؤمنین؛
• عقدالفرائد فى اصول العقائد؛
• القول الفصیح فى اصول الدین الصحیح؛
• الشیعة والرجعة؛
• اثبات الرجعة؛
• الامام الغائب؛
• ذخیرة العباد فى ما یتعلق بالمعاد؛
• تقریرات بحث فقه و اصول آیت الله سید ابوالحسن اصفهانى؛
• تقریرات بحث آیت الله میرزا محمدحسین نائینی؛
• تقریرات بحث آیت الله آقا ضیاءالدین عراقی؛
• ذخیرةالصالحین فى شرح تبصرة المتعلمین (دوره فقه استدلالى)؛
• رسالة فى الحج؛
• رسالة فى المعاطاة؛
• مباحث فى علم الاصول؛
• طریق النجاة (رساله عملیه ایشان)؛
• جامع البیان فى تفسیر القرآن؛
• تفسیر سوره نبأ؛
• مقتل الامام الحسین علیه السلام؛
• النهضة الحسینیة والدعوة الالهیة؛
• الدُرّ الثمين فی التختّم باليمين.

از دیدگاه عالمان

شیخ طبسى به عنوان عالمى جدى و پرکار و خستگى ناپذیر مطرح بود و همگان به او به دیده عظمت مى نگریستند. تعداد زیادى از استادان و مراجع و شخصیت هاى بزرگ علمى معاصر محقق طبسى، درباره مقام شامخ و علمى و عملى او سخن گفته اند، از جمله:

• میرزا محمدحسین نائینی در اجازه اجتهاد خود به محمدرضا طبسى می گوید: «جناب عالم عامل، فاضل کامل، تکیه گاه عالمان تقواپیشه و فضلا، ثقةالاسلام حاج شیخ محمدرضا طبسى - که همواره خدا او را تأیید کند - از جمله کسانى است که تمام توان خود را در طلب علم و عمل بکار گرفته تا به درجه والاى اجتهاد نائل آمده و به صلاح و ارشاد قرین گردیده است. او مى تواند به احکامى که به شیوه متداول میان مجتهدان بزرگ استنباط مى کند، عمل مى کند». (ماه صفر سال ۱۳۴۹)

• آقا ضیاءالدین عراقی نیز در اجازه اجتهاد خود به وى می گوید: «عالم عامل و فاضل کامل، تکیه‌گاه و پشتیبان فقهاى راشدین و عماد فضلا و مجتهدین، شیخ بزرگوار و پاک سرشت، رکن مورد اعتماد، غواص دریاى دانش و محور تقوا و حلم، افتخار اعلام، شخصیت مورد وثوق و سربلند و ستوده همگان، کنز عرفان و نحریر زمان، دانشور راه یافته (به قله کمال)، شیخ محمدرضا طبسى که از وطن خود به نجف مهاجرت کرد و با جدیت و کوشش فراوان در محضر بزرگان و بهره گیرى از عنصر زمان چنان کوشید که به مقصود نائل آمد و مجتهدى عادل گردید، پس او را سزد که به آن چه استنباط کند، عمل نماید و در مسائلى که اجتهاد کند، تقلید بر او حرام است و او از همان اختیاراتى برخوردار است که مجتهدان در زمان غیبت امام عصر عجل الله تعالی فرجه شریف از آن برخوردارند و او را به تقواى الهى توصیه مى کنم که بهترین زاد راه آدمى است». (سال ۱۳۴۹ ق)

• سید ابوالحسن اصفهانى در اجازه اجتهاد خود به وى می نویسد: «... جناب عالم و عامل و فاضل کامل، صاحب اندیشه قوى و سلیقه مستقیم، صفى و زکى (دوست صمیمى و برگزیده و نیکوکار) مورد اطمینان، ثقة الاسلام شیخ محمدرضا طبسى دامت تأییداته از کسانى است که عمر خود را در تحصیل علوم شرعى و تنقیح مبانى نظرى آن صرف کرده و در محضر جمعى از بزرگان و بر این حقیر، مدت زیادى افاده و استفاده و تحقیق و تدقیق و جد و جهد پرداخته تا آن که از عالمان برجسته گردیده، از آنان که مشارالیه بالبنان گردیده است؛ پس او را سزد که به احکامى که به روش متداول میان اعلام استنباط مى کند، عمل کند و به او اجازه دادم که آن چه را روایت آن از طریق من به صحت پیوسته است روایت کند...». (سال ۱۳۴۸ ق)

• شیخ عبدالکریم حائرى در اجازه اجتهاد خود به وى می گوید: «آیت الله طبسى مدتى طولانى در درس من حاضر شده و با جدیت و کوشش فراوان به تنقیح مسائل شرعى از مبانى نظرى آن به انسان که در میان عالمان عامل متداول است، پرداخته است، پس خداى را بر این نعمت عظمى و عطیه کبرى (نعمت و بخشش بزرگ) شکر کند و سپاس گوید...».

• شیخ آقا بزرگ تهرانی: «چون در روز مبعث خاتم پیامبران صلی الله علیه وآله از سامرا به نجف اشرف براى زیارت سرور اوصیاء امیرالمؤمنین علیه السلام شرفیاب گشتم، از حسن اتفاق برخورد کردم به دانشور مورد اعتماد بزرگان و دست پرورده مجتهدان بزرگوار، عالم عامل و فاضل کامل، داراى مزایاى ارجمند و آثار زیبا و ارزشمند، محقق مدقق، صاحب تألیفات ممتع و آثار کم‌نظیر، فخر شیعه و مایه قوام شریعت، علامه پارساى تقواپیشه، مولانا حاج شیخ محمدرضا مشهور به مروج طبسى قمى که خداى امثال وى را فراوان کند و شریعت محمدى را به وجود او تأیید نماید...». (سال ۱۳۵۱ ق)

• سید محسن امین عاملی در ضمن اجازه اى از علامه طبسى این گونه تعبیر مى کند: «... برادر الهى، عالم عامل، فاضل کامل، زبدةالعلماء و عمدةالفضلاء، مولانا الشیخ محمدرضا مشهور به مروج طبسى...». (سال ۱۳۵۲ ق)

• محمدباقر بیرجندى خراسانى، صاحب «کبریت الاحمر» که عالمى بسیار دقیق و محدثى خبیر بوده است در ضمن اجازه اى که به محقق طبسى داده، از او این گونه تعبیر کرده است: «جناب مؤید یگانه، عالم کامل فرزانه، پیشتاز فضلاى متبحر و زبده عالمان مکرم محترم، فخر اعلام و مروج احکام، شیخ جلیل نبیل ...». (سال ۱۳۴۹ ق)

• محمدعلى شاه آبادى: «و از جمله کسانى که در خلوت و جلوت، و در شب و روز به کشف حقایق و دقایق دانش دین پرداخته و مسائل دینى را بر بنیادهاى آن استوار ساخته و حلال و حرام دین را از آن استنباط کرده تا آن که مدال افتخار «انتم افقه الناس اذا عرفتم معانى کلامنا» را دریافت کرد، آن که در راه صدق و صفا و سلوک کرده و مراتب قرب و کمال را نوردیده و به آسمان دانش و تقوا عروج کرده، همنام مولاى ما و امید ما حضرت امام رضا علیه آلاف التحیة والثناء، حاج شیخ محمدرضا طبسى است...».

همراهی با امام و انقلاب

یکى از اهداف شوم رژیم مستبد شاهنشاهى از تبعید امام خمینى از ترکیه به نجف اشرف به خیال خام او کوچک کردن امام و محو کردن شخصیت ایشان در پرتو شخصیت هاى بزرگ علمى حوزه نجف بود. محقق طبسى از جمله کسانى بود که براى تعظیم و تکریم هر چه بیشتر امام و ناکام گذاشتن دشمنان اسلام، تا چهل کیلومترى نجف اشرف به استقبال امام شتافت و با آگاهى و بصیرت مى گفت و بر این گفته پاى مى فشرد که باید از زحمات این مرد (یعنى امام خمینى) تقدیر به عمل آورد.

در همان راستا، ایشان پس از ورود امام خمینی به نجف و تشکیل نماز جماعت ایشان در مسجد شیخ مرتضی انصارى، به منظور تأیید و تجلیل و تثبیت موقعیت امام، نماز جماعت خود را در حرم مطهر امیرمؤمنان علیه‌السلام تعطیل کرد و در نماز جماعت امام شرکت مى نمود.

همچنین ایشان از جمله عالمان آگاه و بزرگوارى بودند که براى خنثى کردن حرکت کور دشمنان اسلام، در تأیید و حمایت از امام خمینى، اعلامیه صادر کرد و تلگراف فرستاد، زیرا حمایت از امام خمینى را حمایت از امام زمان علیه السلام مى دانست.

آیت الله طبسی، در ضمن تلگرافى که حاکى از قوت ایمان و فراست مؤمنانه او است، خطاب به عَلَم، نخست وزیر وقت رژیم شاهنشاهى مى نویسد: «کارى نکن که عَلَم بر تو سنگین گردد».

ایشان همچنین در جریان دفاع مقدس، دیگران را به شرکت فعال در جبهه تشویق مى کرد و همواره آرزو مى کرد که اى کاش پیرى و ضعف قوا مانع او از رفتن به جبهه نبود و مى توانست دوشادوش رزمندگان اسلام از حریم کشور امام زمان علیه السلام دفاع کند. یکی از فرزندان او به نام محمدصادق طبسی در جریان دفاع مقدس به شهادت رسید.

وفات

مرحوم آیت الله شیخ محمدرضا طبسى، در سال ۱۳۹۹ قمری به بیمارى جانکاهى که از کثرت اشتغال به تألیف و اهتمام در امر دین پدید آمده بود مبتلا گردید و سرانجام در بیست و پنجم ماه ربیع الاول سال ۱۴۰۵ قمری (۱۳۶۳ شمسی) نداى حق را لبیک گفت و رخ در نقاب خاک کشید. پیکر مطهر این عالم ربانى در جوار حضرت معصومه سلام الله علیها در حجره ۳۸ صحن بزرگ به خاک سپرده شد.

منابع

• ستارگان حرم، جلد ۲، حسین روحانى‌نژاد.

آرشیو عکس و تصویر

• 

  شناسنامه محمدرضا مروجی طبسى

• 

  از راست: سید محمدتقی آل احمد طالقانی، محمدرضا مروجی طبسى و سید طالقانی

• 

  محمدرضا مروجی طبسى

• 

  از راست: سید عبدالله موسوی شیرازی، سید روح الله موسوی مصطفوی خمینی و محمدرضا مروجی طبسى

• 

  محمدرضا مروجی طبسى

• 

  میرزا جواد تبریزی و محمدرضا مروجی طبسى

• 

  از راست: محمدرضا مروجی طبسى، ناشناس و سید شهاب الدین مرعشی نجفی

• 

  از راست: سعید اشراقی، سید محمود مرعشی و محمدرضا مروجی طبسی

• 

  محمدرضا مروجی طبسى در پیاده روی اربعین

• 

  1. محمدرضا مروجی طبسى و 2. نصرالله خلخالی - مدرسه آیت الله بروجردی در سامرا

• 

  از راست: ناشناس، حسن علی مروارید، جواد آقاتهرانی، محمدرضا مروجی طبسى، سید محمدرضا موسوی گلپایگانی و ناشناسان

• 

  محمدرضا مروجی طبسى در منزل شخصی

• 

  محمدرضا مروجی طبسى و سید محمدصادق حسینی روحانی

• 

  تشییع محمدرضا مروجی طبسى در قم

• 

  اقامه نماز میت محمدرضا مروجی طبسى توسط سید شهاب الدین مرعشی نجفی در حرم حضرت معصومه سلام الله علیها