الموطّأ (کتاب): تفاوت بین نسخهها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (ویرایش) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) جز (مهدی موسوی صفحهٔ موطأ مالک بن انس (کتاب) را به الموطّأ (کتاب) منتقل کرد) |
||
| (یک نسخهٔ میانیِ همین کاربر نمایش داده نشده است) | |||
| سطر ۷: | سطر ۷: | ||
|نویسنده= مالک بن انس | |نویسنده= مالک بن انس | ||
| − | |موضوع= احادیث اهل سنت | + | |موضوع= احادیث اهل سنت |
|زبان= عربی | |زبان= عربی | ||
| − | |تعداد جلد= | + | |تعداد جلد=۲ |
|عنوان افزوده1= مصحح | |عنوان افزوده1= مصحح | ||
| سطر ۲۵: | سطر ۲۵: | ||
}} | }} | ||
| − | ''' | + | کتاب '''«المُوطّأ»''' تألیف [[مالک بن انس]] (م، ۱۷۹ ق) رئیس مذهب [[مالکی]] است، که آن را به درخواست [[منصور (خلیفه عباسی)|منصور عباسی]] نگاشته است. این کتاب یکی از منابع اولیه [[حدیث|حدیثی]] [[اهل سنت]] بوده و بر اساس [[ابواب فقه|ابواب فقهى]] تنظيم شده است. |
==مؤلف کتاب== | ==مؤلف کتاب== | ||
| − | [[مالک بن انس]] در سال ۹۳ هجری در [[مدینه]] به دنیا آمد و در سال ۱۷۹ هجری در همین شهر چشم از جهان فرو بست.<ref> تاریخ الاسلام، ج ۱۱، ص ۳۱۸.</ref> | + | [[مالک بن انس]] در سال ۹۳ هجری در [[مدینه]] به دنیا آمد و در سال ۱۷۹ هجری در همین شهر چشم از جهان فرو بست.<ref> تاریخ الاسلام، ج ۱۱، ص ۳۱۸.</ref> |
| + | |||
| + | مالک در مدینه از حضور اساتید و [[مشایخ]] حدیثی ناموری که جزء بزرگان [[تابعان]] بودند، همچون: ربیعة الرأی، ابن شهاب زهری، زید بن اسلم، یحیی بن سعید انصاری و به ویژه ابوبکر بن یزید معروف به ابن هرمز (م، ۱۴۸) بهره جست<ref> سیر اعلام النبلاء، ج ۸، ص ۴۹؛ موطأ مالک، ج ۱، ص ۲۰.</ref>. او همچنین مدتی از محضر [[امام صادق]] علیه السلام بهره گرفت و پیوسته آن حضرت را به کثرت [[عبادت]] می ستود.<ref> امالی صدوق، ص ۱۳۴؛ الخصال، ج ۱، ص ۱۶۷.</ref> | ||
| + | |||
| + | مالک یکی از فقهای چهارگانه [[فقه]] [[اهل سنت]] و بنیانگذار فقه «[[مالکی]]» است. تکیه بر [[سنت]] [[پیامبر اسلام|پیامبر]] صلی الله علیه وآله و تا حدود زیادی پرهیز از رأی و [[قیاس]]، از ویژگی های فقه اوست.<ref>حلیة الاولیاء، ج ۶، ص ۳۲۴-۳۲۶.</ref> | ||
==معرفی کتاب== | ==معرفی کتاب== | ||
| − | |||
| − | |||
| − | + | کتاب موطّا، کهن ترین کتاب روایی تدوین یافته [[اهل سنت]] است که در سده دوم هجری نگاشته شده و به دست ما رسیده است. پيش از [[مالک بن انس]] كسى كتابش را به اين اسم نامگذارى نكرده بود؛ زيرا تأليفات حديثى را يا جامع يا مصنَّف و يا مؤلَّف مىناميدند، ولى بعد از وى چند كتاب به نام موطأ در [[حديث]] نوشته شده است؛ مانند موطأ ابن ابىذئب. | |
| − | |||
| − | + | مالک کتاب «الموطّأ» را در پاسخ به درخواست [[منصور (خلیفه عباسی)|منصور عباسی]] نگاشت. [[شافعی|شافعی]] چنین نقل می کند: | |
| − | + | منصور در سال ۱۴۸ هجری به [[مدینه]] آمد و مالک را طلبید و به او گفت: مردم در [[عراق]] دچار اختلاف شده اند؛ از تو می خواهیم که کتابی برای مردم فراهم آوری تا باعث اجتماع و اتحاد مردم شود. مالک در پاسخ منصور ـ خلیفه عباسی ـ اقدام به تدوین کتاب موطّا نمود.<ref> اضواء علی السنة المحمدیه، ص ۳۱۳.</ref> | |
| − | کتاب | + | مالک، پس از نگاشتن کتاب خود آن را بر فقهای مدینه عرضه کرد و به خاطر کوشش زیادی که در تنقیح و پیراسته ساختن کتاب خود به عمل آورد، نام آن را «موطّا» گذاشت -که به معنای کتاب منقّح و پاک و آماده است-.<ref> راویان مشترک، ج ۲، ص ۷۷۷. به نقل از شرح زرقانی بر موطّا، ج ۱، ص ۱۲.</ref> مالک خود گفته است: پس از تألیف کتاب آن را بر هفتاد تن از فقهای مدینه عرضه کردم و چون همگی در محتوای کتاب با من موافقت داشتند آن را موطّا (به معنای موافقت شده) نامیدم.<ref>مقدمه موطّا، ج ۱، ص ۴؛ الحدیث و المحدّثون، ص ۲۴۶.</ref> |
| − | + | کتاب موطّا به خاطر جایگاه علمی و فقهی مالک در میان اهل سنت و نیز دقت مؤلّف در نگارش، از احترام ویژه ای برخوردار است. [[شافعی]] معتقد است: صحیح ترین کتاب ها در زمین پس از [[قرآن]]، موطّا مالک است<ref> برای تفصیل بیشتر ر. ک: موطا مالک، ج ۱، ص ۴ </ref>. و دهلوی کتاب موطّا و [[صحیح بخاری]] و [[صحیح مسلم]] را در بالاترین سطح اعتبار می شناسد.<ref> اضواء علی السنة المحمدیه، ص ۳۱۰.</ref> | |
| − | |||
| − | + | ==محتوای کتاب== | |
| − | + | مالک از میان صد هزار [[حدیث|حدیث]]، ده هزار روایت را انتخاب کرد و برای تنقیح روایات، پیوسته به آنها مراجعه می کرد و با محک [[قرآن]] و [[حدیث]] می سنجید تا آن که بالاخره شمار روایات به سه هزار روایت، تقلیل یافت. از نگاه برخی محقّقان، اگر مالک فرصتی دیگر می یافت، در پی مراجعه مکرر، همه روایات کتابش را حذف می کرد.<ref> اضواء علی السنة المحمدیه، ص ۳۱۰-۳۱۱.</ref> | |
| − | |||
| − | |||
| − | و | + | مالک در اين كتاب، ابتدا حديث را نقل مىكند و در پى آن [[فتوا|فتواى]] فقهاى مدينه و سپس ديدگاه خود را تبيين مىكند. وی كتاب را بر اساس تبويب فقهى تنظيم كرده و تقريبا متضمن اكثر [[ابواب فقه|ابواب فقهى]] است و اضافه بر آن، برخى مباحث [[اخلاق|اخلاقى]] را نيز مطرح نموده است. |
| − | + | ابوریّه به نقل از ابهری آورده است که مالک در این کتاب، ۱۷۲۰ روایت آورده که از آن میان ۶۰۰ [[حدیث مسند]]، ۲۲۲ [[حدیث مرسل]]، ۶۱۳ [[حدیث موقوف]] (= گفتار [[صحابه]]) و ۲۸۵ روایت [[حدیث مقطوع|مقطوع]] (= گفتار [[تابعین|تابعان]]) است.<ref> اضواء علی السنه المحمدیه، ص ۳۱۱. شمار روایات کنونی موطأ به مراتب بیش از این رقم است.</ref> | |
| − | == | + | ==شرح و نقد کتاب== |
| − | عالمان [[اهل سنت]] بر | + | عالمان [[اهل سنت]] بر «موطّأ» مالک شرح هایی نگاشته اند که از جمله آنها می توان به شروح ذیل اشاره کرد: |
| − | دو شرح | + | دو شرح طولانی و مختصر [[سیوطی|جلال الدین سیوطی]] بر موطّا به نام های: «کشف المغطأ فی شرح الموطّأ» و «تنویر الحوالک فی شرح موطّأ مالک»؛ و دیگری شرح عبدالباقی زرقانی از عالمان مصری در سده یازدهم. |
| − | + | کتاب موطّا مالک به خاطر آوردن روایات [[حدیث مرسل|مرسل]]، و نیز جانبداری از مکتب نقل گرایان در برابر مکتب عقل گرایان [[عراق]] و...، مورد نقد قرار گرفته است.<ref> علم حدیث، ص ۳۶.</ref> | |
| − | |||
| − | کتاب موطّا مالک به خاطر آوردن روایات [[حدیث مرسل|مرسل]]، و نیز جانبداری از مکتب نقل گرایان در برابر مکتب عقل گرایان عراق و...، مورد نقد قرار گرفته است.<ref> علم حدیث، ص ۳۶.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
<references /> | <references /> | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | + | *آشنايی با علوم حديث، علی نصيری، ص ۱۳۷-۱۳۹. | |
| − | * | + | *نرم افزار کتابخانه احادیث فریقین، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |
| − | |||
[[رده:منابع حدیثی]] | [[رده:منابع حدیثی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۷ مهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۱۱:۳۱
 | |
| نویسنده | مالک بن انس |
| موضوع | احادیث اهل سنت |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۲ |
| مصحح | محمد فواد عبدالباقی |
|
| |
کتاب «المُوطّأ» تألیف مالک بن انس (م، ۱۷۹ ق) رئیس مذهب مالکی است، که آن را به درخواست منصور عباسی نگاشته است. این کتاب یکی از منابع اولیه حدیثی اهل سنت بوده و بر اساس ابواب فقهى تنظيم شده است.
مؤلف کتاب
مالک بن انس در سال ۹۳ هجری در مدینه به دنیا آمد و در سال ۱۷۹ هجری در همین شهر چشم از جهان فرو بست.[۱]
مالک در مدینه از حضور اساتید و مشایخ حدیثی ناموری که جزء بزرگان تابعان بودند، همچون: ربیعة الرأی، ابن شهاب زهری، زید بن اسلم، یحیی بن سعید انصاری و به ویژه ابوبکر بن یزید معروف به ابن هرمز (م، ۱۴۸) بهره جست[۲]. او همچنین مدتی از محضر امام صادق علیه السلام بهره گرفت و پیوسته آن حضرت را به کثرت عبادت می ستود.[۳]
مالک یکی از فقهای چهارگانه فقه اهل سنت و بنیانگذار فقه «مالکی» است. تکیه بر سنت پیامبر صلی الله علیه وآله و تا حدود زیادی پرهیز از رأی و قیاس، از ویژگی های فقه اوست.[۴]
معرفی کتاب
کتاب موطّا، کهن ترین کتاب روایی تدوین یافته اهل سنت است که در سده دوم هجری نگاشته شده و به دست ما رسیده است. پيش از مالک بن انس كسى كتابش را به اين اسم نامگذارى نكرده بود؛ زيرا تأليفات حديثى را يا جامع يا مصنَّف و يا مؤلَّف مىناميدند، ولى بعد از وى چند كتاب به نام موطأ در حديث نوشته شده است؛ مانند موطأ ابن ابىذئب.
مالک کتاب «الموطّأ» را در پاسخ به درخواست منصور عباسی نگاشت. شافعی چنین نقل می کند: منصور در سال ۱۴۸ هجری به مدینه آمد و مالک را طلبید و به او گفت: مردم در عراق دچار اختلاف شده اند؛ از تو می خواهیم که کتابی برای مردم فراهم آوری تا باعث اجتماع و اتحاد مردم شود. مالک در پاسخ منصور ـ خلیفه عباسی ـ اقدام به تدوین کتاب موطّا نمود.[۵]
مالک، پس از نگاشتن کتاب خود آن را بر فقهای مدینه عرضه کرد و به خاطر کوشش زیادی که در تنقیح و پیراسته ساختن کتاب خود به عمل آورد، نام آن را «موطّا» گذاشت -که به معنای کتاب منقّح و پاک و آماده است-.[۶] مالک خود گفته است: پس از تألیف کتاب آن را بر هفتاد تن از فقهای مدینه عرضه کردم و چون همگی در محتوای کتاب با من موافقت داشتند آن را موطّا (به معنای موافقت شده) نامیدم.[۷]
کتاب موطّا به خاطر جایگاه علمی و فقهی مالک در میان اهل سنت و نیز دقت مؤلّف در نگارش، از احترام ویژه ای برخوردار است. شافعی معتقد است: صحیح ترین کتاب ها در زمین پس از قرآن، موطّا مالک است[۸]. و دهلوی کتاب موطّا و صحیح بخاری و صحیح مسلم را در بالاترین سطح اعتبار می شناسد.[۹]
محتوای کتاب
مالک از میان صد هزار حدیث، ده هزار روایت را انتخاب کرد و برای تنقیح روایات، پیوسته به آنها مراجعه می کرد و با محک قرآن و حدیث می سنجید تا آن که بالاخره شمار روایات به سه هزار روایت، تقلیل یافت. از نگاه برخی محقّقان، اگر مالک فرصتی دیگر می یافت، در پی مراجعه مکرر، همه روایات کتابش را حذف می کرد.[۱۰]
مالک در اين كتاب، ابتدا حديث را نقل مىكند و در پى آن فتواى فقهاى مدينه و سپس ديدگاه خود را تبيين مىكند. وی كتاب را بر اساس تبويب فقهى تنظيم كرده و تقريبا متضمن اكثر ابواب فقهى است و اضافه بر آن، برخى مباحث اخلاقى را نيز مطرح نموده است.
ابوریّه به نقل از ابهری آورده است که مالک در این کتاب، ۱۷۲۰ روایت آورده که از آن میان ۶۰۰ حدیث مسند، ۲۲۲ حدیث مرسل، ۶۱۳ حدیث موقوف (= گفتار صحابه) و ۲۸۵ روایت مقطوع (= گفتار تابعان) است.[۱۱]
شرح و نقد کتاب
عالمان اهل سنت بر «موطّأ» مالک شرح هایی نگاشته اند که از جمله آنها می توان به شروح ذیل اشاره کرد:
دو شرح طولانی و مختصر جلال الدین سیوطی بر موطّا به نام های: «کشف المغطأ فی شرح الموطّأ» و «تنویر الحوالک فی شرح موطّأ مالک»؛ و دیگری شرح عبدالباقی زرقانی از عالمان مصری در سده یازدهم.
کتاب موطّا مالک به خاطر آوردن روایات مرسل، و نیز جانبداری از مکتب نقل گرایان در برابر مکتب عقل گرایان عراق و...، مورد نقد قرار گرفته است.[۱۲]
پانویس
- ↑ تاریخ الاسلام، ج ۱۱، ص ۳۱۸.
- ↑ سیر اعلام النبلاء، ج ۸، ص ۴۹؛ موطأ مالک، ج ۱، ص ۲۰.
- ↑ امالی صدوق، ص ۱۳۴؛ الخصال، ج ۱، ص ۱۶۷.
- ↑ حلیة الاولیاء، ج ۶، ص ۳۲۴-۳۲۶.
- ↑ اضواء علی السنة المحمدیه، ص ۳۱۳.
- ↑ راویان مشترک، ج ۲، ص ۷۷۷. به نقل از شرح زرقانی بر موطّا، ج ۱، ص ۱۲.
- ↑ مقدمه موطّا، ج ۱، ص ۴؛ الحدیث و المحدّثون، ص ۲۴۶.
- ↑ برای تفصیل بیشتر ر. ک: موطا مالک، ج ۱، ص ۴
- ↑ اضواء علی السنة المحمدیه، ص ۳۱۰.
- ↑ اضواء علی السنة المحمدیه، ص ۳۱۰-۳۱۱.
- ↑ اضواء علی السنه المحمدیه، ص ۳۱۱. شمار روایات کنونی موطأ به مراتب بیش از این رقم است.
- ↑ علم حدیث، ص ۳۶.
منابع
- آشنايی با علوم حديث، علی نصيری، ص ۱۳۷-۱۳۹.
- نرم افزار کتابخانه احادیث فریقین، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
