حدیث مقلوب

«قلب» در لغت، به معنای «وارونه و جا به جا کردن» است.

و حدیث مقلوب که یکی از دوازده قسم حدیث ضعیف می باشد؛ حدیثی است که عبارتی از متن آن پس و پیش شده باشد یا اسماء همگی یا بعضی از راویان سلسله سند به شخص یا به اشخاص دیگری تبدیل شود.

یا نام دو راوی که در سلسله سند هستند پس و پیش آورده شود.

یا راویی را که در سند حدیثی است در سند حدیثی دیگر داخل کنند. (که نوع اخیر را مرکب نیز گویند) یا بعض الفاظ متن را مقدم و مؤخر بیاورند، مانند حدیث: سبعة یظلهم الله فی عرشه... (فمنهم) رجل تصدق بصدقة فاخفاها حتی لاتعلم یمینه ما تنفق بشماله) که اصل آن (حتی لاتعلم شماله ما تنفق بیمینه) می باشد.

گاهی این عمل اشتباهاً انجام می شده و گاهی برای امتحان و اختبار محدث صورت می گرفته، مانند آزمایش اهل بغداد از بخاری. گاهی نیز این کار برای بهتر جلوه دادن حدیث می شود.

قلب متني، در جايي است که کلمه‌اي از يک متن با کلمه ديگري از همان متن، جا به جا شده باشد.

منابع

• درایه الحدیث، کاظم مدیر شانه چی.
• آسیب شناخت حدیث، عبدالهادی مسعودی.
• لغت نامه دهخدا، ذیل حدیث مقلوب.