عبدالله مامقانی

رجالی کبیر عبدالله مامقانی (۱۲۹۰ - ۱۳۵۱ ق) فرزند شیخ محمدحسن مامقانی، از دانشمندان برجسته شیعه در علوم متعدد خصوصاً در علم رجال بود. کتاب «تنقیح المقال فی علم الرجال» از مهمترین آثار اوست.

نام کامل	عبدالله مامقانی
زادروز	۱۲۹۰ قمری
زادگاه	نجف
وفات	۱۳۵۱ قمری
مدفن	نجف - مقبره محمدحسن مامقانی واقع در محله العماره
اساتید	محمدحسن مامقانی، غلامحسین دربندی، حسن خراسانی،...
شاگردان	آیت‌الله میلانی، آیت‌الله نجفی مرعشی، سید عبدالاعلی سبزواری،...
آثار	تنقیح المقال فی علم الرجال، مقباس الهدایة فی علم الدرایة، منهج الرشاد، مناسک الحج، الفوائد الطبیة،...

زندگی‌نامه

عبدالله مامقانی در تاریخ ۱۵ربیع الأول ۱۲۹۰ هـ. ق در نجف اشرف دیده به جهان گشود. در پنج سالگی خواندن و نوشتن قرآن را آموخت و پس از اینکه آثار هوش فراوان در وی نمایان شد پدرش -شیخ محمدحسن مامقانی- تعلیم وی را به عهده گرفت. سپس نزد سایر اساتید علوم اسلامی را آموخت.

تحصیلات:

شیخ عبدالله مامقانی در ربیع‌الأول سال ۱۳۰۸ هـ.ق به درس خارج اصول و در محرم سال ۱۳۰۹ هـ.ق به درس فقه پدر حاضر شد و تقریرات آنها را نگاشت و تا زمان فوت پدرش (سال ۱۳۲۳ هـ.ق) این کار ادامه داشت.

ایشان موفق شد اجازه اجتهاد را از پدرش، با اینکه وی در سختگیری اعطای اجازه به شاگردانش معروف بود، دریافت کند.

مامقانی از سال ۱۳۰۹ هـ. ق به دستور شیخ حسن میرزا تألیف را آغاز کرد و تا پایان عمر بدین کار مشغول بود. دوران سطوح ایشان دو سال و نیم به طول انجامید؛ چون تمامی روزهای سال را به تحصیل اشتغال داشت و تنها روز عاشورا را تعطیل می‌کرد.

عبدالله مامقانی در سال ۱۳۲۲ به مشهد مقدس سفر کرد و در سال ۱۳۳۸ به حج مشرف شد که مایه عزت شیعه را فراهم کرد. وی در این سفر به اقامۀ نماز جماعت بر طبق مذهب شیعه در برابر علمای مذاهب عامه پرداخت و هر شب افراد زیادی به او اقتدا می‌کردند.

او به سال ۱۳۴۶ هـ. ق به قم سفر کرد و حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی مکان به جا آوردن نمازش را در صحن به ایشان تفویض کرد و طلاب و مردم قم از هر سو گرد او حلقه می‌زدند و برای پرسیدن از وی ساعت‌ها در نوبت می‌ایستادند.

شاگردان

ایشان در طول سال های متمادی شاگردان زیادی را تربیت نمود که برخی از آنها عبارتند از:

۱. آیت‌الله سید محمدهادی میلانی، صاحب «محاضرات فی الفقه الإمامیه» و «قادتنا کیف نعرفهم»

۲. آیت‌الله نجفی مرعشی، صاحب «کتاب القصاص» و «غایة القصوی»

۳. آیت‌الله سید عبدالأعلی موسوی سبزواری، صاحب مهذب الأحکام

۴. آیت‌الله میرزا باقر زنجانی، صاحب حاشیه بر رسائل و مکاسب و کفایه

۵. شیخ عبدالحسین حلی، صاحب ترجمه الشریف الرضی

۶. شیخ محمدرضا فرج‌الله، نویسندۀ الغدیر فی الإسلام

۷. شیخ محمد حرزالدین نجفی، نویسندۀ معارف الرجال و مراقد المعارف

۸. سید محمدصادق طباطبایی بحرالعلوم، صاحب دلیل القضاء الشرعی

۹. سید محمدحسن میرجهانی اصفهانی، صاحب نوائب الدهور فی علائم الظهور

۱۰. سید عبدالرزاق موسوی مقرم، صاحب مقتل الحسین و زید الشهید

۱۱. سید ضیاءالدین تویسرکانی نجفی

۱۲. سید محمدطاهر موسوی بحرانی حائری

۱۳. شیخ محمد خطیب حائری

۱۴. شیخ محمدعلی غروی اردوبادی، نویسندۀ علی ولید الکعبه و سبع الدجیل

۱۵. شیخ صادق تنکابنی نجفی، نویسندۀ أحکام الخلل فی الصلاه

۱۶. سید عبدالمطلب حیدری کاظمی، نویسندۀ الإمام موسی الکاظم

آثار و تألیفات

سراج الشيعة في آداب الشريعة يااخلاق و آداب زندگى در شريعت اسلامى، یکی از آثار آيت‌الله عبدالله مامقانى

شیخ مامقانی در کنار تحصیلات علمی از امر تألیف غافل نماند و در این راستا کوشش های فراوانی کرد. برخی از آثار این عالم بزرگوار عبارتند از:

۱. تنقیح المقال فی علم الرجال؛ آقا بزرگ تهرانی این کتاب را مفصل ترین و جامع ترین کتب رجالی شیعه می داند.

۲. مقباس الهدایة فی علم الدرایة

۳. مناسک الحج

۴. منهج الرشاد (پرسش و پاسخ در مسائل عبادی)

۵. الاثنی عشریه، که دوازده رسالۀ فقهی و تقدیمی به ائمه اطهار علیهم السلام است

۶. حاشیه بر فرائد الأصول

۷. نهایة المقال فی تکملة غایة الآمال (حاشیه بر مبحث خیارات "مکاسب" شیخ انصاری)

۸. فوائد الرجالیة

۹. مخزن المعانی فی ترجمة المحقق المامقانى

۱۰. سراج الشیعة فی آداب الشریعه

۱۱. الفوائد الطبیة

۱۲. القلائد الثمنیة علی الرسائل الستة السنیه (حاشیه بر رساله‌های ششگانه ملحق به مکاسب)

ویژگی‌های اخلاقی

علاوه بر صفات علمی، ویژگی‌های متعالی اخلاقی او نیز مورد توجه دیگران واقع می‌شد؛ چنان‌که درباره ایشان نوشته‌اند که دارای «اخلاقی نیک و رفتاری پسندیده بود. زهد، ورع، فروتنی، دوری از تمام مظاهر کبر، ریا و اخلاق ناپسند از ویژگی‌های نمایان وی بود.»

در کتاب «مرآةالرشاد» ضمن اشاره به اصول دینی و باورهای اسلامی، با شمار زیادی از اعمال و بایدهای روزانه نیز مواجه‌ایم که شیخ عبدالله مامقانی آنها را به فرزندش گوشزد و عمل بدان‌ها را به او تأکید کرده است. وی درباره شماری از دستورات دینی، به تجربیات شخصی خود در عمل به آنها و مشاهدة تأثیرات آنها اشاره کرده است. یکی از این موارد، تشکیل و برپاداری عزای سیدالشهداء امام حسین(ع) و احیای شعائر حسینی است. شیخ مامقانی، خود عامل به این دستور بوده؛ چنان‌که در این‌ باره نوشته‌اند: «آن فقیه بزرگوار به اقامه سوگواری سالار شهیدان علاقه بسیار داشت و شب‌های جمعه در منزل خویش اقامه عزا می‌کرد. وی هر روز پیش از درس خود، حدیثی اخلاقی را عنوان می‌کرد و درباره آن گفت‌وگو می‌کرد و پس از آن مصیبت امام حسین(ع) را تذکر می‌داد.»

شیخ عبدالله مامقانی توصیه‌های خود را درباره برپاداری عزاداری حسینی، در این کتاب، پس از توصیه به توسل به اهل بیت(ع) ذکر کرده است. توصیه‌های وی در حقیقت چکیده‌ای دقیق از دستورات دینی فراوانی است که درباره این موضوع به مؤمنان ابلاغ شده است. متن اصلی کتاب به زبان عربی است که ترجمه بخش منتخب آن بدین وسیله تقدیم خوانندگان می‌شود:

«... ای فرزندم! بر تو باد برپاداری عزا و سوگ اباعبدالله (بر او سلام باد!) در هر روز و شب یک بار تا آنجا که بتوانی. در صورتی که نتوانستی هزینة این کار را تأمین کنی و جز خواندن کتاب عزاداری برای خانواده‌ات برایت ممکن نشد، چنین کن (حداقل این کتاب‌ها را برای خانواده‌ات بخوان.)؛ امام حسین(ع) در نزد خداوند عزیز و گرامی است؛ از آن رو که به صورت منحصر به فردی امر خداوند را اطاعت کرد و جان و مال و خانواده‌اش را به طور کامل در راه خدای بزرگ بخشش کرد. (پس بدان) که در توسل به امام حسین(ع) خیر دو جهان و رستگاری دنیا و آخرت مهیاست... و ای فرزندم اگر از مزار امام حسین(ع) دوری، در هر روز یک‌بار زیارت امام حسین(ع) را بخوان و در هر ماه یک‌بار به زیارت او رهسپار شو! و حداقل در یکی از درنگ‌گاه‌های هفتگانه امام حسین(ع) را زیارت کن! و اگر در شهری دور از مزار امام حسین(ع) ساکن هستی، پس (حداقل) در سال یک‌بار به زیارت امام حسین(ع) برو! زیرا هر کس که روایات (درباره زیارت امام حسین(ع)) را ببیند و بر آنچه گفتم مواظبت و مداومت کند و آنچه من از مواظبت و مداومت بر این زیارات دیدم را ببیند، آنچه به تو گفتم را ترک نخواهد کرد و من از زیارت امام حسین(ع) و برگزاری (مجالس) عزاداری بر او کراماتی دیده‌ام که عقل‌ها را شگفت‌زده می‌کند و کمترین چیزی که من از انجام این امور دیدم آن بود که هر بار پس از زیارت امام حسین(ع) گشایشی در امور زندگیم و افزایشی در زندگی‌ اقتصادی‌ام مشاهده کردم و آنچه در نزد خداوند است،‌ بهتر و بادوام‌تر است.»

وفات

مرحوم مامقانی، در ۱۶ شوال سال ۱۳۵۱ق (۱۳۱۱ شمسی) در ۶۱ سالگی، درگذشت و پیکر مطهرش را در مقبره پدرش محمدحسن مامقانی واقع در محله العماره نجف، به خاک سپردند.

منابع

• محمدرضا ضميری، کتابشناسی تفصيلی مذاهب اسلامی، صص ۴۴۵-۴۴۴.
• سایت تبیان.

آرشیو عکس و تصویر

• 

  عبدالله مامقانی در جوانی

• 

  محمدحسن مامقانی و عبدالله مامقانی

• 

  قبر عبدالله مامقانی در نجف

• 

  یکی از آثار عبدالله مامقانی در شرح حال والد بزرگوارش محمدحسن مامقانی