وقعة الطف (کتاب)

نویسنده	ابو مخنف ازدى
موضوع	واقعه کربلا
زبان	عربی
تعداد جلد	۱
مصحح و محقق	محمدهادی یوسفی غروی

کتاب «وقعة الطف» بازسازى شده اخبار ابو مخنف ازدى (م، ۱۵۷ ق)، درباره واقعه کربلا و برگرفته از کتاب تاریخ طبرى است که محقق معاصر محمدهادی یوسفى غروى آن را تحقیق و تدوین کرده است. به گفته محقق در مقدمه کتاب، ابومخنف اولین کسى است که واقعه کربلا را گزارش کرده و گزارش‌هاى او در دست است.

مؤلف

لوط بن یحیی بن سعید سالم ازدی کوفی مشهور به «ابو مخنف» در نیمه دوم قرن اول هجری در شهر کوفه به دنیا آمد. جد ابومخنف، در جنگ جمل از همراهان امام علی علیه السلام بوده و پیش از نبرد صفین از سوی امیرالمؤمنین علیه السلام به فرمانداری اصفهان و همدان گماشته شد و با شروع جنگ صفین دو نفر را به جای خویش قرار داد و خود در صفین حضور یافت.

دانشمندان شیعه درباره مذهب ابومخنف، اختلاف نظر دارند. برخی از آنان به شیعه بودن وی تصریح کرده اند. ولی در این که او شیعه امامی باشد، تردید دارند. همچنین قابل ذکر است که هرچند ابومخنف از نظر عالمان اهل سنت به وثاقت شناخته نشده، ولی مورخان بزرگی چون واقدی، طبری و ابن اثیر از او روایت نقل کرده اند. علامه حلی نام ابومخنف را در قسم اول رجال خود، که ویژه‌ی ثقات است آورده و گفته: «لوط بن یحیی بن سعید بن مخنف بن اسلم ازدی غامدی، ابومخنف که درود خداوند بر او باد، استاد و چهره بزرگ اصحاب اخبار در کوفه بود و بدانچه روایت می‌کرد اعتماد می‌شد. او از جعفر بن محمد علیه‌السلام روایت می‌کرد...؛ اما پدرش یحیی از اصحاب امیرالمؤمنین علیه‌السلام بود».

او در کوفه به تحصیل و فراگیری دانش پرداخته و از محضر جابر بن یزید جعفی، مجالد بن سعید و صقعب بن زبیر استفاده کرده است. ابومخنف معاصر با امام باقر علیه السلام بوده اما از محضر آن حضرت استفاده نبرده است. گویا به خاطر آنکه آن حضرت در مدینه بوده است. اما او قطعا از امام صادق علیه‌ السلام استفاده کرده است، اما چگونه و کجا، به درستی آشکار نیست.

از ابومخنف بجز «مقتل الحسین»، چهل کتاب دیگر در تاریخ صدر اسلام از جمله درباره جنگ جمل و صفّین و خوارج نهروان، در کتب رجال و تراجم نامبرده شده است، که متأسفانه امروزه از دیگر آثار او جز همان نامها خبری در دست نیست.

معرفی کتاب

ابومخنف کتابى با عنوان‌ «مقتل الحسین» (علیه السلام) داشته که اکنون موجود نیست، ولى هشام کلبى آن را روایت کرده و محمد بن جریر طبری آنها را در کتاب تاریخ خود آورده است. روایات هشام کلبى را نیز شیخ مفید در کتاب الارشاد نقل مى کند.

از آنجا که در زمان هاى اخیر کتابى با عنوان «مقتل الحسین» مکرر منتشر شده و به ابومخنف نسبت داده مى شد، استاد یوسفى غروى ضمن نشان دادن نادرستى این انتساب و غلط هاى فاحش آن کتاب، بازسازى صحیحى از اخبار ابومخنف ارائه داده که مبتنى بر گزارش‌هاى مورخانى چون طبرى از ابومخنف است. محقق کتاب به تفصیل از اشتباهات و اشکالات مقتل منسوب به ابومخنف سخن گفته و مقدمه اى هشتاد صفحه اى در باره این اثر و شخصیت ابومخنف و سلسله اسناد و راویان او بیان مى کند.

آنچه در این کتاب آمده از هلاکت معاویه و بیعت خواهى یزید از امام حسین علیه السلام شروع و به بازگشت اهل بیت آن حضرت از شام به مدینه پایان مى یابد.

روش تألیف‌

محمد بن جریر طبری اخبار مقتل امام حسین علیه السلام را از افراد دیگرى نیز نقل کرده و ترتیب و نظم خاصى به آنها نداده است، لیکن مؤلف کتاب «وقعة الطف»، خبرهاى ابومخنف را منظم کرده و بر اساس ترتیب تاریخى وقوع جمع آورى و ارائه مى کند.

وى همچنین توضیحات زیادى را در پاورقى ها بیان کرده و سلسله اسناد روایات را که در مقدمه به تفصیل از آن یاد کرده، در متن نیاورده و فقط در پاورقى ها به آنها اشاره مى کند. در عین حال ارجاع به کتاب تاریخ طبرى نیز در پاورقى ها آمده است.

منابع

• نرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.