آیه 32 سوره زخرف: تفاوت بین نسخه‌ها
(←آرشیو عکس و تصویر) |
|||
| (۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۱ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۲۴۷: | سطر ۲۴۷: | ||
<gallery mode="packed" heights="320"> | <gallery mode="packed" heights="320"> | ||
پرونده:آیه 32 سوره زخرف (1).jpg | پرونده:آیه 32 سوره زخرف (1).jpg | ||
| − | |||
پرونده:آیه 32 سوره زخرف (3).jpg | پرونده:آیه 32 سوره زخرف (3).jpg | ||
| + | پرونده:آیه 32 سوره زخرف (1)-2.jpg|[https://hadisgraph.com/wp-content/uploads/10-14.jpg دانلود پوستر تصویر در ابعاد بزرگ ( ۳٬۲۵۳ در ۳٬۲۵۳)] | ||
</gallery> | </gallery> | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۹ ژوئن ۲۰۲۱، ساعت ۱۰:۱۸
| <<31 | آیه 32 سوره زخرف | 33>> | |||||||||||||
| |||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
آیا آنها باید فضل و رحمت خدای تو را تقسیم (و مقام نبوت را تعیین) کنند؟ در صورتی که ما خود معاش و روزی آنها را در حیات دنیا تقسیم کرده‌ایم و بعضی را بر بعضی به درجاتی (از مال و جاه دنیوی) برتری داده‌ایم تا بعضی از مردم (به ثروت) بعضی دیگر را مسخر خدمت کنند، و (بهشت، دار) رحمت خدا از آنچه (از مال دنیا) جمع می‌کنند بسی بهتر است.
آیا آنان هستند که رحمت پروردگارت را تقسیم می کنند؟ ما در زندگی دنیا معیشت آنان را میانشان تقسیم کرده ایم، و برخی را از جهت درجات [فکری و مادی] بر برخی برتری داده ایم تا برخی از آنان برخی دیگر را [در امر معیشت و سایر امور] به خدمت گیرند؛ و رحمت پروردگارت از آنچه آنان جمع می کنند، بهتر است.
آيا آنانند كه رحمت پروردگارت را تقسيم مى‌كنند؟ ما [وسايل] معاش آنان را در زندگى دنيا ميانشان تقسيم كرده‌ايم، و برخى از آنان را از [نظر] درجات، بالاتر از بعضى [ديگر] قرار داده‌ايم تا بعضى از آنها بعضى [ديگر] را در خدمت گيرند، و رحمت پروردگار تو از آنچه آنان مى‌اندوزند بهتر است.
آيا آنان از رحمت پروردگارت را تقسيم مى‌كنند؟ حال آنكه ما روزى آنها را در زندگى دنيا ميانشان تقسيم مى‌كنيم. و بعضى را به مرتبت، بالاتر از بعضى ديگر قرار داده‌ايم تا بعضى بعض ديگر را به خدمت گيرند. و رحمت پروردگارت از آنچه آنها گرد مى‌آورند بهتر است.
آیا آنان رحمت پروردگارت را تقسیم می‌کنند؟! ما معیشت آنها را در حیات دنیا در میانشان تقسیم کردیم و بعضی را بر بعضی برتری دادیم تا یکدیگر را مسخر کرده (و با هم تعاون نمایند)؛ و رحمت پروردگارت از تمام آنچه جمع‌آوری می‌کنند بهتر است!
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
- معيشتهم: معاش و معيشت مصدر هستند به معنى زندگى. معيشت گاهى اسم است و به طعام و شراب و غيره كه وسيله زندگى مىباشند گفته مى‌شود، در قاموس گويد: «المعيشة: التي تعيش بها من المطعم و المشرب و ما يكون به الحياة ...» منظور از آيه همين است.
- سخريا: (به ضم اول) تسخير شده. طبرسى در ذيل آيه فَاتَّخَذْتُمُوهُمْ سِخْرِيًّا مؤمنون/ 11 فرموده: آن به كسر و ضمّ اوّل به معنى مسخره شده آيد، ولى به معنى تسخير شده فقط با ضم اول آيد و نيز فرموده: آن در آيه زخرف بالاتفاق با ضم اول خوانده شده است.[۱]
نزول
از طریق ضحاک از ابن عباس نقل شده که وقتى که خداوند حجج و بینات خود را براى منکرین عرب بیان فرمود. اینان مى گفتند: اگر بنا باشد خداوند از جنس بشر پیامبرى برگزیند غیر از محمد کسان دیگرى هستند که به این کار سزاوارترند و مقصود آنها ولید بن مغیرة از مکه و مسعود بن عمرو الثقّفى از طائف بوده است سپس این آیه نازل شد.[۲]
قتادة گوید: که ولید بن مغیرة می‌گفت: اگر سخنانى که محمد می‌گوید، راست باشد. باید این قرآن بر من نازل بشود یا بر مسعود ثقفى.[۳]
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
أَ هُمْ يَقْسِمُونَ رَحْمَتَ رَبِّكَ نَحْنُ قَسَمْنا بَيْنَهُمْ مَعِيشَتَهُمْ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ رَفَعْنا بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجاتٍ لِيَتَّخِذَ بَعْضُهُمْ بَعْضاً سُخْرِيًّا وَ رَحْمَتُ رَبِّكَ خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ «32»
آيا آنان رحمت پروردگارت (در مورد تعيين پيامبر) را (ميان خود) تقسيم مى‌كنند در حالى كه ما معيشت آنان را در زندگى دنيا ميانشان تقسيم كرده‌ايم (تا چه رسد به اعطاى مقام والاى نبوّت) و درجات بعضى انسانها را بر برخى ديگر برترى داديم تا برخى از آنان برخى ديگر را به خدمت گيرند و رحمت پروردگار تو از آنچه آنان مى‌اندوزند بهتر است.
نکته ها
برترى يافتن برخى انسانها بر ديگران دو گونه است:
- يكى برترى در ساختار جسمى، فكرى و استعدادهاست كه اين امر سبب احساس نياز به يكديگر و خدمت به همديگر است و بدين وسيله جامعه تشكيل مى‌شود. انسان در اين برترى نقشى ندارد. «رَفَعْنا بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجاتٍ»
- نوع ديگر، برترى است كه خداوند بر اساس تلاش انسان عطا مى‌كند، نظير آيه: «يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ» «1» كه خداوند كسانى را كه به سراغ علم و ايمان رفتند برترى مى‌دهد.
وقتى معيشت انسانها در دست خداست، چگونه بعضى انتظار دارند مقام نبوّت با آنان باشد و آنها تصميم بگيرند كه وحى بر چه كسى نازل شود؟
تفاوت‌هايى كه ميان مردم است بايد سبب پيوستگى و تعاون و استخدام بعضى توسط بعضى باشد، نه سبب استثمار و فخر فروشى و تحقير ديگران. «سُخْرِيًّا» يعنى گروهى از انسانها گروه ديگر را به كار گيرد و آنها را استخدام كند.
«1». مجادله، 11.
جلد 8 - صفحه 451
پیام ها
1- انسان بايد قدر و جايگاه خود را بداند و پا را از گليم خود درازتر نكند.
(انتخاب‌پيامبر در حوزه اراده الهى است، نه توقّع و انتظار مردم) «أَ هُمْ يَقْسِمُونَ رَحْمَتَ رَبِّكَ»
2- نبوّت، رحمت خاص الهى است. «رَحْمَةِ رَبِّكَ»
3- كسى از خداوند طلبى ندارد هر چه هست لطف و رحمت اوست. «رَحْمَةِ رَبِّكَ»
4- رزق فقط به دست خداست. «نَحْنُ قَسَمْنا بَيْنَهُمْ مَعِيشَتَهُمْ»
5- برترى‌هاى جسمى و فكرى سبب غرورتان نگردد زيرا همه از خداست.
«نَحْنُ قَسَمْنا- رَفَعْنا»
6- انديشه جامعه بى طبقه، خيالى بيش نيست. (خداى حكيم خود تفاوت‌هايى قرار داده تا مردم به يكديگر احساس نياز كنند و با كمك به يكديگر در سايه اجتماع رشد كنند.) «رَفَعْنا بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجاتٍ»
7- اجير شدن و اجير گرفتن و استخدام بعضى انسانها توسط بعضى ديگر، امرى مجاز و مشروع است. «لِيَتَّخِذَ بَعْضُهُمْ بَعْضاً سُخْرِيًّا»
8- جامعه‌ى پايدار و اقتصاد سالم، وابسته به تعاون و بهره‌گيرى از توان نيروهاى مختلف انسانى است. «لِيَتَّخِذَ بَعْضُهُمْ بَعْضاً سُخْرِيًّا»
9- رحمت، از شئون ربوبيّت است. «رَحْمَةِ رَبِّكَ»
10- وحى و رسالت را با ماديات مقايسه نكنيم. «رَحْمَتُ رَبِّكَ خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ»
11- برترى‌هاى مادى، شما را از رحمت الهى غافل نكند. «وَ رَحْمَتُ رَبِّكَ خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ»
تفسير نور(10جلدى)، ج8، ص: 452
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
أَ هُمْ يَقْسِمُونَ رَحْمَتَ رَبِّكَ نَحْنُ قَسَمْنا بَيْنَهُمْ مَعِيشَتَهُمْ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ رَفَعْنا بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجاتٍ لِيَتَّخِذَ بَعْضُهُمْ بَعْضاً سُخْرِيًّا وَ رَحْمَتُ رَبِّكَ خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ (32)
أَ هُمْ يَقْسِمُونَ رَحْمَتَ رَبِّكَ: آيا ايشان تقسيم مى‌كنند بخشايش پروردگار تو را كه نبوت است، يعنى نه آنست كه مفاتيح رسالت در قبضه اقتدار ايشان باشد تا به هر كه بخواهند فتح باب نبوت كنند، نَحْنُ قَسَمْنا بَيْنَهُمْ: ما تقسيم كنيم در ميان ايشان، مَعِيشَتَهُمْ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا: چيزى كه سبب زندگانى ايشان است در ارزاق در زندگانى دنيا و ايشان از تدبير و تعيين آن عاجز مطلق‌اند. و هر گاه ايشان از تدبير قسمت ارزاق عاجزند با آنكه مخصوص به مصالح دنيويه آنها است، پس چگونه در امر رسالت كه أعلى مراتب انسان و ربط با عالم غيب است تصرف نمايند و آن را به اراده خود معلق سازند.
و نيز به جهت تأكيد قول مذكور فرمايد: وَ رَفَعْنا بَعْضَهُمْ: و برترى داديم
جلد 11 - صفحه 469
بعضى از آدميان را، فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجاتٍ: فوق برخى ديگر درجه‌ها از روزى، بعضى به نهايت ثروت، و بعضى به نهايت فقر، و بعضى متوسط، و بعضى به زور و بازوى خود مغرور، و بعضى به ضعف و ناتوانى خود ملول، تمام بر حكمت و مصلحت، لِيَتَّخِذَ بَعْضُهُمْ بَعْضاً سُخْرِيًّا: اين تفاوت درجه به جهت آنست كه فراگيرند برخى از آدميان برخى ديگر را مسخر سازنده و رام كننده در عمل، يعنى يكديگر را كار فرمايند به اين وجه كه يكى به مال معاون ديگرى شود، و ديگرى به اعمال مساعدت ديگرى نمايد. و به سبب آن مهمّات آنها اصلاح و معاش ايشان مهيا گردد و موجب انس و الفت آنها و تعاون عمومى در ميان و سبب قوام نظام عالم شود؛ و هر گاه تفويض امور معيشت به بندگان شدى، باعث اختلاف و افساد گرديدى، پس چگونه تدبير امور دينيه امر نبوت كه رحمت كبرى و رأفت عظمى و واسطه حيازت حظوظ عقبى است، در قبضه تصرف ايشان تواند بود. وَ رَحْمَتُ رَبِّكَ: و بخشش پروردگار تو، يعنى نعمت نبوت و آنچه تابع آنست از فوز و نجات و وصول به روضات جنات، خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ: بهتر است از آنچه جمع مى‌كنند كافران از زخارف دنيا و آن را سرمايه بزرگى خود دانند.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ قالُوا لَوْ لا نُزِّلَ هذَا الْقُرْآنُ عَلى رَجُلٍ مِنَ الْقَرْيَتَيْنِ عَظِيمٍ (31) أَ هُمْ يَقْسِمُونَ رَحْمَتَ رَبِّكَ نَحْنُ قَسَمْنا بَيْنَهُمْ مَعِيشَتَهُمْ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ رَفَعْنا بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجاتٍ لِيَتَّخِذَ بَعْضُهُمْ بَعْضاً سُخْرِيًّا وَ رَحْمَتُ رَبِّكَ خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ (32) وَ لَوْ لا أَنْ يَكُونَ النَّاسُ أُمَّةً واحِدَةً لَجَعَلْنا لِمَنْ يَكْفُرُ بِالرَّحْمنِ لِبُيُوتِهِمْ سُقُفاً مِنْ فِضَّةٍ وَ مَعارِجَ عَلَيْها يَظْهَرُونَ (33) وَ لِبُيُوتِهِمْ أَبْواباً وَ سُرُراً عَلَيْها يَتَّكِؤُنَ (34) وَ زُخْرُفاً وَ إِنْ كُلُّ ذلِكَ لَمَّا مَتاعُ الْحَياةِ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةُ عِنْدَ رَبِّكَ لِلْمُتَّقِينَ (35)
ترجمه
و گفتند چرا فرستاده نشد اين قرآن بر مردى از آن دو بلد كه بزرگ باشد
آيا آنها قسمت ميكنند رحمت پروردگار تو را ما قسمت كرديم ميانشان روزى آنها را در زندگانى دنيا و بلند گردانيديم بعضى را بر بعضى درجه‌هائى تا بگيرند بعضيشان بعضى را مستخدم و فرمانبردار و رحمت پروردگارت بهتر است از آنچه جمع ميكنند
و اگر نه آن بود كه ميشدند مردم يك دسته مجتمع بر كفر هر آينه قرار داده بوديم براى هر كه كافر ميشود بخداى بخشنده براى خانه‌هاشان سقفهائى از نقره و نردبانهائى كه با آن آيند بر بام
و براى خانه‌هاشان درهائى و تختهائى كه بر آن تكيه كنند
و زينتهائى و نيست تمام اينكه بيان شد مگر بهره زندگانى دنيا و آخرت نزد پروردگار تو است براى پرهيزكاران.
تفسير
كفّار قريش كه براى ارشاد آنها خداوند كتاب حقّ و رسول مبين
جلد 4 صفحه 602
فرستاده بود و بيان شد در آيات سابقه كه گفتند قرآن سحر است نسبت به پيغمبر صلى اللّه عليه و اله هم اعتراض نمودند كه چرا نبايد در مكّه مانند وليد بن مغيره و در طائف عروة بن مسعود پيغمبر باشد كه آن دو نفر متشخّص و ثروتمند و صاحب جاه و جلالند و بايد كسيكه تهى دست از مال دنيا است باين منصب فائز گردد لذا خداوند متعال در جواب اين اشكال فرموده آيا تقسيم رحمت پروردگار و تعيين مقام نبوّت بعهده آنها است و آيا آنها مورد قابل از براى اين منصب را ميتوانند بدست بياورند با آنكه پيغمبر بايد معصوم از گناه و لغزش و اعلم خلق و اكمل ناس باشد و ساير خصوصيّات و اوصافيكه جز خداوند ممكن نيست كسى احاطه بآنها داشته باشد مال و جاه كه چيزى نيست نبوّت شرائط ديگرى لازم دارد كه شما بخاطرتان خطور ننموده همان تقسيم مال و جاه ناقابل را هم ما بعهده آنها واگذار ننموديم خودمان معاش و ثروت و جاه و دولت و علم و مكنت و ساير موجبات رفعت بعضى را بمراتب بر بعضى ميان بندگان قسمت ميكنيم بر حسب قابليّت و صلاح آنها در دنيا و آخرت تا بعضى حاكم و بعضى محكوم و برخى خادم و برخى مخدوم و پاره‌ئى منعم و دسته‌ئى متنعّم باشند و امور دنيا منظّم و مرتّب گردد چه رسد بمقام نبوّت و امامت كه بزرگترين رحمت حقّ است و بهتر و برتر است از دنيا و ما فيها كه آنها در فكر جمع آورى آن براى خودشانند و مال دنيا باين اندازه در نظر ما بى‌قابليّت است كه اگر ملاحظه اين نبود كه تمام مردم كافر شوند بطمع مال ما سقفهاى خانه‌هاى كفّار را از نقره مينموديم بلكه نردبانها و درها و صندليهاى آنها را هم نقره ميكرديم و خانه‌هاشان را بطلا زينت ميداديم و نيست تمام اين تجمّلات مگر بهره زندگانى چند روزه دنيا كه بزودى از دست ميرود ولى نعمتهاى اخروى نزد پروردگار تو براى اهل تقوى و پرهيزكارى محفوظ و باقى و برقرار است و اخبار در باب تقسيم ارزاق عباد بر طبق صلاح و سداد و همچنين ساير موجبات تفوّق و برترى از مال و جاه و جمال و جلال و كمال بر وفق حكمت و مصلحت براى تحصيل لوازم الفت و تكميل جهات وصلت كه هر فاقد جهتى بواجد آن رجوع نموده رفع حاجت خود را نمايد بسيار است از امام صادق عليه السّلام روايت شده كه اگر خداوند اين معامله را با كفّار
جلد 4 صفحه 603
ميفرمود هيچ كس ايمان نميآورد ولى خداوند قرار داد در ميان اهل ايمان اغنيا و فقراء را و همچنين در ميان كفّار فقرا و اغنيا را پس امتحان فرمود آنها را بامر و نهى و صبر و رضا و نيز از آن حضرت نقل شده كه تمام اولاد آدم عليه السّلام اهل ايمانشان فقير و كفّارشان غنى بودند تا حضرت ابراهيم عليه السّلام آمد و عرضه داشت پروردگارا ما را فتنه براى كفار قرار مده پس خدا در هر دو دسته ثروت و حاجت را مقرّر فرمود و از پيغمبر صلى اللّه عليه و اله روايت نموده است كه فرمود اى گروه فقراء پاكيزه كنيد نفوس خودتان را و دل خود را راضى برضاى حق نمائيد خداوند تعالى شما را بفقرتان ثواب ميدهد و اگر نكنيد ثوابى نخواهيد داشت خداوند توفيق رضا و تسليم را بما عنايت فرمايد.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
أَ هُم يَقسِمُون‌َ رَحمَت‌َ رَبِّكَ نَحن‌ُ قَسَمنا بَينَهُم مَعِيشَتَهُم فِي الحَياةِ الدُّنيا وَ رَفَعنا بَعضَهُم فَوق‌َ بَعض‌ٍ دَرَجاتٍ لِيَتَّخِذَ بَعضُهُم بَعضاً سُخرِيًّا وَ رَحمَت‌ُ رَبِّكَ خَيرٌ مِمّا يَجمَعُون‌َ (32)
آيا اينها قسمت ميكنند رحمت پروردگار تو را ما قسمت كرده‌ايم بين آنها معيشت زندگاني آنها را در حيات دنيوي و بالا برديم بعضي را فوق بعضي از حيث درجات تا اينكه بعضي بعض ديگري را بكار بگيرند و تسخير كنند و رحمت پروردگار تو بهتر است از آنچه اينها جمع‌آوري ميكنند.
توضيح كلام اينكه انسان در امر معيشت مدني بالطبع است بيك ديگر كمال احتياج را دارند: بنّا، نانوا، قصاب، بقال، خياط، تاجر، كاسب، نجار صانع، كارگر، كارفرما و غير اينها بسا يك مملكت ايران که سي ميليون جمعيت آن است كافي نيست براي رفع كليه حوائج احتياج به ممالك خارجه دارند لذا مي‌فرمايد:
أَ هُم يَقسِمُون‌َ رَحمَت‌َ رَبِّكَ که رسالت بايد به ثروتمندان برسد و بصاحبان قبيله و عشيره.
نَحن‌ُ قَسَمنا بَينَهُم مَعِيشَتَهُم يكي را غني و يكي را فقر يكي را توسعه يكي را ضيق اشاره به اينكه امور معيشت بدست شما نيست اگر بود همه مي‌خواستند سلطنت داشته باشند و ميليونر باشند و صاحب قوه و قدرت.
مهندسي که به کل نكهت و به گل جان داد
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 32)- قرآن مجید برای کوبیدن این طرز تفکر زشت و خرافی پاسخهای دندان شکنی می‌دهد و دیدگاه الهی و اسلامی را کاملا مجسم می‌سازد، نخست می‌گوید: «آیا آنها رحمت پروردگارت را تقسیم می‌کنند»؟! (أَ هُمْ یَقْسِمُونَ رَحْمَتَ رَبِّکَ). تا به هر کس بخواهند نبوت بخشند، و کتاب آسمانی بر او نازل کنند.
از این گذشته اگر تفاوت و اختلافی از نظر سطح زندگی در میان انسانها وجود دارد هرگز دلیل تفاوت آنها در مقامات معنوی نیست، بلکه: «ما معیشت آنها را در حیات دنیا در میانشان تقسیم کردیم و بعضی را برای بعضی برتری دادیم تا یکدیگر را مسخر کرده» و با هم تعاون نمایند (نَحْنُ قَسَمْنا بَیْنَهُمْ مَعِیشَتَهُمْ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ رَفَعْنا بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجاتٍ لِیَتَّخِذَ بَعْضُهُمْ بَعْضاً سُخْرِیًّا).
آنها فراموش کرده‌اند که زندگی بشر یک زندگی دسته جمعی است، و اداره این زندگی جز از طریق تعاون و خدمت متقابل امکان پذیر نیست.
«و رحمت پروردگارت از تمام آنچه جمع آوری می‌کنند (از مال و جاه و مقام) برتر و بهتر است» (وَ رَحْمَتُ رَبِّکَ خَیْرٌ مِمَّا یَجْمَعُونَ).
ج4، ص369
بلکه تمام این مقامها و ثروتها در برابر رحمت الهی و قرب پروردگار به اندازه بال مگسی وزن و قیمت ندارد.
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
تفسیر های فارسی
ترجمه تفسیر المیزان
تفسیر خسروی
تفسیر عاملی
تفسیر جامع
تفسیر های عربی
تفسیر المیزان
تفسیر مجمع البیان
تفسیر نور الثقلین
تفسیر الصافی
تفسیر الکاشف
پانویس
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
- محمدباقر محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه.
آرشیو عکس و تصویر
.jpg)
.jpg)
-2.jpg)
